'Beloften Ritzen aan
onderwijs fopspeen'
Politiemensen van nazi-snit na 1945 vrijuit
Vrijwaren van bezuinigingen onmogelijk
Onmiddellijk verbod op
invoer varkensvlees VS
VS en Groot-Brittanië
blokkeren co2-akkoord
Het meest Bang&Olufsen?
/Sn
Bang&Olufsen (ij
VRIJDAG 2 NOVEMBER 1990
NENLAND/BUITENLAND/ECONOMIË Wm>-
DEN HAAG (GPD) Een 'fopspeen', vindt de Tweede Kamer de belofte van minister Rit
zen (onderwijs) om het hoger onderwijs de hele kabinetsperiode te ontzien bij bezuinigin
gen.
"Dat kan de minister helemaal niet worden nader uitgewerkt en bij ie-
waarmaken", meent het CDA-Ka- dere uitwerking kan de Kamer haar
merlid De Boer. "Hiermee akkoord bezwaren aandragen", aldus de be
gaan betekent dat de Kamer^zich- windsman.
Leerlingwezen
dan ook uiterst kritisch tegenover De PvdA-fractie in de Tweede Ka
de akkoorden die Ritzen heeft ge- mer wil de eigen bijdrage in de ver
sloten met universiteiten en hoge- volgopleidingen van het leerlingwe-
scholen. zen optrekken naar 500 gulden per
In die akkoorden wordt het hoger jaar. Dat betekent een verdubbeling
onderwijs financiële rust toege- van 't huidige bedrag. Het voorstel
zegd, behalve in noodgevallen. In wordt volgende week gelanceerd
ruil daarvoor belooft het hoger on- bij het debat over de Onderwijsbe-
derwijs het aantal uitvallers terug te groting.
dringen. Ook moet de verblijfsduur De verhoging van de eigen bijdra-
van studenten in het wetenschap- ge ziet de PvdA als alternatief voor
pelijk onderwijs verkort worden. de geplande bezuinigingen van 60
De meest geruchtmakende passa- miljoen op de Landelijke Organen
ge in de akkoorden luidt dat het ho- van het leerlingwezen. Daar worden
ger onderwijs studenten na één jaar lesprogramma's uitgedokterd en
kan wegsturen of doorsturen naar exameneisen geformuleerd. De
een andere opleiding. De Kamer PvdA-fractie vindt een korting op
steunt dat principe, maar verwacht deze taken van 60 miljoen (eender
dat Ritzen met waarborgen komt de van het totale budget) onverant-
om te voorkomen dat deze adviezen
ontaarden in 'ophoepeladviezen',
zoals D66 dat noemt.
DEN HAAG (ANP) Werkgevers
mogen hun personeel niet langer
dan vijf uur per dag met een beeld
scherm laten werken en moeten
zorgen dat het werk afwisselend is
en niet steeds dezelfde handeling
vraagt. Dat staat in een gisteren ver
schenen voorlichtingsblad van het
ministerie van sociale zaken over
het werken met beeldschermen.
Van de werknemers die veelvul
dig met een beeldscherm werken
heeft 37 procent last van spieren en
gewrichten. Oogklachten komen
voor bij eveneens 37 procent van de
beeldschermwerkers. Nog eens 20
procent klaagt over hoofdpijn. In de
nabije toekomst zal het aantal
beeldschermwerkers het miljoen
overschrijden.
Het voorlichtingsblad is een aan
gescherpte versie van eerdere aan
bevelingen van de arbeidsinspectie.
Werkgevers die de aanbevelingen
in acht nemen, voldoen daarmee
Niet langer dan
vijf uur per dag
aan beeldscherm
aan een EG-richtlijn voor beeld
schermwerk (die uiterlijk 31 decem
ber 1992 moet zijn ingevoerd) en aan
nieuwe bepalingen in de Arbo-wet,
de wet die de arbeidsomstandighe
den regelt.
Klachten bij beeldschermwerkers
hebben de Europese Commissie er
toe gebracht een EG-richtlijn voor
beeldschermwerk tot stand te bren
gen. Deze stelt naast eisen voor een
ergonomisch verantwoorde werk-
opstelling (afgestemd op een gezon
de lichaamshouding) en een afwis
selende taak een aantal extra eisen.
Zo moet de werkgever, in overleg
met zijn werknemers, het werken
met beeldschermen over de dag
verdelen. Daardoor wordt het werk
regelmatig onderbroken door pau
zes of andersoortig werk. Verder
moeten beeldschermwerkers de
mogelijkheid hebben regelmatig
hun ogen te laten onderzoeken en
moet de programmatuur waarmee
de werknemer werkhaangepast zijn
aan diens kennis- en ervaringsni
veau. De software mag bovendien
geen verborgen controle-systeem
bevatten.
Met de invoering van de laatste fa
se van de Arbowet (op 1 oktober)
zijn wettelijke regels van kracht ge
worden die ook van belang zijn voor
beeldschermwerk. Zo moet de
werkgever eentonig werk zoveel
mogelijk vermijden en moet de
werkplek waar dat mogelijk is op
ergonomisch verantwoorde wijze
worden aangepast.
De Kamer is bang haar eigen posi-
woord.
Het leerlinglingwezen telt bijna
130.000 deelnemers. Opleidingen
voor bij voorbeeld bakker, slager,
stratemaker, kapper of zilversmid
tie uit te hollen als ze akkoorden vallen allemaal onder het leerling-
fiatteert "De akkoorden zijn uit
drukkelijk gesloten onder voorbe
houd van goedkeuring door de Ka
mer. Alle punten in de akkoorden
wezen. Hele sectoren als de bouw
en de metaal zijn voor hun perso
neel afhankelijk van 't leerlingwe
zen. Daarin wordt een baan gecom-
BRUSSEL (DPA) De Europese
Gemeenschap heeft gisteren met
directe ingang de invoer van var
kensvlees uit de Verenigde Staten
verboden. Verder heeft Ray MacS
harry, lid van de Europese Commis
sie voor landbouwzaken, aangekon
digd dat er per 1 januari 1991 ook
geen Amerikaans rundvlees meer
de EG in mag.
De maatregel houdt verband met
de veterinaire voorschriften in de
VS, die in de ogen van de EG onvol
doende zijn. MacSharry heeft Carla
Hills, de bijzondere handelsafge
vaardigde van de Amerikaanse re
gering, per brief laten weten dat hij
zijn besluit heeft genomen vanwege
"de toestand in de Amerikaanse
abattoirs die mogelijk gevaar kan
opleveren voor de Europese consu
menten".
Het principebesluit voor het im
portverbod was in juli al gevallen.
MacSharry heeft gisteren de aanbe
veling van het veterinaire comité
van de EG overgenomen. Dit comi
té wag na een routinecontrole in de
VS tot de slotsom gekomen dat de
hygiëne in de Amerikaanse slacht
huizen niet aan de eisen van de EG
voldoet. Zelfs op volledig bedorven
vlees zaten stempels die als bestem
ming de EG aangaven.
De EG-import van varkensvlees
uit de VS is niet erg groot. Vorig jaar
leverden de VS voor 13,5 miljoen
dollar varkensvlees aan de gemeen
schap. De import van Amerikaans
rundvlees is veel groter.
DUBLIN (GPD) - Met grote
rubberlaarzen trok koningin
Beatrix gisteren op de laatste
dag van haar staatsbezoek door
het woeste veengebied Conne-
mara. Nadat ze afgelopen week
uitgebreid met de Ierse presi
dent Hillery over het milieu had
gepraat, bracht ze gisteren haar
woorden in praktijk door de
prachtige Ierse natuur te be
wonderen.
Het uitgestrekte bergachtige
Connemara is een uniek veenge
bied in Europa. Deze veengron
den in het westen van Ierland
worden echter aangetast door
de opkomende industrie, aange
plante naaldbossen en loslo
pend wild. Dit betekent een
enorme dreiging voor het toch al
Koningin trekt
op laarzen door
Iers veengebied
schaarse veen in Europa.
De Nederlandse Stichting tot
Behoud van Venen heeft zich
toen aantasting van dit gebied
duidelijk werd direct hard ge
maakt om dit veengebied te be
houden. Met financiële steun
van het Europees Parlement
heeft ons land vier stukken
grond opgekocht. Nadat Neder
land het gebied een aantal jaren
onderhouden had, heeft prins
Bernhard namens het Wereld
Natuur Fonds de grond aan de
De Ieren zijn trots als de ko
ningin in vrijetijdskleding door
het ongerepte natuurgebied
wandelt. Hoewel in de hoofd
stad Dublin niemand spontaan
de straat opkwam toen de ko
ningin passeerde, staan de be
woners op het platteland wel
met oranje vlaggetjes langs de
weg wanneer de koningin ineen
jeep voorbijrijdt. De plaatselijke
bevolking is blij met de komst
van de koningin, omdat haar be
zoek onder meer de komst van
toeristen moet stimuleren. Ook
is het een politiek seintje naar de
Ierse regering om meer geld te
investeren om dit gebied te be
houden.
Schalkhaarders maakten naam als jodenophalers in Tweede Wereldoorlog
Schalkhaar is voor veel
Nederlanders die de bezetting
hebben meegemaakt, een beladen
plaatsnaam. In een kazerne bij
dat dorp brachten de Duitsers
tijdens de Tweede Wereldoorlog
een politieschool onder. Iedere
Nederlander die na 1941 bij de
politie wilde werken, werd
verplicht daar een nationaal-
socialistische opleiding te volgen.
Snel hadden de 'Schalkhaarders'
een slechte naam. Zo haalden ze
joden op voor transport naar
Duitsland.
Toch zijn de Schalkhaarders na
1945 maar mondjesmaat gestraft*
Zelfs in 1949, dus vier jaar na de
oorlog, werkten er nog 85 voor de
Amsterdamse politie. Gevolg van
een merkwaardige
zuiveringsmaatregel, stelt
Neerlandicus Jan Jaap Kelder.
Hij promoveerde gisteren aan de
Leidse universiteit op 'De
Schalkhaarders'.
Van onze redacteur
Jeroen Dirks
LEIDEN Op 27 november 1945
raakte een Amsterdamse politie
man in paniek. Twee joden die hij
had aangehouden op bevel van de
bezetter, wisten te ontkomen. Ze
vluchtten een slagerswinkel in. Te
gelijk vormde zich een mensenmas
sa die "een dreigende houding"
aannam. "Ik heb toen mijn dienstpi
stool getrokken en een schot gelost.
De kogel is waarschijnlijk over de
hoofden der mensen heen gegaan
Nadat de mensen door het los
sen van het schot geschrokken wa
ren en zich verspreid hadden, heb ik
mij door vernieling van een ruit toe
gang verschaft tot de winkel en te
zamen met twee leden van de Grüne
Polizei de 2 gevluchte joden opge
haald", verklaart agent H. achteraf
aan zijn baas.
Jan Jaap Kelder haalt het verhaal
van de agent H. aan om te verklaren
hoe het negatieve beeld van- de
Schalkhaarders kon ontstaan. H.
was een van de eerste mensen die
een opleiding had gedaan aan de
Westenbergkazerne in het dorpje
Schalkhaar bij Deventer. Een oplei
ding van nationaal-socialistische
snit, die de Duitsers hadden opge
richt omdat ze ontevreden waren
over het (niet) optreden van de ge
wone Amsterdamse politie tijdens
de februaristaking in 1941. Kelder:
Befehlshaber der Ordnungspolizei
O. Schumann verlangde van de
hoofdstedelijke politie, zo blijkt uit
een op 26 februari om 15.55 uur ver
zonden telegram dat zij volksme
nigten indien nodig met de vuurwa
penen verspreidde. Maar de Am
sterdamse politie deed niets en
keek toe.
Voor de Duitsers was dat reden
tot harde maatregelen. Ze profiteer
den van het feit dat er in Nederland
op dat moment geen opleiding meer
bestond voor lager politiepersoneel,
namen een aantal NSB'ers aan en
richtten in Schalkhaar een politie
school op die rechtstreeks onder
toezicht kwam te staan van Rauter,
de Höhere SS und Polizeiführer in
Nederland die op zijn beurt verant
woording schuldig was aan Himm-
ler, de rechterhand van Hitier. Het
boek Mein Kampf werd verplichte
lectuur.
Aantrekkingskracht
Het is opvallend hoeveel aantrek
kingskracht Schalkhaar had op
mensen die nooit eerder bij de poli
tie hadden gewerkt. Zo kwamen er
tussen juni 1941 en oktober 1942
maarliefst 16.177 sollicitatiebrieven
binnen. Niet iedereen werd echter
aangenomen, want de criteria wa
ren streng. Onderzocht werd of de
sollicitanten geen joodse voorou
ders hadden. Nog erger: de voor
keur van de wervingscommissie -
ging uit naar echte 'Germaanse ty
pes'. Opvallend genoeg echter, zo
merkt Kelder op, werd van de aspi
ranten niet verwacht dat ze lid wa
ren van de NSB of SS in Nederland.
Een aantal van de op Schalkhaar
opgeleide agenten kwam in een ge
woon korps in het land terecht. Het
leeuwedeel werd na de opleiding
ondergebracht in de 'gesloten een
heden', de Nederlandse tegenhan
gers van de Ordnungspolizei. Het
zijn vooral die eenheden die het ne
gatieve imago van de Schalkhaar
ders hebben bepaald. In Amster
dam en Den Haag werden ze ge
vreesd. Fascistische liederen zin
gend begaven ze zich door de stad.
Joden waren hun leven niet zeker
als Schalkhaarders in de buurt kwa
men. Op 18 januari 1943 haalden de
Amsterdamse eenheden 327 joden
uit hun huizen, terwijl de Duitsers
'slechts' 291 oproepingen hadden
verzonden.
Toch kwam het voor dat de 'geslo
ten eenheden' niet aan de bevelen
van de Duitsers voldeden. Geregeld
werden zelfs opdrachten gesabo
teerd. Na de oorlog hebben ver
schillende Schalkhaarders zich er
op beroepen geen joden te hebben
aangehouden, maar alleen NSB'ers.
Anderen gaven toe dat ze joden had
den opgepakt maar benadrukten
oude mensen te hebben ontzien.
Enkele Schalkhaarders stelden na
de oorlog in het geheim voor het
verzet te hebben gewerkt en valse
persoonsbewijzen te hebben gele
verd. En er waren Schalkhaarders
die hun verhaal niet konden naver-
Na de oplei
ding op Schalk
haar, waar on
der meer schiet
oefeningen deel
van uitmaak
ten, kwamen
sommige agen
ten in een ge
woon korps te
recht. De mees
ten kwamen ech
ter bij de Neder
landse tegen
hangers van de
Ordnungspoli
zei.
tellen omdat ze door de Duitsers
waren doodgeschoten, mogelijk
omdat Ze een 'dienstopdracht' had
den geweigerd.
Het zijn die Schalkhaarders die
het proces van zuivering hebben
vertroebeld. Hun verklaringen heb
ben na de oorlog veel aandacht ge
kregen. In een brief aan het Rijksin
stituut voor Oorlogsdocumentatie
schreef een ex-Schalkhaarder over
zijn school: "Er zaten eronder die
absoluut fout waren, maar 80 pro
cent was goed!!!". De man bena
drukte alleen naar Schalkhaar te
zijn gegaan omdat hij zo verplichte
tewerkstelling in Duitsland kon
voorkomen. Talloos zijn trouwens
de verklaringen van leerlingen die
weigerden op school of later in de
eenheid de verplichte Hitlergroet
te brengen en die alleen fietsen in
namen van NSB'ers.
Zuiveringscommissie
Al die verklaringen en al dan niet
bewezen sabotagedaden hebben er
toe geleid dat nooit een 'collectieve
maatregel' is genomen tegen de dui
zenden mensen die hun opleiding
in Schalkhaar hadden gevolgd. In
tegendeel, nog voordat heel Neder
land was bevrijd, werd in Nijmegen
door een zuiveringscommissie be
sloten elk geval apart te beoordelen.
Ze hadden daar geen aanleiding
'Ex-communisten
DDR bezitten
200 miljard'
BERLIJN (DPA) - Het vermo
gen van de voormalige Oost-
duitse communisten (SED), de
huidige PDS. kan volgens de
Duitse minister Hansjoachim
Walther (zonder portefeuille)
wereldwijd wel zo n 200 tot 300
miljard D-mark (220 tot 330 mil
jard gulden) bedragen.
De 107 miljoen D-mark die de
PDS, naar onlangs bleek, naar
het buitenland wilde smokkelen
is 'het kleinste bedrag dat de
PDS kent', aldus Walther, zelf
lid van de conservatieve Duitse
Sociale Unie (DSU).
GENEVE (ANP) - De geïndustria
liseerde landen staan nog ver van
een overeenkomst over het terug
dringen van de uitstoot van kool
dioxide (co2), de belangrijkste ver
oorzaker van het broeikaseffect.
Dat blijkt uit een vertrouwelijk con
cept van de slotverklaring van de
Wereld Klimaat Conferentie in Ge-
nève.
De conferentie, waaraan onge
veer honderd landen deelnemen,
wordt op dit moment ambtelijk
voorbereid. Aanstaande dinsdag en
woensdag zullen de Nederlandse
bewindslieden Alders (milieube
heer) en Maij (verkeer en water
staat) aanwezig zijn bij het minis
tersgedeelte van de conferentie, die
is georganiseerd door de Verenigde
Naties.
Kooldioxide komt vrij bij het ver
stoken van fossiele brandstoffen als
olie, steenkool en gas door industrie
en verkeer. Co2 en andere broeikas
gassen dreigen het klimaat wereld
wijd te verstoren, hetgeen forse ge
volgen kan hebben voor bijvoor
beeld de stijging van de zeespiegel
en de bestande landbouwpatronen.
De geïndustrialiseerde landen ne
men verreweg het grootste deel van
de C02-uitstoot voor hun rekening.
Vermindering van deze emissies
wordt noodzakelijk geacht om ook
de Derde Wereld nog een redelijke
kans te geven op economische
groei, en daarmee op tijdelijke ver
hoging van de uitstoot van broei
kasgassen.
In Noordwijk vond vorig jaar no
vember eveneens een conferentie
over het broeikaseffect plaats. De 67
daar aanwezige landen konden zich
vinden in de stelling dat 'vele' geïn
dustrialiseerde landen streven naar
stabilisatie van de co2-uitstoot in
het jaar 2000. De Verenigde Staten
echter, het land met de hoogste co2-
uitstoot per hoofd van de bevol
king, bleken hiervan de grootste te
genstander.
Enquête: milieu
belangrijker
dan meer werk
DIEMEN (ANP) - De Nederlan
ders hechten meer belang aan ver
betering van het milieu en volksge
zondheid dan aan (meer) werkgele
genheid, onderwijs en veiligheid.
Een meerderheid van de bevolking
is bereid voor meer werk, een scho
ner milieu en meer veiligheid extra
te betalen.
Dat valt te concluderen uit een
onderzoek van het Centrum voor
Marketinganalyse in opdracht van
de Randstad Groep (uitzendbu
reaus, schoonmaak en beveiliging).
Op de vraag waaraan de overheid fi
nanciële meevallers zou moeten be
steden, koos 32 procent van de on
dervraagden voor milieu, 31 pro
cent voor volksgezondheid. Aan
werkgelegenheid gaf 13 procent de
voorrang, aan onderwijs 16 procent
en aan veiligheid 8 procent. Zeven
van de tien Nederlanders zijn be
reid een deel van hun inkomen inle
veren voor een groot werkgelegen
heidsplan.
hard op te treden tegen alle Schalk
haarders omdat de Nijmeegse
hoofdagent H. (geen familie van de
Amsterdamse H., merkt Kelder op),
"het publiek geen onnodige last
aandeed".
De eerste minister van justitie na
de oorlog, Kolfschoten, nam het
Nijmeegse standpunt over. De
Schalkhaarders die NSB'er waren
geweest, werden direct ontslagen
en ook degenen die in het voorlaats
te oorlogsjaar 1944 in Schalkhaar
hadden gesolliciteerd, konden
gaan. Toen was volgens de minister
'genoegzaam' bekend dat "het vol
gen van deze opleiding, de doelstel
ling van de vijand bevorderde". De
rest kon zich verdedigen voor de
zuiveringscommissie.
Wie redelijke bewijzen op tafel
legde dat hij wel degelijk het beste
had voorgehad met het vaderland,
mocht blijven. Kelder trekt alle 'be
wijzen' die na de oorlog werden
overgelegd niet in twijfel, ook al
vraagt hij zich wel af hoe het kan dat
mensen er soms in een korte tijd
spanne een compleet andere me
ning op na zijn gaan houden.
Tegelijk vindt Kelder echter dat
bij het zuiveringsproces een kolos
sale fout is gemaakt. Het overgrote
deel van de mensen die in Schalk
haar solliciteerden kwam immers
vrijwillig. En op de beoordelings-
staat van de wervingscommissie
stond te lezen: 'Betrokkene voldoet
aan gestelde eisen, met name aan de
eis: volkomen bereidheid tot mede
werking aan de opbouw van de Ne
derlandse Staat, alsmede tot het in
nemen van een loyale houding te
genover de bezettende macht'.
Kortom, de Duitsers waren selectief
en namen alleen mensen aan die
met hart en ziel wilden meewerken
aan hun politiek.
Maar de Schalkhaarders zijn na
de oorlog niet eens allemaal berispt.
Kelder: "Kolfschoten heeft de
Schalkhaarders in feite het voor
deel van de twijfel gegeven, maar
diezelfde twijfel had er evengoed
toe kunnen leiden dat zij die tij
dens de zuivering nog hun post be
zetten, voorlopig allemaal op 'non-
actief waren gesteld".
Het is hoe je er tegen aankijkt,
stelt de promovendus: "Terwijl de
Nijmeegse H. het publiek geen on
nodige last zou hebben bezorgd,
verjoeg de Amsterdamse H. met
zijn pistool een menigte die hem
hinderde bij het ophalen van joden.
Dit 'Amsterdamse' type heeft de pu
blieke opinie beïnvloed: Schalk
haarders zijn handlangers van de
Grüne Polizei. De conclusie is bijna
banaal: de discrepantie tussen het
beleid van de zuiveraar en de pu
blieke opinie is het gevolg van ver
schillende observaties".
ADVERTENTIE
Veel mensen vinden een muzieksysteem
pas echt Bang&Olufsen als hel een combinatiesysteem is.
Eén brok geïntegreerde techniek, in één sublieme vorm.
Zoals de Beocenter 9500, de laatste en ongetwijfeld
ook de mooiste versie van een concept,
dat het merk B&O wereldwijde laam bezorgde.
Radio, CD-speler en cassetterecorder.
Volledig menugestuurd via de display op het toestel
of de Beolink 1000 afstandsbediening.
Komt u maar eens kijken of die mensen gelijk hebben.
3 jaar garantie
Ton Kuylenburg Bang&Olufsen Centers
Gert. Cronjéstraat 1Tel 023-255429 HAARLEM
Ypma Bang&Olufsen Center
Grote Markt 8. Tel. 023-324880
Radio en Elektro Janssen
Binnenweg 116, Tel. 023-281856
Mons Elektro b.v.
Marktplein 134-136. Tel. 02503-14290
HOOFDDORP
Van Cleef Bang&Olufsen Center
Botermarkt 25. Tel 071-122669
Nic. de Tombe Audio-Video-CD
Pieterskerkchoorsteeg 11Tel. 071-122184
Swaak Bruingoed
Haarlemmerstraat 279. Tel 071-215151*
Firma G. W. Roest
Lange Voort 11Tel 071-174S40
OEGSTGEEST
Ton Kuylenburg Bang&Olufsen Centers
Breedstraat 21Tel 02990-23101 PURMEREND
Hoogeveen Beeld Geluid
Noordplein 15-17. Tel 01713-12891
ROELOFARENDSVEEN
TV/Radio de Ru
Voorstraat 25. Tel 01717-2616
VOORSCHOTEN
Nadort Bang&Olufsen Center
Zaanweg 22. Tel. 075-281876
WORMERVEER
Oe Vilder
Velserdumweg 173. Tel. 02550-12346
Vicom Audio Video Bang&Olufsen Center
Dam 50 Tel 075-703159 ZAANDAM
