Poldermachinist door
klein kastje overbodig
Vierde generatie stopt ermee in Stompwijk
Rijnlands Lyceum Oegstgeest
stopt met plastic koffiebekertjes
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990
REGIO LEIDEN
PAGINA 15
STOMPWIJK/ZOETER-
WOUDE - Na 125 jaar zet
Stompwijker Wim van Mar
wijk noodgedwongen een
punt achter het werk van
vier generaties poldermachi
nisten. Zijn overgrootvader
begon in 1864 in dienst van
het waterschap met het
droogmalen van de Geer- en
Kleine Blankaartpolder en
sindsdien ging de bemaling
van de polder op de grens
van Stompwijk en Zoeter-
woude over van vader op
zoon. Steeds woonden de
Van Marwijks in hetzelfde
huis naast het gemaal, op de
dijk bij het boezemwater de
Stompwijksevaart, even
buiten Stompwijk.
Oorzaak van de verbroken familie
traditie is de installatie van een
nieuwe bemalingsinstallatie voor
de polder, die geheel automatisch
werkt. Vorige week werd het nieu
we gemaal in gebruik genomen, een
klein kastje in de tuin van Van Mar
wijk. Het waterschap Meer en Wou-
de heeft hem officieel ontslag aan
gezegd per 1 januari. "Gelukkig heb
ik mijn tuinbouwbedrijf achter het
huis nog", verklaart hij. Het be
drijfsterrein ligt in de polder, waar
een rij glazen kassen zich in het
vlakke land uitstrekt.
"Erg arbeidsintensief was het
werk de laatste jaren niet", vertelt
Van Marwijk, "maar je moest toch
steeds de waterstand in de gaten
houden. Je hebt een zomerpeil en
een winterpeil. Het winterpeil is la
ger, want dan is er minder water no-
VOORSCHOTEN - De spoorweg
overgang aan de Papelaan in Voor
schoten wordt van maandag tot en
met donderdag 's avonds van 21.00
tot 01.00 uur afgesloten. De afslui
ting hangt samen met werkzaamhe
den aan de overgang. Het verkeer
wordt via de parallelweg omgeleid.
Daarom vraagt de gemeente bur
gers hier 's nachts geen auto's te
parkeren.
dig. Er staat geen vee in het land en
het water kan makkelijker weg".
Toch heeft de poldermachinist
wel eens een nachtje moeten door
malen: "Een paar jaar geleden was
er een periode van grote regenval.
Ik heb twee dagen achter elkaar
moeten doormalen en toen stond
het water nog bijna op het land. En
dat terwijl het gemaal 20 kuub
(20.000 liter) water per minuut kan
wegpompen! Het probleem is datje
het gemaal iedere anderhalf uur
moet doorsmeren als het in bedrijf
is - ook 's nachts. Ik heb een paar
nachten zo'n beetje op de bank ge
slapen in de kamer. Daar kwam niet
zo veel terecht want om de ander
half uur ging de wekker".
Het woonhuis, het gebouw van het
oude gemaal daarnaast en de grond
er omheen heeft Van Marwijk ge
kocht van het waterschap. Vanuit
de woonkamer is het uitzicht nog al
tijd even weids als een paar genera
ties geleden: vlakbij ligt het boe
zemwater van de polder, 's zomers
vol met watersporters en 's winters
het domein van schaatsers door de
polder. Daarachter liggen weilan
den met schapen en dan pas is in de
verte de provinciale weg naar Lei
den zichtbaar.
"Die weg is eigenlijk het enige dat
hier in de buurt erg is veranderd
sinds mijn jeugd", herinnert Willem
van Marwijk zich, de vader van de
huidige bewoner. Van Marwijk se
nior komt binnenlopen met de me
dedeling dat hij zojuist een schaap
uit de sloot heeft gehaald: "Dat ze
daar niet een beetje op letten, straks
verzuipt zo'n beest nog".
Van 1955 tot 1981 bediende deze
Van Marwijk het poldergemaal. Op
65-jarige leeftijd droeg hij het werk
over aan zijn zoon. Nog regelmatig
is hij in zijn geboortehuis aan de
dijk te vinden. "Het is een mooie
plek om te wonen, dat is steeds zo
gebleven. In Stompwijk is wel veel
veranderd door al die nieuwe hui-
Ook de nieuwe generatie Van
Marwijks lijkt tot in lengte van jaren
in het huis aan de Ondermeerweg te
willen blijven. "De kinderen maken
er nu al ruzie om wie hier later mag
blijven wonen", zegt mevrouw Van
Marwijk, de echtgenote van de hui
dige machinist. Zelf moest ze wel
een beetje wennen in het begin: "Ik
kom van het Watertje in Zoeterwou-
de en dat is een redelijk drukke win
kelstraat. Doordat ik meewerk in de
zaak spreek ik toch regelmatig men
sen die groenten, zaden of andere
dingen komen kopen".
Op een gegeven moment kwam er
zelfs te veel aanloop op de stille On
dermeerweg. "Dat kwam zo", ver
telt mevrouw Van Marwijk, ""vroe
ger stond naast het huis een sein
paal om de waterstand aan te geven.
Dat was een behoorlijk hoog stalen
ding, met 144 sporten. Bij die
fietspuzzeltochten was het een vas
te opdracht om het aantal sporten
van de seinpaal te noteren. Dan
stonden de mensen eerst een half
uur de lucht in te turen, want ze
raakten steeds de tel kwijt. Vaak
belden ze daarna aan om het te vra
gen en daar werd ik een beetje ture
luurs van. Ik heb buiten toen maar
een bordje opgehangen met daarop
het aantal sporten. Gelukkig werd
het daarna een stuk rustiger".
Geeren
De geschiedenis van de polder op
de grens van Zoeterwoude en
Stompwijk gaat terug tot 1615, toen
het idee ontstond om de 'Geeren' in
te polderen. De Geeren was een
smalle in een punt uitlopende
strook land, bestaande uit veen. Te
gelijkertijd werd een aangrenzend
stuk land met de naam 'De Cleyne
Blankaart' ingepolderd.
Na deze inpoldering werd steeds
meer veen afgegraven, totdat rond
1860 bijna de hele polder in water
was veranderd. Door het uit het wa
ter opbaggeren van veen was het
water in de de polder op sommige
punten vijf meter diep geworden. In
1864 werd besloten de polder weer
droog te malen. Aan de Ondermeer
weg werd een gebouw neergezet
voor de stoommachine die het ge
maal moest aandrijven. Daarnaast
werd een woning voor de machinist
gebouwd.
De polder viel pas droog nadat de
stoommachine anderhalf jaar had
gepompt. Jarenlang zorgde de eer
ste machinist, Willem van Marwijk,
ervoor dat de stoommachine zijn
werk deed. Grote veranderingen
kwamen pas rond de eeuwwisse
ling. In 1907 werd een nieuwe pomp
geïnstalleerd en drie jaar later volg
de het eerste motorgemaal. In 1915
trad in de persoon van Adriaan van
Marwijk de tweede generatie ma
chinisten aan. Hij zou deze taak
Met bijdragen van Dorith Ligtvoet en Paul van der Kooij
OEGSTGEEST - Honderduizend
wegwerpbekertjes gebruikten de
leerlingen van het Rijnlands Lyce
um aan de Apollolaan in Oegstgeest
per jaar voor koffie of andere dran
ken. Die bekertjes werden in of
naast de vuilnisbak gegooid of ver
dwenen in de perken rond de school.
De conciërge van het Rijnlands
Lyceum ergerde zich aan de rotzooi
en vond het eenmalige gebruik van
de bekers 'eigenlijk zonde'. Rectoren
leerlingenraad waren dat met hem
eens en de milieucommissie, onder
deel van de leerlingenrctad, nam het
initiatief de bekers te vervangen
door duurzame exemplaren.
Deze week deelde de school gratis
witte drinkbekers uit die in de auto
maat voor koffie, thee en limonade
passen. De school heeft het drinkge
rei betaald van de gelden die vroe
ger opgingen aan plastic wegwerp-
bekers.
"Het is de bedoeling dat de beker
net zoals de agenda elke dag in de
tas mee naar school wordt geno
men", zegt Dolf van der Horst van
de milïcucommissie. Om te voorko
men dai de bekers gaan lekken in de
tassen, zijn ze voorzien van een
drukdeksel. De bekers moeten bij
dragen aan een schonere school.
vindt Van der Horst. Bovendien
drukt het initiatief leerlingen met
hun neus op het feit dat er minder
moet worden verspild in deze we-
De wegwerpbekertjes van vroeger
zijn voortaan te koop voor een
kwartje. Wie de eigen beker verliest
moet drie gulden betalen voor een
nieuw exemplaar. Docenten drin
ken hun koffie nog steeds uit kopjes
en dat zou conservatieve leerlingen
in de kaart spelen. "Zij vinden de
actie belachelijk", zegt Van der
Horst.
Ontslagen (I)
Een ambtenaar die ontslagen
wordt omdat hij te hard werkt.
Het lijkt een flauw grapje, maar
volgens T. Oversteegen is het kei
harde werkelijkheid op het Lei-
derdorpse gemeentehuis. De
ambtenaar begon er eind vorig
jaar als stagiair en werkt sinds 1
januari op de gemeentelijke ar
chiefafdeling. De ambtenaar
heeft een aanstelling voor een
jaar, staat algemeen bekend als
een hard werker en wordt ge
waardeerd door chefs.
In juni kwam de ommekeer.
Oversteegen solliceerde naar een
leidinggevende functie in de ar
chiefkamer en had halverwege
die maand een gesprek met twee
chefs. Ze wilden hem niet en op
één punt kon de afgewezene dat
wel begrijpen. Een niet afge
maakte geschiedenisstudie is in
derdaad geen ideale opleiding
voor een chef archief.
Maar wat moest hij aan met de
opmerking dat hij door zijn te
harde werken mensen demoti
veert en gevaarlijk is voor het hé
le gemeentehuis? Hij weigerde
zoiets te pikken en schreef raads
leden een brief waarin hij gigan
tisch om zich heen schopte. Zon
der aarzelen liet hij weten dat goe
de krachten niet mogen lijden on
der de 'persoonlijke tragedies van
chefs en medewerkers die al lan
ge tijd slecht functioneren'.
Het zouden deze hoge pieten
zijn die het gemeentehuis in ge
vaar brengen en flink op het mat
je geroepen moeten worden - bij
voorbeeld voor het 'achterstallige
en gebrekkige archief. Over
steegen zelf wilde in eer en integ
riteit worden hersteld of anders
een ontslagbrief krijgen waarin
letterlijk staat dat hij wegens hard
werken is ontslagen.
Ontslagen (2)
De brief sloeg in als een bom. Ge
meentesecretaris A.M. Willems
verbaasde zich erover dat de amb
tenaar zonder enig overleg met
chefs of gemeentebestuur direct
naar de politiek stapte. De belaag
de chefs waren diep gegriefd en
ook zij voelden zich aangetast in
hun persoonlijke integriteit. Vele
gesprekken volgden en Over
steegen kreeg het dringende ver
zoek zijn brief aan de gemeente
raad in te trekken, excuses aan te
bieden en toe te geven dat zijn
harde werken niet het punt was
geweest.
Oversteegen ging op alle pun
ten om, maar wijt dat aan drei
ging met ontslag. Na een paar
avondjes denken kwam hij op
Opdit bord langs het fietspad tussen de Leidse Merenwijk en Warmond staatWarmond recreatiegemeente'.
zijn beslissing terug. Alle raadsle
den moesten van de affaire horen
en de gemeentesecretaris diende
de brief, net als alle andere brie
ven van burgers, keurig te ver
spreiden. Na overleg met de bur
gemeester besloot de gemeentes
secretaris dat niet te doen. "Het
zou de chefs te kijk zetten", legt
hij uit. "Hun integriteit en oor
deelsvermogen stond op het
spel". Volgens Willems draaien
deze medewerkers hun hand niet
om voor werkweken van tachtig
Toen de Leiderdorper merkte
dat zijn brief in een la verdween,
deed hij hem hoogstpersoonlijk
in de postvakjes van raadsleden.
Tevens kregen de politici te horen
dat het vertrouwen in de gemeen
te Leiderdorp 'nog ernstiger is ge
schaad' door het niet versturen
van de brief: 'Het kan toch niet de
bedoeling zijn dat mensen mis
bruik maken van hun machtspo
sitie om de gezichten van twee uit
de band gesprongen chefs te red
den?'.
Ontslagen (3)
Tussen de vele gesprekken en ac
ties door bleef de ambtenaar wer
ken op het archief, maar de relatie
leek voorgoed verstoord. In juli
pleitten hoge ambtenaren ervoor
de man zo snel mogelijk te ont
slaan. Volgens hun vertrouwelij
ke brieven was Oversteegen op
roddels afgegaan, had hij colle
ga's nooit zo mogen zwartmaken
en bleek hij zeer halsstarrig. Met
zo iemand konden ze onmogelijk
samenwerken.
In een gesprek op 21 augustus
zei de burgemeester het zo: "De
heer Oversteegen geeft geen on
derbouwing van zijn kritiek. Hij
hekelt vrijblijvend chefs. Op een
dergelijke manier dien je niet met
collega's om te gaan".
De schriftelijke berisping van
B en W volgde eind september,
enkele dagen voordat de Leider
dorper 'op' moest voor een eerste
archiefdiploma. Volgens burge
meester en wethouders kon de
'halsstarrige' ambtenaar een ver
lenging van zijn contract wel ver
geten. De man mocht nog komen
praten, maar zag daar de zin niet
In plaats daarvan ging hij tegen
berisping en ontslag in beroep bij
de ambtenarenrechter en maak'te
hij in zijn protest lustig gebruik
van een brief van de gemeentese
cretaris. Daarin staat dat tijdens
het sollicitatiegesprek de vraag
aan de orde is geweest 'wat de
heer Oversteegen zou doen wan
neer hij in de vacante functie zou
worden benoemd, met de moge
lijkheid dat zijn collega's zich be
dreigd zouden voelen door zijn
hoge werktempo'.
Volgens de ambtenaar in kwes
tie laat die zin aan duidelijkheid
niets te wensen over; volgens de
gemeentesecretaris was zo'n
vraag alleen bedoeld om de mana
gerskwaliteiten van de sollicitant
te peilen. Hij is nu eenmaal heel
snel en moet in zijn 'voortrekkers
rol' rekening houden met mensen
die minder snel zijn: "En dan gaat
het erom hoe je zoiets aanpakt".
PvdK
ZATERDAG 10 NOVEMBER
Alphen
sportpark De Bijlen, olv natuurgid-
Katwijk
punt. aanvang 20.3a uur.
Hazerswoude/Rijndijk
kindervoorstelling (6 tot 12 jaar):
'De reis naar weer terug' door Pop
pentheater Lucia Sies. aanvang
Buurthuis Cornelis Joppensz. Op
uitvoering door het Petra Gospel
Koor. aanvang 20.00 uur, Stadsge-
Waag, aanvang 21.30 u
leiderdorp
'Narrendance' met The Sjelter
Squeezers, vanaf 14.00 uur in de
Christelijke Mavo De Dwarswete-
ring. Muzenlaan.
bingo-avond bij Con Bravura.
Beukenschans, aanvang 20.00
cabaret: 'Jool Hul', door Waar-
denberg De Jong. aanvang 20.15
uur; optreden Van Speijk-ensem-
ble. aanvang 22.15 uur in de Mu-
speelmiddag op het Adama-
gel van de Sint Agathakerk,
14.00 tot 18.00 uur.
Noordwijk
Fancy-fair in Ouderenu-..,.„..,
Groot-Hoogwaak, Oranje Nassau-
straat, van 11.00 tot 17.00 uur.
heropening van de Wereldwin
kel Moby Dick. Schoolstraat, vanaf
11.00 uur.
Warmond
bazar Hervormde Kerk. o.a
stekjes/bloembollen, antiek/curio
ZONDAG 11 NOVEMBER
Alkemade
ing: 'Geld zat'.
Wijnand Stomp, aanvang
Alkeburcht, Roelo-
'De Bollenstreek', van 9 00
16.30 uur in De Kuip. Zeestraat
strandloop van De Bataven ov
diverse afstanden, inschrijven i
Prins Carnaval
'90/"91. mmv Imca Marina, aan
vang 21.00 uur in De Rank, Golf-
Oegstgeest
concert in de serie 'Groene Kerk
aanvang 14.15 uur in de Groene
Kerk, Haarlemmerstraatweg.
MAANDAG 12 NOVEMBER
Alphen
rommelmarkt in buurthuis Wes-
^rhaven, Emmalaan. vanaf 19.00
open huis Nederlandse Vereem-
ging van Postzegelverzamelaars,
jeugd 18.30 tot 19 30 uur; volwas
senen: vanaf 20.00 uur in gebouw
Nabij, Lauraplein.
bijeenkomst Spiritisch Genoot
schap Leiden met Bloemenseance.
aanvang 20 00 uur in gebouw Lage
Morsweg 14a.
Leiderdorp
1 foto ruil- en verkoopbeurs bij Fo-
De Warmondse beeldhouwer Fons Ver-
sluys exposeert vanaf maandag in de hal
van het gemeentehuis aan de Herenweg
in Warmond. Versluys maakt figuratief
werk en beeldt vooral mens en dier uit.
De beelden zijn tot 30 november tijdens
de openingsuren van het gemeentehuis
te zien.
Concert
De sopraan Marianne Kweksilber geeft
morgenmiddag met de fluitisten Rien de
Reede en Thies Roorda, Siebe Henstra
(clavécimbel) en Saskia van der Wel
(violoncel) een concert in het Groene
Kerkje aan de Haarlemmerstraatweg in
Oegstgeest. Ze brengen onder meer
werk van Hellendaal. Scarlatti en Ma-
haut. Aanvang 14.15 uur.
Cabaret
Het cabaretduo Waardenberg en De
Jong treedt vanavond op in de Muzenhof
aan de Cor Gordijnsingel in Leiderdorp
met het programma 'Joop Huil'. Aanvang
20.15 uur. Het Van Speijk-ensemble
treedt om 22.15 uur op in de Muzenhof.
Bieravond
Jongerenvereniging Utopia in Zoeter
woude houdt vanavond een Duitse bier
avond. Er worden verschillende soorten
Duits bier geschonken en ook bratwur-
sten worden verkocht. De ruimte in de
Klaverhal aan de Emmaushof is vanaf
21.00 uur open.
Twee generaties poldermachinisten bij het nieuwe, kleine gemaal van de Geer- en Kleine Blankaartpolder.
Rechts staat de oude machinist Willem van Marwijk, in het midden zijn zoon Wim, die tot vorige week het oude
gemaal bediende. Links staat de echtgenote van Wim van Marwijk. (foto Jan Holvast)
veertig jaar op zijn schouders ne-
Grote problemen met de bema
ling hebben zich zelden voorge
daan. Willem van Marwijk (van de
derde generatie) herinnert zich dat
in de 25 jaar die hij na 1966 voor het
gemaal verantwoordelijk was de
dieselpomp twee keer kapot is ge
weest. "Een keer, in 1966, had ik
grote problemen. Een monteur was
naar de machine komen kijken en
die man zei dat alles in orde was.
Maar de machine bleef maar schud
den en trillen tot je er angstig van
werd. Ik heb in een weekeinde de
baas van het waterschap geroepen
en samen hebben we de machine uit
elkaar gehaald. Toen bleek dat de
krukas kapot was en dat het vlieg
wiel helemaal los zat. Dat vliegwiel
had overal heen kunnen vliegen,
dat gaat dwars door muren heen.
We hebben toen een week niet kun
nen draaien, waardoor een groot
deel van de polder onder water
kwam te staan".
Opvolging
"Mijn vader begon in 1942 met
groenteteelt op het land achter het
huis", vertelt Willem van Marwijk.
"Het stuk land waar het op ligt
hoorde bij het gemaal, dat was een
deel van je salaris. We betaalden
vroeger ook geen huur, dat was alle
maal inbegrepen. Op een gegeven
moment, zo rond 1960, moesten we
op grond van een of andere wettelij
ke regeling toch gaan betalen. Drie
gulden per week".
Willem van Marwijk breidde het
tuinbouwbedrijf in de loop der ja
ren steeds verder uit. In 1960 werd
de eerste glazen kas gebouwd en in
1976 wist hij het land achter zijn
huis in eigendom te verwerven.
Zoon Wim werkte van jongs af aan
in de zaak mee en leek ook als van
zelfsprekend zijn vader op te volgen
als machinist. "Vroeger ging dat
vanzelfsprekend van vader op zoon
over en de eerste zoon had de oud
ste rechten", weet vader Van Mar
wijk.
Maar de tijden veranderden. Niet
alleen werd de polderbemaling
door middel van steeds betere appa
ratuur gerationaliseerd, ook het
personeelsbeleid van het water
schap 'verzakelijkte'. "Bij mij ging
dat anders", zegt de huidige machi
nist. "Mijn vader moest officieel be
danken en ik moest officieel een sol
licitatiebrief schrijven. Maar uitein
delijk ging het nog vrij makkelijk".
"Toch jammer hè, dat zo'n familie
traditie verloren gaat", besluit me
vrouw Van Marwijk. Ze wijst op een
vijftig jaar oude foto van het gemaal
in de hal van haar huis: "Maar je
houdt het niet tegen hè?".
Koffieconcert
De violist Robert Szreder en de pianist
Boguslaw Jan Strobel geven morgen
middag een koffieconert in raadhuis De
Paauw aan de Wassenaarse Raadhuis
laan. De van oorsprong Poolse muzikan
ten brengen onder meer werk ten gehore
van Georg Friedrich Handel. César
Franck en Wolfgang Amadeus Mozart.
Het concert begint om 12.00 uur. de
kaartverkoop een half uur eerder.
Squaredansen
De Leiderdorpse squaredanceclub The
Sjelter Squeezers houdt vandaag haar
jaarlijkse dansfeest Nationale en inter
nationale gasten zijn uitgenodigd. Het
dansfeest wordt gehouden in de aula van
de Christelijke mavo De Dwarswetering
aan de plaatselijke Muzenlaan. Belang
stellenden zijn 's avonds welkom.
Kunst
