Bayrut: het
stenen
bruidsbed
m
'De stad is duizend keer gestorven,
ze is duizend keer weder opgestaan'
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
PAGINA 2
door Cees van Zweeden
"Dit is Bayrut". Die indruk hadden wij
ook al. Zestien keer hadden wij de loop»
van een mitrailleur op ons gericht gezien,
en telken male had een andere 'snor' een
vinger aan de trekker gehad. Er was een
Syrische snor geweest, een sji'itische,
een maronitische. Zelfs was de grauwig-
gele taxi een doorlaatpost van het gere
gelde Libanese leger gepasseerd.
Als de vooroorlogse Plymouth in de in
vallende duisternis tot stilstand komt.
zijn de letters nog juist leesbaar: 'Hotel
Alexandre'. We zijn aangeland in Ashra-
fiyéh, het hart van christelijk Oost-Bay-
rut en bolwerk van de gevreesde falan-
gistische militie. Als er de komende da
gen ergens gevechten uitbreken, is het
waarschijnlijk hier.
Niet dat Ashrafiyeh zijn deel van de
oorlog nog niet heeft gehad. Vorig jaar
lag de wijk twaalf maanden lang onder
Syrisch vuur, en de eerste helft van dit
jaar waren de granaten afkomstig van de
christelijke 'generaal' Aoun.
Toen wij hier vorig jaar oktober logeer
den, vertoonden de muren ook al kogel
gaten. maar nu is de ventilatie in Hotel
Alexandre toch beter. Alle ramen in het
vi jf verdiepingen hoge gebouw zijn ver
brijzeld, de spiegels in het restaurant ge
broken, morsige kleedjes voor de eeu
wigheid aan de tafeltjes vastgeklonken
door centimeters lange granaatscherven.
Hotel Alexandre werd getroffen door 36
bommen.
Licht geweervuur
Maar dat is voorlopig verleden tijd. De
lucht boven Bayrut is opgeklaard, en
buldozers zijn begonnen met het slech
ten van de 'groene lijn' die de stad ver
deeld hield. De weg Damascus-Bayrut is
voor het eerst sinds zeven jaar weer
open. de koers van het Libanese Pond is
gestegen. De weerman, die de afgelopen
vijftien jaar met zulk een pijnlijke nauw
keurigheid onafgebroken bombarde
menten en zware artilleriebeschietingen
voorzag, voorspelt nu alleen nog 'licht
geweervuur'.
Dat heeft Bayrut allemaal te danken
aan Saddam Husayn van Irak. die met
zijn invasie van Kuwayt enige onwaar
schijnlijke bondgenootschappen smeed
de. Nooit hadden de Syriers het aange
durfd om de opstandige christelijke 'ge
neraal' Aoun uit zijn paleis in Baabda, bij
Bayrut. te bombarderen. Zij mochten is
lamitisch West-Bayrut controleren, van
daaruit hun kanonnen op Aoun richten,
maar het luchtruim boven Libanon bleef
het domein van de Israëlische F-15's en
F-16's Dat was een ongeschreven wet.
die dc Syriers maar al te graag eerbiedig
den. nadat een confrontatie met de Israë
lische luchtmacht hun jaren geleden
ruim 80 toestellen had gekost.
Door de Golfcrisis kwamen de Syriers
echter in de Saudische woestijn zij aan
zij te liggen met de Amerikanen en voor
het eerst sinds lange tijd bracht de Ame
De weg van luchthaven
naar hotel voert langs puin
hopen, gehavende huizen,
bomkraters. verminkte bo
men, autowrakken en vuil
nisbelten van alpine-afme
tingen. Na een half uur
duikt het eerste onge
schonden huis op; fier als
een bunker van onverzet
telijkheid in het puin.
"Boem, boem!", zegt de
chauffeur verklarend, en
gebaart werktuiglijk naar
de omliggende stad. "Dit is
Bayrut". Na de val van de
christelijke generaal Aoun
is de stad ontwaakt uit een
nachtmerrie, de lucht is op
geklaard en de groene de
marcatielijn die de stad ver
deelde wordt geslecht na
het regeringsbesluit de
hoofdstad militie-vrij te ma
ken. Op de muren verschij
nen posters met het beken
de opschrift: 'Bayrut - ze
is duizend keer gestorven,
ze is duizend keer weder
opgestaan'. De vraag is al
leen hoe lang het dit keer
zal duren.
Wrang beeld in
Bayrut: kinderen
die oorlogje spelen.
Waar het toe leidt
tonen de foto's
rechts en onder.
rikaanse minister van buitenlandse za
ken weer een bezoek aan Damascus, tot
dan beschouwd als een kweekvijver
voor terroristen. Korte tijd later volgde
de Syrische luchtaanval op Aoens pa
leis. Het was een kort, doelgericht bom
bardement door enkele Syrische vlieg
tuigen precies zoals de Amerikanen en
Israëliërs hadden voorgeschreven.
Maar de raid was uiterst effectief.
Tweeëneenhalf uur na het begin ervan
stapte de man die had gezworen nooit
voor de Syriërs te buigen, in een tank en
reed de Franse ambassade binnen.
Precies achttien maanden had Aoun op
de heuvels in Baabda de eerste viool ge
speeld, achttien bloedige maanden. Door
de ziekelijke president Amin Gemayel
als zijn opvolger aangewezen, slaagde
Aoun er niet in de moslims voor zich te
winnen. Daarop verklaarde hij de mos
lims de oorlog en het gevolg was een ar-
tillerieduel dat vorig jaar oktober in een
wapenstilstand eindigde. Bayrut her
ademde.
In de Saudische stad Taïf kwamen Li
banese leiders samen om een nieuwe re
gering te smeden, die recht deed aan alle
groeperingen in het land. Aoun erkende
de regering niet en binnen enkele dagen
na zijn benoeming werd de leider ervan,
president René Mouwad, vermoord.
Mouwad werd echter opgevolgd door
Elias Hrawi en zo kon het land dat aan al
les gebrek heeft, het nieuwe jaar toch
nog ingaan met twee regeringen: die van
Aoun en die van Hrawi.
Aoun. die de eigenschappen van Na
poleon en Don Quichotte in zich vere
nigt, had na het twaalf maanden lange ar
tillerieduel met de Syriërs de smaak
goed te pakken. Begin dit jaar verklaarde
hij de falangistische militie van dr. Gea-
gea, zelf ook een erkende mafioso, de
oorlog. Aoun dacht 'enkele uren' nodig
te hebben om de falangisten uit Ashra
fiyeh in Oost-Bayrut te verdrijven, maar
toen zes maanden later de kanonnen
zwegen zat Geagea nog altoos op zijn
troon.
Aoun. ooit het idool van de christenen,
had zijn doodvonnis getekend. Ander-
halfjaar was de 'generaal' hun president
geweest en wat had het opgeleverd0
Ruim 2.500 doden, een veelvoud aan ge
wonden, een materiele schade van 16
miljard gulden en een falangistische mi
litie die bereid was de Syriers binnen te
laten. Aoun's droom van een Libanon
zonder Syrische bezettingstroepen was
een nachtmerrie geworden.
Maar toen de stad vorige week uit die
nachtmerrie ontwaakte, kwam zij
meteen tot leven. De winkeliers haalden
de zakken weg waarachter hun etalages
anderhalf jaar lang verborgen waren ge
gaan, christenen waagden zich weer in
islamitisch West-Bayrut en in het sji'iti
sche stadsdeel bi j Galerie Semann, dat er
uitziet als Dresden 1945, begroeven Hez
bollah- en Amal-strijders hun strijdbij
len. Op de muren verschenen posters
van de stad met het bekende opschrift:
'Bayrut ze is duizend keer gestorven,
ze is duizend keer weder opgestaan'
De vraag is alleen: hoe lang zal de we
deropstanding deze keer duren? Voor
Dany Chamoun. de gematigde en alom
gerespecteerde christelijke politicus,
duurde zij tot afgelopen zondagochtend,
vijf voor half zeven. Toen kreeg Cha
moun bezoek van twee mannen in een
uniform van het Libanese leger, een kle
dij die in het land van de ceder meer ver
hult dan onthult. Zes seconden later wa
ren hij, zijn Duitse vrouw en hun twee
kleuters dood.
Kaarsjes
Als wij bij zijn flat aankomen in de ber
gen bij Baabda, staat de lijkwagen voor
de deur. Het enige dat verder nog herin
nert aan de slachting, zijn de kaarsjes
op elke verdieping één. Dany Chamoun
woonde op de vijfde etage.
Een jonge vrouw met een oud gezicht
doet open. Zij is Jeanette. de Libanese
bediende die zich met Chamouns negen
maanden oude baby in de badkamer ver
stopte toen de gemaskerde mannen hun
werk deden.
"De mannen hadden beneden de con
cierge bedreigd, die vervolgens de deur
opende en hen naar boven leidde", ver
telt Jeanette in afgebeten zinnen. "Ge
rustgesteld door de stem van de concier
ge deden we open. De mannen vroegen
om Dany Chamoun. die daarop, gekleed
in een peignoir, zijn kamer uit kwam. Hij
werd onmiddellijk in zijn gezicht en zijn
borst geschoten" Jeanette wijst naar de
hal. "Dat gebeurde hier"
"Zijn vrouw kwam aangerend en werd
ook neergeschoten. Toen was het de
beurt aan de kinderen. De oudste, zeven
jaar. rende huilend weg. de naam van zijn
vader roepend". Jeanette staat op en
zegt: "Kom mee naar de kinderkamer, ik
zal u laten zien waar ze hem in zijn ge
zicht schoten" De bloedvlekken spre
ken voor zich. Het kind werd vermoord
voor de deur naar het balkon, naast de
speeltent in zijn kamertje.
"Daarna werd de jongste kleuter. Cha
mouns 5-jarig zoontje, doodgeschoten.
Hij werd vermoord terwijl hij in zijn bed
je lag te huilen. C'est tous, monsieur. De
mannen trokken de deur achter zich
dicht en vertrokken in alle kalmte".
Dany Chamoun had altijd een aantal
lijfwachten gehad, maar die hadden hun
wapens moeten neerleggen nadat de Sy
rische en Libanese regeringstroepen, na
de val van Aoun, Baabda waren binnen
getrokken. Chamoun voelde zich al en
kele dagen bedreigd. Onbekenden hin
gen rond in de buurt van het luxe fiatge
bouw en informeerden waar de ingang
van Chamouns appartement was. Voor
de politicus was dat voldoende reden ge
weest premier Sélim Hoss op te bellen en
om bescherming te vragen.
De premier beloofde enige lijfwachten
te sturen, en een dag voor de fatale zon
dag had mevrouw Chamoun nog tegen
de buren gezegd: "Vanaf nu zal het beter
worden. We hebben garanties gekregen
van de regering". Maar toen de gemas
kerde mannen aanbelden, waren de lijf
wachten nog niet gearriveerd.
Gehavend paleis
De weg naar Deir al Kamar, Chamouns
geboortedorp in het Chouf-gebergte.
waar hij begraven zal worden, kronkelt
langs een aantal monumenten van vijf
tien jaar burgeroorlog. Het Baabda-pa-
leis. dat tien dagen geleden door de Syri
sche luchtmacht werd gebombardeerd,
is zwaar gehavend. Maar op de poort naar
het paleis zijn de letters nog te lezen
'God bless our Home'. President Hrawi,
de man die de Syriers om militaire bij
stand verzocht, heeft nog niet zijn intrek
genomen in zijn 'huis', maar zijn foto's
hangen al aan de verbrokkelde muren
Een van Hrawi's eerste daden na de val
van Aoun was de heropening van Galerie
Semann. de toegangsweg tot het stads
deel waar alle ellende van vyftien jaar
burgeroorlog bijeenkomt Hier woedde
de bloedige oorlog tussen Hezbollah en
Amal. hier werden duizenden Palestij-
nen m Gestapo-styl door christelijke mi
litieleden afgeslacht, hier slijten de wes
terse gijzelaars in ondergrondse kelders
hun dagen.
Dit is een no-go-area. en de chauffeur
wordt uiterst zenuwachtig als wij uit
stappen om foto's te maken van de puin
;'\?f -'V.' Wv' -*• .VI, wv' J.'- j&Ï.
hopen waaarop de afbeeldingen van
Khomeiny en Khamenei prijken. Maar
de zwaarbewapende Hezbollah-strijders
knikken ons vriendelijk toe de tijd van
de ontvoeringen is voorlopig voorbij.
Via Galerie Semann. Terry Waite. Sa-
bra en Chatilla. lijkt het spoor der vernie
ling langs misschien wel het meest
fameuze oorlogsmonument de restan
ten van het Amerikaanse militaire hoofd
kwartier dat in 1983 door een kamikaze-
moslim werd opgeblazen. Meer dan 200
mariniers vonden de dood; voor presi
dent Reagan het sein om zich uit het Li
banese moeras terug te trekken.
Langs de kustweg naar het zuiden zijn
bermen vol vuilnis de enige herinnering
aan de oorlog. Dit is wat er gebeurt als de
vuilnisophaaldienst vijftien jaar lang
staakt. De laatste kapotgeschoten huizen
van Bayrut liggen alweer kilometers ach
ter ons. maar aan het lint van stinkend af
val is nog altijd geen einde gekomen. Het
was deze rottende berm, paradijs voor
ratten en ander ongedierte, die de firma
Stimorol uitkoos voor enige nieuwe re
clameborden met het wervende op
schrift: 'strong taste fresh breath'.
Geheimzinnig
Deir al Kamar is een middeleeuws dorp
dat, hoog gelegen in het Chouf-gebcrgte.
verscholen gaat achter een grijze nevel.
Het dorp is christelijk, maar het zijn de
bevriende Druzen die er de wapens dra
gen. Het Chouf-gebergte is het domein
van de Druzen. sinds de geheimzinnige
sekte er in de vroege middeleeuwen
neerstreek. De Druzen zijn geen christe
nen en geen moslims, ze zijn Druzen
Maar bovenal ze beschikken over de
best bewapende en getrainde militie van
heel Libanon.
Op het dorpsplein van Deir al Kamar
hebben enige honderden Druzische
geestelijken zich op houten stoeltjes te
gen de Maronitische kerk genesteld waar
de begrafenisplechtigheid zal plaatsvin
den. In hun midden zit een man in een
zwart pak met zwarte stropdas, het wei
nige haar zorgvuldig achterover ge
kamd: Druzenleider Walid Jumblatt
"Nee. nu niet", zegt hij geergerd als wij
hem enkele vragen willen voorleggen
"Dany Chamoun was een goede vriend
van mij. Maar waarom komt u straks met
naar mijn paleis, dan kunnen we samen
de lunch gebruiken?".
Het paleis is vanaf de weg nagenoeg
onzichtbaar, hoewel dat moeilijk voor
stelbaar is voor wie de uitgesleten trap
pen heeft beklommen en vanuit de ont
vangstkamer uitziet over het 'dal van
smaragd'. Alleen een kleine tank ver
raadt dat de oprijlaan naar het huis leidt
van een voorname familie.
Het paleis dat de Jumblatts 200 jaar ge
leden pp deze plek lieten oprichten,
houdt het midden tussen een kasteel en
een klooster. Een dicht dak van klim
planten verschaft het huis, dat tegen de
berghelling ligt aangeklemd, een perfec
te schutkleur en via een stelsel van on
deraardse gangen wordt een kolkende
beek over de binnenplaats geleid een
permanente bron van puik drinkwater.
Walid Jumblatt komt de ontvangstka
mer binnen, een glas witte wijn in de
hand, en nodigt de gast aan de dis. Zgn
vrouw, een Arabische van prinsesachti
ge schoonheid, vult glazen met wijn, een
handeling die ze nog talloze malen zal
herhalen (vooral bij Walid). Op een hou
ten bank ligt een jonge boxer te slapen,
boven de massieve deur hangen twee ge
weren met de loop naar boven. Is dit Li
banon 1990°
Belang
Zwijgend werkt Jumblatt de rijk schalen
af, veegt zijn mond af met het satijnen
servet, leunt achterover en zegt in ac
centloos Frans: "Wat kan ik voor u
doen?"
Jumblatt zucht en zegt "Op stomme
vragen geef ik geen antwoord" Zijn
vrouw glimlacht en vult zgn glas op
nieuw. waarna de tafelheer vervolgt
"Het feit dat ze ook zijn vrouw en kinde
ren hebben vermoord, betekent dat ze de
hele politieke dynastie van de Cha
mouns wilden uitroeien Wie denkt u dat
daarbij belang zou kunnen hebben0"
Wij denken dat dat misschien Geagea
kan zijn geweest, de christelijke leider
die graag voor de hele Maronitische ge
meenschap wil spreken Is Chamoun
door Geagea uit de weg geruimd''
Jumblatt: "U begint het al te begrij
pen".
Zou Geagea bereid zijn om zijn falan-
gtstische militie uit Oost-Bayrut terug te
trekken?
Jumblatt opnieuw "Ik ben nu te moe
om daarover na te denken. Ik weet het
niet Maar als hij het zou doen. wat is dan
het verschil? Dan gaat hg gewoon met
zijn bende buiten de stad zitten Hu moet
zijn militie ontbinden, daar gaat het om"
Is Jumblatt bereid zijn militie te ont
binden teneinde de regering van Liba
non de macht te geren waarmee de bur
geroorlog beëindigd kan worden''"
Jumblatt schatert het uit "Natuurluk.
als dc andere milities geluktijdig ontbon
den worden. Maar dan heb je wel een
Amerikaans Awacs-vltegtuig nodig om
dat te controleren" Hg lacht opnieuw
'Er is geen fair play meer Ik ga mijn mi
litie niet ontbinden omdat onze geliefde
president of onze beroemde minister van
defensie dat vraagt Voor hun garanties
voor de veiligheid van mun volk geef ik
geen cent"
Bg het afscheid zegt hij "Deze week is
met de moord op Dany Chamoun weer
bewezen dat een sterke centrale regering
in dit land een fictie is Je gelooft toch
niet dat de daders ooit gepakt worden0
Ik ben heel pessimistisch over de toe
komst van Libanon".
