'Wij zijn nu Duitsers tweede klas' J^^^^BIJLAG^AjntE^EIDSCH/ALPHEN^AGBWD Oost en West jaar na dato gescheiden door muur van onbegrip ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990 EXTRA PAGINA 23 Kouder dan een jaar geleden, leger ook en heel wat minder hoopvol was het afgelopen zondag op de Berlijnse Alexanderplatz. Waar op 4 november 1989 tussen een half miljoen en een miljoen mensen op vreedzame wijze de ondergang van het communistische regi me inluidden, hadden zich nu hooguit 25.000 Oostduitsers verzameld. Het mocht geen "nostalgische bijeenkomst" worden had Baer- bel Bohley van Neues Forum bezworen. Cen traal, zo zei de kunstenares, diende de sociale ongelijkheid tussen de Oost- en Westduitsers te staan. En die treedt elke dag duidelijker aan het licht. Vorig jaar droegen de demonstran ten borden met een beeltenis van een grijn zende Egon Krenz, de communistische tus senpaus, voorzien van de tekst: "Grootmoe der, waarom heb je zulke grote tanden". Nu stond er onder een tekening van de Duitse adelaar "Grootmoeder, waarom heb je van die scherpe klauwen". En de spandoeken 'Wij zijn het volk', hadden plaatsgemaakt voor: 'Wij waren een volk' en 'Wij zijn misschien een volk'. door Hans Hoogendijk De eerste wachttoren (van de 590 die langs de grens stonden) viel vorig jaar december in Oost-Duitsland, maar de Muur mag dan wel verdwenen zijn, figuurlijk bestaat-ie nog steeds. De Oostduitsers gedragen zich als Duitsers tweede klas en de Westduitsers be handelen hun ook zo. Een jaar geleden viel de Muur en riep Willy Brandt: "Nu groeit samen wat samen hoort". Maar intussen heeft ook de oude sociaal-democraat zo zijn twijfels. Veertig jaar waren de Duitsers gescheiden. Veertig jaar, waarin de Duitsers in Oost en West veel verder uit elkaar zijn ge groeid dan bijna iedereen had gedacht. Ze passen nauwe lijks nog bij elkaar. De Oostduitsers gedragen zich als Duitsers tweede klas en de Westduitsers behandelen hun ook zo. "Die 'Ossies' zijn compleet gek. Jarenlang heb ik met Kerstmis geld overgemaakt naar mijn neef en nicht, om dat ze het zo slecht hadden. Die Muur is nog niet weg of hij komt voorrijden met een splinternieuwe BMW 735. Contant betaald. Nu vind ik het niet zo erg dat hij mij heeft bedonderd, maar ik heb hem wel gevraagd hoe hij die wagen denkt te kunnen rijden. Het is per slot van re kening geen Trabi waar je zelf aan kunt knutselen. Die mensen hebben geen idee wat dat kost en naar adviezen luisteren? Ho maar". Dat zegt de Westberlijnse aannemer Hartmuth (40 plus). Hij neemt nog een borrel. Een ander gaat verder: "Mijn nicht kocht gelijk de allernieuwste stereo-toren met CD-speler. Heb ik nog niet eens. En de duurste uit voering van een droogcombinatie. Ik zeg tegen haar: 'Had mij dat nu laten'weten, wij zijn aan een andere toe. De ou we is nog prima, die had je zo kunnen krijgen'. Maar nee hoor". Mop De vóorbeelden van luie, verspillende en absoluut inca pabele Oostduitsers vliegen over tafel. Eén man wil de stemming wat opvrolijken. "Ken je die mop van de Oost- berlijner die hier naar Aldi wil? Hij vraagt aan een Turk: 'Wo geht's hier nach Aldi'. Corrigeert die Turk: 'Zu Aldi'. kijkt die Ossie op zijn horloge en zegt: 'Is Aldi schon zu?'. Een mop die illustreert dat de Oostduitsers de Turken hebben verdrongen als het gaat om discriminerende moppen. We zitten niet aan een 'Stammtisch' in de ver pauperde Westberlijnse wijk Kreuzberg, maar in het clubhuis van een hele sjieke tennisclub. De lokatie maakt niets uit, de stemming is overal even anti-Oostduits. Voor de meeste Duitsers uit het Westen zijn en blijven hun broeders en zusters uit het Oosten de arme sloebers, die nu met een zak vol harde marken proberen de 'An schluss' te realiseren. Een kansloze operatie, vinden ze. Nu de Muur is gevallen menen zij dagelijks een bevesti ging te zien van hun vooroordelen. Ossies staan trouw en geduldig in de rij, hebben bleek- grauwe gezichten, vettig, slecht geknipt haar, vormloze jeans, goedkope winterjassen, slecht passende beige-grij ze schoenen en de onvermijdelijke plastic tas als een Samsonite van de armoede onder de arm. 's Ochtends brengt vader of moeder de spruiten naar de vervallen op vangplaats en hangt daarna rond in de fabriek of op kan toor in de hoop nog niet te worden ontslagen. Bijna apathisch gaan ze hun weg, tegen beter weten in hopend dat de welvaart eens zal komen. Zo zien veel Westduitsers hun nieuwe landgenoten. Snel De Oostduitsers op hun beurt aanschouwen met een toe nemend gevoel van frustratie en machteloosheid de snel le landgenoten, die nog sjieker zijn dan ze al die jaren in de Westduitse tv-reclame hebben gezien. Die nieuwe we reld lijkt nog onbereikbaarder dan toen de Muur er nog stond en zij er alleen maar van konden dromen eens de kwalijk ruikende after-shave uit Bitterfeld te kunnen rui len voor die van Boss of Joop, een goudkleurige credit card in de binnenzak in plaats van het eigen monopoly- geld. Bijna vergeten zijn de jubelfeesten van de negende no vember toen ze eindelijk het gevoel hadden er weer bij te horen. Nu voelen ze zich teruggeschopt in de hoek, waar ze dachten uit te zijn gekropen. In de vroegere grensge bieden, maar vooral in Berlijn, heeft de tolerantie van een jaar geleden plaats gemaakt voor onverdraagzaamheid. De 'Ossies' blokkeren met hun Trabants en Wartburgs de binnensteden, kopen de winkels leeg en jatten als de raven, is de klacht. In West-Berlijn is niet alleen de crimi naliteit met meer dan 30 procent gestegen, maar overstro men ook Oostduitse zwartwerkers de markt. De West duitsers pikken het niet langer. "Wat ons betreft bouwen ze snel weer een Muur" en "Vroeger, toen hadden we rust en was het veilig", zijn de steeds vaker gehoorde klach ten. De Oostduitsers proberen zich te weren, maar van de eendracht waarmee ze vorig jaar hun communistische on derdrukkers verjoegen, is bijna niets meer over. Baerbel Bohley zondag op de herdenkingsdemonstratie: "Vorig jaar hebben we demonstratievrijheid geëist, nu kunnen we demonstreren zo veel we willen, maar we worden als gepeupel afgeschilderd. Toen vochten we voor persvrij heid, nu mogen we alle kranten lezen, maar er staat bitter weinig in over onze problemen. Toen wilden we reisvrij- heid. Nu kunnen we reizen, maar we hebben geen geld". Wingewest De woordvoerder van de nieuwe, snel groeiende bond van werklozen: "Ik voorspel een werkloosheid van 40 procent. Wij dreigen het Sicilië van Duitsland te worden". De angst om een Westduits wingewest te worden, groeit bij steeds meer Duitsers in het oosten. Hun hoogleraren worden geweigerd aan de Westduitse universiteiten of kunnen een derde tot de helft van het normale salaris krijgen. Chirurgen krijgen geen kans hun messen in Westduitse ziekenhuizen te hanteren. "Je weet maar nooit wat ze daar vroeger hebben uitgevreten", zei een Westduitse specialist op een artsencongres. Oostberlijnse politiemannen, die samen met Westber lijnse collega's patrouilleren, verdienen minder dan de helft van het salaris. In de industrie van hetzelfde laken een pak. Oostduitse managers, die al improviserend pro beren hun bedrijf te redden, krijgen van Westduitsers te horen dat "nu in elkaar stort, wat in elkaar hoort te stor ten". De bewoners van de Oostzeekust en andere toeristische trekpleisters, die hun harde marken hebben geïnvesteerd in verbeteringen van hun armzalige herbergen, in de hoop op de komst van massa's Westduitsers, zijn bedro gen uitgekomen. "Er zijn wel mensen gekomen, maar die hadden het na een of twee dagen wel gezien. Wij kunnen nu eenmaal nog lang niet die luxe bieden die ze gewend zijn". Veel van de bezoekers kwamen overigens om vroeger bezit op te eisen. Bijna een half miljoen Westduitsers clai men grond en huizen in de voormalige DDR. In diverse steden is 80 procent van het onroerend goedbezit omstre den. De bedreigde Oostduitsers proberen zich te mobili seren, maar de meesten voelen zich machteloos tegen over de goed gebekte advocaten en gehaaide managers uit het Westen. Het restantje strijdvaardige Oostduitsers is razend over de betweterigheid van de 'Wessies'. "Die weten alles be ter, alleen hebben ze niet zoals wij 40 jaar schaarste ge kend". Zelfs de geliefde Trabant moet van de weg ver dwijnen als het aan de Westduitsers ligt. Staan ze in een file achter zo n rokende tweetakter, gaat direct en demon stratief het elektrische schuifdak dicht. Een andere grief van de Duitsers uit het Oosten is, dat maar liefst 60 pro cent van de rijke Westduitsers niet bereid is financiële of fers te brengen voor de ook door hen altijd zo vurig bele den eenwording. Duister De echte eenheid is nog heel ver weg. De 42-jarige Oost duitse parlementariër Hans Zimmermann, die krachtens het staatsverdrag met nog 143 collega's voorlopig in de Bondsdag heeft mogen plaats nemen, verwoordde tegen over Der Spiegel zijn gevoelens. "Als ik terug rijd van Bonn naar Bitterfeld is de grens duidelijk. Waar het licht is, ligt de Bondsrepubliek, wordt het duister, dan ben ik weer in de ex-DDR". Zimmermann was vol goede moed begonnen aan zijn parlementaire werk. Hij wilde op de bres staan voor het chemische treurspel Bitterfeld. Had de Westduitse milieuminister Töpfer hem immers een klein jaar geleden niet direct ontvangen en vol begrip geluisterd? Nu ziet de bewindsman hem niet meer staan. Zimmermann voelt zich geheel overbodig. Hij heeft de nieuwe grens snel leren kennen. Maar er zijn nog andere scheidslijnen. Op de Autobahn bijvoor beeld: links de Westduitsers, rechts de Oostduitsers en wee de Trabant, die zich op de linkerhelft waagt. De Tup- perware doos op wielen wordt er bijna letterlijk vanaf ge drukt. Maar ook de Oostduitser die van zijn nieuwe mar ken een supersnelle West-auto heeft gekocht, is kansloos. Ondanks spoiler, brede banden en andere luxe, wordt hij direct ontmaskerd: er zit namelijk nog een Oostduits kenteken op zijn aanwinst en dat wekt agressie op. De Westduitse opinie: "Die lui kunnen niet omgaan met zo veel pk's. Ze zijn een gevaar op de weg". Een feit is dat het aantal verkeersongevallen, waarbij Oostduitsers zijn be trokken met meer dan de helft is gestegen. Pleitbezorgers hebben de 16 miljoen Oostduitsers wei nig. Kanselier Kohl heeft vijf ex-DDR-bewindslieden als minister zonder portefeuille in zijn kabinet opgenomen om de Oostduitse belangen te behartigen. In de boule vardpers worden ze als totaal overbodige peperdure luxe- dieren afgeschilderd. Gewoon In eigen land worden de vijf, onder wie ex-premier De Maizière en ex-parlementsvoorzitter Sabine Bergmann- Pohl weggehoond. Een werkloze: "Ik hoef geen salaris van 30.000 mark per maand, zoals die vijf, maar 495 mark ww is toch wel het andere uiterste. Wij zijn toch gewoon Duitsers tweede klasse". Steeds meer inwoners van de ex-DDR willen af van dit image. Onderzoek heeft uitgewezen dat het aantal jonge ren dat weg wil, in twee maanden verdubbeld is. 55 pro cent wil waarschijnlijk blijven, slechts een derde is daar zeker van. Per maand keren 30.000 mensen hun land de rug toe om in het Westen een nieuwe identiteit te zoeken. In de vroegere Duits-Duitse grensstreken heeft de helft van de bevolking van veel dorpen al werk gevonden in het Westen. Tegen lager loon en slechtere sociale voor waarden. Maar dat deert ze (nog) niet. Eerst harde marken en dan Westerse spullen, is hun motto. "Kleine (DDR)-man wat nu?", stond er zondag op een spandoek. Ze weten het niet. Al hun oude zekerheden, hoe ontoereikend ook, zijn verdwenen. Deskundigen hebben een hard hoofd in de snelle eenwording. Zij voor spellen dat het minstens tien jaar zal duren, voordat de Oostduitsers zich geestelijk hebben ingesteld op al dat nieuwe. Ex-DDR-premier Lothar de Maizière: "Hoe lang het duurt voordat we werkelijk een zullen zijn weet ik, niet. Wel heeft iedereen de laatste weken vast kunnen stellen hoe verschillend we geworden zijn". Hoe deze groeiende frustraties zich zal uiten, is nog onduidelijk. Wel is er een sterke toename van de agressie zichtbaar. Oostduitse voetbal-vandalen hebben in een paar maan den een reputatie opgebouwd die nauwelijks nog onder doet voor die van de Britten. Buitenlandse werknemers in de ex-DDR verlaten in paniek het land of durven alleen nog onder escorte inkopen te doen. Overvallen op Poolse gastarbeiders zijn aan de orde van de dag. Skinheads en neo-nazi's opereren in steeds grote re groepen en met steeds meer geweld. En de 'gewone' man en vrouw trekken zich in toenemende mate terug in de schijnveiligheid van de zwart gebouwde weekeind- datsja's. Oost-Duitsland hangt vol Oost-Berlijn verkiezingspam fletten met de tekst "Helmut Kohl, kanselier van alle Duitsers". Vrijwel geen enkel plakaat is nog heel. Natuur lijk zal Kohl de verkiezingen nog wel winnen, maar dat is vooral, omdat zijn uitdager Lafontaine wordt gezien als het klassieke voorbeeld van de betweterige, arrogante Westduitser. De Duitsers zijn nog lang niet één volk, ook al krijgen ze één kanselier. De Muur is gevallen, maar in het hoofd van de meeste mensen staat hij nog recht overeind. Verbroedering door een gat in de muur in december 1989. Nu vertelt de een moppen over de ander. (archieffoto's)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23