Hoofdrolspeler in een
Dominicaanse 'krimi'
Manwijven
SCHOP
Onze taal
ENKWIJZER
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
PAGINA 29
Droomkoninkje. Nooit bevroed dat Saddam
Hussein in staat zou zijn menselijke trekjes te verto
nen, maar hij schijnt warempel te kunnen dromen. De
dictator als droomkoninkje, dat is andere koek dan de
dief van Baghdad.
■■fca Het is me er eentje, die Saddam. Overdag heeft hij een in keurig pak gesto-
mken snor tot zijn beschikking die namens hem de verschrikkelijkste dingen
over de wereld roept. En 's nachts laat Saddam, als we tenminste het Arabi-
Osche sufferdje Al-Seyassah mogen geloven, in zijn droom de profeet Mo
hammed op audiëntie komen. Mohammed fluistert schone slaper Saddam
dan in dat zijn raketten op verkeerde doelen staan gericht.
X Voelt u hem aan? Probeer deze zin nou eens dieper op u in te laten wer
ken. Het bericht in Al-Seyassah onthult dat Saddam. zij het via een omweg
die wordt aangegeven door de profeet Mohammed, in staat is fouten toe te
geven. Er zijn weinig dictators die Saddam daarin voor zijn gegaan.
Een dictator op de sofa bij Mohammed, Sigmund Freud heeft het in zijn mooiste
dromen niet bedacht.
Er wordt trouwens tussen de klamme lappen heel wat af gedroomd. Dagdromen,
zalige dromen, enge dromen, natte dromen, nachtmerries en daghengsten, zelfs de
grijze muis zonder voorstellingsvermogen ontkomt er niet aan 's nachts waterpas de
fantast uit te hangen. Geloof het of geloof het niet, nïéar die gortdroge boekhouder
naast u schijnt de opwindendste dromen te kunnen dromen.
In zijn standaardwerk Die Traumdeutung heeft Freud de droom voorgesteld als
de onbewuste manifestatie van een diep verdrongen verlangen. Hoog tijd voor wat
psychologie van de kouwe grond, zou Saddam in zijn droom Mohammed hebben
ontboden omdat hij zich toch niet zo gemakkelijk voelt onder het juk van de blokka
de? Zou Saddam de veroveraar, nu zowat de hele wereld tegen hem blijkt te zijn,
zich niet liever uit Kuwayt terugtrekken? Zijn probleem is: hoe vertel ik het, zonder
gezichtsverlies te lijden, mijn kinderen? Daar waar zijn in keurig pak gestoken snor
sliep, bestelde hij Mohammed als zijn nachtelijke woordvoerder.
Vannacht gedroomd dat de droom van een dictator werd ontmaskerd als het be
drog van een bedrieger. GERARD VAN PUTTEN
Thuisland. Altijd gedacht dat Zuid-Afrika een groot thuisland is voor blan
ken, dat zij zich daar thuisvoelen en dat met name zwarten dat weer voelen. Dat
beeld is echter niet helemaal juist. Achteraf gezien natuurlijk ook weer niet zo
vreemd. Met zo weinig blanken zoveel zwarten onder de duim houden, vereist veel
energie en doorzettingsvermogen. Om zich weer wat beter te voelen en niet langer te
worden lastiggevallen door zwarten en zwartmakers wil een aantal blanken zich te
rugtrekken in een eigen thuisland.
Dat witte woonoord moet komen in het noordwestelijke deel van de Kaapprovin
cie. Een onderontwikkeld gebied, dus een uitstekende locatie voor blanken die de
toekomst op hun huidige plek donker inzien. Twaalfduizend gezinnen hebben al la
ten weten dat zij in dit reservaat willen wonen. Als voorwaarde hebben zij daaraan
verbonden dat zij niet door zwarten worden gevoederd.
Het voornemen past uitstekend in het blanken-matigingsbeleid van Mandela en
(in mindere mate) van De Klerk. Geheelonthouders zullen beide heren (zeker De
Klerk niet) op dit punt wel niet worden. De Klerk zou zichzelf dan moeten wegcijfe
ren en Mandela kan straks in het nieuwe Zuid-Afrika best nog wel wat blanken ge
bruiken.
De "we zijn weer thuis-blanken" van de toekomst bedanken daar echter al bij
voorbaat voor. Zij willen in hun 'slegs vir blankes' bestemde gebied terug naar de
natuur, verlangend naar de tijd dat zwarten nog niet als mensen werden beschouwd
en gewoon deden waarvoor ze waren ontstaan. Dat 'thuisgevoel' zal echter in welk
land dan ook moeilijk terug te krijgen zijn. Zelfs niet in Zuid-Afrika.
JAN PREENEN
Huisvlijt. Deze week kregen wij een uitnodiging binnen voor een tentoonstel
ling van Yvon Koopman in de galerie van het AZL. Een ongewone uitnodiging, dat
moet gezegd. Op een zwart, rechthoekig, vlakje was met een koperdraadje een snip
per uit een Japans striptijdschrift bevestigd. Ongewoon dus. Maar ik hoop vurig dat
de zogenaamde unica's die Yvon Koopman gaat exposeren niet van hetzelfde kali
ber zijn. De AZL-galerie mag natuurlijk exposeren wat ze wil. Vrijheid, blijheid en
de vrouw van de chirurg moet ook haar creativiteit kwijt. Maar laten we niet verge
ten dat er maar een plaats is waar dit soort huisvlijt thuishoort: op het prikbord in de
keuken, naast de met de tenen geschilderde kerstkaart eh het kindje Jezus met een
stralenkransje van meloenpitten.
Als ik lees dat deze tentoonstelling wordt geopend door onze eigen Henriëtte van
Dongen, de wethouder die Leiden cultureel gezien in de vaart der volkeren wil op
stoten, kietelt mij een lichte argwaan. Zullen de muren van 'de moderne vleugel in
de Lakenhal' straks zuchten onder deze knutselarijen? Gaan wij weer de kant op
van de pyramides, samengesteld uit lege Remia-emmertjes? Of verricht Van Don
gen de opening van deze expositie als een soort vriendendienst voor het AZL? Moet
zij binnenkort misschien aan haar kritische klieren worden geholpen?
Ho, ho, niet zo hard van stapel lopen, hoor ik u zeggen. Akkoord, ik heb de ten
toonstelling nog niet gezien, ik wil niet fungeren als een Wacht am Oude Rijn. Maar
we zijn alvast gewaarschuwd. CEES VAN HOORE
Zorgen. Vandaag m'n wekelijkse het voetballen weer schoon? Met een
partijtje voetbal. Tas al gepakt. Shirt
(Robey), broekje (Adidas), kousen (Ru-
canor), handdoek (Shell), kicksen
(Diadora), tape (Hansaplast), scheenbe
schermers (Rucanor), deodoreant (8x4),
shampoo (Andrélon) en conditioner
(Nivea).
'Wat?' zullen de jongens straks zeg
gen, 'Shampoo en conditioner apart?
Met twee flessen onder de douche? Ik
niet! Ik wash, en go!...', terwijl ze intus
sen ritmisch met wat deuren rammen.
Daarna pakken ze hun twee-in-eèn
shampoo en.... hun haar zit perfect!
Tegen die tijd voel ik me al knap bela
zerd met m'n twee flessen. Maar ja, ik
heb niet veel keus. Wat moet ik anders
met m'n roos? Ik moet niet alleen m'n
hoofd wassen, maar ook m'n schou
ders, zegt m'n vriendin (op wie ik een
slechte eerste indruk heb gemaakt). En
dat gaat niet met één fles.
Ik denk dat ik maar naar die kapper
van de Beatles stap, hoe heet-ie ook
weer, oh ja: Vidal Sassoon. En dan
meet ik me net zo'n gezaagd hoofd aan
als die Sturing van Vitesse. Of zou ik
zo'n geinig toetje nemen als Sylla van
Willem II? Ook leuk. In elk geval geen
matje, jasses nee!.
Tja, een mens tobt wat af. Want hoe
krijg ik m'n goeie spulletjes straks na
balletje of de Ariëlette? Met een groene
reus of met een vlekkenkampioen? Iets
veilig-en-vertrouwds of iets met een
bleekmiddel? Ik denk dat ik maar iets
nieuws probeer.
Wat een zorgen. WIM FORTUYN
(P.S. Nou lees ik weer datje haar uit
valt van die twee-in-een shampoo. Is er
dan niets meer zeker?)
Edward Sturing.
"Zeg tegen een man dat hij vrouwelijk is
en tegen een vrouw dat ze mannelijk is en
je hebt er twee vijanden bij", schreef de
beroemde Franse filosoof Voltaire in het
jaar 1777. Is die uitspraak nu ruim twee
honderd jaar later nog even waar? Ik
vrees van wel. Een heleboel mannen en
vrouwen hebben het er' vandaag de dag
nog altijd bijzonder moeilijk mee als aan
hun mannelijkheid of vrouwelijkheid ge
twijfeld wordt.
Als twaalfjarige bengel liep ik eens na
afloop van de godsdienstles vóór de le
raar, een priester gekleed in een lange to
ga. naar de uitgang van het klaslokaal.
Vlak voor de deur draaide ik zijdelings
weg en zei terwijl ik voor mijn gevoel een
sierlijke buiging maakte: "Dames gaan
voor". Het volgende dat ik me herinner is
dat ik een enorme schop tegen mijn ach
terste kreeg. Vervolgens werd ik naar de
rector gesleurd, die het nog eens dunne
tjes overdeed. Hij gaf me te verstaan gaj
dat ik zowat de ergste belediging had ge
uit die maar te uiten was en dat het niet
nog eens moest gebeuren wilde ik tenmin
ste op de school een welkome leerling blij
ven. Waarom het allemaal zo erg was.
werd er niet bij gezegd en ik begreep dan
ook absoluut niks van de felheid van de
reactie van die twee volwassenen
Diezelfde felheid kwam ik onlangs
weer eens tegen. Tijdens een gesprek met
een echtpaar met ernstige problemen
werd de vrouw op een bepaald moment
kwaad over iets wat de man zei en gaf om
haar woorden kracht bij te zetten met
De Dominicaanse Republiek is nu
niet bepaald de meest voor de hand
liggende vakantiebestemming. Ook
al nemen de wervende teksten voor
dat land hand over hand toe in de va
kantiefolders vol exotische bestem
mingen, dan nog is het de vraag of
het ooit het Spanje van het Caribisch
gebied wordt. De noordkust wordt
volgebouwd met hotels, de zon
schijnt onophoudelijk, maar het is er
allerminst goedkoop. En het voor
naamste: wie voet op Dominicaanse
bodem zet en niet onmiddellijk zijn
veilige hotel opzoekt, heeft het ge
voel op een filmdoek te worden ge
kwakt. Hoofdrolspeler tegen wil en
dank in een woeste rolprent. Op het
opzwepende ritme van de merengue.
Oorverdovend en meedogenloos.
door Herman Joustra
Het vliegveld bij de hoofdstad Santa Do
mingo, midden in de nacht. Een giganti
sche, levendige puinhoop. Rijen dik
staan de mensen in de aankomsthal. Gil
lende mensen, juichende mensen en
wuivende mensen. Een lopende band,
waarop keurig alle bagage is uitgestald,
ontbreekt. Alle tassen en koffers zijn op
een hoop gegooid. Het is bijna vechten
geblazen om je rechtmatige eigendom
men te vinden en daarna te beschermen.
"Een gezellige chaos", denk je dan nog.
Na de paspoortcontrole en het verkrij
gen van het visum worden we opge
wacht door twee armoedig geklede heer
schappen. In gebrekkig Engels zeggen
ze tourist guide te zijn en ze toveren wat
verfromfraaide legitimatiebewijzen uit
de zak. Vooruit dan maar. Ze loodsen ons
naar een taxi die ons naar het twintig ki
lometer verder gelegen Santa Domingo
moet brengen. We zijn snel op de plaats
van bestemming, een hotel hebben ze
ook rap voor ons gevonden. Of we de
stad nog even inwillen? Uiteraard.
De stad in, het is na middernacht. Er
heerst een ongelooflijke bedrijvigheid
tussen de armoedige en vervuilde huis
jes, die nog het meest weghebben van
kartonnen dozen en in vage pasteltinten
beschilderde sigarenkistjes. Het stinkt
op straat: de indringende geur van urine,
ontlasting en rottend afval. Slechts hier
en daar schijn wat licht, voor de rest is
het pikkedonker. Overal klinkt de kei
harde, razendsnelle merengue. Uit alle
hoeken en gaten van de stad komen
vrouwen en meisjes tevoorschijn die
brutaal aan je kleren plukken en je uitda
gend aankijken. Later kregen we te ho
ren dat er in de Dominicaanse Republiek
twee keer zo veel vrouwen zijn als man
nen. Misschien een fabeltje, maar het
lijkt er verdacht veel op.
"Girls?", vraagt een van de gidsen.
Hebben we geen trek in. Aandacht van
het vrouwlijke geslacht is welkom, maar
als de meisjes hooguit veertien zijn en
zich op een presenteerblaadje aandie
nen... De gidsen sleuren ons een donker
kroegje in. We bestellen bier: El Presi
dente, la mejor cerveza. Dat is erg goed
koop, hebben we gehoord. De gidsen
drinken op onze kosten. Maakt niet uit.
Als we willen afrekenen, schrikken we
ons rot: 'Nederlandse' prijzen voor het
bier, dus dat hakt er flink in. Eenmaal te
rug in het hotel, gaan we uitgeput slapen.
Buiten gaat het feest gewoon door.
Twee dagen later, de busreis naar het
in het noorden gelegen Sosua - in de
reisgids geafficheerd als een 'badplaats
voor jongeren' neemt een uur of vier in
beslag. We maken kennis met een Zwit
Sosua, geafficheerd als een badplaats voor jongeren, is een armoedige
dorpje, dat wordt doorsneden door kleine kanaaltjes waardoor de ontlasting
wordt afgevoerd.
ser. die als reisleider fungeerde bij een
trip naar de Republiek en is blijven han
gen. Hij vertelt een gruwelijk verhaal.
Over twintig verminkte kinderlijkjes die
zijn gevonden. Slachtoffers van de leven
dige handel in organen. "Het is een mooi
land", zegt hij, "maar vertrouw nie
mand".
Dat wisten we al, nadat een woedende
en dronken Dominicaan ons de avond er
voor tot in het hotel had achtervolgd om
dat zijn glas bier was omgevallen. Hij
trok briesend ten aanval en eiste, wild
om zich heen slaand, schadevergoeding
in de vorm van een nieuw glas bier. Om
dat de liftdeuren wel erg snel dichtgin
gen, moest hij afhaken.
We verlangen naar rust in Sosua. Op
verkenning in het armoedige dorpje, dat
wordt doorsneden door kleine kanaaltjes
waardoor de ontlasting wordt afgevoerd,
stuiten we in een achterafkroegje op een
Haïtaan, een gastarbeider in de Domini
caanse Republiek, die onmiddellijk oog
heeft voor ons geld. Hij wordt handtaste
lijk. Zijn maten ook, gelukkig zijn ze te
dronken. Na een kleine worsteling sme
ren we hem snel naar ons hotel.
De eigenaar ervan, een Canadees, doet
goede zaken. Belasting betalen hoeft
niet, vertelt hij. Af en toe moet hij ervoor
zorgen dat de lokale overheid 'en andere
belanghebbenden' hun natje en droogje
krijgen. Zo werkt dat daar, al sinds men-
senheugnis. Het land is in principe rijk:
koffie, cacao en tabak. Maar het gros van
de bevolking blijft van die rijkdom ver
stoken en probeert zijn geld ergens an
ders vandaan te halen. Van onschuldige
toeristen bijvoorbeeld.
Na een paar dagen zonnen in Sosua,
keren we terug naar Santa Domingo. In
een klein busje met een gigantische ster
in de voorruit. Gezien de rijstijl van de
gemiddelde Dominicaan en de doorsnee
auto waarin hij rijdt - zo zagen we een
stationcar die met stukken hout en touw
tjes bijelkaar werd gehouden leek ons
dat niet zo verwonderlijk. Woest voert de
chauffeur ons naar het zuiden, zonder te
letten op stoplichten en voorrangskrui-
singen.
Mijn neef raakt in gesprek met een Do
minicaan, die even daarvoor een negerin
uit Haïti tot groot vermaak van de overi
ge passagiers had getreiterd totdat ze uit
stapte. Discriminatie. Negentig procent
van de bevolking bestaat uit mulatten.
Negers worden als minderwaardig be
schouwd. Blanken ook. zo blijkt. Mijn
neef kijkt steeds angstiger. Ai spreken
we geen Spaans, we hebben in de gaten
dat de Dominicaan spottende opmerkin
gen maakt over de bril van mijn arme fa
milielid. De hele bus brult het uit, een
militair incluis. Dus van hem hoeven we
ook geen hulp te verwachten.
Godzijdank stap de 'grappenmaker' na
een tijdje uit. Mijn neef, die wel Spaans
spreekt en ons niet ongerust had willen
maken, zucht opgelucht. De man had ge
zegd zijn ogen te willen uitsteken, daar
had hij toch niets meer aan. De man bood
hem onze ogen aan. Met een vlotte bewe
ging van zijn mes waren die er wel uit te
wippen. En de man had veel zin gehad
om ons te beroven. Dominicaanse hu
mor? Misschien, maar de lol is er voor
ons wel af.
We besluiten nu echt niemand meer te
vertrouwen. Om op de goede afloop te
drinken, trekken we 's avonds nog een
keer Santa Domingo in. Zonder gids,
want we weten nu waar we moeten zijn:
een klein kroegje waar de keiharde klan
ken van de merengue alle gesprekken
overstemmen. Plotseling gaat het licht
uit en zwijgt de muziek. De elektriciteit
is uitgevallen. Het is even doodstil. Dan
beginnen er mensen te schreeuwen. We
maken, zonder daar met elkaar overleg
over te plegen, dat we wegkomen
Het is duidelijk: wie zijn oogkleppen
wil ophouden en rust zoekt, moet zyn va
kantie slechts op blote voeten afwerken.
Heen en weer van zijn 'luxe hotel' naar
het 'zonovergoten strand'. Wie échter die
veilige, wit gepleisterde muren wil kij
ken, moet de stoute schoenen aantrek
ken.
DOOR JOOP VAN DER HORST
De heer Van M is een ontwikkeld mens
een intellectueel ten voeten uit en soms
een beetje conservatief Docent aan een
onzer universiteiten, kenner van de Franse
literatuur, directeur van een instituut en een
zeer knap vertaler Zijn schoenen z«jn keu
rig gepoetst, hij spreekt onbenspeli|k Ne
derlands en ik mag gewoon Leo tegen hem
zeggen
Kort geleden kreeg ik een briefje van
hem. naar aanleiding van een van deze
stupes m de krant Ik had professor Paar-
dekooper de 'eminence gnse' genoemd
van de Nederlandse taalkunde Ik had ook
de 'grand old man' kunnen schrijven of de
'nestor Had ik het maar gedaan want Leo
met zijn briefje kwam me verwittigen dat ik
eminence gnse' helemaal verkeerd ge
bruikt had Deze uitdrukking, zo kreeg ik te
lezen, stamt van de vertrouwde raadgever
van Richelieu. Ie Pere Joseph de Trembiay.
een capucijn Een eminence gnse' is dus
iemand die in het verborgene een belang-
rijk persoon of een parti| manipuleert Aldus
Leo. die er niet om liegen zal. Paardekoo-
per een 'emimence gnse noemen, dat volgt
hieruit, is dus n.et alleen een verkeerd
woordgebruik maar zelfs een belediging,
want in feite zou ik suggereren dat Paarde-
kooper op nogal achterbakse wijze, 'm het
verborgene aan belangrijke touwtjes trekt
Terwijl ik het alleen maar goed bedoelde
Hoe kwam ik zo dom'' Ik weet het niet
Nu ik het opzoek in de dikke Van Date. Wijkt
'mijn' betekenis er inderdaad niet in te
staan Ik heb Leo maar een bnefje terugge
schreven dat ik met de mond vol tanden
sta. waarschijnlijk heb ik anderen wel eens
eminence gnse'horen gebruiken m de be
tekenis van grand old man'en gedacht dat
dat de gewon© betekenis was
Een dag later ontmoette ik Jacques en
Frietson. vroegere buren van me beiden
Woloog. die ook de heer Van M kennen ik
vertelde hun dat ik een kritisch briefje ge
kregen had over mijn gebruik van eminence
gnse 'Ha1', zeiden ze, zeker over Ie Père
Joseph de Trembiay. de raadgever van Ri
chelieu? Jacques heeft vorig jaar net zo'n
briefje gekregen toen hij eminence grise
gebruikte in de betekenis van 'nestor
Gisteren was ik voor mijn werk in Amster
dam en daar liep ik de heer H tegen het lijf
H is een van de samenstellers van een be
langrijk woordenboek Achter zijn geleerde
brilletje met ronde glazen schitteren olijke
ogen en wij zijn op voet van Hans en Joop
met elkaar U ziet wol dat mijn kennissen
kring met van do straat is Een van de pretti
ge trekken van H is dat hij wekelijks deze
stukjes leest en ze zelfs uitknipt en be
waart Glimmend van pret kwam hij op me
af en zei 'Jij krijgt vast en zeker binnenkort
een brief van Van M Ik antwoordde ver
baasd dat ik juist al post van hem ontvan
gen had Maar hoe weet jij dat ik van hem
een brief zou krijgen?' 'Dat zal ik je vertel
len', legde H uit 'Jij hebt kort geleden m
een van die stukjes van jo de uitdrukking
eminence grise' gebruikt Maar je bedoel
de er iets als 'grand okJ man' of 'nestor'
mee Dat is glad verkeerd Een eminence
gnse is iemand die in het geniep belangnjke
personen adviseert Althans volgens Leo
Alle andere Nederlanders denken or an
ders over en zodra iemand het in Leo s
ogen onjuist gebruikt. 6chnjfi htj hem of
haar een bnefje om het uit te leggen Ik heb
zelf ook al eens zo n bnefjo van hem gekre
gen. Het heeft geloof ik iets te makon met
een zekere Joseph de Trembiay. d<e
"Hou maar op. ik weet er nu a»es van',
onderbrak ik hem. 'maar in jouw eigen
woordenboek staat 'mijn' betekenis n»et ge
noemd1' En H opgewekt omdat zijn voor
spelling bewaarheid was. zei Dat gaan we
m de volgende druk dan ook meteen goed
maken'
haar vuist een dreun op de tafel. Daarop
begon manlief haar uit te maken voor
'manwijf, waarna zij volledig over de
rooie ging en hem letterlijk dreigde aan
te vliegen. Toen ik haar later in wat rus
tiger vaarwater vroeg naar het waarom
van haar heftige reactie, zei ze dat er
niets was dat haar zo diep in haar
vrouw-zijn kwetste als zo'n uitdrukking
als manwijf.
Toch is dat tot op zekere hoogte merk
waardig, want we leven nu in een tijd
waarin het denken in tegenstellingen
zoals oost en west, blank en zwart en ook
mannelijk en vrouwelijk zijn beste tijd
gehad lijkt te hebben. De immense popu
lariteit van een popster als Michael Jack
son is voor een deel juist hierop geba
seerd. Zowel in optreden als uiterlijk Li
hij bijna net zoveel vrouw als man. hij is
eigenlijk allebei evenveel. De filmregis
seur Steven Spielberger (die fan E T. en
Empire of The Sunzei ooit: "Het is 'a ni
ce place' waar Michael vandaan komt
Hij bedoelde daarmee dat we in Mi
chael's wereld met voor of de ene of de an
dere (seks)rol hoeven te kiezen. We kun
nen daar alles zijn wat we willen. Als
man kunnen we er al de vrouwelijke en
als vrouw al de mannelijke neigingen die
ergens diep in onze geest verborgen zit
ten. uitleven zonder ons er voor te hoeven
schamen. Juist door Michaels tweeslach
tigheid kunnen zowel mannen als vrou
wen zich met hem vereenzelvigen en hem
zien als iemand die ze zelf ook wel zouden
willen zijn.
Maar er is nog een andere, minstens zo
belangnjke reden voor de fascinatie die
van hem uitgaat. Door zijn man-en-
-vrouw-zijn maakt Michael de indruk
van volmaaktheid, van perfectie, van
een persoon die niet zo nodig iemand van
de andere kunne nodig heeft om zich com
pleet. geaccepteerd en gelukkig te voelen
Michael lijkt zonder meer 'af, terwijl wij
gewone stervelingen allemaal nog 'af
hankelijk zijn. Michael is daarmee de
vleeswording van een oeroud beeld,
waarin de volmaakte, de ideale mens
wordt voorgesteld als een wezen dat zo
wel man'als vrouw is.
Er is een mythe (via de geschriften van
de beroemde Griekse wijsgeer Plato aan
ons overgeleverd), die wil dat er aanvan
kelijk geen mannen en vrouwen waren
maar alleen wezens die man-vrouw wa
ren. Die wezens hadden vier armen, vier
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
benen en een hoofd met zowel aan de
voor- als achterkant een gezicht en
daaronder aan de ene kant hef lichaam
van een man en aan de andere kant het
lichaam van een vrouw. Deze schepsels
konden ofwel rechtop lopen of zich via de
radslag voortbewegen, maar ze konden
elkaar niet in de ogen zien. Omdat ze zo
machtig waren besloot de oppergod Zeus,
die hen aan zich wilde onderwerpen, om
ze in het midden van boven tot beneden
door te snijden. De mensen die zo ontston
den, voelden zich onvolledig, onvol
maakt. Sindsdien is, zo zegt althans de
mythe, overal ter wereld de eenslachtige
mens, man of vrouw, door een diep
heimwee gedreven op zoek naar zijn an
dere helft, zijn wederhelft. Pas als hij die
gevonden heeft komt hij tot rust en hij
zijn 'thuis'.
Deze mythe heeft, zoals vrijwel alle gro
te mythes die de tand des tijds hebben
doorstaan, een diepere psychologische
betekenis. Die is dat ieder mens in het be
gin, dat wil zeggen bij de conceptie en ge-
boorte. veel meer man-vrouw is dan
man of vrouw Daarvoor it overigens een
heel eenvoudige verklaring. Bij alle zoog
dieren en ook de mens is het basis-li
chaam, ook bij de man, het vrouwelijke
lichaam. Als een mannelijk embryo »n
de baarmoeder wordt gecastreerd ont
wikkelt het zich tot een lichaam met vrou
welijke vormen/. Dat het vrouwelijke ba
sis -1ichaam zich in iet* meer dan de helft
van de gevallen tot een man ontwikkelt,
komt door de hormonen, die onder in
vloed van een bepaald chromosoom (het
X-chromosoom, drager van genen of er
felijkheidsprogrammas) bij mannen
worden geproduceerd.
Wat voor het lichaam al* geheel geldt,
geldt ook voor de hersenen. De blauw
druk of de basis-vorm van onze hersenen
is van het vrouwelijke geslacht. Het i
door hormonale invloed dat bepaalde
verschillen tussen de hersenen van een
man en van een vrouw ontstaan. Een van
die verschillen is, dat het aantal verbin
dingen tussen de linker- en de rechter-
hersenhelft bij vrouwen groter is dan bij
mannen. Reden waarom sommige we
tenschappers zeggen dat de vrouwelijke
hersenen evenwichtiger zijn dan de man
nelijke). Daarmee hangt waarschijnlijk
samen het feit dat de verschillende her
senfuncties bij vrouwen beterover de bei
de hersenhelften gespreid zijn dan bij
mannen. Dat verklaart onder meer
waarom bij bloeding of letsel in de linker-
hersenhelft bij mannen het enige taai
centrum) vrouwen drie keer minder kans
lopen op taal- en spraakstoornissen dan
mannen.
Maar het punt t* dat we niet zeker we
ten of dit soort verschillen alleen maar
biologisch i* bepaald Het centrale ze
nuwstelsel en de hersenen ontwikkelen
zich bij meisjes doorgaans sneller tot hun
volwassen toestand dan bij jongens Een
cultuur die zoveel mogelijk specialisten
CKies exact') wil hebben, heeft daarom
waarschijnlijk meer kans van slagen bij
yongens (op hun hersenen kun je langer
specialistische' invloed uitoefenen) dan
bij meisjes. Hoe meer iemand maar een
kant van zijn hersenen gebruikt, hoe
minder verbindingen er met de andere
kant nodig zijn Met andere woorden, be
paalde verschillen in denken en doen tus
sen mannen en vrouwen zouden wel eens
veel meer het gevolg kunnen zijn van de
wisselwerking tussen omgeving en biolo
gische uitru*ting dan van alleen hef
iaat*te.
Als we goed tot on* door laten dringen
dat de oervorm van de hersenen bij man
nen en vrouwen dezelfde is en dat het pas
onder invloed van latere ingrepen zoals
omgevingsinvloeden en de afscheiding
van bepaalde stoffen i* dat u>c van el
kaar gaan ver*chi!len f'van elkaar wor
den gehaald' zoals Zeus dat deed in het
verhaal van Plato), dan beseffen ue ook
iets anders Namelijk, dat we wat betreft
het meest belangryke dat onze hertenen
herbergen, onze geest, veel meer op elkaar
lijken dan we in feite voor u*aar willen
houden. In psychologisch opzicht zijn we
allemaal androgyn tandro komt van hef
uioord voor man en gyn van het woord
voor vrouw in het Grieks), zijn we alle
maal 'manwijven' dus.
Het zou u>el eens zo kunnen zijn, dal het
gelazer in zoveel relaties samenhangt
met het feit dat ue onszelf psychologisch
verminken door alleen maar die kant in
onszelf te ontwikkelen (f ie voor ons gevoel
overeenkomt met wat we zien al* we in
onze onderbroek kijken. En dat we het
zelfde van onze partner verlangen. Zo
van "ze mag op haar werk best 'het man
netje' uithangen, maar thuis moet ze op
de eerste plaats verzorgend, teder, vrou
welijk zijn".
Een Russische vrouwelijke collega ver
telde me onlangs dat er in haar land,
waar het voor vrouwen even gewoon u
als voor mannen om een baan te hebben.
driemaal per dag warm wordt gegeten
Het probleem is alleen dat Russische
mannen het niet tof hun taak rekenen
voor dat eten te zorgen Ik vermoed dat
Rusland niet het enige ontwikkelings
land tt voor wat betreft de verzorgende
geneigdheid van mannen Waarschijn
lijk bedoelde de filmster Zsa Zsa Gabor
het daarom heel letterlijk toen ze ooit zei
"Macho does not make mucho".
