0$ Tassen hebben handvat en geheimen Tij keert voor serie hedendaagse muziek De tas als kunstwerk: tentoonstelling in Leidse Lakenhal Gesponsorde scliilderijen Geslaagd concert Bloembollenstreekorkest Hoge graad perfectie bij Vocaal Ensemble JAZZ Kwaliteit Laatste Blakey Topdebuut Eerlijk modern KUIMSI Keukenhof is de toepasselijke naam voor deze tas van Georgette Koning. Van onze redacteur Saskia Stoelinga LEIDEN Als er iets in kan en het heeft een handvat, dan is het een tas. Het uitgangspunt voor de hedendaagse tassenontwerpster Georgette Koning. Maar ook in vroegere eeuwen kwam deze gedachte de ontwerpers niet vreemd voor. Alleen de handvatten waren fraaie beugels van de edelsmid. Voor een beugeltas konden de Leidse vrouwen rond 1700 terecht bij de galanteriewinkel van Jan van de Heyden in de Maarsmansteeg. Hij had tinnen, kopervergul- de en verzilverde tasbeugels. In het Stedelijk Museum de Lakenhal zijn oude en nieuwe tassen tentoongesteld. Deze expositie laat een scala aan tassen zien: functioneel, mooi, harmonieus en buitenissig. Kralentas met zilveren beugel uit omstreeks 1790. De Nederlandse (meest) zilveren beugels in deze tiende en laatste tentoonstelling in de serie 'Verza meld en getoond' komen uit twee particulire collecties. Volgens voor lichtster Mia van Iterson een veelzij dige collectie van hoge kwaliteit. De beugeltassen is een lang leven beschoren, ^ant ze worden tot in het begin van de 20ste eeuw ge maakt. Ze zijn dan geen mode-ac cessoires meer, maar vieren hoogtij in die streken waar klederdrachten worden gedragen. De eerste beken de beugel komt uit Amsterdam is halfrond en gegoten en dateert uit 1680. Alle andere zijn van deze vorm afgeleid, ze worden breder of smal- - Ie?, gaan naar de Rococo met zijn C ber«en Maar de. beugeltassen, S vormen, hebben een hoog of die aan het eind van de 17de eeuw in werkt of gegraveerd. De variaties zijn eindeloos. In de 19de eeuw worden ook aan oudere beugels kettingen gemaakt, om ze aan de pols te dragen. Ook zijn de originele tassen dan meestal vervangen die of niet meer in het modebeeld pasten of totaal waren versleten. Kopieën kwamen toen ook al voor. Meestal zijn die grover, niet nauwkeurig afgewerkt en vaak voorzien van fantasiekleuren. Geldtasje In de 16de eeuw had men buidels bestaande uit een aantal kleine zak jes om verschillende munten in op laag reliëfpatroon, zijn openge- Hedendaagse Muziek in de Waag met Jos Zwaanenburg - fluit en Leo van Oostrom - saxofoon. Op het programma stonden wer ken van o.a Sceisi. Bruynel en Torstens- son. Gehoord op 26 oktober m de Waag. LEIDEN - Het gaat al iets beter met de serie hedendaagse muziek in de Waag. Vorig jaar kon het nog gebeuren dat er bij een optreden van twee muzikanten slechts vier toehoorders in de zaal zaten. Het tij lijkt te keren. Het duo Jos Zwaanenburg en Leo van Oostrom trok met zijn optreden een aardig gevulde en gul applau disserende Waag. Het uitgevoerde programma gaf aanleiding tot bespiegelingen en conclusies aangaande de mo derne muziek. De 'oudste' com posities dateerden uit 1984, waar bij het werk voor basfluit van Wim de Ruiter dank zij enkele hu moristische effecten genietbaar bleef. Voor het overige bleef het steken in de categorie 'geluiden- verzameling' en deed het geda teerd aan. De enige jaren geleden overleden Italiaanse Giacinto Sceisi echter schreef in datzelfde jaar Tre Pezzi' voor sopraansax. Elk van de drie stukken gebouwd rondom een heel speciale, eigen sfeer. De gehele compositie nog fris en onbedorven door de tijd. Ofschoon de vorm van deze stuk ken niet meteen toegankelijk was voor de luisteraar, trof het geheel door zijn ongelooflijke directe ex pressie. Aan het elhd van het concert kwam daar een andere conclusie bij: Leo van Oostrom is als uitvoe rend kunstenaar veel gerijpter en geconcentreerder dan Jos Zwaanenburg. Tot slot een première van de aanwezige componist Rokus de Groot die wat onhandig boog voor het applaus dat zijn aangena me werk voor fluit en sopraan saxofoon ten deel viel. MONICA SCHIKS. gebruik kwamen, bezaten slechts twee of drie vakjes. Daarom ont stond de behoefte aan een speciaal geldtasje. Ook dit tasje kreeg een beugeltje. Later werd dit een beu- geltje met meestal maar knopje dat rechtstreeks op de veer van de vergrendeling drukt om de beugel te openen. Voor de zakjes aan deze beugeltjes wordt veel kralenwerk gebruikt. Kralen hebben het voor deel niet zo snel te vergaan als tex tiel. Het grote slijtpunt is het garen, waaraan ze geregen zijn. In de middeleeuwen worden al tassen gedragen in alle soorten en maten. Aümonieres werden ze ge noemd (beurs voor aalmoezen). Dit zal wel hun oorsprong zijn geweest, maar al gauw werden er ook andere bezittingen in gestopt. Aan deze vaak stoffen of leren zak werd bo venaan een ring genaaid, waar de hand doorheen kon. Deze ring of stoffen lus kon aan de riem worden bevestigd. Later kreeg deze ring een scharnier in het midden om op en neer geklapt te worden. Ook zijn er modellen waar de ring aan de bo venkant recht is. Hieruit ontstaan aan het eind van de 15de eeuw prachtig gemodelleerde vormen. Volledige tassen, compleet met to rentjes worden dan met veel ver toon op de tas meegevoerd. Van de vijf hedendaagse taskun- stenaressen zou de 'Kristallen kas teeltas' van Petra Hartman het best in die tijd hebben gepast. Door be schildering van het linnen met acry- opvallende materialen als veertjes, bont of bloemenstof, gedecoreerd met glittenge en kitscherige snuis terijen Natuur Mia Trompenaars laat de versierse len juist achterwege en gebruikt wél leer. Zij laat zich inspireren door de natuur. Rupsen, mosselen, tulpen en platvissen inspireerden haar tot onconventionele tasvor- men. De tassen van Gilberthe Ak- kermans en Maria Hees zijn wat praktischer voor schouders en ar men. Van Hees was de ontwerpster van het bekende draadkoffertje, de luchtige tegenhanger van het zake lijke attachekoffertje Zij werkt veel met spinnakerdoek. kunstof en kant-en-klare produkten. Een tas moet in haar ogen function. n maar ook bijzonder door de vorm geving zelf. Gilberthe Akkermans ontwerpt tassen, ceintuurs en agenda-omsla gen. Zij kreeg bekendheid met gro te lederen tassen, waarbij functio naliteit samengaat met een sober ui terlijk en luxueuze uitstraling. Haar nieuwe collectie is geïnspireerd door de cultuur van Indonesië en de ambachtelijke mogelijkheden in dit land. Er onstonden tassen gemaakt van karbouwleer. nubuck. geiteleer en canvas, zowel effen als gebor duurd. Deze vgf dames hebben allen een opleiding aan de kunstacademie en zijn zich daarna gaan bekwamen in het ontwerpen van tassen. Soms wordt er één exemplaar gemaakt, vaak wordt gestreefd naar een gro tere oplage. Doorsnee confectietas- sen worden het daarmee niet. Het blijven 'kunsttassen'. Of zoals Petra Hartman zegt Tassen zgn een soort lichaam van je geheimen'. De twee tentoonstellingen Tassen en tasbeugels'; 'Kunst en taswerk': ontwerpen van Gilber the Akkermans, Petra Hartman. Eagling benoemd bij Nationale Ballet AMSTERDAM (ANP) - Het bestuur van het Nationale Ballet heeft Way ne Eagling (40) met ingang van 1 september 1991 benoemd tot de nieuwe artistieke leider. „Ik ben zeer vereerd met de benoeming en kijk met spanning naar de toe komst", aldus Eagling in een korte reactie. Eagling, die nu nog solist is bij The Royal Ballet in Londen volgt Rudi van Dantzig op die zijn functie als artistiek leider met in gang van het seizoen 1991/1992 neerlegt. LEIDEN - Het schilderij De Lakenhal' dat vorig jaar is be klad. hangt er weer netjes bij Ook het zelfportret van Therese Schwartze met haar huisgeno ten onderging een opknapbeurt- Voor de negende keer zijn in de V es terzaal van het museum De Lakenhal schilderijen uit eigen bezit te zien. die de afgelopen ja ren konden worden gerestau reerd. Meer dan 150 schilderijen werden in de periode 1982-1990 gerestaureerd Niet alleen be drijven en instellingen bleken geïnteresseerd om een schildcrg voor restauratie te adopteren ook veel particulieren droegen aan het restauratiefonds bg De tentoonstelling wordt aange vuld met documentatie over reeds gerestaureerde en nog te restaureren schildergen. Leren tas van Mia Trompenaars. lverf zijn haar tassen ook weerbe- tisch. Ook de tassen van Georgette Maria Hees. Georgette Koning cn stendig. Of ze ook prettig aan de Koning geven niet echt mee. Leer Mia Trompenaars zijn te zien tot nem hangen is de vraag, door de gebruikt zij niet. Ze gaat uit van een 13 januari in Museum de Laken- ijzeren baleinen zijn ze nogal sta- harde onderlaag die ze bekleedt met hal. Leiden. Ruim 300 musici concert Prokofjev AMSTERDAM (ANP) - Ruim 300 musici en koorleden verzorgen op 1 november in de Grote Zaal van het Concertgebouw in Amsterdam een concert van het slechts zelden uit gevoerde filmoratonum „Iwan de Verschrikkelijke" van de Ru chl componist Prokofjev De uitvoerenden zijn het uit 100 leden bestaande Amsterdams Thea terorkest en het Amsterdams Thea terkoor dat uit 200 zangers en zange rossen bestaat Zg staan onder lei ding van Lawrence Renes. Orkést en koor vormen een nieuwe organi satie van overwegend jonge aanko mende musici en componisten Prokofjev schreef de muziek voor de eerste film die Serge Eisenstein tussen 1943 en 1945 maakte over het leven van de 16c-eeuwse tsaar Iwan IV Deze tsaar slaagde er met be hulp van bloedige terreurmiddelen in het versplinterde Russische rgk tot een eenheid te maken. De ver filming had moeten uitgroeien tot een dneluik De vertoning van het tweede deel werd echter verboden door de autoriteiten en kon pas na de dood van Stalin in 1958 in pre miere gaan. Eisenstein en Prokof jev waren toen al overleden. Ook op schilderijen dragen de figuren tassen zoals hier op De verstoting van Hagar Concert van hal Symfon«eort»si "Bloembol lenstreek" 0 I v Wtm van Du.jn Solist Ar* de Ru - orgel, m m v Jeugdsym'on^-orVest o.l.v Erik Waerts Gehoord 26 oktober m da Hervormda Kark te Warmond Een boordevolle kerk. een groot, enthousiast Jeugdorkest met een al even enthousiaste dirigent Enk Waerts, veel grappig gebracht im- provisatiewerk tijdens de opstel ling van de junioren in combina tie met het seniorenorkest "Bloembollenstreek", dit alles bij elkaar bepaalde de ontspannen gezellige sfeer gisteravond in de Hervormde Kerk te Warmond Wat is het leuk om zo'n stel jon ge lieden te zien én te horen musi ceren. Je staat versteld wat daar al uitkomt. Een sfeervol "Andan te" door Waerts zelf gecompo neerd toen hij zijn vrouw leerde kennen, gaf allengs een roman tisch tintje aan de avond. Twee heerlijke dansen uit de Duitse hoogrenaissance van Praetonus zetten menig luisterend hoofd jo lig op de maat in beweging. Ook het "Rondeau" uit "Abdelazer" van Henn Puree 11. thans de over bekende tune bij AVRO's pro gramma "Jonge mensen op het concertpodium" ondervond gro te bijval; het werd dan ook echt muzikaal en zelfverzekerd gebla zen en gestreken. En tot besluit een swingende polka van Strauss, waarmee dit jeugdorkest de har ten stal van het ganse publiek Ook het eigenlijke "Bloembol lenstreek' orkest na de pauze, on der leiding van de inspirerende dingent Wim van Dugn, gaf blgk van muzikaliteit en gedegen voor bereiding. Het zat deze avond met in de kwantiteit (wat ook meestal vervelend wordt) maar in de kwa liteit, met name bij de violen: veel zelfverzekerder en homogener, gewoon mooier dan de vorige ja- Na een ouverture van Mendels sohn. oorspronkelijk geschreven voor een harmonie-orkest en daarom alleen uitgevoerd door de blazers, waarin de eerste klarinet tist echt de boventoon voerde (in de meest goede zin van het woord), een sprankelend orgel concert (opus 4 nr. 2) van Handel Arend de Ru. op andere concer ten altgd muzikaal aanwezig in de rello sectie, zat deze keer achter het romantische wat 'zuchtende orgel van de Warmondse Her vormde Kerk. In Handels tijd wa ren grote orgels met pedaal nog zeldzaam in Engeland. Over het algemeen was de schrijfwijze voor orgel wat stijl betreft hetzelf de als die voor klavecimbel of harpsichord Mede daardoor krijgt dit concert zo'n pianistisch, helder en direct karakter LIDY VAN DER SPEK Ru*s»#cb programma boor hal Vocaal Enaam- We C sharp minor, o.l.v Elgar N*is. m m v Me-«e van ba Lmba mazzo-aopraan an M Ch*i Ras orgel Gahoorb op 26 owobar <n oe Garaformaarba Kart aan ba Marangracht Tschaikovsky en Rachmaninov. twee componisten die bg een breed publiek bekend en geliefd werden door werken als de Symfonie Pa- thétique of het Tweede Pianocon cert. Het programma van het 18- koppige uit het Collegium Musi- cum voortgekomen kamerkoor be lichtte met een selectie van koor werken uit de Liturgie van de Heili ge Johannes Chrysostomos een on bekende en daardoor al verrassen de kant van hun oeuvre. In het aan Tschaikovsky gewijde gedeelte vóór de pauze lag de grootste ver rassing in het feit dat deze koorstuk ken in hun soberheid zo weinig aan Tschaikovsky deden denken de zettingen zgn melodisch en rit misch eenvoudig gehouden, en alle uitdrukking en spanning is samen getrokken in een zeer rijke harmo nie. die woorden en hun betekenis onderstreept Ook het eenvoudige wereldse koorstukje waarmee het program ma opende, was op dezelfde wgze getoonzet. Ook de zettingen van Rachmaninov muntten uit door grote harmonische rgkdom Hij geeft echter blgk van een grotere originaliteit dan bg Tschaikovsky te vinden is. bgvoorbeeld in de wij ze waarop hij een stem uit het koor weefsel losmaakt en daar weer in doet terugkeren. Juist door de nadruk op het har monische. dat wil zeggen op de sa menklanken. zgn deze werken met hun a capella-zetting bepaald geen sinecure Zonder de ondersteuning van een begeleiding moeten intona tie en evenwicht bereikt worden In dit opzicht heeft Elgcr Niels met zgn koor een hoge graad van perfec tie bereikt. Strakke stemmen be werkstelligen een transparante koorklank met een soort sereniteit. waarin toch het emotionele el» ment, dat in de Slavische liturgische muziek een veel grotere rol speelt dan in onze kerkmuziek, aanwezig is Met het koorstukje Pantcln T elitel'. een soort lofzang op de alter natieve geneeswijze van de krui dendokter, kon het programma zich ook beroemen op een Europese pre mie re Een klein juweeltje was het dromerige lied Het eilandje, waarin de uitstekende solo van Meike van de Linde ingebed lag in de ge neuriede begeleiding van het koor In het uitvoerige bijprogramrr... met orgelwerken gespeeld door Mi- chiel Ras was vooral de Prelude en de gekwelde Fuga van Schostako vitsj door zgn intensiteit en diep gang indrukwekkend Niet alleen in zijn spel. maar ook in zgn bewerkin gen toonde Michiel Ras grote vaar digheid. al geef ik toch de voorkeur aan de oorspronkelijke versies van de Prelude van Rachmaninov en Prokofiev's Romeo en Julia MIES ALBARDA. Bijdrage: Ken Vos Kenny Garrett: "African Exchan ge Student. (1990. Atlantic Jazz cd: 782156-2; lp: 782156-1). Kenny Garrett kennen de meeste liefhebbers van de Miles Davis Band van een paar jaar terug. Toen viel hij op als een van de betere saxofonisten die Davis in de laatste jaren in zijn gelederen had opgeno men. De pas dertigjarige altsaxofo nist kent niet alleen goed de weg in de neo bop, zoals zijn werk met wij len trompettist Woody Shaw en met de groep Out Of The Blue aantoon de, maar is ook een kundig fusion- saxofonist, zoals men kon horen op zgn wat teleurstellende vorige cd voor Atlantic Jazz. "Prisoner of Lo ve". Hij klinkt toch het best in een akoestische omgeving, vooral als er doelbewust voor verschillende vor men wordt gekozen, zoals op deze laatste produktie. Garrett speelt hier niet alleen met zijn bekende partners Mulgrew Mil ler (piano), Charnett Moffett (bas) en Tony Reedus (drums), op zich al jonge sterren op hun instrumenten, hij heeft ook nog het genoegen mo gen smaken op enkele nummers bassist Ron Carter en drummer El- vin Jones in te schakelen. Het zou niet slecht zijn geweest iets meer van zijn uitstekende begeleiders te horen, want niet alleen krijgt Gar rett verreweg de meeste soloruimte voor zichzelf, ook is zijn saxofoon geluid door de mixage onnodig' sterk naar de voorgrond gehaald. Het is een geslaagde cd geworden, ongeveer op het niveau van zijn "Garrett 5" van twee jaar terug. Be halve de verwachte akoestische jazz in de stijl van Hancock en Shorter worden we hier bijvoorbeeld ver gast op een dromerige ballad en een Coltranestuk ("Straight Street") en een mooi ontspannen funky stuk met veel percussie in de vorm van het titelnummer, waarop Garrett ook op fluit speelt. Je zou bijna zeg gen voor elk wat wils. maar kwalita tief valt er weinig af te dingen op wat Garrett hier doet. Art Blakey/Dr. John/David "Fa thead" Newman: "Bluesiana Triangle" (maart 1990. Windham Hill Jazz cd WD-0125). Dit moet een van de laatste plaat- Art Blakey. opnamen zijn van de enkele weken geleden overleden Art Blakey, het prototype van de hardbop-drum- mer. Hij was de laatste jaren niet al tijd even gezond en begon last te krijgen van hardhorendheid, maar trad nog steeds zo veel mogelijk over de hele wereld op. Ik kan niet zeggen dat Blakey's spel de laatste jaren erop vooruitging, hoewel hij er natuurlijk wel in slaagde om steeds veelbelovende jonge muzi kanten bij zijn Jazz Messengers in te lijven. De combinatie van Blakey, Dr. John, de belichaming van de New Orleans backbeat, en David "Fa thead" Newman, een robuuste te norsaxofonist met stevige r b- wortels is nu niet bepaald een voor de hand liggende. Blakey's drum- werk treedt in dit verband niet zo op de voorgrond, hoewel hij zich hier en daar niet onbetuigd laat. Het zijn veeleer Dr. John en Newman die de aandacht trekken op deze plaat, die zoals de titel al zegt. veel te maken heeft met de blues en Louisiana, de staat waar New Orleans in ligt. In dat opzicht wordt ruim aan de ver wachtingen voldaan. Dat Blakey op een enkel nummer zingt en piano speelt heeft meer discografische dan muzikale waarde. Het is een on derhoudende cd geworden, die zeer goed is opgenomen. Een regelrech te uitschieter is Dr. Johns "chur chy" arrangement van het platge- speelde When the Saints Go Mar- chin' in. wen, af te breken, te vertragen en te versnellen. Opvallend is de helder heid waarmee Schlippenbach speelt. Op "Trinke Tinkle" van Monk na zijn alle stukken geschre ven of geïmproviseerd door Murray en/of Schlippenbach. Een uitste kend opgenomen cd met onver wacht veel variatie, eerlijke moder ne muziek die de komende jaren nog geen breed publiek aan zal spreken. Alexander von Schlippenbach and Sunny Murray: "Smoke" (6 oktober 1989. FMP CD 23) "FMP" staat voor "Free Music Pro ductions", het meest produktieve en een van de oudste van de labels die zich toeleggen op het vastleggen van de nieuwe of free jazz. Het Ber- lijnse bedrijf van Jost Gebers wordt met stevige subsidies in stand ge houden en hoeft geen concessies omwille van de commercie te doen. Heel goed past in dat concept het werk van de Duitse pianist Alexan der von Schlippenbach (1938), een van de pioniers van de Europese free jazz. Met de jaren is Schlippen bach iets milder geworden en is zgn werk niet alleen toegankelijker, maar ook afwisselender geworden. Gelukkig heeft die grotere variatie niet geleid tot een onevenwichtige kwaliteit. Samen met een andere vernieuwer van het eerder uur, drummer Sunny Murray, een man die zowel het tempo aangeeft als in- ritmisch debat gaat met zgn mede spelers. Oppervlakkig beluisterd, door Schlippenbach in de up-tem- po stukken denken aan Cecil Tay lor, maar daar waar Taylor ritmi sche laag op ritmische laag stapelt, verhoogt de Duitse pianist de span ning door fraseringen op te bou- The Houdini's: "Live at Paradox" (26 27 april 1990. Timeless CDSJP 349) De Houdini's - in het Engels moet toch echt die apostrophe weg - heb ben zich m korte tijd tot een van Ne derlands bekendste jazzformaties op weten te werken. Ze timmeren veel aan de weg. zodat ze in Leiden bijvoorbeeld minstens een paar maal per jaar te horen zijn. Het be kendste lid is ongetwijfeld Boris "Breeze" van der Lek, de tenor saxofonist met die ouderwets vette toon, die ook op deze live in Tilburg opgenomen cd bewijst dat hg het best uit de voeten kan in de meer bluesy en langzame stukken. Zijn tegenpool is min of meer alt- en so praansaxofonist Rolf Delfos, die in Leiden trouwens een jazcursus, "leerorkest", geeft bg Hot House. Hij past meer bg het beeld van een vlot en snedig door de akkoorden slalommende bopmuzikant "Live at Paradox" is het platende- buut van de Houdini's. maar het spel klinkt zo evenwichtig en uitge kiend dat het niemand zou verba zen als voorgesteld werd dat het hier om veteranen ging. Naast één standard, 'Tonk" van Ray Bryant, worden behalve de composities van Charles Green nog vier stukken van groepsleden ten gehore gebracht, die aangeven dat de heren meer kunnen dan vlot improviseren. Het meest opvallende van die stukken, want het meest contrastrijk in het thema, zgn Delfos' "Concha de Co- torra" en Green's "Up in Giovanni's Room". De andere instrumentalis ten. Erwin Hoorweg op piano. Stefan Lievestro op bas cn Pieter Bast op slagwerk vallen niet zo op als de blazers, die minder last heb ben van dè enigszins ondoorzichti ge opnamekwaliteit. Het contrast tussen een solo van Hoorweg en trompettist Angelo Verploegen is wel erg groot. De Houdini's kunnen nu gerust tot de top van de Neder landse mainstream gerekend wor den.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 39