Staatsman
en dromer
^SPREEKUUR
'Alles waarmee hij in zijn tijd SHI
worstelde is nu weer actueel SEts
Tijd voor de griepprik
Historicus uit Wassenaar schrijft biografie van 'paradoxale president' Woodrow Wilson
door Barbara Thiel, arts
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
PAGINA 27
De problemen waarmee de Amerikaanse president George Bush
momenteel in het Midden Oosten worstelt heeft hij voor een deel
te danken aan een van zijn voorgangers: de democraat Woodrow
Wilson, die van 1913 tot 1921 in het Witte Huis zetelde. Hoe moet
in een roerig gebied waar de VS vitale belangen heeft de rust wor
den hersteld? Moeten de in het verleden willekeurig getrokken
grenzen in die regio gehandhaafd blijven? En kan een internatio
nale organisatie als de VN een effectieve rol spelen? Vragen die
rechtstreeks voortkomen uit de inspanningen van Wilson na de
Eerste Wereldoorlog (1914-1918) om op de conferentie van Ver
sailles in 1919 een 'rechtvaardige vrede' te bewerkstelligen. Als
gevolg daarvan werd de kaart van Europa en het Midden Oosten
opnieuw getekend. En Wilsons geesteskind de Volkenbond, de
voorloper van de Verenigde Naties, zou er op moeten toezien dat
niet nogmaals een wereldbrand zou ontstaan. "Hij werd een groot
president er hij faalde. Om die tragische paradox is zijn biografie
gebouwd".
door Eric-Jan Weterings
Prof. Schulte
Nordholt: "Ik
heb een boek
over Wilson ge-
als politicus, als
dichter en als
m m historicus. Ik
kei aan hem".
(foto F.llrn M»rtrn»l
"Mijn uitgever wilde de actualiteit er bij
halen, want wie kende in Nederland nou
eigenlijk Woodrow Wilson nog. Daarom
heb ik in de inleiding van mijn boek ge
schreven over de problemen in Oost-Eu
ropa die op dat moment net speelden. Al
les waar Wilson in zijn tijd mee worstelde
bleek tot mijn verbazing nu weer zeer re
levant". Aan het woord is J. W. Schulte
Nordholt, emeritus hoogleraar Ameri
kaanse geschiedenis aan de rijksuniver
siteit Leiden. Toen hij in 1983 de Alma
Mater verliet begon hij te werken aan een
biografie van Woodrow Wilson, de 28e
president van de Verenigde Staten. Eni
ge weken geleden verscheen 'Woodrow
Wilson, Een leven voor de wereldvrede',
voor de wereldvrede'.
De 70-jarige historicus schreef de inlei
ding van zijn boek eind vorig jaar, toen
de omwenteling in Oost-Europa nèt had
plaatsgevonden. Voor hem een gelukkig
toeval, want toen de grenzen in het ge
bied werden vastgesteld, spande Wilson
zich bijzonder in voor het zelfbeschik
kingsrecht van volken die voor de Eerste
Wereldoorlog in grote staten met kunst
matige grenzen waren samengeperst.
"Het probleem van het zelfbeschik
kingsrecht is nu weer actueel, want alles
wat in Oost Europa gebeurt heeft zijn
wortels in wat de overwinnaars van de
Eerste Wereldoorlog in 1919 hebben be
kokstoofd. Als ik de inleiding een half
jaar later had geschreven dan had ik over
het Midden Oosten geschreven. Daar lig
gen eveneens allemaal kunstmatig ge
creëerde landen waar toen de grenzen
van werden getrokken".
Ook een vergelijking tussen de proble
men van de Volkenbond en de Verenig
de Naties ligt volgens Schulte Nordholt
voor de hand. "Wat kan de VN doen na
de Iraakse invasie in Kuwayt, wat kan
president Bush doen? Wat heb je aan-een
VN zonder werkelijke macht? Wilson
heeft ontzettend met dat probleem ge
worsteld en zijn oplossing was een Vol
kenbond die door 'morele macht' haar
gezag zou moeten vestigen. Dat was na
tuurlijk onzin, maar wel heel typerend
voor het romantische, optimistische 19e
eeuwse gedachtengoed waarmee hij is
opgegroeid".
Paradox
Woodrow Wilson werd in 1856 in Virgi
nia geboren als zoon van een predikant.
Aanvankelijk leek hij in de voetsporen
van zijn dominante vader te treden, maar
na een studie rechten die hem niet beviel
koos hij voor geschiedenis. Rond de
eeuwwisseling werd hij hoofd van de
universiteit van Princeton, toen nog niet
veel meer dan een onbeduidende platte
landsuniversiteit. Onder de leiding van
Wilson groeide Princeton uit tot het
toonaangevende wetenschappelijke in
stituut dat het nu nog steeds is.
Zijn artikelen en zijn vele bevlogen
toespraken over internationale zaken
trokken de aandacht van de top van de
democratische partij. Na een korte perio
de als gouverneur van New Jersey werd'
hij in 1913 tot president gekozen. Toen de
centrale machten Duitsland en Oosten-
rijk-Hongarije en de geallieerden Frank
rijk, Engeland en Rusland elkaar in 1914
naar de keel vlogen, probeerde Wilson
aanvankelijk de Verenigde Staten buiten
het conflict te houden.
Hij wilde niet dat de Verenigde Staten,
het 'pure' Amerika, zich zou bezoedelen
aan het conflict in de Oude Wereld. Ame
rika zou als smeltkroes van alle volken
de rol van bemiddelaar moeten spelen,
waarbij de president voor zichzelf de rol
zag weggelegd van 'opperste arbiter'.
Drie jaar lang. tot 1917, zag Wilson kans
de VS buiten de oorlog te houden. De
door de Duitsers afgekondigde onbe
perkte duikbootoorlog had toen al de no
dige Amerikaanse schepen naar de bo
dem van de Atlantische oceaan gejaagd.
Op het moment dat de Duitsers Ameri
ka's buurland Mexico een bondgenoot
schap aanboden als dat land de VS aan
zou vallen, schaarde Wilson zich aan de
kant van.de geallieerden.
"Dat gepraat over het 'pure' Amerika,
is typisch voor een dichterlijke, romanti
sche geest", constateert Schulte Nord
holt. "Maar juist dat dichterlijke is zo
boeiend in die man. Hoe kan iemand zo'n
grote rol spelen in de internationale poli
tiek en zich toch zo door zijn droombeel
den laten meeslepen? Wilson werd een
groot president en hij faalde. Om die tra
gische paradox heb ik mijn boek ge
bouwd".
In 'Een leven voor de wereldvrede' vat
de historicus het dilemma van de harde
staatsman en de dichterlijke geest sa
men: 'Amerika was uniek omdat het be
langeloos was. Wilson bracht die gedach
te vele malen naar voren, alsof hij als his
toricus niet wist dat dat natuurlijk hele
maal niet waar was. Maar hij verkondig
de natuurlijk ook geen historische waar
heid, maar een geloofswaarheid. Hij was
opgevoed met de christelijke moraal van
onzelfzuchtigheid En zQals een mens
belangeloos moest zijn, zo ook een land,
zo ook Amerika'.
Versailles
De opperste vredesduif zou na afloop
van de oorlog in 1918 nog van een koude
kermis thuiskomen. In 1919 vertrok hij
naar Versailles om vanuit de gedachte
'Peace without victory' (Vrede zonder
overwinning) een nieuwe wereldorde te
scheppen. Duitsland, de aanstichter van
de oorlog moest worden gestraft, maar
niet geruïneerd. Dat zou alleen maar het
voorspel voor een volgende oorlog inlui
den.
Wilson lanceerde met zijn befaamde
veertien punten een liberaal programma
voor de wereldvrede, met de Volken
bond als sluitstuk: een internationale
volkerenorganisatie die in de toekomst
De tijd voor de griepprik is weer aange
broken. Of er dit jaar weer een griepepi
demie komt, is niet te voorspellen, maar
voor een aantal mensen is inenting tegen
de griep altijd aan te raden. Vele zieken
huisopnamen en tientallen tot honder
den sterfgevallen per jaar kunnen daar
mee worden voorkomen. Al zijn de ge
wone verkoudheden die we jaarlijks
doormaken er niet mee te verhinderen.
Griep of influenza is een vrij ernstige
ziekte, iets heel anders dan de vele 'griep
jes' die iedereen weieens heeft. Griep
wordt veroorzaakt door het influenzavi-
rus, waarvan drie 'typen' bestaan: het A-,
B-, en C-virus. Het A-virus veroorzaakt
de grote epidemieën, het B-virus de min
der ernstige griep, het C-virus slechts
een zware verkoudheid.
Griep wordt van mens op mens over
gebracht door 'druppeltjesinfectie': klei
ne druppeltjes die het virus bevatten, die
door praten, hoesten en niezen worden
verspreid en lang in de lucht blijven
rondzweven. Vooral in volle ruimten kan
de verspreiding snel gaan.
Een echte griep mag niet worden on
derschat. Een paar dagen na de besmet
ting ontstaat plotseling hoge koorts,
vaak met koude rillingen. Er is sprake
van hevige hoofdpijn, van spierpijnen
door het hele lichaam en van een pijnlij
ke droge hoest. Dat duurt enkele dagen
tot een week, waarna de koorts zakt. Ook
daarna kan de patiënt zich nog een of
twee weken zeer slap en moe voelen.
Omdat griep door een virus wordt ver
oorzaakt. is er geen geneesmiddel tegen.
Het lichaam moet het virus zelf overwin-
oorlogen moest voorkomen. De Franse
premier Clemenceau en de Britse rege
ringsleider Lloyd George dachten daar
anders over. Zij wilden Duitsland voor
eens en voor altijd onschadelijk maken
en moesten weinig hebben van de bevlo
gen idealen van Wilson. "God had tien
geboden nodig, Wilson veertien", consta
teerde Clemenceau cynisch.
In de onderhandelingen gaf Wilson op
de meeste punten toe, om zijn Volken
bond maar te redden. Duitsland voelde
zich verraden, met op termijn alle gevol
gen vandien. Teruggekeerd in Amerika
wachtte Wilson een nieuwe teleurstel
ling toen het congres tegen het Ameri
kaanse lidmaatschap van de Volken
bond stemde. De Verenigde Staten had
den genoeg van Wilson's bevlogenheid
en kozen voor het oude, beproefde isola
tionisme. De president trok het land in,
om zich over de hoofden van de volks-
vertegenwoorgers heen rechtstreeks tot
het volk te richten. Tijdens deze toernee
kreeg hij een hersenbloeding, waarna
zijn rol was uitgespeeld.
Sympathie
Schulte Nordholt vindt het een hachelij
ke zaak om te speculeren over de vraag
of de wereld er vandaag anders zou heb
ben uitgezien als Amerika wel tot de Vol
kenbond was toegetreden. "Dat is weer
het beroemde 'als' in de geschiedenis.
Wilson zei dat na twintig jaar weer een
oorlog zou uitbreken als Amerika niet
zou meedoen en dat is inderdaad ge
beurd. Toch denk ik niet dat het veel uit
gemaakt zou hebben. Waarschijnlijk
zouden de Amerikanen de verzoenings
politiek van de Britse premier Chamber
lain hebben gesteund en die heeft de
Tweede Wereldoorlog niet kunnen voor
komen".
De directe lijn die soms van het verle
den naar het heden lijkt te lopen noemt
de Wassenaarse historicus 'boeiend',
maar het is voor hem niet de voornaam
ste reden om zich met geschiedenis bezig
te houden. "Een historicus vindt mensen
interessant in hun situatie, los van de ac
tualiteit. Ik heb een boek over Wilson ge
schreven, omdat ik de man zo boeiend
vind, als politicus, als dichter en als his
toricus. Ik bewonder de man en ik heb
soms ook een hekel aan hem".
"Aan de ene kant is er zijn grote ambi
tie om de wereldvrede tot stand te bren
gen, hy zag wat na de grote slachting in
de Eerste Wereldoorlog nodig was. Hij
heeft de Volkenbond doorgedrukt met
het idee dat daardoor oorlogen uitgeban
nen zouden worden en daarmee was hij
de eerste staatsman die de weg wees naar
een betere wereldorde. Aan de andere
kant is er het gemak waarmee hij geloof
de in een moral force, het geloof dat de
wereld beter zou worden. Irritant is voor
al de zekerheid van die alwetende negen
tiende eeuwse professor, de vanzelfsprc-
kenheid waarmee hij mensen aan de
kant schoof die hem voor de voeten lie
pen. Naast een dromer kon hij ook een
keihard politicus zijn".
"Natuurlijk hebben alle beroemde
mensen uit de geschiedenis een groot
ego. anders waren ze nooit zo ver geko
men. Niets in de geschiedenis is pure on
nozelheid en iedereen is het produkt van
zijn eigen tijd. Toch moetje oppassen als
je zo lang met iemand bezig bent Je be
grijpt zo'n man zo goed dat je je gaat ver
eenzelvigen en alles begrijpen is alles
verontschuldigen Tout comprcndrr,
c'est tout pardonner. Dat zie je bij de
Amerikaanse historicus Arthur Link. de
opper-Wilsonian Hij is al enkele tiental
len jaren met Wilson bezig en tot nu toe
heeft hij 61 boeken met Wilson's corres
pondentie uitgegeven en vijf delen van
wat de biografie moet worden
Gepoch
Het laatste jaar van zijn presidentschap
was Wilson tot weinig meer in staat. Zijn
tweede echtgenote Edith Galt "Ik
houd niet van dat mens met haar eeuwi
ge gepoch en gestook m die afschuwelij
ke autobiografie van haar", zo wijst
Schulte Nordholt deze dame haar plaats
- regeerde in zijn naam Bij de presi
dentverkiezingen van 1920 behaalde de
republikein Harding een grote overwin
ning onder de leus 'Back to normalcy
Wilson overleed vier jaar later.
Inenting wordt aangeraden voor een
aantal zogeheten risicogroepen Daaron
der vallen mensen met longaandoenin
gen, zoals astma, chronische bronchitis
en emfyseem (CARA), cystic fibrosis,
stoflongen, en mensen die aan hun lon
gen geopereerd zijn. Verder mensen met
een hartaandoening, zoals ntmestoorms-
sen. een slecht functionerende hartklep
of chronisch hartfalen, en na een hartin
farct. Ook wordt het aanbevolen voor
mensen met een stofwisselingsziekte,
zoals suikerziekte, voor mensen met
slecht functionerende nieren, en chroni
sche stafylokokkeninfecties En het kan
van belang zijn voor mensen met een ver
minderde afweer, die bijvoorbeeld ont
staat btj behandeling met afweer-onder-
drukkende medicijnen of bestraling en
bij sommige vormen van kanker Een ho
ge leeftijd op zich is dus geen reden, al
wordt er wel voor gepleit om iedereen
boven de 65 jaar de prik te geven
Omtrent de griepprik bestaan veel
misverstanden Veel mensen zien er van
af. omdat ze. ondanks de prik, toch griep
jes krijgen De prik beschermt ook alleen
tegen het dit jaar circulerende influenza
virus (type A en B). maar niet tegen alle
andere verkoudheden die enigszins ten
onrechte ook gnep worden genoemd AI
kunnen ook deze griepjes complicaties
hebben, de echte griep is wat dat betreft
toch het meest gevreesd, en daarom is
inenting wel degelyk van belang Nade
len zijn met aan de inenting En als de
huisarts een reden voor inenting aanwe
zig acht, wordt de prik door het zieken
fonds vergoed
In Nederland wordt men in het alge
meen niet opgeroepen voor de griepprik.
De meeste huisartsen zullen hun patiën
ten wel waarschuwen, maar niet ieder
een wordt daarmee bereikt Mensen die
ervoor in aanmerking denken te komen,
zullen zich meestal zelf moeten aanmel
den.
nen, we kunnen alleen de symptomen
verlichten. Een pijnstiller die ook de
koorts drukt, zoals paracetamol, kan het
leven wat aangenamer maken. Verder is
het vooral voor kinderen en ouderen
van belang om veel te drinken: door de
hoge koorts droogt het lichaam sneller
uit.
Griep is op zich dus al een nare ziekte.
Bij mensen die er gevoelig voor zijn, kan
het allemaal nog vervelender worden.
Het virus beschadigt namelijk de bin-
nenbekleding van de luchtwegen. Die
binnenbekleding bestaat voor een deel
uit trilhaarcellen, cellen die bedekt zijn
met kleine haartjes die in een voortdu
rende zwiepende beweging alle slijm,
vuil en bacteriën uit de luchtwegen ver
wijderen. Als deze cellen beschadigd
worden, kunnen bacteriën hun kans grij
pen en 'bovenop' de griep een ontsteking
veroorzaken: een bronchitis of een long
ontsteking.
De verschijnselen van bronchitis be
staan uit aanhouden of opnieuw ont
staan van koorts en ophoesten van slijm
dat vaak geel of groen gekleurd is. Als er
benauwdheid bijkomt of pijn bij de
ademhaling, kan er sprake zijn van een
longontsteking. Zo'n ontsteking mbet
worden behandeld met antibiotica, en
geneest dan in het algemeen goed. Maar
als iemand een verminderde weerstand
heeft, of als hart of longen verzwakt zijn.
kan dit soms wel eens gevaarlijk worden.
Gevreesd is een longontsteking door
bepaalde bacteriën, stafylokokken, die
zeer snel kan verlopen. Deze bactenen
veroorzaken onder meer steenpuisten,
maar komen bij andere mensen ook zon
der problemen op de huid voor. Deze
complicaties zijn de belangrijkste reden
waarom inenting voor bepaalde mensen
wordt aangeraden.
Omdat er geen geneesmiddel tegen
griep is. kan de ziekte alleen met behulp
van inenting of vaccinatie worden voor
komen. Bij inenting wordt het virus in
een onschadelijke vorm ingespoten, zo
dat het lichaam er afweerstofïen tegen
vormt zonder ziek te worden. Als men
het virus dan later tegenkomt, is het af
weersysteem daarop voorbereid en
wordt het direct onschadelijk gemaakt
Het lastige van het influenzavirus is
nu, dat het voortdurend van gedaante
verandert. Daardoor is het ook mogelijk
om elk jaar opnieuw griep te krijgen het
lichaam herkent het virus dan niet meer.
Die verandering is niet ieder jaar even
groot; als het virus slechts een klein
beetje verandert, kan het zich niet goed
onder de bevolking verspreiden. Eens in
de dne, vier jaar is het echter to sterk ver
anderd dat het zich ongeremd kan ver
spreiden. en dan ontstaat een epidemie.
Ongeveer eens in de dertig jaar duikt een
geheel nieuw influenzavirus op. waar
schijnlijk afkomstig van dieren, en dan
kan een epidemie over de hele wereld
ontstaan: de beruchte pandemie
Vanwege deze eigenschap van het vi
rus moet ook het vaccin elk jaar worden
aangepast. Over de hele wereld wordt
daarom nauwkeurig in de gaten gehou
den welk virus de ronde doet, zodat men
aan het begin van het griepseizoen het
juiste virus gebruikt voor de bereiding
van het vaccin.
Inenting tegen gnep kan het beste in
november plaatsvinden. Het vaccin
heeft ongeveer drie weken nodig om zijn
werk te doen. en de meeste ziektegeval
len treden op in december en januari
Vaccinatie is elk jaar opnieuw nodig,
vanwege de verandering van het virus,
en omdat het vaccin na die tijd uitge
werkt i*.
