Sonny Rollins blaast zo ijl als een walvis
Solist Kaplan
en Residentie
Orkest op
verschillende
golflengten
Afstandelijke en nuchtere Misantroop
Optreden kwintet vanavond in Rotterdam
POP Bijdragen: Paul van der Kooij, Wim Koevoet, Erna Straatsma
Dansvloerdeun
Weifelaars
Salon-blues
Prettig bedroef
Onvoldoende
dreiging in
Pinter
vertolking
ZATERDAG 20 OKTOBER 1990
Residentie Orkest onder leiding van Jean Paul
Pen.n. met werken van Glmka en Prokovieff.
Solist Mark Kaplan viool, in de Symphonie
Espagnoie van Laio Meestersene-concert ge
boord in de Stadsgehoorzaal op 19 oktober
In vrolijke felle kleuren schreef
Glinka, de aartsvader van de Russi
sche muziek uit de vorige eeuw. de
ouverture voor zijn opera Ruslan en
Ludmilla, gebaseerd op een Rus
sisch volkssprookje. En in de uit
bundige uitvoering die Jean Paul
Penin er van gaf. leek het een op
wekkende opmaat voor een pro
gramma dat met Lalo's Symphonie
Espagnoie en de twee Suites uit Ro
meo en Julia van Prokovieff aan
trekkelijk genoemd mag worden.
De Symphonie Espagnoie is niet
voor niets een geliefde repertoire-
stuk: de meeslepende Spaanse rit
mes van habanera, sequidilla en
malaguena, een rijkdom aan verlei
delijke of uitdagende melodieen en
een flinke dosis virtuositeit maken
het boeiend voor violist en publiek.
Mark Kaplan heeft voor zo'n stuk
alles in huis, niet alleen in technisch
maar ook in muzikaal opzicht. Een
veelkleurige toon met net dat vleug
je elegance of zwoelheid als onont
beerlijke smaakmakers en een flin
ke dot bravoure er boven op.
Niet alleen de grote melodische
lijn of de virtuoze uitschieters
maakten zijn vertolking zo boeiend,
maar ook kleine details zoals de ma
nier waarop hij met name in het ron
de het op zich simpele themaatje bij
iedere herhaling net even anders
inkleurde.
Vanavond in Leidse Schouwburg
'De Misantroop' van Molière door Hel Natio
nale Toneel Den Haag Met m de hoofdrol
len Rudolf Luoeer. Adnaan Oiree en Jac
queline B'om. Regie Albert Lubbers. Decor-
en kostuumontwerp Rien Bekkers. Gezien
op 16 oktober in Cultureel Centrum Amstel
veen. Vanavond in de Leidse schouwburg
AMSTELVEEN/LEIDEN - Als er
één ding goed gelukt is in de Mi
santroop-enscenering door Het
Nationale Toneel, dan is het wel
de accentverschuiving in de rich
ting van het theoretiserend
'discours'. De misantroop van
Moliere heeft namelijk een zeer
uitgesproken mening over de
mens als sociaal wezen. De on
waarachtigheid en het opportu
nisme in het gedrag van zijn me
demens staan hem vreselijk te
gen.
Alceste, zoals het hoofdperso
nage in het stuk van Molière heet,
probeert consequent tegen dit
soort gehuichel op te treden. Dat
levert hem natuurlijk de nodige
vijanden op, zoals we ook inder
daad te zien krijgen. Hij weigert
bijvoorbeeld pertinent uit een of
ander soort sociale beleefdheid
het sonnet van een zekere meneer
Oronte mooi te vinden.
Bijna tragi-komisch wordt die
zelfde Alceste. wanneer nu uitge
rekend hij verliefd wordt op de
kokette Celimène die nu juist een
grootmeesteres is in de door hem
zo verfoeide ondeugden. Hier nu
ligt het sterke punt van de voor
stelling door Het Nationale To
neel. Alceste wordt niet belache
lijk gemaakt als een overdreven
waarheidsfanaat. Evenmin wordt
hij afgeschilderd als een in wezen
tragisch personage dat door zijn
koppige houding de liefde voor
Célimène moet opgeven. De be
nadering is hier nuchter en analy
serend. waardoor het rationeel
'discours', de conversatie van een
met zijn eigen opvattingen in con
flict rakende Alceste, de nadruk
krijgt.
Hiervoor is een passende vorm
geving gevonden. De spelers
gaan vrijwel allemaal in het zwart
gekleed, wat de koele, enigszins
sombere afstandelijkheid ver
sterkt. Het is eigentijdse kleding
zonder dat daarmee een goed
koop soort actualisering van de
inhoud van het stuk wordt be
oogd. Veeleer staat het stuk hier
door losser van een bepaalde his
torische achtergrond, zodat het
theoretisch gehalte sterker naar
voren komt.
Bij de enscenering speelt het
decorontwerp nog een intrigeren
de rol. De eerste scène speelt zich
af in een kamertje vol met histori
sche portretten. Het gaat dan ook
om het bekende beeld dat de elite
graag van zichzelf laat maken. In
de tweede scène zien we een ver
gelijkbare portrettengalerij; al
leen zijn het nu slechts lege lijs
ten. In deze ruimte onthult Céli
mène een schilderij van zichzelf
ze staat afgebeeld op een sokkel
tegen een donkere lucht met en
kele grote vogels.
Dan is het in de daaropvolgen
de scènes, alsof de camera steeds
meer 'inzoomt'. Het schilderij
wordt tot eendimensionale ach
tergrond uitvergroot en daarna
tot een meerdimensionale kijk
doos met de vogels als objecten
omgevormd. Tenslotte zien we
meer dan levensgroot in reuzen-
proportie de benen van de Céli-
mène-afbeelding op de sokkel.
Misschien wil dit decorontwerp
onderstrepen, hoe wij steeds die
per tot het beeld van de mens
trachten door te dringen.
Rudolf Lucieer (Alceste) en
Jacqueline Blom (Célimène) spe
len hun personages als mensen
die voor hun levensvisie min of
meer bewust hebben gekozen. Bij
alle koketterie biedt Jacqueline
Blom voldoende sterk tegenspel
ROTTERDAM - Sonny
Rollins is tijdens een plaat-
Jammer genoeg leek de dirigent opname in 1966 al een eind
zjch niet op een ander stuk omge
schakeld te hebben. Alles wat
Kaplan's spel had, miste het orkest:
er was geen klank, geen warmte,
geen mee-gaan met de solist. Recht
voor zijn raap werd gespeeld, luid
en duidelijk. Het werd een uitvoe
ring waarin solist en orkest zich van
begin tot einde op verschillende
golflengten bleven bevinden.
In hetzelfde opzicht was ook de
uitvoering van de twee Suites van
Romeo en Julia teleurstellend. Ver
geleken met Lalo's romantiek mag
deze muziek dan veel koeler, intel-
lectueler zijn, maar Prokovieff
mengt tragiek toch met poèzie en
humor. Effecten schuwt hij niet,
maar wanneer deze zo zwaar en zon
der contrasten aangezet worden als
in de uitvoering van Penin gebeur
de, dan is het resultaat slechts grof.
Het slotstuk met de titel: het graf
van Romeo en Julia, riep eerder het
beeld op van een protserig bombas
tisch mausoleum voor een zichzelf
Overschattend staatshoofd, dan van
het graf van twee tragische, heel
jonge gelieven.
MIES ALBARDA
op weg in zijn diepgravende
solo op het nummer East
Broadway Run Down. Wat
begon als een blues van
twaalf maten neemt lang
zaam de vorm aan van een
grillig bouwwerk van noten
waarvan alleen de tenorko
los zelf nog weet hoe de
laatste verdieping er uit zal
zien. Rollins als architect in
een muziekstudio.
Een noot die smaakt wordt her
kauwd, en vervolgens weer door het
mondstuk heengespuugd. Nog een
keer hetzelfde procédé: diezelfde
noot, kauwen en met een flinke hoe
veelheid lucht weer in de saxofoon
persen. Rollins blaast en blaast.
Drummer Elvin Jones en contra
bassist Jimmy Garrison hollen ach
ter Rollins' bokkesprongen aan en
voegen waar mogelijk iets toe aan
de muziek.
Rollins weet tijdens de door het
Impulse-label opgenomen sessie
Als geen ander is Sonny Rollins één met zijn saxofoon.
van geen ophouden, hij blijft op op. Walvissen schijnen ook van dat
zoek naar nieuwe geluiden uit zijn gepiep te laten horen, zo'n dun ge-
tenorsaxofoon. Het krachtige ge
luid maakt na een korte stilte plaats
voor een merkwaardig, hoog pie
pen. Kleppen zijn niet meer te ho-
luidje voor zo'n enorm zoogdier.
Theodore Walter 'Sonny' Rollins
blijft na al die jaren hongerig naar
zijn saxofoon grijpen. De nu 60-jari
Het gaat ook op voor Rollins, zo'n ge in New York geboren saxofonist
beer van een man en dan opeens, verruilde op zijn zeventiende de alt
midden ineen nummer, zo'n dunne, sax voor een tenor om die vervol-
ren, Rollins heeft zijn mondstuk kinderlijke, bijna ijle fluittoon. gens nooit meer los te laten. Hij be-
van zijn sax getrokken en blaast er- Vierentwintig jaar na dato blijft gon zijn professionele loopbaan als
dat rare moment op die plaat verba- negentieryarige blazer bij zanger
zen. Maar het is niet alleen de luiste- Babs Gonzales, speelde bij Thelo-
raar die zich afgebluft voelt door nious Monk, Miles Davis, Max
een onverwacht geluid. Ook Sonny Roach en Clifford Brown. Halver-
Rollins, de grote meester zelf, blijft wege de jaren vijftig nam hij het lei-
jaren later met vraagtekens zitten derschap op zich van formaties die
over de geluiden die hij uit zijn sax hun muziek stevig in de bebop ver
hoort komen.
The Cure - 'Mixed Up' (Polydor)
Een marktvullertje van de ergste
soort levert The Cure af met 'Mixed
Up'. Geneesheer-directeur Robert
Smith heeft van elf prachtige Cure-
songs gemeend dansvloerdeuntjes
te moeten maken. De originele uit
voeringen zijn zodoende dichtge
metseld met vette drumklappen uit
de synthesizer en kregen een twee
keer zo lange speelduur mee.
Af en toe lijkt het alsof James
Last zich aan de doemrock van de
Britten heeft vergrepen. Niets is er
meer over van de onheilszwangere
Cure-sound. De herfstige teksten
van Smith krijgen door deze ver
krachting van eigen werk een onbe
doeld komische wending. Alsof een
huis-tuin-en-keuken-orkestje er
maar niet in wil slagen met olijke
deunen een zielepootje op te monte
ren.
'Look to the ridicule in every
thing and you will find it', een le- (Polydor)
gendarische one-liner van Jules Na dertig jaar popmuziek met
Renard, is het motto van dit wan-
produkt. Smith heeft dit citaat op 1 darti8 ^ms vo1 Wasslel!|£
cpKonlel \J n m MAmcAn nna in 1QQO
ankerd hadden. De naam en de
sound van Sonny stonden als een
huië.
„De saxofoon is een uniek instru
ment. Er komen boventonen uit die
je op een wetenschappelijke manier Twij fd
moeilijk kunt uitleggen. Het lijkt er
soms op of de muziek weer terug Hoe virtuoos de man ook speelde en
buiten en danste met zijn sax op
vrolijke calypso's. Oude fans lieten
hem in de steek, dit was geen pure
jazz. Misschien met. maar het was
en bleef een pure Rollins.
Op het Hemeken Jazzfestival dit
weekeinde in Rotterdam, speelt
Sonny Rollins op de Jazznight vol
gens de affiches in de stad een spe
cial concert', hoewel hij. net als pia
nist Michel Pettruciani en het Uni
ted Nation Orchestra van trompet
tist Dizzy Gjllepsie, gewoon in de
grote zaal van De Doelen optreedt.
Dat extra predikaat heeft alles te
maken met Rollins' afkeer om op
festivals te moeten spelen, waar
snelle changementen en uitlopende
tijdschema's niet bevorderlijk zijn
voor een optimaal optreden. De spe
ciale vermelding was een eis van
Rollins' manager. Zijn onafscheide
lijke vrouw (tevens co-producer)
Lucille houdt de touwtjes tijdens de
toemees strak en weet Sonny van
overwerk te weerhouden. Rollins
GPD) treedt bijna nooit meer twee avon
den achtereen op. Het is een dag op,
een dag af.
Ouderdomsverschijnselen lijken
aan Sonny Rollins voorbij te gaan
Het saxkoord ziet er uit als een elas
tiekje, zo erg beweegt Rollins het in
strument van links naar rechts, van
boven naar beneden. Als geen an
der is Rollins één met zijn saxofoon,
alsof hij ermee geboren is. Met groot
gemak houdt hij zyn band stil om
vervolgens in ballads als Autumn in
New York of My one and only love
minutenlang in zijn eentje een wa
terval van noten te produceren, en
passant nog even een cowboy
deuntje of volkliedje meenemend.
En de onvermijdelijke maar aards
swingende calypso (veelal Don't
stop the carnaval) waarin Rollins
zijn liefde voor Caribische feestmu
ziek etaleert.
soms op
komt in je keel en daarna weer naar
buiten, het is heel mysterieus".
(Rollins in het Engelse jazzblad Wi
re, augustus 1985).
hoe goed de kritieken en reacties
i Rol
lins kwam de twijfel altijd weer bo
vendrijven. Het leidde in 1959 tot
een retraite van twee jaar. Rollins
Jazz moet meer zijn dan een op- blies zich, 's nachts studerend on-
telsom van het aantal musici, een der het wegdek van de drukbereden
'Enlightenment' - Van Morrison
over gaat Daarin grossieren onze ei
gen Nits ook op hun twaalfde album
met de abacadabra-titel Giant Nor-
mal Dwarf, uitgerust met een zeer
fraai boekje met schilderijtjes van
Henk Hofstede en Rieme Kuipers.
Al bij de eerste beluistering valt
Se hoes Utën*afdnïïüten! I» dit nu schenkt Van Morrison ons in 1990 „p dat toetsenman Stips. zanger
pon verklaring of een vereneilii- wederom 50 minuten muziek. Voor Hofstede en percussionist Kloet
king'' De prijs gewoon veertig gul- de echte fans 13 het ongetwijfeld de (bassiste Joke Geraets doet om ge-
,n,innie»D nenn-n ,mn oiin mnnefnr. zondheidsredenen niet mee maar is
nog wel een Nit) weer zijn afgestapt
van de werkwijze van de laatste pla
ten die zo 'live' mogelijk zijn volge
speeld. Met andere woorden, de
Nits arrangeren weer. Sterker nog,
zo veel als op deze plaat hebben ze
nog nooit gearrangeerd.
wachten is op het onverwachte, de we muzikale start. In 1968 bleef hij
durf van een muzikant om in het nog eens drie jaar weg van de jazzs-
diepe te duiken. Het slaafs herhalen cene, in die periode verdiepte hij
van wat al bekend mag worden ver- zich in de Oosterse cultuur en ver
ondersteld levert niet per definitie bleef in Japan en India,
slechte muziek op, maar een plotse
linge wending, een raar geluid of De jaren zeventig stonden in het
een verandering in de sfeer dragen teken van het combineren van rock
*»r) zeker bij tot het maken van goede met jazz. Rollins' tenoruitbarstin-
muziek. De nu langer dan 43 jaar gen kregen een funky ondergrond
durende carrière van Rollins staat van een stevige drummer en dito
bol van originaliteit, verandering, elektrische basgitaar. HU keerde
doorzettingsvermogen en geest- populaire nummers van Stevie
drift.
Wonder en Dolly Parton binnenste-
Regisseur Robert Mugge maakte
op 16 augustus 1986 in New York
een live-registratie van het Sonny
Rollins Quintet. De opnames van
dat concert verschenen een jaar la
ter onder de titel G-man op plaat.
Het laatste nummer is Don't stop
the carnaval. Rollins' sax danst de
calypso met ongekende heftigheid.
We horen het thema terugkeren.
Dan komt die onvergetelijke laatste
noot; een hele lage, schorre Hard en
wild. VUfenveertig seconden lang
eén noot! Wie dat schaamteloos
durft, mag met recht de eretitel
Saxophone Colossus dragen.
Het Sonny Koillns Quintet met
o.a. drummer Al Foster en trom
bonist Clifton Anderson treedt
vanavond op tijdens de Helneken
Jazzfestival Jazziiigbt in De Doe-
W.K.
een verklaring of een vergoeilij-
king? De prijs, gewoon veertig gul- -..
den, is in elk geval belachelijk voor zoveelste proeve van zijn meester-
deze aanstootgevende recyling. hand weifelaars zal hy er met mee
over de streep trekken.
Ikzelf geef me de ene keer gewon
nen voor de prachtige melodieën
om me er de volgende keer aan te er
geren dat in een aantal nummers te
weinig gebeurt om een gemiddelde
Robert Cray Band - 'Midnight speelduur van vyf minuten te recht-
stroll' (Phonogram) vaardigen. Sterker nog, ik vind de Stips blykt de sample-techniek
De gelikte deuntjes van Robert muziek soms knap vervelend met tot in zijn vingertoppen te De nee r-
Cray gaan niet al te diep, maar lig- obligate harmonica's en doordende- ®©n>
gen lekker in het gehoor. Voor de rende strijkers,
fervente bluesliefhebbers veel te
gladjes, maar onder het singleko-
pend publiek scoort Robert Cray de het ontroerende 'See me through',
i.uC su .|nei s. in a Tree' pakt dat spectaculair uit.
Gelukkig zijn sommige nummers Neerlands beste toetsenman speelt
boven enige twijfel verheven, zoals fraaie, yle melodieen met het opge-
een muziekcomputer die een zo or
ganische sound voortbrengt.
».P nomen geluid van ruilend boomge-
laatste jaren goed. 'Right next door' het lekker felle 'Real real gone' en bladerte. Om bang van te worden,
en 'Strong persuader' eindigden het speelse 'Youth of 1.000 sum- ar 7n n
hoog op de diverse hitladders. mers'. De tekst van dat laatste num-
'Midnight stroll', het nieuwe al- mer bestaat uit vijf eenvoudige re- Hofstede heeft zyn akoestische
bum van Cray, is van hetzelfde la- gels die zeven tot elf keer worden gltaar voor album in de kast la
ken een pak. Liefdesverdriet is nog herhaald. Door het sprankelende gi ten ctaan en drummer Kloet tikt op
steeds 's mans belangrijkste inspi- taarspel en de pure vocalen zeggen j^eine trommeltjes en blikjes. Toch
ratiebron en de muziek is na zes ze meer dan nummers waarin Van klinken de Nits op zeker de tweede
voorgangers niet veranderd. Soul- Morrison zijn jarenlange zoektocht van de cd zeer m^je8tueus zon-
ballads en salon-blues wisselen eK naar innerlijke vrede en verlichting der ook maar een moment in bom-
kaar in rustig tempo af. De drie uit- blijft voortzetten, met als voorlopig bast te vervallen
schieters zijn 'These things'. 'Boun- uitkomst dat de verlichting in ons-
cm' back' en The things you do to zelf zit (en gelukkig niet in een goe-
me'. De rest voegt weinig toe aan roe).
het materiaal dat in de voorgaande
jaren van Cray is verschenen.
De begenadigd gitarist maakt
zich er wel erg makkelijk vanaf door
album na album op dezelfde manier
vol te spelen. Wie al een plaat van
Robert Cray in huis heeft kan dit al
bum aan zich voorbij laten gaan.
E£.
Zelf word ik prettig bedroefd van
deze cd. Zonder duidelijk aanwijs-
P.vd.K. bare redenen want zoals reeds opge
merkt, kiest Hofstede weinig sub
stantiële onderwerpen voor zijn
songs. Dat is juist de grote kracht
van de Nits: hun muziek roept emo
ties op zonder dat ze al het wereld-
Nits 'Giant Normal DwarT Qf eigen leed aan je voorbij laten
(CBS) trekken.
Prachtige muziek die nergens W.K.
AMSTERDAM - Geholpen door een assistent hangt schilderes Ans Markus haar eigen werk. een olieverf met tien
zelfportretten, op. Het is haar nieuwste schilderij. In totaal zullen 40 werken van Markus op de kunst- en antiek
beurs Pan '90 in de Amsterdamse RAI te zien zijn. A*r
guaanse priester-dichter Enersto Ernesto Cardenal bij poëzdeconcert
Cardenal zal morgen in De Rode
Hoed in Amsterdam aanwezig zyn een eredoctoraat aan de Vrye Uni- Mies Bouhuys. Fleur Bourgonje.
by een poezieconcert rond zijn versiteit ter gelegenheid van de Ankie Peypers. Huub Oosterhuis,
werk. Maandag ontvangt Cardenal 110de Dies Na talis van de VU. Sal Santen, Shnxuvaai en Simon
(totopr)
om geloofwaardig te maken dat
Célimène tenslotte Alcestes voor
waarde afwijst zij kiest voor een
sociaal leven, hij voor het isole
ment WIJNAND ZEILSTRA
VERJAARDAGSFEEST'
LEIDEN - Van Harold Pinters
eerste avondvullende stuk. Het
Verjaardagsfeest', gaat een be
paalde dreiging uit Het is zelfs
kenmerkend voor zijn gehele
werk geworden Hier wordt die
onheilspellende sfeer van moei
lijk definieerbare angstgevoelens
vooral veroorzaakt door de komst
van twee personages Goldberg
en McCann
Wat hebben die twee in het
schamele pension van Petey en
slaafse huissloofje Meg te zoe
ken' Zyn ze misschien al tyden
lang doelgericht op zoek naar
Stanley die als enige klant reeds
jaren in dit pension verblijft? Zo
ja. wat heeft hij dan precies ge
daan/misdaan, en in wiens naam
treden deze Goldberg en McCann
op? Op deze vragen geeft het stuk
bewust geen antwoord.
De vorig jaar opgerichte Leidse
toneelgroep Stores laat de be
roemde rollen van Goldberg en
McCann (Pinter zelf heeft in een
filmbewerking Goldberg ge
speeld) hier door een man en een
vrouw spelen. Een weloverwogen
keuze of eenvoudig een tekort
aan bekwame acteurs?! Het is in
elk geval een opmerkelijke
vondst - die overigens blykt te
werken.
Manse Haze berg speelt
McCann met een pracht van een
humoristische uitstraling Een
nadeel van deze op zichzelf knap
pe vertolking is echter wel dat dit
de sfeer van het stuk is gaan mee-
bepalen Ook Cor Geljon als
Goldberg bijvoorbeeld laat zich
bij zyn spel daardoor beïnvloe
den. De uitvoering VSIt bat tuk
mist daarom iets van de dreiging
die de schrijver beoogd lykt tc
hebben. Er heerste dan ook geen
beklemmende stilte in de zaal. In
plaats daarvan werd er zelfs wel
eens gelachen De scherpe kant
jes van het stuk waren er dus af
De vormgeving mydt (terecht)
zo veel mogelyk gootsteen real is
me De keukentafel, de stoelen,
de wanden en een deel van het
vloeroppervlak zyn met krante
pagina's beplakt Evenals Pinter
met zyn tekst prikkelt toneel
beeldontwerper Barbar.»
Woytkowska met zo'n decor de
fantasie van de theaterbezoeker
Voor de tweede produktie van
een groep jonge theatermakers is
dit een goed resultaat dat ver
wachtingen wekt ten aanzien van
komende voorstellingen
WIJNAND ZEILSTRA
Köhlerprijzen
1990 toegekend
AMSTERDAM (ANP) - Het bestuur
van het Prins Bcrnhard Fonds heeft
de Charlotte Kohier Pryzen 1990
toegekend aan Ab van Hanegem
(schilderkunst). Erik Knippers (ar
chitectuur), Joep van Lieshout (in
stallaties). Berend Strik (bMId
houwkunst) en Marc Warning (de
corontwerp)
De Charlotte Kohier Pryzen wor
den sinds 1988 conform de wens
van wylen de actrice Charlotte Ko
hier uitgereikt aan kunstenaars tot
35 jaar voor hun gehele oeuvre Er is
een bedrag van 7 500 gulden aan
verbonden. De pryzen worden op
10 december uitgereikt
Vinkenoog zullen vertaalde gedich
ten van Cardenal voorlezen De
pnester-dichter zelf zal in het
Spaans een fragment uit zyn in 1989
verschenen „Canüco Cosmico"
voorlezen.
