'Het roer moet om
in de bollensector'
'Onderdrukker delft altijd het onderspit'
Veel kritiek op congres over milieugevolgen
(DuöJ^irutos
Leiderdorper Öry Bertha herdenkt Hongaarse opstand van 1956
'Werk van groot belang voor transplantaties'
ZATERDAG 27 OKTOBER 1990
NOORDWIJKERHOUT De gespecialiseerde bollenteelt moet compleet verdwijnen.
Het gebruik van voor het milieu zeer schadelijke bestrijdingsmiddelen en mest heeft hier
namelijk extreme vormen aangenomen. Daarom moet de bollenteelt worden onderge
bracht'bij de biologische akker- en tuinbouw, waar veel minder bestrijdingsmiddelen en
meststoffen worden gebruikt.
Dat concludeerde hoogleraar
milieukunde aan de universiteit
van Amsterdam, prof.dr. L. Reijn-
ders gistermiddag op een congres
van bollentelers in Noordwijker-
hout. Het congres, een initiatief van
veilingbureau Hobaho, had als the
ma bloembollen en milieu. Diverse
sprekers gingen in op de milieube-
schermende maatregelen die moe
ten worden genomen in de bollen
teelt.
Reijnders wees het meerjaren
plan gewasbescherming en het
mestbeleid van het ministerie van
landbouw van de hand. Hij sugge
reerde als tweede alternatief voor
een milieuvriendelijke bedrijfsvoe
ring het kweken van bollen in kas
sen. Dit zou dan moeten gebeuren
met behulp van zo schoon mogelijk
materiaal. "Gesloten teeltsystemen
los van de grond en intensieve con
trole op de kweekomstandigheden
zijn daarbij nodig". Een kruising
tussen de huidige bollenteelt op de
volle grond en de akker- en tuin
bouw achtte Reijnders ook niet uit
gesloten. Hij pleitte voor verder on
derzoek.
Milieu-gedeputeerde J. van der
Vlist van de provincie Zuid-Hol-
land kondigde extra onderzoek aan
naar milieubesparende produktie-
methoden. De provincie en andere
overheden willen hierover boven
dien intensief overleg voeren met
de bedrijfstak.
Namens het ministerie van land
bouw zei directeur-generaal lande
lijke gebieden. J.P. van Zutphen.
dat met het oog op het milieu ingrij
pende maatregelen moeten worden
genomen. "Het roer moet om. De
bollensector moet veel minder mest
en chemische bestrijdingsmiddelen
gebruiken. De kwaliteit van bodem,
water en lucht verslechtert en de ri
sico's voor de gezondheid worden
groter. Gif kan uitspoelen naar
grond en oppervlaktewater, De sec
tor moet de bedrijfsvoering aanpas
sen en streven naar gezond materi
aal. goede bedrijfshygiene en een
goed gekozen vruchtopvolging. Dit
kan bij voorbeeld door bedrijfsver-
groting of landruil met collega's"
Bollenkweker N. Laan vond dat
bollentelers te veel kritiek kregen.
"Wij krijgen het gevoel misdadigers
te zijn die maar raak doen. Bollente
lers kregen de zwarte piet toege
schoven voor de gevolgen van een
door overheid en maatschappij ge
stimuleerde en gesteunde ontwik
keling in het verleden". Toch was
ook hij van mening dat er iets moet
worden gedaan aan de schadelijke
bijverschijnselen van de bollen
teelt.
worden, dan behouden we niet al
leen onze internationale voor
sprong. maar we versterken we hem
ook"
Bestuurscrisis bij opleiding erpleging
UTRECHT - Bij de Vereniging van
Opleidingsinstituten voor Verple
gende en Verzorgende Beroepen
(VOVB) is een bestuurscrisis ont
staan. Het bestuur van de VOVB.
waarbij circa 140 opleidingsinstitu
ten zijn aangesloten, is afgetreden
omdat de ledenvergadering in
meerderheid een beleidsplan van
het bestuur heeft afgewezen, zo
heeft (inmiddels) demissionair vice-
voorzitter M. Duivenvoorde meege
deeld.
Het bestuur wilde de diverse op
leidingsvormen beter op elkaar af
stemmen en zo veel mogelijk inte
greren Het bestuur meende dat die
integratie het best tot haar recht zou
kunnen komen als de instituten ook
op bestuurlijk niveau zo veel moge
Niet alleen inhoudelijke bezwa
ren speelden een rol. ook was er
sprake van koudwatervrees bu de
tegenstanders, aldus Duivenvoor
de 'Wij van onze kant geloven dat
de integratie te vrijblijvend is als de
besturen van de diverse opleiding
volstrekt autonoom blijven opere
ren Wij tillen hier zo zwaar aan dat
we het gezien de mening van de le
den verstandiger vonden om af te
treden", zei Dun mvoorde. In af
wachting van ee nieuw bestuur
blijft het demi: lonair bestuur
voorlopig nog aai om de lopende
zaken af te handel- n.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant
- Uit Utrecht schrijft wen aan
het ..HBL." dd. 24 October
Ee nc bijzondere, ofschoon
jaarlijks uverkeerende dfukte
hetrtcht» hedenmorgen op
Domplein te Utrecht, waar te 10
uren de jonge studenten tn de
rijtuigen plaats namen voordien
grooten ontgroen ings-ri jool
naar Rijsenburg, aan walken
tocht eene rijpartij door
Utrecht s straten voorafgaat.
De stoet deed zich kranig voor
Voorafgegaan door de muziek
van het 3de reg huzaren uit Den
Haag. volgde een rijtuig, be
spannen met 8 paarden, daarna
twee rijtuigen met 6 paarden,
terwijl al de volgende elk met 4
paarden bespannen waren. On
middellijk achter de muziek
volgde de heer WA. Royaards,
praeses. te paard, de verschillen
de ordc-commissaristen Als ge
woonlijk trok de stoet aller
wegen veel belangstelling en op
loop.
- Het gerechtshof te Triest heeft
tot 3 112 jaar dwangarbétd en
2300 gulden schadevergoeding
veroordeeld den 17-jarigen Car
lo Coretti. die schuldig bevonden
is aan het doen ontploffen ran
verscheidene dynamictpatro-
nen, waarbij laatstelijk een
knaap ernstig werd gekwetst.
Vijfentwintig jaar geleden
- Beatles kregen M B E
De Beatles hebben gisteren uit
handen eau Koningin Elisabeth
officieel hun hoge onderschei
ding Most excellent order of the
British Empire) ontvangen. In
Buckingham Palace werd nog
nimmer een contelijk persoon
met zoceel geestdrift als het
Bealle-kwartei uitlokte, begroet.
De vier Beatles, leken op vierlin
gen in hun gelijksoortige donke
re kostuums De Koningin glim
lachte terwijl ze de medaille op
spelde Ze zei. "Het is leuk om
jullie dit te geven"
Bertha nog slechts 70 mensen
over van zijn groep, de anderen
waren gesneuveld bij de
gevechten. Op 13 november brak
het Sovjetleger de opstand en
vluchtte Orv Bertha de grens
Gestraft
De Hongaar besloot zich in
Nederland te vestigen. "Vanwege
de vrijheid en vrede Daar hadden
we veel over gehoord". Met zijn
familie onderhield hij contact
middels brieven. "Ik hoorde dat
mijn familie werd geïntimideerd
en voor mtin dadi n ut t id itraft
na de revolutie. De communisten
kwamen regelmatig naar mij
informeren terwijl ze donders
goed wisten dat ik was gevlucht.
Mijn moeder raakte haar
uitkering kwijt en mijn
achtergebleven zus haar baan.
Ook anderen werden zwaar
gestraft voor wat ze hadden
gedaan in 1956".
Ory Bertha vond in Nederland
uiteindelijk een baan als
bibliothecaris bij het
Rijksmuseum voor geologie en
mineralogie in Leiden. Hij zegt
altijd te hebben geweten dat hij
ooit weer voet op Hongaarse
bodem zou zetten. "Ik wist dat
het communistische systeem zich
op den duur niet zou kunnen
handhaven. De
wereldgeschiedenis heeft
bewezen dat onderdrukkers
uiteindelijk altijd het onderspit
delven. Gelukkig is Hongarije nu
op de goede weg. Het land heeft
de kans om met een schone lei te
beginnen en de weg van de
democratie te bewandelen"
De Hongaar is niet rancuneus "Ik
vind dat er geen heksenjacht
moet worden gemaakt op alle ex-
communisten. Velen waren lid
van de partij omdat ze anders hun
baan verloren. Je moet ook deze
brood-communisten de kans
geven om opnieuw te beginnen.
Juist deze mensen moeten het
verschil leren zien tussen
communisme en democratie".
Ory Bertha ging op 15 oktober
voor het eerst als vrij burger terug
naar zijn vaderland. Ondanks de
economische problemen van het
land, ziet hij de toekomst van
Hongarije zonnig in "Maar de
mensen moeten aan de overgang
naar democratie wennen. Ik zie
daarbij een taak weggelegd voor
de vele in het buitenland levende
Hongaren. We moeten regelmatig
teruggaan en de mensen vertellen
over de democratie".
Van onze redacteur
Caroline van Ovcrbeeke
LEIDERDORP - Een
mijlpaal. Zo noemt de Hongaar
Ferenc öry Bertha (60) de
eerste officiële herdenking in
zijn vaderland van de opstand
van 1956 op 23 oktober. "Tot die
dag voelde ik me een
vluchteling", zegt de in
Leiderdorp wonende Hongaar
geëmotioneerd. Hij was
commandant van een groep
opstandelingen tijdens de
roerige herfstdagen van 1956.
Toen de Hongaarse
vrijheidsstrijders zich niet
staande konden houden tegen
de binnengevallen Russen,
vluchtte öry Bertha naar
Nederland.
Hoewel het Hongaarse parlement
de dag van het begi n van de
opstand dit jaar tot nationale
feestdag heeft verklaard, hadden
de Hongaren op 23 oktober
weinig reden tot feestvieren.
Tijdens de opstand die duurde
van 23 oktober tot 13 november,
kwamen 2500 mensen om. De
communisten hebben na het
herstellen van de macht nog eens
300 opstandelingen
geëxecuteerd. Ongeveer 140.000
Hongaren, onder wie öry Bertha,
zijn naar het westen gevlucht.
Vorig jaar werd m Hongarije de
volksrepubliek afgeschaft en
ruimde de communistische
regering tegelijkertijd het veld
voor een meerpartijenstelsel. De
bij verstek door de communisten
veroordeelde Öry Bertha keerde
deze maand voor het eerst als vrij
man terug naar zijn vaderland.
Begin deze week zijn 35 Leidse
academici ter gelegenheid van de
herdenking naar Hongarije
afgereisd voor een studiereis. Öry
Bertha herdacht de opstand in
zijn woonplaats Leiderdorp.
Hij herinnert zich de
gebeurtenissen 34 jaar geleden in
Budapest nog levendig. "Ik was
in die tijd beroepsmilitair bij het
leger maar ik wilde vrijheid.
Onder het communistisch regime
leefden de mensen in angst".
In die oktoberdagen groeide een
eenvoudig studentenprotest uit
tot een enorme volksopstand.
"Dat was een onbeschrijflijk
gevoel. De studenten wilden
meer vrijheid. Ik kreeg kippevel
toen ik zag hoe vervolgens een
massa mensen tegen de
onderdrukking in opstand kwam.
Oude Hongaarse vlaggen die
jaren waren verstopt op zolders,
werden opeens massaal
uitgestoken en meegedragen.
Mensen hadden die vlaggen
bewaard. Daaruit bleek ook hun
onvrede met het toenmalige
regime".
Öry Bertha sloot zich als 26-jarige
vol overtuiging aan bij de
opstandelingen. "Je leeft in een
sfeer waarvan je weet dat die niet
goed is. Daarom grijp je elke kans
aan om daar uit te komen.
Hongarije was een door de
communisten bezet land met een
marionettenregering. De
betekenis van het woord
humanisme was de communisten
totaal onbekend. Je was in die tijd
zelfs bang voor je eigen buurman,
die informant van de geheime
Ferenc öry Bertha: "Ik heb ge
vochten voor de vrijheid in
Hongarije". (foto Wim Dijkman)
politie kon zijn. Als je gezellig een
kopje koffie dronk bij vrienden,
durfde je bij voorbeeld geen
moppen vertellen. Je liep bij
verraad immers de kans voor
jaren de gevangenis in te gaan".
De dag na het studentenprotest
liepen veel mensen volgens Öry
Bertha rond met geweren. De
Hongaar werd al gauw
commandant van een groep van
vierhonderd nog jonge
opstandelingen, Corvin
genaamd. "We hadden
regelmatig straatgevechten met
de Russen. Na vijf dagen trokken
ze zich terug. Wij dachten toen
dat Hongarije was bevrijd.
Hoewel de vreugde bij de mensen
groot was, bleef de schaduw van
het communisme en het
Russische leger toch hangen. We
probeerden toen zo snel mogelijk
het gewone leven te hervatten. De
stad was een complete
puinhoop".
De revolutionairen vormden
daarop speciale commités om
orde op zaken te stellen. Zo had
Öry Bertha de opdracht om
ziekenhuizen te controleren op de
distributie van medicijnen en
andere goederen van het Rode
Kruis. Mensen met wapens
kregen speciale
legitimatiekaarten. Ory Berhta
draagt zijn eigen verfomfaaide
legitimatiebewijzen na 34 jaar
nog steeds elke dag bij zich als
een dierbaar bezit. "Die
herinneringen heb ik nooit
kunnen weggooien hoewel het na
de nieuwe aanval van de
Sovjettroepen op 4 november
levensgevaarlijk was ze bij me te
houden. Ik riskeerde daardoor de
kogel. Maar weet je, ik gaf liever
mijn leven dan deze kaarten. Ik
had gevochten voor de revolutie",
zegt hij geroerd.
De betrekkelijke rust in
Hongarije duurde niet lang. Op 4
november vielen de Russen
opnieuw aan. Ditmaal met zwaar
geschut als tanks en
mortiergranaten. "Daartegen
konden we niet veel uithalen",
vertelt öry Bertha. De situatie
bleek al snel hopeloos. Op 10
november had commandant öry
Jury geneeskundeprijs lovend over Leidse hoogleraar Van Rood
DEN HAAG/LEIDEN - De Leidse
hoogleraar J. J. van Rood heeft in de
Ridderzaal in Den Haag de Amster
damse Prijs voor de Geneeskunde
gekregen uit handen van prins
Claus. Van Rood. professor in de
immunohematologie, verrichtte
baanbrekend werk op het gebied
van de transplantatiegeneeskunde.
Van Rood is een van de grondleg
gers van het onderzoek naar erfelij
ke factoren die een rol spelen bij het
afstoten van weefsels en organen
van 'vreemde' donoren. Rood richt
te in 1967 de organisatie Eurotrans
plant op en in 1985 de European
Foundation for Irhmunogenetics.
Hij ondersteunde wereldwijd de op
bouw van ruim 30 laboratoria voor
weefseltypering. De Leidse hoogle
raar kreeg al acht eredoctoraten.
De prijs is Rood toegekend door
de Koninklijke Nederlandse Aka-
demie van Wetenschappen. De aca
demie reikt elke twee jaar vijf we
tenschappelijke prijzen uit. Dat zijn
de Dr. H.P. Heinekenprijs, de Am
sterdamse prijs voor de Geneeskun
de en de Amsterdamse Prijs voor
het Milieu (elk ter grootte van
250.000 gulden), de Amsterdamse
Prijs voor de Historische Weten
schap (100.000 gulden) en de Am
sterdamse Kunstprijs (50.000 gul
den). De Amsterdamse Prijs voor de
Historische Wetenschap en die voor
het Milieu worden dit jaar voor het
eerst uitgereikt.
De Dr. H.P. Heinekenprijs gaat
naar de Amerikaanse hoogleraar in
de genetica Philip Leder, verbon
den aan de Harvard Medical Si hooi.
Hij krijgt de prijs voor zijn belang
rijke onderzoek naar de werking
van genen, de functionele eenheden
binnen het erfelijk materiaal van
elk organisme. Als eerste slaagde
Leder erin de chemische samenstel
ling (basen-volgorde) van een com
pleet zoogdiergen te bepalen. Het
betrof het gen voor beta-globine,
een onderdeel van de bloedkleur-
stof hemoglobine.
De Amerikaan heeft ook veel
werk verricht naar kankergenen.
Milieu
De Amsterdamse Prijs voor het
Milieu is toegekend aan de Engelse
emeritus-hoogleraar James E. Lo
velock voor zijn vele verdiensten op
het gebied van de scheikunde, de
natuurkunde, de microbiologie en
de geneeskunde. Lovelock is de
schepper van de omstreden Gaia-
hypothese waarin hij de aarde pre
senteert als een levend organisme,
waarbinnen een eenheid bestaat
tussen levende en niet-levende ma
terie.
LEIDEN - De Leidse scheikunde-
studente J.M. de Wolf heeft de Uni
lever Researchprijs gekregen. Met
de prijs, een geldbedrag van 4000
gulden, onderstreept het bedrijf het
belang van wetenschappelijk on
derzoek dat aan de Nederlandse
universiteiten wordt verricht.
De voorzitter van de raad van be
stuur van Unilever F.A. Maljers
reikte de prijs uit. In zijn toespraak
benadrukte hij het belang om des
kundigheid naar het bedrijfsleven
toe te halen. Zo kunnen de milieu
problemen doelmatig worden aan
gepakt, aldus Maljers.
Voor zijn vele voortreffelijke
werk op het gebied van de Europese
geschiedschrijving krijgt de Ameri
kaanse hoogleraar Peter Gay (Yale
Universiteit) de Amsterdamse Prijs
voor de Historische Wetenschap.
Gay schreef onder meer boeken
over de Europese Verlichting, de
politieke denkbeelden van Voltaire
en over de cultuur van de Weimar-
republiek. De laatste jaren betrekt
Gay ook de psychoanalyse in zijn
historische werk. Een grote biogra
fie van Freud getuigt daarvan.
Naast de vier wetenschapsprijzen
reikt de KNAW ook een kunstprijs
uit. Deze Amsterdamse Kunstprijs
eert het werk van de Rotterdamse
fotografe Marrie Bot voor haar 'uit
zonderlijke bijdrage aan de docu-
mentarie fotografie in Nederland'.
Daarmee wordt gedoeld op haar fo
toboek 'Miserere' over de grote be-
wel in Nederland als in de omrin
gende landen.
Ongenuanceerde aanbevelingen,
bij voorbeeld om uit milieuoogpunt
geen industrieel bewerkt eten te ko
pen. moeten met goede voorlich
ting worden voorkomen. "Snel op
tafel te brengen voedsel is voor heel
veel mensen een belangrijk gewor
den". aldus Maljers. "Bracht de Eu
ropese huisvrouw in de jaren vijftig
gemiddeld vier uur per dag in de
keuken door. nu is dat nog veertig
minuten. Die ontwikkeling is on
omkeerbaar". Aan de fabrikant de
taak om met de manier van verpak
ken het milieu zo weinig mogelijk te
belasten. Daar is de researchinspan-
ning op gericht.
devaartplaatsen in Europa en op
haar fotoboek 'Bezwaard bestaan',
foto's en verhalen over verstande
lijk gehandicapten.
Lovend
Gistermiddag tijdens de bijeen
komst in de Ridderzaal lichtte de ju
ry haar rapport toe. Van Rood krijgt
de Amsterdamse Prijs voor de Ge
neeskunde vanwege de unieke wij
ze waarop hij wetenschappelijk
werk van zeer hoog niveau combi
neert met de toepassing ervan in de
praktijk van de gezondheidszorg.
De beoordelingscommissie, be
staande uit leden van de Koninklij
ke Akademie van Wetenschappen
(KNAW) in Amsterdam, is in het bij
zonder onder de indruk van het
baanbrekende werk dat de 64-jarige
hoogleraar heeft verricht op het ge
bied van de immunohematologie.
Dat is de leer van het weerstands
vermogen van het bloed. De inspan
ningen van Van Rood op dit terrein
is naar de mening van de jury van
belang geweest voor de ontwikke
ling van de transplantatie-genees-
kunde.
Behalve voor de transplantatie
van nieren, hart en beenmerg en
voor de bloedtransfusie heeft het
werk van de hoogleraar ook op an
dere gebieden van de medische we
tenschap nieuwe inzichten opgele
verd, aldus de jury in de toelichting
op haar keuze.
Tevens heeft de Leidse hoogle
raar bewezen een uitmuntend orga
nisator te zijn. In 1967 richtte hij Eu
rotransplant op om de uitwisseling
van organen en weefsels zo goed
mogelijk te laten verlopen. Inmid
dels is Eurotransplant uitgegroeid
tot een belangrijke organisatie, zo-
Leidse studente krijgt Unilever-prijs
Onderscheiding
voor redden joden
LEIDEN - Het Israëlische' Yad
Vashem Instituut voor oorlogsher
denking reikt donderdagmiddag
aan een Leids echtpaar een onder
scheiding uit in het raadhuis in
Haarlemmermeer. Een echtpaar uit
Rijnsburg wordt postuum geëerd.
In totaal ontvangen 16 Nederlan
ders een onderscheiding voor de
moed en de opofferingsgezindheid
die zij tijdens de Tweede Wereld
oorlog hebben getoond. Hierdoor
konden volgens het instituut levens
van joodse mensen worden gered.
Het doel van de Yad Vashem In
stituut dat in 1953 werd opgericht, is
de herdenking van zes miljoen jo
den die door de nazi's tijdens de
Tweede Wereldoorlog werden om
gebracht. Daarbij worden niet-jo-
den geëerd die zich op bijzondere
wijze verdienstelijk hebben ge
maakt.
Alleen een persoonlijk verzoek
van een in de oorlog geredde jood
kan tot het toekennen van een on
derscheiding door het Yad Vashem
Instituut leiden.
Uit handen van prins Claus kreeg de Leidse hoogleraar Van Rood de Amsterdamse prijs voor de Geneeskunde.
((oio Lork Zuydrrduin)
