Circus Ei presenteert.de fladderkip
'Plan speciaal onderwijs gedoemd te mislukken'
I REPORTAGE I
Handel wil met verbod legbatterij wachten op EG
Nederlanders gaan
wellicht dominees in
Oekraine bijscholen
DINSDAG 30 OKTOBER 1
Het legbatterijensysteem, in
de jaren zestig overgewaaid
uit de Verenigde Staten,
moet verdwijnen. De legbat
terij is een kwelling voor de
kip en daarom al jarenlang
omstreden. De kamercom
missie voor landbouw boog
zich gisteren over het wets
voorstel dat de legbatterij
per 1 juli 1994 verbiedt.
Daarvoor in de plaats moet
er meer ruimte komen voor
de 'fladderkip'. Deze kip
heeft zelfs meer vrijheid dan
de scharrelkip, maar haar ei
eren zijn wel 0,84 cent duur
der. Niet veel? Wel veel!
schreeuwt de handel moord
en brand.
Nederland telt ongeveer 35 miljoen
leghennen die ondergebracht zijn
bi| vierduizend bedrijven. De schar-
relkip is veruit in de minderheid; 92
procent van de hennen leeft in een
legbatterij. Zij hebben vrijwel geen
bewegingsruimte en zijn in feite
niet meer dan een machines die eie
ren produceren. De scharrelkip is er
al wat beter aan toe. Ze kan al vrije
lijk rondscharrelen op een vloer
met strooisel en ziet soms zelfs dag
licht. Maar dat is nog niets in verge
lijking met de fladderkip, want die
heeft zelfs voldoende ruimte om-
precies.
Op Het Spelderholt, een land
goed tussen Beekbergen en Hoen-
derloo, staat een praktijkstal waar
van de twee helften verschillend
zijn ingericht. Achter de rechter-
deur bivakkeren batterij kippen.
Achter de linkerdeur wordt het
fladdersysteem uitgeprobeerd.
Daar kunnen 6500 kippen hun vleu
gels uitslaan.
Het fladdersysteem is uitgedacht
om te zijner tijd delegbettenjte ver
vangen. Maar het nieuwe diervrien
delijker systeem moet wel econo
misch rendabel zijn. Onderzoeks
centrum Het Spelderholt. dat onder
het ministerie van landbouw valt.
heeft opdracht gekregen zo'n sys-
t' n t| ontwikkelen.
Etages
Economisch gezien is de legbatterij
een perfect systeem De kostprijs
wordt zo laag mogelijk gehouden
Het betekent wel dat de hennen met
Z'n vieren Of viivon in Mn hokje zit
ten. De bodem is een metalen roos-
tervloer. Daaronder zit een trans
portband voor de afvoer van de
mest. Doordat de bodem iets helt.
rollen de gelegde eieren op een an
dere transportband.
Het fladdersysteem heet officieel
'etagesysteem'. De bodem van de
stal is bedekt met strooisel, waarin
gerd of uitgedroogd als ze niet wa
ren geholpen.
Zo zijn er nog wel wat problemen
te overwinnen. Het verhoogde in
fectiegevaar bijvoorbeeld. In de
batterij wordt alle mest door de
transportband afgevoerd. In het
etagesysteem belandt zo'n 30 pro
cent op de bodem van de stal. Zo
lang de bodemlaag droog is, is er
niets aan de hand. Komt er vocht
bij, dan ontstaan er problemen.
Een andere moeilijkheid vormen
de 'buiten-nest-eieren'. Niet elk ei
wordt keurig in het hoogpolige
kunstgTas van het nest gelegd. Dat
houdt in dat de dierenverzorger va
ker het hok in moet om eieren te
zoeken. En extra werk betekent ex
tra kosten.
Kostprijs
Dat is meteen het grootste pro
bleem: de kostprijs. Het welzijn van
de legkip is eigenlijk onbetaalbaar,
ook al gaat het maar om tienden van
centen per ei. Het Landbouw Eco
nomisch Instituut heeft uitgere
kend dat het fladdersysteem nog
geen cent per ei duurder is. Het
scheelt 0,84 cent om precies te zijn.
Dat lijkt niet veel, maar in de afgelo
pen jaren verdiende de boer gemid
deld 0,7 cent per ei. Zonder prijsver
hoging zou hij er dus 0,14 cent op
verliezen.
Nu is een diervriendelijke Neder
landse consument wel bereid een
cent meer te betalen voor een ei,
maar het gaat niet alleen om het ei
maar ook om produkten waarin eie
ren worden verwerkt. Bovendien
wordt van de jaarlijkse produktie -
in 1986 ging het om 10 miljard eie
ren - zo'n driekwart geëxporteerd.
Als het ei in het buitenland goed
koper gelegd kan worden, fladdert
de Nederlandse kip spoedig de
grens over. Het Produktschap voor
Pluimvee en Eieren noemt het flad
dersysteem daarom 'bedrijfsecono
misch gezien ronduit rampzalig'.
Het kippewetje, dat de legbatterijen
uitbant, moet volgens het Produkt
schap dan ook in Europees verband
worden ingevoerd.
Proeven
Alleen door een internationale aan
pak kan de kip de ruimte krijgen
om te fladderen, vindt het Produkt
schap. Gestudeerd mag er natuur
lijk wel. In vervolg op de proeven
bij Het Spelderholt wordt in het
Zeeuwse 's Gravenpolder sinds be
gin september een proef op be-
drijfsgrootte gedaan. Ongeveer
20.000 hennen krijgen daar de ruim
te om te fladderen. Ook in het Bra
bantse Oirschot kunnen binnenkort
fladderkippen op etages rondstap
pen.
Maar het blijven nog experimen
ten. De meeste legkippen kunnen
voorlopig hun ei slechts kwijt in de
batterij. Tenzij ze in staking gaan,
maar dat is niet te verwachten.
Zoals gezegd; de hennen zijn niet de
slimsten.
ABOP: Wallage gooit oude schoenen weg voordat-ie nieuwe heeft
"Ik ga niet doen alsof ik het ei
van Columbus heb", 7.ci staatsse
cretaris WiUtfe (Onderwijf) over
zijn plan om de groei van het spe
ciaal onderwijs te stuiten. De be
windsman zoekt zijn heil in louter
bestuurlijke maatregelen om de
enorme toeloop naar aparte scho
len voor speciaal onderwijs af te
remmen. Maar de vier onderwijs
bonden geloven niet in Wallage'*
'kille en mechanische" plan. "Ge
doemd te mislukken", voorspelt
bondsbestuurder Lakmaker
(ABOP).
DEN HAAG - Voor scholen is
het zowel een nederlaag als een op
luchting wanneer ze een leerling
doorsturen naar het speciaal onder
wijs. schrijft Wallage in zijn 'hoofd
lijnennotitie'. De opluchting betreft
vooral de leerkrachten van gewone
basisscholen die vaak werkloos
moeten toezien als hun leerlingen
met leer- en/of opvoedingsmoeilijk
heden kampen. Het ontbreekt ba
sisscholen aan geld. tijd en deskun
digheid om die kinderen daudwer-
kflUk Ie helpen. De opluchting
geldt ook de andere kinderen in de
klas. Die dreigen immers de dupe te
worden als teveel medeleerlingen
met problemen kampen.
Maar de nederlaag is minstens zo
groot Ten eerste omdat een kind
met leer- en/of opvoedingsmoeilijk
heden eerst op school moet misluk
ken. voordat het aanspraak kan ma
ken op deskundige hulp Ten twee
de is het altijd een verlies ais een
kind afgezonderd moet worden in
een aparte school "Juist bij jonge
kinderen kan een houding groeien
waarin het heel normaal gevonden
wordt dat intelligente en minder in
telligente kinderen samen leven en
samen leren. Hetzelfde geldt voor
gehandicapten en nict-gehandicap-
ten aldus Wallage in zijn rapport.
Maar niet aHeen de achterblijvers
hebben er onder te lijden. Voor de
leerlingen in het speciaal onderwijs
geldt dat de terugkeer naar een 'nor
male' school of 'normale' baan een
moeizame, nauwelijks begaanbare
weg is. Slechts 1 procent van de
leerlingen op scholen voor leer- en
opvoedingsmoeilijkheden (LOM-
scholen) wist in 1989 de weg terug te
vinden naar een gewone school.
"Een schokkend percentage", zei
Wallage. Het tijdelijke karakter van
ons speciale onderwijs bestaat al
leen maar op papier.
Troost
Bij wijze van troost merkte Wallage
op dat Nederland het beste speciaal
onderwijs heeft van de wereld.
"Maar we hebben het te rigide geor
ganiseerd". meent de bewindsman.
Het roept de vraag op of een aparte
voorziening voor speciaal onder
wijs niet automatisch leidt tot een
alsmaar groeiende behoefte aan
speciaal onderwijs. Hoe dan ook. de
afgelopen tien jaar groeide het leer
lingenaantal met vijftien procent,
tot 106 000. Dc verwachting is dat
duar jaarlijks nog 1500 kinderen bij
komen. Een kostbare en onge
wenste ontw Ifcfcellng.
Toch hebben talloze kabinetten
van verschillende signatuur ge
tracht de toeloop naar het speciaal
onderwijs af te remmen. "Er is te
lang gepraat over dc deskundigheid
van de leerkrachten op de basis
school". vindt Wallage Mén vtdedé
cursus op cursus in het basisonder
wijs, maar zonder het gewenste re
sultaat. Dc onderwijskundige en
pedagogische aanpak van de over
heid heeft gefaald. "De overheid
geeft zelf geen les en kan dan ook de
onderwgskundige problemen niet
rechtstreeks oplossen", schrgft de
staatssecretaris.
Dc meest vergaande oplossing
waar Wallage nu aan denkt, ziet er
alfl volgt un tien .1 vutticn basis
scholen kruipen met Cén school
voor speciaal onderwijs onder een
groot bestuurlgk dak. Dat nieuwe
grote bestuur bepaalt zelf hoe leer
lingen met leer- en/of opvoedings
moeilijkheden worden geholpen
Dat kan bg voorbeeld door de apar
te voorziening voor speciaal onder
wijs op te heffen. Dc vrijkomende
middelen en deskundigheid kun
nen dan ingezet worden waar ze no
dig zgn.
Samenwerking
Als minder vergaand alternatief ziet
Wallage dat de afzonderlijke school
besturen intact blijven, maar hun
taken en gelden voor de 'probleem-
'leerlingen overdragen aan een 'sa-
menwerkingsbestuur'. Extra geld
komt er niet. De samenwerkingsbe-
sturen moeten het rooien met de
meerkosten van het speciaal onder
wijs en de 'wegingsgelden' (dat zijn
extra gelden die scholen krijgen
voor arbeiders- en allochtone kin
deren).
De vakbonden huiveren bg dit
soort 'mammoet-constructies'.
Trouwens, welke basisschool staat
er te trappelen om met een LOM-
school te fuseren? "Precies", zegt
Joosje Lakmaker van de Algemene
Bond van Onderwijs Personeel
(ABOP). Volgens haar moet Walla
ge een stimulans of een beloning
bieden willen scholen zich in het
avontuur storten. "Dit voorstel le
vert scholen niets extra's op. Als je
de zeven, zeg acht leerkrachten van
die ene LOM-school gaat verdelen
over tien a vijftien basisscholen,
wat levert dat nou op?"
Volgens Lakmaker zgn niet alle
basisscholen in ons land bereid en
in staat tot intensieve samenwer
king met het speciaal onderwijs.
Laat een kleine voorhoede van geïn
teresseerde scholen op kleine
schaal met samenwerking experi
menteren, is haar redenering. Als 't
werkt, breidt zoiets zich vanzelf uit.
Maar scholen van bovenaf tot sa
menwerking dwingen, is heel ris
kant. "Vooral waar enthousiasme
en teamgeest de slaagkans bepa
len", aldus Lakmaker.
Volgens de bondsbestuurder zal
't plan van Wallage mislukken. "De
basisscholen kunnen de problemen
nu al niet 't hoofd bieden, laat staan
als ze straks niet meer mogen door
verwijzen. De speciale scholen heb
ben weinig trek om als hulptroepen
te fungeren. En de ouders houden
zo lang mogelijk hun kind op de
school voor speciaal onderwijs,
want daar weten ze zeker dat 't kind
goed wordt geholpen. Zeg zou zelf,
niemand gooit toch oude schoenen
weg voordat-ie nieuwe heeft?"
GEESTELIJK LEVEN
Delegatie naar Hongaars talige kerken
RIJNSBURG - Voor het
eerst sinds de Karpato-
Oekraine na de oorlog door
de Sovjetunie werd inge
lijfd, heeft een westerse de
legatie een bezoek ge
bracht aan de Hongaars-
sprekende gereformeer
den aldaar. Het betrof een
groep van de Nederlandse
hervormd-gereformeerde
Europacommissie.
Het is niet uitgesloten dat Neder
landse predikanten cursussen
zullen verzorgen voor hun colle
ga's in de Karpato-Oekraine, ver
telt de gereformeerde ds. J. Cziria
uit Rijnsburg, die deel uitmaakte
van de delegatie.
Niet meer dan 26 predikanten
hebben de pastorale zorg voor
meer dan tachtig gemeenten, met
ongeveer 125.000 leden. De oplei
ding van dominees heeft de afge
lopen tientallen jaren veel te wen
sen overgelaten. Aankomende
voorgangers konden niet in
groepsverband colleges volgen,
maar kregen individueel onder
wijs van oudere collega's, omdat
samenscholing van drie of meer
personen was verboden, aldus
Cziria.
"Ik heb grote bewondering
voor ze", zegt de Rijnsburgse pre
dikant zelf afkomstig uit
Hongarije "maar zelf voelen ze
ook wel aan dat ze wat missen".
Predikanten ontberen vaak de
nodige kennis, bijvoorbeeld op
het gebied van de homiletiek (of
tewel de kunst van het preken).
Voor het eerst sinds de oorlog
volgt nu een groepje aanstaande
dominees, twaalf in totaal, een
theologiestudie in Hongarije. Tij-'
dens het bezoek van de Neder
landse delegatie is gesproken
over de mogelijkheid om dienst
doende predikanten 'bijscholing'
te geven. Cziria: "Hoe dat zal
gaan. moet nog worden uitge
werkt. Het initiatief moet nadruk
kelijk liggen bij de kerken daar.
Er mag geen sprake zijn van pa
ternalisme".
De Karpato-Oekraine was tot
1919 onderdeel van het
Habsburgse keizerrijk. Nadat het
gebied twintig jaar door Tsjecho-
Slowakije was bestuurd, werd het
in 1939 door Hongarije ingelijfd.
Tot de komst van de Sovjets be
stonden er tussen de kerken daar
en kerken in westelijk Europa,
goede contacten.
Ook de Hongaarstalige gerefor
meerden in de Karpato-Oekraine
hebben zeer te lijden gehad onder
de Russische overheersing. Zo
heeft de huidige bisschop van de
kerk, dr. Forgon, enige jaren
doorgebracht in een concentra
tiekamp in Omsk. "Het predikan
tenbestand is in de loop der jaren
daardoor gedecimeerd", weet
Cziria.
De hervormde kerk heeft in de
afgelopen paar jaar veel meer
ruimte gekregen, signaleert de
Rgnsburgse predikant. Er zijn ve
le kerken heropend en de kerk
diensten worden druk bezocht, zo
mocht hij zelf constateren toen hij
in acht dagen tijd in elf verschil
lende kerken preekte. Een pro
bleem blijft, dat de kerkgebou
wen in bezit van de staat blijven
en dat de kerk nauwelijks over
vergaderruimte beschikt.
De delegatie uit Nederland con
stateerde verder dat het culturele
leven onder de Hongaarsspreken
den de laatste jaren een "enorme
impuls" heeft gekregen. Dat is
mede te danken aan het werk van
de Hongaarse culturele vereni
ging. Het onderwijs mag weer in
de Hongaarse taal worden gege
ven. Nog maar een paar jaar gele
den was de Hongaarse taal alleen
toegestaan in de kerk.
'Jongeren zeer
vervreemd van
geloof en kerk'
DEN BOSCH (ANP) - "Jonge
ren zijn in hoge mate vervreemd
van geloof en kerk. Zij weten wei
nig van fundamentale zaken rond
levensbeschouwing. In de kerk
missen zij warmte en uitstraling".
Deze conclusies trekt de Werk
groep Katholieke Jongeren
(WKJ) uit een enquete die zij dit
najaar onder ruim 8.000 jongeren
(van 14 en 25) heeft gehouden.
Van de ondervraagden twijfelt
42 procent aan het bestaan van
God terwijl 14 diens bestaan ont
kent. Ruim de helft (52 procent)
proeent voelt zich niet met een
kerkgenootschap of religieuze
groepering verbonden. Een op de
drie jongeren bezoekt zelden of
nooit een dienst en 41 procent
slechts bij uitzondering.
Volgens de onderzoekers heb
ben jonge mensen grote moeite
open te staan voor zaken die niet
waarneembaar of bewijsbaar zijn.
Als er wel interesse is voor geloof
of levensbeschouwing, dan krijgt
dit niet altijd gestalte in betrok
kenheid bij een kerk.
Tot de jongeren die zich moei
lijk in de kerk thuisvoelen, be
hoort ook de groep die kerkdien
sten bezoekt. Deze jongeren mis
sen daar uitstraling en inspiratie,
zowel van voorgangers als van ge
lovigen. Hun vragen worden nau
welijks seneus genomen. De kerk
is hun ogen "iets voor oude men
sen". Een derde van de onder
vraagden zegt niet te weten wat
de zin van kerkdiensten is.
Veel jongeren hebben een ge
brekkig inzicht in de context
waarbinnen ethische kwesties
worden geformuleerd. Tevens
werd "nogal wat kritiek en mis
verstand" geregistreerd "over de
wijze waarop de kerk dergelijke
kwesties presenteert".
Aan de enquete. waarvan de
formulieren via parochies, jonge
renkoren en middelbare scholen
werden verspreid, namen 8.354
jongeren deel, ongeveer 21 pro
cent. 85 procent van de reacties
was afkomstig van jongeren tus
sen de 14 en 17 jaar.
De resultaten worden opgeno
men in de beleidsaanbevelingen
in het kader van het Willibrord-
jaar, dat 10 november wordt afge
sloten De presentatie van het on
derzoek heeft tot kritiek geleid.
Het onderzoek werd in augustus
aangekondigd als een nationale
enquete in het kader van het Wil-
librordjaar. Volgens vicaris-gene
raal J. Zuidgeest van het bisdom
Rotterdam zou de bisschoppelij
ke contactcommissie met in de
enquete gekend zijn.
Zangavond Katwijk. De geza
menlijke evangelisatiecommissie
van de hervormde gemeente en
gereformeerde kerk in Katwijk
aan Zee organiseert morgen een
zangavond in het teken van de
Reformatieherdenking. De avond
vindt plaats in de Nieuwe Kerk
(Voorstraat) en begint om acht
uur. Ds. G. J. Mink heeft de lei
ding. Medewerking verleent het
evangeli satiekoor.
Tournee Olsson
start in Boskoop
BOSKOOP - De bekende
Zweedse popzanger Ingemar Ols
son begint morgenavond met zijn
band een tournee door ons land.
De 'Cliff Richard' van Scandina
vië bijt het spits af in Boskoop.
Olsson en band worden onder
steund door de gospelgroep Dis
cipel (dit weekend ook van de
partij op het feestcongres van het
CDA), die weer per concert wordt
bijgestaan door een regionaal
koor. Het is inmiddels de twaalf
de toernee van Olsson. De organi
satie, Continental Sound in Rot
terdam, verwacht per concert
zo'n duizend bezoekers.
Het optreden van Olsson '1
man, 1 band en 100 stemmen'
vindt morgenavond in Boskoop
plaats in de Beurshal. Aanvang
acht uur. Toegang kost 15 gulden.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Dron-
njp mw. E. M. van der Weide-Wisse
laar Elahuizen en Oudega, te Uddel H.
Rose boom Boven-Hardinxveld, te
Zoetermeer B. Oosterom Kampen;
aangenomen naar Bergum D. Kniijt,
1.1. zend.pred. te Indonesië, wonende
te Katwijk; bedankt voor Westerhaar
J. Quist Hendrik Ido Ambacht, voor
Opijnen en Tuil J. de Goei Leeuwar-
Gereformeerdc Kerken: beroepen te
Andyk drs. A. W. Mol Domburg en
Westkapelle. te Lemmer drs. H. K.
Zijlstra Tyne en Nij-Beets; aangeno
men naar Geldrop (herv -gerefdrs. L.
Thgs Ouderkerk aan den Amstel, be
roepbaarstelling: drs. B W Ooster-
mann, Rombout Hogerbeetsstraat 133
I, 1052 VZ. Amsterdam, tel. 020 -
827455
Geref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Heerde if IB Wapenveld A
Boersma Mussel, voor Nieuwleusen
Jt Janssen Almelo, voor Vollenhove
- D W L Krol Aduard
Christelijke Geref. Kerken: aange
nomen naar Zwolle H. C. Mynders
Zwgndrecht.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Chilliwack (Can J. J. van
Eckeveld Zeist, voor Nieuwerkerk (Z)
G J van Aalst Benthuizen, bedankt
voor Borssele P van Ruitenburg Me-
liskerke
Rap tl «ten «e meen ten: beroepen te
Delfzgl D M. Stichter Westerhaar
De legbatterij
is een kwelling
voor de kip en
moet verdwij
nen in 1994. De
prijsstijging
van nog geen
cent per ei zal
volgens de han
del echter de
doodsteek voor
de Nederlandse
eierboer beteke
nen. als niet de
hele EG mee
doet.
(archieffoto's)
de hennen kunnen rondscharrelen.
De stellages in de lengterichting
van de stal hebben drie verdiepin
gen. Elke etage heeft een metalen
roostervloer met daaronder een
transportband voor het afvoeren
van de mest. De kippen kunnen alle
kanten op.
Op de etages staan voerpannen.
Dc 'drinknippels' in het plafond
kunnen de hennen zelf bedienen.
Helemaal bovenaan zgn de zitstok-
ken, waar vandaan de legnesten te
gen de buitenwanden te bereiken
zi jn. Het gelegde ei komt terecht op
een hellende bodem van een soort
'hoogpolig kunstgras' en rolt naar
een transportband.
Kale plekken
Vergeleken met de legbatterij komt
de kip die mag fladderen van de hel
in de hemel. Maar probleemvrij is
het nieuwe systeem nog niet. Veel
fladderkippen vertonen kale plek
ken. De onderzoekers zoeken naar
stig naar de oorzaak van de kale kip-
pekonten en -ruggen.
De hennen zijn bovendien niet de
snuggersten. Het fladderen van eta
ge naar etage moet ze worden aan
geleerd. De eerste lichting die ken
nismaakte met de fladderstal bleef
massaal op de bodem rondscharre
len. De beestjes zouden zijn verhon-
