Kiezen in
kruitvat vol
rariteiten
Afiappen telefoon kan te pas en te onpas
Na de honger kwam het buikje
rAL»lIN/\ t
iREPORTAGEr
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
DEN HAAG Ten tijde van de ont
voering van Ahold-topman Gerrit
Jan Heijn zijn tientallen mensen
door de politie afgeluisterd. Ze we
ten het niet en zullen het ook nooit
te weten komen, want de PTT geeft
geen enkele informatie over het af
tappen van telefoonlijnen. En dat is
in strijd met de grondrechten van
elk individu, meent de Nationale
Ombudsman.
Deze week pleitte de Ombuds
man voor een wettelijke regeling,
waardoor de PTT wordt verplicht
burgers te vertellen wie opdracht
h—ft ogcvn di telefoon ai te luie*
teren. Het aftappen van telefoons is
een inbreuk op een van de grond
rechten. het recht op privacy.
Zo'n inbreuk kan gerechtvaar
digd zijn, bij voorbeeld als de politie
bewijzen moet verzamelen om een
verdachte van een misdaad door de
rechter veroordeeld te krijgen. Nie
mand zal er schande van spreken,
Recht op privacy wordt voortdurend geschonden
wanneer de politie er dankzij de te
lefoontap in slaagt een terrorist te
pakken.
Hoe gerechtvaardigd de inbreuk
ook kan zijn, het blijft een aantas
ting van een grondrecht. Daarom
heeft iedereen het recht te weten of
hij al dan niet is afgeluisterd. Maar
in de praktijk komt daar bijna nooit
iets van terecht. Alleen verdachten
van misdrijven komen bij de behan
deling van hun rechtszaak te weten
dat ze zijn afgeluisterd. Verdachten
hebben immers recht op inzage in
hun dossier en daarin bevindt zich
ook het proces-verbaal dat over het
gebruik van de telefoontap is ge
maakt.
De verdachten vormen slechts een
gering aantal van de honderden
burgers, die jaarlijks worden afge
luisterd. Alleen al in opdracht van
Justitie zijn het afgelopen jaar meer
dan 1800 aftappingen gemaakt. En
dan gaat het niet alleen om de ver
dachten zelf, ook diens familiele
den, vrienden en kennissen kunnen
- als Justitie dat nodig acht - worden
afgeluisterd.
Of zoals de woordvoerder van de
Ombudsman zegt: "Het kan zijn dat
een verdachte voor zijn criminele
activiteiten de telefoon van zijn
moeder gebruikt. Die moeder heeft
er helemaal niets mee te maken,
weet misschien niet eens dat haar
zoon een crimineel is. maar wordt
toch voortdurend afgeluisterd. En
ze knigt dat nooit te weten".
Er zijn in ons land drie instanties
die telefoonlijnen mogen aftappen
de justitiële autoriteiten, de veilig
heidsdiensten (de BVD en de mili
taire inlichtingendiensten) en de
PTT zelf. Justitie gebruikt de tele
foontap om criminele activiteiten
op te sporen, de BVD en de inlich
tingendiensten om staatsgevaarlij
ke lieden in de gaten te houden. Bij
de PTT is formeel geen sprake van
'afluisteren' maar van 'meeluiste
ren'. Dat gebeurt meestal om tech
nische redenen, om storingen te
verhelpen.
Alle organisaties, met uitzondering
van de PTT. hebben van hogerhand
toestemming nodig. Als de politie
een telefoonlijn wil aftappen, moet
de officier van justitie daarvoor een
machtiging vragen aan de rechter
commissaris, net zoals bij huiszoe
kingen. De veiligheidsdiensten krij
gen toestemming van een of meer
dere ministers. Hoewel voor het af
tappen van een telefoon een zorg
vuldige afweging van belangen (op
sporing versus het recht op privacy)
noodzakelijk is. bestaat de indruk
dat die toestemming vrij snel en ge
makkelijk wordt gegeven.
Hoewel het aftappen van tele
foons formeel heel behoorlijk gere
geld is, is de praktijk soms anders.
Het komt voor dat toestemming in
het geheel niet of pas achteraf wordt
gegeven. En bij de PTT is zelfs in 't
geheel geen sprake van toestem
ming. Daar wordt om 'technische
redenen' meegeluisterd.
Hoe vaak dat voorkomt, is niet be
kend. "We hebben dat de PTT ge
vraagd". zegt de woordvoerder van
de Ombudsman, "maar we kregen
te horen dat dat soort gegevens niet
wordt bijgehouden. Er is geen log
boek, er is geen enkele registratie".
Zwakke schakel
Via het meeluistermechanisme van
de PTT is het voor politie en BVD
vrij gemakkelijk de formele weg te
omzeilen. Of dat ook gebeurt, is na
tuurlijk niet bekend maar ook zeker
niet uitgesloten. Een politieman of
BVD-agent kan immers in de buurt
staan, als de PTT bezig is met mee- f
luisteren om een telefoonlijn te con-1
troleren. Het is slechts een voor
beeld van een zwakke schakel,
waardoor het systeem de eerbiedi-
ging van het recht op privacy niet
kan garanderen.
Niet alleen de Ombudsman
maakt zich zorgen over de geringe
controle op het juiste gebruik van
telefoontaps. De commissie Moons,
ingesteld door de minister van justi
tie, heeft onlangs voorgesteld om J
burgers die vanwege een misdaad
worden afgeluisterd te informeren I
over de telefoontap, zodra het af
luisteren niet meer nodig is.
Ombudsman-woordvoerder Van
Woensel: "De commissie Moons be
perkt zich met haar advies tot het af-
luisteren in strafzaken. Wij willen
dat alle burgers, dus ook de mensen I
van wie de telefoon door de BVD of
de PTT wordt afgetapt, daarvan
achteraf op de hoogte worden ge
steld. Pas dan is het mogelijk om
vast te stellen of het aftappen al dan
niet terecht is gebeurd".
Rudolph Bakker
De oudste vrouw van Frankrijk heet
Jeanne Calment. Ze is 115. Ik
ontmoette haar op de
be jaar denafdeling van het
ziekenhuis inArles. Jeanne is
Arlesienne en ze vertelt degevraagd
verhalen over Vincent van Gogh.
Toen dat uitkwam viel zowat de hele
wereldpers over haar heen. Van
Gogh was niet echt aardig tegen
haar geweest, zo vertelt ze.
De vleugel van het ziekenhuis waar
Jeanne Calment net als de andere
oude dametjes een kamer heeft, ts
opvallend modern en zelfs gezellig
ingericht. Het personeel is er
vriendelijken vol begrip. Dat kwam
goed uit toen de wereldpers zich er
aandiende. In het algemeen zijn de
bejaardentehuizen in Frankrijk
niet om over naar huis te schrijven.
Op het ogenblik telt Frankrijk 3.000
dames boven de 100. Hun aantal
neemt zelfs hand over hand toe en
rond de eeuwwisseling zullen er
waarschijnlijk 6.000 zijn. Heren
halen hun eeuwfeest hoogst zelden.
Ze maken alleen een kans als ze de
90 gepasseerd zi jn. Na de 90 kan je
niets meer gebeuren, zo werd in een
recente studie geconstateerd.
Want hoewel men zich in Frankrijk
voor de ouderdom in het algemeen
niet erg interesseert, maken de zeer
ouden nu onderwerp van een
geleerd onderzoek uit. Daaruit
blijkt dat 58% van hen in goede tot
zeer goede gezondheid verkeert.
Jeanne Calment zou zelfs uitbundig
kunnen worden genoemd. De
geleerden begrijpen dan ook nog
niet helemaal waaraan mensen op
die leeftijd tenslotte nog sterven. Ze
lijken wel eeuwig te zullen leven.
Hun doodgaan iseen afwijkend
proces.
In een interview in het dagblad
'Liberation' heeft een gerontoloog
dezer dagen zijn nood geklaagd
over het gebrek aan interesse voor
oudeen zeer oude mensen in zijn
land. Gerontologie is m Frankrijk
geen specialisme. Op de 400.000
bedden voor bejaarden telt
Frankrijk drie gerontologeu
Over de 600 bedden die ter
beschikking staan voor esthetische
chirurgie ontfermen zich
daarentegen wel 35 specialisten.
"We lopen achter", stelt Prof. Piette
verbijsterd vast. Een Fransman
tnHjdt fel het algemeen liever zijn
tong af dan te zeggen dat hij op
andere landen 'achter' is.
Een van de grotere schrikken van
mijn leven sloeg in '71 doormijn
leden. Ik was in Illiers, het dorpje
dat in het oeuvre van Marcel Proust
zo'n essentiële rol speelt en wiens
eeuwfeest toen gevierd werd, ook al
haalde Proust allerminst de
honderd.
In Illiers immers is het huis van
Tante Leon ie en doopte Marcel zijn
Madeleines' in de thee. wat het
herinneringsproces bij hem opriep
dat tot zijn roem bijdroeg. De
dorpsaris in Illiers was tevens
directeur van het VW en hij bracht
me in contact met een zeer oude
nazaat van Proust, een achternicht
die door de familie in het
plaatselijke bejaardentehuis was
opgeborgen.
Wnf ik daar meemaakte tartte
iedere beschrijving. In een zaal
zonder einde verdwenen rijen witte
bedden achter de horizon. Naast
ieder bed stond een witte stoel en op
ieder van die stoelen zat
schuddebollend een oude vrouw met
een wit mutsje op te staren in het
niets. De zeer oude nicht van Proust
was een geval apart. Net als haar
beroemde oom had ze het altijd koud
I Proust droeg meestal een aantal
jassen over elkaar) en het kwam ook
voor dat ze verdween. Ze werd dan
teruggevonden in haar matras. Die
matras had ze opengesneden en als
een veilig hol ingericht.
Terecht. Net als Jeanne Calment
heeft boven de 100 iedereen recht op
een welgevormd hol. Is dat er niet
dan moet het vaderland zich
schamen.
Primeur voor de Sovjetunie in zuidelijke republiek Georgië
Een primeur voor de Sovjetunie. In de zuidelijke Sovjetre
publiek Georgië worden morgen vrije verkiezingen gehou
den. Er doen 33 partijen mee. Sommige proberen het op ei
gen kracht (zoals de communistische), andere samen. De
vraag is echter wat de verkiezingen van morgen zullen ople
veren. En wie als gevolg daarvan het onderspit moet del
ven. Onze correspondent Hans Geleijnse reisde door Geor
gië.
a<
G^CJEflO R N^TEAjEID jf
ZAT. 27 EN ZON. 28 OKT. X
7aterdaq 27 oktober. 9.00 - 17.00 uur
Zondag 28 oktober. 10.00- 17.00 uur
Inlichtingen 01640-57521 ot 35916
TBLISI - De geest van Georgier
Jozef Stalin waart nog rond in de
kleine Sovjet-republiek, gezegend
met zacht weer, groene kusten; een
Mediterraan aandoend wijn- en
fruitparadijs. Vooral de ouderen
herinneren zich Stalin oftewel Jozef
Dzjoegasjvili als eminent veldheer,
briljant econoom, een waar commu
nist met een groot hart voor en dus
held van de arbeidersklasse.
Het hoeft dan ook geen verbazing
te wekken dat onlangs de Politieke
Partij Stalin werd opgericht. Terug
naar marxisme-leninisme, weg met
'kapitalisme' a la Gorbatsjov, het
programma was niet verrassend. In
de opiniepeilingen stond de partij
tot voor kort op 4 procent van de bij
na 3 miljoen stemgerechtigden. Tot
voor kort, want Georgie 1990 heeft
het niet meer op relikwieen. De Sta-
lin-partü kreeg na veel politiek tu
mult en studentenacties vorige
week nul op het rekest. De registra
tie, verleend door de huidige, door
'fatsoenlijke communisten' gedo
mineerde Opperste Sovjet, werd
door het Georgische Hooggerechts
hof alsnog ongedaan gemaakt.
Conflict
Georgië voor de stembus is de lont,
die na de verkiezingen het kruitvat
dreigt te bereiken. Iedereen heeft
ruzie met de communisten, geleid
door president, partijleider en polit
bureaulid Gumbaridze. Maar ieder
een heeft ook ruzie met elkaar, niet
in het laatst de groepen van minder
heden die weer hun eigen onafhan-
kelijke republiekjes hebben uitge
roepen. Georgië is een explosief ra
riteitenkabinet van licht ontvlam
bare karakters die nog moeten wen
nen aan democratische spelregels
en politieke lenigheid.
Neem Zviad Gamsakhurdia. Lei
der van de Helsinki-groep en eerste
man van het Blok voor een Vrij Ge-
orgie. Compromisloos en vastbera
den. De peilingen voorspellen hem
een tweede plaats, achter de com
munisten. Gamsakhurdia heeft zijn
politieke volgelingen in het voor
malig hoofdkwartier van de
Komsomol, de communistische
jeugdbeweging, weten binnen te
loodsen. Daar is nu geen kameraad
meer te vinden. Wel staan er bewa
kers voor het hek. Aan de gevel de
rood-wit-zwarte Georgische vlag.
Op 2 oktober had hier een schiet
partij plaats. Twee leiders van 'Wit-
Georgie', de militaire tak van
Gamsakhurdia's blok, werden ge
dood. Een onderlinge schietpartij,
luidt de officiële conclusie. Niks
daarvan, zegt Gamsakhurdia. een
provocatie van de KGB.
Nep-oppositie
Bij die KGB hoort bijna iedereen.
De communisten, maar ook alle po
litieke tegenstanders. Bijvoorbeeld
Georgi Sjenturia en zijn echtgenote
Irinia Zarsjvili van de Nationaal De
mocratische Partij Georgie. "Nep-
oppositie", oordeelt ex-dissident
Gamsakhurdia als we hem treffen
in zijn hoofdkwartier; "Wg zijn
echt. die anderen werken samen
met de communistische maffia. Ik
heb de bewijzen".
Tsjentoeria en echtgenote Irinia
moeten er om lachen in hun met
portretten van religieuze leiders en
volkshelden versierde flat.
"Gamsakhurdia is zelf KGB-agent.
Straatbeeld in Tblisi, de hoofdstad
Tot vijf keer toe hebben we hem uit
gedaagd voor een tv-debat, waar we
de bewijzen van zijn samenwerking
met de geheime dienst zullen tonen.
Hij weigert, hij durft niet", zegt Iri-
En de communisten? Officieel
hebben ze de macht in handen,
maar ze hebben weinig meer in te
brengen. Het standbeeld van Lenin
in het centrum van Tblisi werd on
langs verwijderd toen de politie de
verfkwasten en beitels van de oppo
sitie niet meer de baas kon. Een
groen, leeg gazon centreert nu het
nieuwe Vrijheidsplein.
De politieke tegenstanders van
de Gumbaridze huizen in partijge
bouwen: van de Komsomol, het
Lenin-museum, het Instituut voor
marxisme-leninisme. "Vergis je
echter niet. De kameraden lachen in
hun vuistje om zoveel verdeeldheid
bij de oppositie. De communisten
konden weieens de grootste partij
blijven", stelt een redacteur van het
partijdagblad Dageraad van het
Oosten, die zichzelf anti-communist
noemt.
Verrader
Alle nationalistische partijen heb
ben hetzelfde ideaal; een vrij en on
afhankelijk Georgië, met een mark
teconomie naar westers model. Dat
laatste is geen probleem, want de
Georgiërs staan bekend als slimme
handelslui en de welvaart steekt po
sitief af bij de rest van de Sovjetu
nie. Als dat kan, waarom dan niet
een gezamenlijke oppositionele
marsroute naar een welvaartspara
dijs? De ontrafeling van die Georgi
sche knoop moet worden gezocht in
de verhouding tot Moskou. Tsjentu-
ria en zijn medestanders, verenigd
in zes blokken van in totaal 17 par
tijen, vinden dat de vrije verkiezin
gen plaatshebben in een bezet land.
Volgens hen staan de communisten
gewoon onder controle van Mos
kou. En Moskou schond in 1921 alle
akkoorden door het driejaar eerder
onafhankelijk geworden Georgië
militair en politiek te annexeren.
Dus moet eerst het Rode Leger
weg. En moeten eigen, alternatieve
democratische structuren worden
opgericht. Vorige maand zijn alvast
(in heel Georgie, zegt Tsjenturia)
verkiezingen gehouden voor het
Nationaal Congres, een schaduw-
parlement. Iets meer dan de helft
van de stemgerechtigden kwam
volgens de organisatoren opdagen.
Tsjentoeria: "Dit Nationaal Congres
is de enige democratische vertegen
woordiger van ons volk en gemach
tigd voor het volk te spreken".
Gamsakhurdia en zijn medestan
ders redeneren anders. Een nieuw
parlement, ook met communisten,
kan de onderhandelingen met Mos
kou openen. Voornaamste punt: te
rugtrekking van het Rode Leger.
Verder staan op het lijstje: oprich
ting van een Georgisch Nationaal
Leger en uitroepen van de onafhan
kelijkheid. Gamsakhurdia wil dat
doel bereiken in een 'overgangspe
riode', waarvoor hij verder geen ter
mijn stelt. De 'overgangsperiode' is
volgens hem ook economisch no
dig, want Georgië kan de handelsre-
AMSTERDAM - Onze eetgewoon
ten hebben de medische stand door
de eeuwen heen de nodige hoofd
brekens bezorgd Vergeefs probeer
den artsen in de vorige eeuw hun
gegoede patiënten te waarschuwen
voor de kwalijke gevolgen van hun
onmatigheid. Vaak vergeefs, want
de corpulente rijke ontleende zijn
status voor een deel aan zijn om
vang,
De 'werkende volksklasse' daar
entegen werd aangespoord om het
schrale aardappeldieet aan te vullen
met desnoods erwten en bonen, om
dat de eenzijdigheid van het voed
sel zou leiden tot "slapte, gebrek
aan veerkracht" en ook drankzucht
omdat het volk jenever zou gebrui
ken "om dat flauwe traag rondstro
oiende aardappelbloed, tot snellere
loop aan te drijven"
Anno 1990, zo luidt de conclusie
van promovenda Anneke van Otter-
loo. is er in Nederland geen sprake
meer van gebrek en vormt de over
daad ons voornaamste probleem
Van Otterloo promoveert op 31 ok
tober aan de Universiteit van Am
sterdam op het proefschrifl 'Eten en
eetlust in Nederland van 1840 tot
1990".
Industrialisatie
Van de angst voor honger, tot de
angst voor dik en ongezond zijn.
Van schaarste naar overvloed Dat
is heel kort samengevat de ontwik
keling die Van Otterloo in haai boek
schetst. Halverwege de negentien
de eeuw was het gros van de Neder
landse bevolking nog volledig af
hankelijk van wat men zelf ver
bouwde.
Dat had het voordeel dat je - hoe
weinig'het ook was - precies wist
wut je op je bord kreeg. Een misluk
te oogst kon echter rampzalige ge
volgen hebben. De industrialisatie
leidde ook tot meer fabrieksmatige
produktie en verwerking van voed
sel Daardoor nam de afhankelijk
heid van eigen werk en oogst af, de
variatie werd groter; het probleem
van ondervoeding kleiner
In onze tijd ligt het voedsel voor
het oprapen. En daarmee is een
nieuw probleem geboren. De angst
voor de honger heeft plaats ge
maakt voor de vrees voor gewicht
stoename en gezondheidsproble
men. Daarnaast heeft de lange lijn
die tussen producent en consument
is ontstaan geleid tot onzekerheid
over de kwaliteit van het heden
daags voedsel. Van Otterloo: "Vroe
gte ud i>' mb baal nm te controle
op je voedsel. Nu vragen steeds
meer mensen zich af; wat zit hier ei
genlijk in*1 Die oaakarhotd is md
nieuwe bron van angst geworden".
Allerlei troep
Objectief gezien is dat nergens voor
nodig, zegt Van Otterloo. "De in
vloed van de overheid en de medi
sche stand op de samenstelling van
het voedsel is enorm. Er is een heel
controle-apparaat ontstaan Vroe
ger was je. zeker als je in de stad
w Morulr. V r. 1 nutuiiT zeker .ut de
kwaliteit dan nu. Garanties waren
er niet. Behalve misschien bij vlees
en vis; als het nog leefde was het
tenminste vors Hu boworkte pfo*
dukten moest je maar afwachten. Er
werd nogal eens de hand mee ge
licht. In brood kon allerlei troep zit
ten. Zand. krijt... De mensen met de
kleine beurs werden daar het eerst
de dupe van".
Ondanks de komst van de keu
ringsdiensten gaat er natuurlijk nog
Fast food, vooral in trek bij de 'lagere' klassen. Moesten ze vroeger honger
lijden, nu nemen ze het ervan. urchi««ou»)
wel eens iets mis, geeft Van Otterloo toenemende gevoeligheid voor ge-
toe. "maar die gevallen worden zo zond eten en als gevolg daarvan
opgeblazen De angst is voorname- slank blijven. Tegelijkertijd besef-
Iijk het resultaat, denkt zij, van de fen mensen dat ze dat zelf niet meer
in de hand hebben, omdat ze niet
weten wat er allemaal in het voedsel
zit".
Goed. gevarieerd en voldoende
voedsel is tegenwoordig voor eenie
der voorhanden. De enorme kloof
die er vroeger gaapte tussen het
kleine rijke en het enorme arme
deel van de bevolking is groten
deels overbrugd. Grotendeels, want
er zijn nog steeds verschillen. Van
Otterloo nam in 45 gezinnen inter
views af en kwam tot de conclusie
dat minstens één verschil tussen de
sociale klassen nog overeind staat.
Laagste klasse
"In vroeger tijden had de 'laagste'
klasse de meeste last van het ge
brek. Anno 1990 hebben ze de mees
te last van de overvloed. Het is nog
niet zo lang geleden dat die gezin
nen zich niet dagelijks vlees konden
veroorloven. Ze hebben altijd zo
veel schaarste gekend, nu genieten
ze van de overvloed. Ze kunnen het
enorme aanbod nog niet goed be
heersen. De hogere sociale klassen
stellen scherpere eisen", aldus Van
Otterloo. "Ze onderwerpen zichzelf
aan een strenger regime om aan het
slankheids- en gezondheidsideaal
te kunnen voldoen. Ik kwam in die
hogere klasse ook nauwelijks dikke
moeders tegen".
De aardappels, bokkingen, pap
pen en breien van weleer maakten
m de loop van de twintigste eeuw
steeds meer plaats voor internatio
nale invloeden. De eerste confron
tatie van de Nederlanders met exo
tische eetgewoonten op een om
vangrijke schaal, zegt Van Otterloo.
hing samen met de komst van ruim
200.000 Indische Nederlanders en
repatrianten. Die waren weinig en
thousiast over het gebrek aan culi
naire fantasie dat de Nederlanders
aan de dag legden.
"De Hollandse keuken weerspie
gelt een vrijwel totale veronachtza
ming van de vreugden van het ver
hemelte", schreef de Portugese
schrgver José Rentes de Cavalho
misprijzend. "De ingrediënten zijn
bij voorkeur smaakloos en
reukloos. Wat toebereiding betreft
gaat men niet verder dan zout en
een vleugje peper, de gerechten
worden zonder fantasie en bijna
met minachting bereid".
Dat is veranderd. En nu zijn er
restaurants bij de vleet en wordt
met fast-foodgerechten ingespeeld
op de wens van de consument een
smakelijke maaltijd te kunnen nut
tigen zonder veel tijd aan de voorbe
reiding kwijt te zijn. Want de weer
zin om veel tijd aan koken te beste
den zit er bij de Nederlanders blijk
baar nog steeds in.
Eetbare dozen
Voorziet Van Otterloo nog nieuwe
trends op voedselgebied? Naden
kend: "Ik las laatst dat er een nieuw
groepje is opgericht dat slow food
propageert. Misschien is dat een
nieuwe trend?"
De zorg voor het milieu wordt het
zeker, weet Van Otterloo. De ma
nier waarop voedsel wordt verpakt
en de nonchalance waarmee er met
afval wordt omgesprongen, stuit op
steeds meer weerstand. Van Otter
loo heeft wel een suggestie, eetbare
dozen en zakken. Ze heeft er zelfs
een stelling aan gewijd. "Aangezien
mensen maar niet kunnen leren
zich te schamen voor het wegwer
pen van verpakkingsmaterialen op
straat of in de vrije natuur, verdient
het aanbeveling om eet- en drink
waren in het vervolg van een sma
kelijke en goed verteerbare verpak
king te voorzien"
laties met het Kremlin wel gebrui
ken.
Intussen gaat het gerucht dat po- j
litbureau-leider Gumbaridze in het j
geheim onderhandelt met Moskou
over een nieuw Unieverdrag met de
Sovjetunie. Georgië als (con)federa- 1
tieve onafhankelijke staat in het J
grote geheel. "Verraders", oordelen
alle nationalisten. Maar'wat moet er
dan wel gebeuren? Gamsakhurdia 1
wil in ieder geval niet met 'de impe- j
rialisten in Moskou' onderhandelen
over een nieuw verdrag, alleen over
het vertrek van het Rode Leger j
Waar de nationalisten het over eens 1
zijn is de 'bespottelijkheid' van on-
afhankelijke republieken in Geor-
gië. De onafhankelijkheidsverkla
ringen van de nieuwe republieken
Abchazie en Zuid-Ossetië zijn door
de Georgiërs al onwettig verklaard.
"Georgiërs zijn levensgenieters en
perfecte toneelspelers", zegt antro
poloog Sjovrabov in de Zuid-Oss-
etische hoofdstad Tschinvali.
"Maar het vervelende is dat ze altijd
toneel spelen en een ziekelijke hang
hebben naar sterke leiders. Fascis
tisch van aanleg, zou je kunnen zeg
gen".
Nieuwbakken premier Koloem-
bekov van de kersverse 'voorlopige
Zuidossetische regering' gaat terug
tot voor onze jaartelling om de rech
ten van de Ossetiërs op een stukje
Georgië (en een stukje van de repu
bliek Rusland) te verklaren. Het feit
dat Zuid-Ossetië in 1922 onder bol
sjewistisch bestuur tot autonoom
gebied werd verklaard en in de
machtsovername in Georgie een
communistisch bruggehoofd was,
wordt zoveel mogelijk verdoezeld.
Veel uitgebreider zijn de verhalen
over Georgische wandaden. De 'in
vasie' van 'honderdduizend' Geor
gische nationalisten, mannen van
Gamsakhurdia vooral. Er vielen vijf
doden. Wat zij Moskou verwijten,
overheersing en machtsmisbruik,
doen ze ons aan, meent Koloembek-
ov. "Van onze bevolking is 27 pro
cent Georgisch, die worden op alle
mogelijke manieren, met banen en
huisvesting, bevoordeeld. Ons eni
ge alternatief is bij Moskou om hulp
te vragen. De nationale wetgeving
bijvoorbeeld is democratischer dan
die van Georgië
Op de terugweg naar Tblisi zijn er
wegversperringen. Politie contro
leert op wapenbezit. Irinia Zarsjvili:
"Ja, het gevaar voor een burgeroor
log is hier reëel". Overdreven? Mis
schien. Maar de littekens van vorig
jaar april, toen het Sovjet-leger 20
mensen in Tbilisi doodschoot bij
een nationalistische demonstratie,
zijn nog vers. "Ze proberen ons te
provoceren, ons op te zetten tegen
de Ossetiers en de Abchazen. En
dan met het leger in te grijpen",
waarschuwen rivalen Gamsachur-
dia, Natadze en Sjenturia gezamen
lijk.
Tot meer gezond verstand leidt
die gezamenlijke conclusie niet.
Journalist Sinelnikof van Dageraad
van het Oosten: "Als Gamsachurdia
wint, ziet het er voor de niet-Geor-
giers slecht uit. Maar niet voor hen
alleen. Sjenturia heeft al gezegd dat
hij de Opperste Sovjet zal belegeren
als die waagt te gaan praten over
een Unieverdrag of met een onaf
hankelijkheidsverklaring komt. Als
de communisten winnen, ziet het er
ook slecht uit. De enige hoop is dat
de liberale oppositie, waar ik mezelf
ook toe reken, goed uit de bus komt
Ik denk dat cr dan een mogelijkheid
is om de anarchie hier in een rechts
staat om te zetten. Maar optimisch?
Nee, dat ben ik niet".
