Concierges eisen geld van minister Ritzen DE TIJ Pi 'kroniek over VAN TOÉNIÊÊMm 'Als er maar een paar laborant worden. Scholen eerder open als gevolg van OV-kaart 'Net een dokter met een wachtkamer vol patiënten' LEIDEN KENDE NUMERIS FIXUS VOOR HOOGLERAREN MAANDAG 29 OKTOBER 1990 LEZING - Het Studium Generale van de Leidse universteit begint vanavond met een Jezingserie over leefstijl. De eerste lezing betreft 'Cultuur-sociologische lijnen naar de lifestyle-samenleving' door C. Rohde van de vakgroep massacom municatie van de universiteit in Utrecht. De bijeenkomst begint om 20.00 uur in het centraal voorzienin gengebouw aan de Cleve- ringaplaats. 0ufri[licutos Honderd jaar geleden stond er in de krant: - Men meldt ons heden uit Rijns burg: Eene windhoos, vergezeld van grooten hagelslag, trok gis termiddag omstreeks drie uren over de gemeente Rijnsburg. De richting was noordwest naar zuidoost. Jonge boomen bogen met hunne takken bijna tot aan den grond. Te veld staande tuin vruchten werden ontworteld en hoog in de lucht meegevoerd. Van een watermolen is een wiek afgeslagen. Een huis werd ge heel van dak beroofd. Van ande re woningen werden hier en daar dakpannen afgerukt. In de onderwijzerswoning werd eene ijzeren schoorsteenplaat naar beneden geworpen. De hagelkor rels waren zoo groot als duiven eieren. De geheele geschiedenis duurde niet langer dan 25 a 30 seconden. Gelukkig! - Men bericht dat de Amsterdam- sche politie eindelijk de hand heeft kunnen leggen op den zich schuilhoudenden sociaaldemo craat Daniel Krekel, die bij gele genheid der Tindal-meeting woorden uitte, welke beleedi- gend waren voor den Koning. Genoemde persoon vertoefde te Amsterdam onder een valschen naam. Vijfentwintig jaar geleden: - Het is gisteravond opnieuw on rustig geweest in de omgeving van het Utrechtse stadhuis. Pro vocerende belhamels van 12 tot 18 jaar maakten het de politie en burgerij weer lastig. De politie heeft tussen half acht en half tien dertig kinderen aangehouden, wegens het zich onnodig ophou den in portieken en het in ge vaar brengen van de veiligheid van het verkeer met bromfietsen. De kwajongens blijven op het politiebureau tot het moment, dat de ouders ze komen halen. Dat zal intussen wel gebeurd zijn. Een medewerkster van de Leidse Hogeschool aan de Leidsedreef in Leiderdorp legt aan bezoekers van de Open Dag Chemie uit hoe analyse- apparatUUr Werkt. (foto Loek Zuyderduin) Ook laboratorium AZL zet deuren open op Open Dag Chemie Van onze redacteur Meindcrt van der Kaaij DEN HAAG - Patiënten van het Academisch Ziekenhuis Leiden hadden hem op de proef willen stellen. Zij hadden zaterdagmid dag op de Open Dag Chemie hun 'foute' urine meegenomen om te laten onderzoeken op onregelma tigheden. Maar hoofd van het Kli nisch Chemisch Laboratorium. J.M.H. Souverijn, had het ook zonder testen al gezien dat er met de urine iets niet in orde was. Dat bezoekers van de open dag hun eigen plas konden onderzoe ken was een aardigheidje, dat echter wel de nodige haken en ogen had. "Die groep patiënten wist dat ze wat mankeren en wa ren door de uitslag niet verrast. Maar stel nu eens dat mensen van niets weten en te horen krijgen dat er iets niet in orde is. Dat is voor hen toch wel even schrik ken. Een open dag is voor diagno ses eigenlijk niet de plaats". Maar ja. het had nu eenmaal in de krant gestaan en dus had Sou verijn het wel goed gevonden. Be halve het onderzoek van urine kregen bezoekers een hele reeks van onderzoeken te zien die in het laboratorium van het AZL dage lijks worden uitgevoerd. Het ziekenhuis was een van de 130 bedrijven en instellingen die afgelopen zaterdag hun deuren openden voor het publiek. Ze lie ten zien wat er wordt gedaan om de gezondheid, de kwaliteit van het drinkwater en voedsel te be waken. Behalve bij het AZL wa ren ook bezoekers bij het Rijksin stituut voor Geneesmiddelenon derzoek en de Leidse Hogeschool welkom. Door het hele land wer den zaterdag 100.000 bezoekers geteld. Bij het AZL was de leidraad van de rondleiding een speur tocht. Bezoekers maakten kennis met vijf verzonnen patiënten met verschillende klachten. Met de urine en bloed van die gevallen werden verschillende proeven gedaan. Aan de hand van de uit slagen konden de bezoekers zelf diagnoses stellen en vergelijken met de juiste antwoorden. Neem nu de patiënt Michiel de Ruyter. Hij meldde zich bij de huisarts omdat hij zich zo slap voelde en een vreselijke dorst had. Doordat hij meer is gaan drinken, is ook het plassen be hoorlijk toegenomen. Aan de hand van bloed en urine moet een diagnose worden gesteld. De bezoekers werden door per soneel uitgebreid geholpen met de uitvoering van de testen. Daar bij kregen zij ook uitleg wat de ge tallen en kleuren die de proeven opleveren, betekenen. Duidelijk bleek dat onze Michiel de Ruyter diabetes was en wel in het bijzon der leed aan diabetes mellitus, of tewel suikerziekte. Behalve dat er een afwijkende hoeveelheid suiker (glucose) in het bloed werd gemeten, waren er nog meer aanwijzingen. Diabetici verbruiken bij voorbeeld veel meer vet dan normaal en dus werd in de urine in verhoogde mate een stof aangetroffen (ace- ton) die dat vet afbreekt. De sui kerziekte beschadigt ook de nie ren, waardoor in de urine eiwitten aangetroffen werd. Het stopwoord van Souverijn in zijn uitleg is 'op jacht'. Altijd maar op zoek naar stoffen in mon sters van bloed en urine. In die zoektocht wordt het laborato rium in niet onbelangrijke mate geholpen door de machine. Het AZL beschikt over een apparaat, SMAC genoemd, die per uur voor 100 patiënten allerlei onderzoe ken kan doen. Op dit moment werken er 70 mensen in het lab van het AZL. Zonder de machines zouden er zeker 200 laboranten nodig zijn. Het zou Souverijn voor schier on oplosbare problemen stellen om die werknemers te vinden. Een 'van de doelen van de open dag voor Souverijn is ook om jonge mensen aan te zetten voor dit vak te kiezen. "Bijna alle laboranten vertrek ken naar industriële bedrijven zoals Shell en Akzo, omdat daar de beloningen aanmerkelijk be ter zijn", zegt Souverijn met een wat bedroefd gezicht. De toe komst belooft ook niet veel beter,, gezien het geringe aanbod aan nieuwe leerlingen op de Leidse laboratoriumscholen. Een deel van het lab kijkt uit op de ingang van het Pesthuis waar de 'dinotentoonstelling' het laatste weekeinde inging. Grote aantallen mensen drommen bui ten samen. Hoewel de Open Dag Chemie met veel minder moet doen is Souverijn zeker niet onte vreden. Als van de 200 bezoekers er maar een paar laborant wor den, is de moeite niet voor niets geweest. DEN HAAG De concierges op de scholen voelen er weinig voor de werkdag vroeger te beginnen, alleen maar om de OV-jaarkaart voor studenten een succes te laten worden. Ook voor het onderwijzend personeel heeft het eerder beginnen consequenties. Minister Rit zen heeft verzuimd over deze aspecten met de bonden te praten. De NS hoeft van minister Ritzen (onderwijs) geëist dat de aanvangs tijden van scholen en universiteiten moeten worden vervroegd, omdat de spoorwegen de extra reizigers in de spits niet kunnen verwerken. Vorige week liet Ritzen de Kamer weten dat het nog niet goed ging Nieuwe historische atlas DEN HAAG - Minister A.L ter Beek van defensie krijgt donderdag het eerste exemplaar van de vierde lige Grote Historische Atlas van Ne derland aangeboden. De atlas is een uitgave van Wolters Noordhoff en is samengesteld in samenwerking met de Topografische Dienst. De at las telt 262 dubbelkaarten waarvan de originelen zijn vervaardigd tus sen 1836 en 1859. De atlas is in vier delen uitgegeven, voor west, noord, oosten zuid Nederland. De vierdeli ge uitgave kost 290 gulden, losse at lassen 90 gulden. met de pogingen de scholen hun aanvangstijden te laten vervroegen. Maar hij beloofde zijn uiterste best te doen om dat alsnog voor 1 januari voor elkaar te krijgen. Volgens de vakbonden kan Rit zen dat voorlopig wel vergeten. "We piekeren er niet over om de huidige cao's open te breken", aldus CFÓ- bestuurder Van Boven. Hij wijst er op dat de schoolbesturen wel kun nen besluitén de scholen een uurtje eerder te openen, maar dat moet de concierge ook willen. Bovendien weet hij dat die concierge daarvoor ook nog recht heeft op een over werkvergoeding. En dan verdwij nen de bezuinigingen van Ritzen zo weer, meent de CFO-bestuurder. Ook zijn collega van de katholie ke onderwijsbond KOV, Van Over- beek, voelt niets voor de plannen van Ritzen. "Als wij ooit zullen mee werken, komt aan die medewerking een fors prijskaartje te hangen. Na afloop van de huidige cao's, zo te gen 1993", zegt hij dreigend. Mochten de aanvangstijden van scholen en universiteiten niet mas saal worden gewijzigd, dan bestaat de kans dat de NS zich op over macht zal beroepen en de hele ope ratie zal afblazen. Ritzen verliest dan een bezuiniging van enkele tientallen miljoenen guldens. Bo vendien zijn er al hoge kosten ge maakt voor de invoering van de kaart. De Staatsdrukkerij is vorige week begonnen met het drukken van de 574.000 kaarten. Werkloze jongeren bewaken vliegkamp Valkenburg Open dag notariskantoren: LEIDEN/DEN HAAG "Ik voel- de regio worden gekeken of er zo de me net een dokter met een iets als een open dag op touw kan wachtkamer vol patiënten. De worden gezet. De notarissen kregen meeste mensen hadden vragen ongeveer veertig bezoekers over de die ze graag onder vier ogen wil den stellen. Dus zat iedereen rus tig op zijn beurt te wachten. Het VALKENBURG - Op het vlieg veld Valkenburg zijn de eerste 24 werkloze jongeren als matroos bij- zonderd diensten beedigd. De jon geren krijgen bij de marine een op leiding tot beveiligingsfunctionaris en krijgen een arbeidscontract voor vier jaar. De opleiding is een onder deel van een landelijke programma 'Subsidieregeling voor additionele jongeren bij de overheid', dat is be doeld om werkloze jongeren aan een opleiding en werk te helpen. De marine neemt in totaal 200 jon geren aan en leidt deze intern op tot beveiligingsfunctionaris. Het vlieg- 1,, veld Valkenburg, maar ook vlieg- het thema van de dag, maar ettehjke vcW D(? Kooi haven van vloer. Het merendeel hield zich aan keren werd er geïnformeerd naar langstleven-testament. was best een gezellige boel. Al- k van m(,nsen te horen dat ze leen, ik had me van een open dag iets anders voorgesteld". al heel lang nadachten over zo'n tes tament maar er nooit aan toegeko men waren. Die open dag vonden ze Zo reageert de Leidse notaris J. een mooie gelegenheid om zich er- Schijffelen op de eerste landelijke open dag van de notariskantoren, afgelopen zaterdag. Over het alge meen een succes. Uit een steek- proef onder tien procent van de 720 kantoren door heel Nederland die over te laten informeren". Het Alphense notariskantoor R. v.d. Berg zegt dat de opkomst "alles meegevallen". Zo'n dertig Helder worden door deze jonge be veiligingsbeambten gecontroleerd. Als het vierjarig contract is afgelo pen worden de jongeren geholpen bij het vinden van een baan in de burgermaatschappij. Bovendien kan een aantal van hen in vaste dienst komen bij de marine. De werkloze jongeren (allemaal langer dan twaalf maanden werk loos) worden geworven via de ar beidsbureaus en advertenties. kantoren door heel Nederland die sen kwamen op de open dag af. on- duve"em,es- eraan meewerkten, is gebleken dat dcr wie ook enigen die doorde- Dienstplichtigen die afzwaaien i .i.i irkunnen zirn nok aanmp non Ze gemiddeld 35 mensen op bezoek kwamen. Aldus heeft de Koninklij- ke Notariële Broederschap meege deeld. Notaris Schijffelen kreeg 27 man kunnen zich ook aanmelden. Ze - L r,,, ,iQworden beroepsmilitair met kort langs te gaan en hiervoor nu de vrije dienstverband en worden daarom weeks nooit tijd hebben om eens zaterdag benutten. De belangenvereniging van de 1 in huis en drie telefoontjes van niên- notarissen meldt dat naast vragen weken en geeft bij goed resultaat sen die niet konden komen. De over het samenlevingscontract en recht op een officieel diploma dat meeste vragen die op hem werden huwelijksvoorwaarden er informa- ook in de burgermaatschappij van afgevuurd betroffen erfrecht. Het tie werd gevraagd over erfenissen waarden'. Twee of drie vracon voorlopige beeld van de bezoekers moest de notaris beantwoorden aantallen geeft voor de broeder over het samenlevingscontract ter wijl huwelijksvoorwaarden hele maal niet aan de orde kwamen. Voor mr. Schijffelen is de open dag voor herhaling vatbaar, alleen wat eerder in het jaar: februari of maart want dan is het minder druk. pas kan komen. De marine is niet de enige instan- Hct tie die meewerkt aan het zogeheten SAJO-project. Ook ziekenhuizen, politiekorpsen en andere over- schap aan dat met de open dag in heidsinstellingen nemen tijdelijk een behoefte is v jongeren in dienst. En daar sloot het Katwijkse notaris kantoor Verhees en Van der Plas 'zich bij aan. Als er landelijk niets wordt georganiseerd, dan moet er in Provincie besteedt in '91 miljoen aan recreatieprojecten EIDEN/ALPHEN - De provincie uid-Holland trekt een miljoen gul den uit voor het realiseren van re creatieve voorzieningen in de Leid se en Alphense regio. Bijna drie kwart van dit geld wordt aange wend voor projtcton In Ttr Asr, Nieuwkoop en Leimuiden. Aldus blijkt uit de projcctenlijst 1991 van het provinciale uitvoe ringsplan recreatievaarwegcn. Ten hoorden van de Langeraarse Plas sen in Ter Aar komen langs de Gecr- weg voorzieningen voor surfers en kanoërs. Er wordt een terrein ge schikt gemaakt voor recreatie. Óp /dat terrein komen toiletten, stei gers. een kleedruimte en bankjes. Kosten: ruim 300.000 gulden. Op het kruispunt Aarkanaal-Aar- landerveense Wetering wordt een zogenaamde overdrachtplaats ge bouwd voor kanovaarders. Bij het kampeerterrein langs de Kromme Aar in Alphen komt een uitstapstei- ger. Kosten: 60.000 gulden. Langs drie kanoroutes in het Nieuwkoopse Plasscngcbied ko men rustplaatsen. De/c zijn gesitu eerd nabij de dorpskern, de Geiten kamp, de Gemeentevaart en de wa tertoren in de Mcije. De gemeente Leimuiden krijgt haar zin an da prov lncit I )a pracht, hat gadaalto dal toegang geeft tot het Aarkanaal, krijgt obsta kels om de recreatievaart in snel heid af te remmen. Op die manier worden de oevers in bescherming genomen Koaten 80 000 gulden De Doeshaven in Leiderdorp krijgt voor 25 000 gulden een steiger waarvan iedere passant gebruik kan maken. Andere voorzieningen: openstelling verbinding tussen de Ringvaart en de Haarlcmmer-Leid- se Trekvaart; openstellen en bruik baar houden vaarwegen in de bol lenstreek; het inrichten van een re creatieplaats aan de Kortsteektei- weg in Alphen en het verbeteren van de vaarmogclijkheden voor roeiboten en kano's rond Voorscho ten en Wassenaar. Leiden omringende platteland was de situatie nauwelijks beter. Russische studenten De economische neergang had ook zijn konsekwenties voor de universiteit. Jaar najaar kreeg het universiteitsbestuur te horen dat er moest worden bezuinigd. De numeris fixus voor hoogleraren was een van de bezuinigings maatregelen. De bibliotheek zag het aanschafbudget voor nieuwe boeken beperkt tot 300,- per jaar. In 1680 telde de universiteit 150 inschrijvingen. In 1700 400. In 1750 zakte het aantal studenten onder de 100. Het is opmerkelijk dat in 1720 de universiteit Russi sche studenten telde. Russische studenten aan een Westeuropese universiteit, dit was ook in de achttiende eeuw een opmerkelij ke zaak. Hoogstwaarschijnlijk heeft het bezoek van czaar Peter de Grote aan ons land hierbij een rol gespeeld. De Russische vorst heeft zijn jonge landgenoten ge stimuleerd om in Leiden te gaan studeren. Uit genoemde cijfers blijkt, dat de belangstelling om in Leiden te gaan studeren zo rond 1700 weer toenam. Van 150 studenten in 1680 tot 400 in 1700. De vooruit gang is zelfs spectaculair te noe men. Deze stijging werd vooral veroorzaakt door de aanwezig heid van een aantal goede hoogle raren. Hun docentschap trok veel nieuwe studenten aan. Van Mus- schenbroek en 's Gravensande waren aktief op het gebied van de natuurkunde. Maar voor alles moet genoemd worden de medi cus Boerhave, een man met een Europese reputatie. Onder zijn gehoor schaarden zich ook veel buitenlandse studenten. De door hem in het Latijn geschreven leerboeken werden in tal van ta len vertaald. Hoe tolerant ons land naar achttiende eeuwse be grippen ook was, zijn beste leer ling, Van Swieten. was katholiek en mocht Boerhave om die reden niet opvolgen. Na het overlijden van deze drie kopstukken was het met de faam van de Leidse Universiteit weer snel gedaan. Zo rond 1750 is de si tuatie vrij tragisch, het aantal stu denten zakt onder de 100. BRAM VERHOOG Het is de laatste tijd vrij rustig rond de universiteiten. Dit in te genstelling tot de periode waarin de media uitvoerig moesten be richten over bezuinigingen, af vloeiingen en een numeris fixus voor bepaalde studierichtingen. Niet langer konden studenten in ons land onbeperkt het vak kie zen waarin ze wilden studeren. De overheid stelde bijvoorbeeld voor de medische studie het aan tal studenten vast dat jaarlijks tot de collegebanken werd toegela ten. Financiële problemen en daarmee samenhangend de oplei dingscapacitcit dwongen tot deze stap. Beperking van het aantal studen ten ia in ons land een omstreden zaak. Beperking van het aantal hoogleraren is een ander middel van de overheid om financiële problemen het hoofd te bieden. De Leidse universiteit heeft ook een numeris fixus voor professo ren gekend. In 1681 werd bepaald dat in Leiden maximaal 15 hoog leraren werkzaam mochten zijn. Maar niet alleen het totale aantal was voorgeschreven, ook het aan tal hoogleraren per vakgebied: theologie drie hoogleraren, juridi sche faculteit drie, medische stu dies vier, filosofie twee, klassieke letteren twee en Hebreeuws een hoogleraar. De oorzaak van deze beperkingen waren ook toen fi nanciële problemen. Het ging in de achttiende eeuw niet goed met ons land, met Lei den zeiIV slecht. Leiden was in economisch opzicht nogal kwets- bang om door Leidse produkten deze gevreesde ziekte te krijgen. De oorlogen in het midden van de eeuw met Engeland en de vijan digheden in 1672 waren nu niet bepaald goed voor de handel en deze problemen hadden ook hun weerslag op de Leidse textielin dustrie. Hoge lonen Het stadsbestuur deed zijn uiter ste best om de teruggang een halt toe te roepen. In het verleden hadden immigranten, bijvoor beeld uit Vlaanderen, een belang- rijke stimulerende functie gehad. Óp grond van deze ervaring pro beerden de vroede vaderen op nieuw vreemdelingen over te ha len zich in Leiden te vestigen. Zo'n vreemdeling hoefde voorlo pig geen belasting te betalen, kon ook gratis poorter of inwoner van de stad worden. Tijdelijk hadden de pogingen van het stadsbestuur wel enig succes, maar na een aantal jaren werd dit gedeeltelijke herstel weer te niet gedaan. Leids laken werd gewoon te duur en dat was niet het enige pro bleem. In Leiden werden naar achttiende eeuwse opvattingen nogal hoge lonen uitbetaald. Dit relatief hoge loon was echter noodzakelijk in verband met de forse belastingdruk. Niet verstandig was het natuur lijk dat men ging knoeien met de kwaliteit. De gevolgen van een en ander waren rampzalig. Wat cij- College van de medicus Boerhaave 'over de krachten der medicijnen'. baar. Alles draaide in de Sleutel stad om de textiel-industrie en bij problemen in deze bedrijfstak waren er nauwelijks alternatieve bestaansmiddelen. Zo rond 1670 was het goed raak, de lakennijver heid rolde van de ene crisis in de andere. Hiervoor zijn verschillen de oorzaken aan te geven. De vele pestepidemieen in Leiden maak ten de klanten huiverig om Leid se produkten te kopen. In 1625, 1635, 1655 en 1670 teisterde deze ziekte de stad. De mensen waren fers In 1735 telde Leiden 80 la kenfabrieken. In 1755 was dit aan tal teruggelopen tot 25. Leiden telde in 1650 ongeveer 70.000 in woners. In 1800 nog maar 30.000. Na jaren van voorspoed ging het nu slecht, heel slecht met Leiden. In het bijzonder voor de arbei dersklasse. levend in de kleine huisjes langs de smalle grachten en donkere stegen van de binnen stad. De meer gegoede inwoners van de stad leefden van hun geld. Verkozen een bestaan als rente nier boven het risicovolle bestaan van ondernemer. Het was ook in de achttiende eeuw nog goed toeven in de stati ge huizen aan het Rapenburg. Breestraat, Oude Vest. Heren gracht en Hooigracht. De sociale tegenstellingen waren groot. Zoals zo vaak gebeurt m jaren van economische achteruitgang, ook de moeilijke en uitzichtloze situa tie in de achttiende eeuw bracht mensen tot vormen van criminali teit. Het stadsbestuur zag er nauwlet tend op toe dat 's nachts de stads poorten gesloten waren. Na het sluiten werden de sleutels onder escorte naar het stadhuis ge bracht. Op deze manier werd ge probeerd ongewenste types zo veel mogelijk uit de stad te hou den. Begrijpelijk, want op het

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 8