De Papua in de knel
'De geschiedenis zal ook
dit onrecht achterhalen'
WOENSDAG 17 OKTOBER 1990
PAGINA 21
Patrik Tiptan is een van de 'ambassadeurs' die
namens de verzetsbeweging Operasi Papua Merdeka
(OPM) de wereld rond reizen om aandacht te vragen
voorde noden van de anderhalf miljoen Papua's in
Irian Jaya, het voormalig Nederlands Nieuw Guinea.
Tiptan ontvluchtte zijn land in 1974 en belandde in een
vluchtelingenkamp in buurland Papua New Guinea.
Na een studie politicologie in Port Moresby, de
hoofdstad van Papua New Guinea, sloot hij zich aan bij
het verzet in Irian Jaya. "Zoals destijds Stalin Oost
Europa dwong communistisch te worden, zo moesten
wij Indonesië accepteren. Het gevolg is dat er een volk
wordt vertrapt".
door Ben Koster
Het voormalig Nederlands Nieuw
Guinea wordt door sommigen be
schouwd als het Nederlandse 'Viet
nam'. Nog altijd worden veel Neder
landers gekweld door de gedachte
dat de voormalige kolonie in 1962 te
gemakkelijk aan Indonesië werd
overgedragen en dat niet alles op al
les is gezet om de naar onafhanke
lijkheid strevende Papua's te steu
nen.
Het trieste lot van de Papua-be-
volking van het huidige Irian Jaya
is niet vreemd aan die gevoelens
van wroeging in ons land. Het Pa-
pua-verzet tegen de als wreed en on
rechtvaardig ervaren 'koloniale' po
litiek van Indonesië neemt toe,
maar lijkt weinig steun te krijgen
van de internationale gemeen
schap. Als oorzaak daarvan wordt
wel genoemd het isolement van
Irian Jaya en het daarmee samen
hangende gebrek aan informatie.
Patrik Tiptan bestempelt zichzelf
als 'boodschapper' van de Papua-
verzetsbeweging OPM (Organisasi
Papua Merdeka). Hij ziet het als
zijn hoofdtaak om 'de wereld' infor
matie te verstrekken over zijn land,
meer begrip te vergaren voor de no
den van anderhalf miljoen Papua's.
Het bedrijven van public relations
is een nieuw fenomeen voor het Pa-
pua-verzet. Tiptan reist daartoe al
een jaar door Azië en Europa. Ook
de Verenigde Staten staan op zijn
lijstje. Het verzet heeft zich vast
voorgenomen het isolement na bij
na dertig jaar eindelijk te doorbre
ken.
Referendum
Na een verbeten strijd kwamen Ne
derland en Indonesië in 1962 over
een dat na een overbruggingsperio
de onder het interim-bestuur van de
Verenigde Naties Nieuw Guinea
met ingang van 1963 aan Indonesië
zou toevallen. Volgens datzelfde ak
koord zou een in 1969 te houden re
ferendum onder de Papua-bevol-
king definitief vorm moeten geven
aan de status van Nieuw Guinea,
toen door Jakarta West-Irian ge
noemd. In meerderheid koos de be
volking van Nieuw Guinea in 1969,
althans blijkens de uitslag van het
referendum, voor aansluiting bij
Indonesië.
Bijna twintig jaar later betitelt Pa
trik Tiptan dit referendum als een
complete farce. "Het waren geen
echte verkiezingen, het was slechts
een raadpleging van kiesmannen,
van stromannen van Indonesië. Te
gen die gang van zaken is niet ge
protesteerd, ook Nederland heeft
dat nagelaten".
Er mag dan betrekkelijk weinig
informatie uit Irian Jaya worden
'gesmokkeld', Amnesty Internatio
nal weet op gezette tijden wel te
melden over executies en martelin
gen van Papua-gevangenen door
het Indonesische leger. Ook de
transmigratiepolitiek die vanuit
Jakarta wordt gedecreteerd is deze
mensenrechtenorganisatie een
doom in het oog. Amnesty betitelt
de transmigratie als een "onmense
lijke en uitbuitende oefening in ko-
Jonialisme"; sinds 1969 hebben al
zeker drie miljoen Javanen hun
overbevolkte eiland verlaten om
zich op bevel van Jakarta te vesti
gen in Irian Jaya. Het gevolg van die
volksverhuizing is wel dat de Pa
pua's in het gedrang komen, dat de
cultuur van de oorspronkelijke be
woners volgens Tiptan systema
tisch om zeep wordt geholpen.
Zorgen
De OPM heeft grote zorgen over de
rol van het leger bij de transmigra
tie. Uit het feit dat de meeste neder
zettingen langs de grens met Papua
New Guinea worden gesticht en
vervolgens door ex-soldaten be-
"Nederland
gedraagt zich
hypocriet. Men
zaaide in de ja
ren vijftig het
onafhankelijk
heidsstreven in
de geest van de
Papua's en liet
ze vervolgens in
de steek. Neder
land accepteer
de de over
dracht van
Nieuw Guinea
aan Indonesië.
En nu steunt Ne
derland via de
Wereldbank en
de EG de onder
drukking van
de Papua's door
Indonesië
(Arrhir f foto'»l
volkt, leiden de rebellen af dat de
transmigratie een wapen is tegen de
opstandelingen. Tiptan: "Het doel
is het breken van het verzet. Daar
naast wordt onze cultuur systema
tisch verwoest, doordat bijvoor
beeld landbouwnederzettingen in
onze jachtgebieden worden ge
sticht".
Tiptan gelooft niets van de recen
telijk verspreide berichten over de
verbeterde toestand in Irian Jaya en
over het begrip dat in Indonesië
voor de Papua's zou zijn ontstaan.
"De Indonesische overheid treedt
in Irian Jaya op als een agressieve,
koloniale macht, die de Papua's
hun .dentiteit wil ontnemen en alles
Javaans wil maken. Irian Jaya is
voor Indonesië weinig meer dan
een wingewest. Per jaar wordt voor
een miljard gulden aan olie, hout,
gas, koper, nikkel en goud het land
uitgevoerd, waar Irian Jaya nauwe
lijks beter van wordt".
"Ook de regenwouden worden op
grote schaal gekapt", vertelt Tiptan,
die uit angst voor represailles wei
gert te poseren voor de fotograaf.
"Naast Indonesische bedrijven
doen daar vooral Japanse en Ko
reaanse bedrijven aan mee. Vroeger
waren ook de Canadezen actief in
de houtkap, maar onder druk van
de Canadese milieubeweging is
daar een einde aan gekomen. Japan
en Korea hebben echter geen sterke
milieubeweging. Voor Indonesië
snydt het mes aan twee kanten het Er verbeven ongeveer du,zend Pa
vormde voor de autoriteiten de aan
leiding om extra legereenheden in
te zetten; een paar honderd meer
dan in de jaren ervoor. Tweehon
derd demonstranten werden gevan
gen gezet. Een aantal van hen
vluchtte het consulaat van Papua
New Guinea binnen, maar onder
druk van Australië werden ze weer
op straat gezet. De leiders van de de
monstratie zitten nog steeds vast.
Verdeeld
krijgt de inkomsten van het hout en
de migranten kunnen zich op vrije
gronden vestigen".
Bevrijdingsbeweging
pua's in ons land. De groep is verre
van homogeen, zegt Tiptan. "Sinds
enkele jaren probeert men de een
heid te herstellen, maar door hun
onderlinge geruzie kunnen ze wei-
De leden van de OPM zien zichzelf nig voor ons doen".
als aanhangers van een links geori
ënteerde bevrijdingsbeweging, die
streeft naar een onafhankelijke
staat "West Papua' (of'West Melane-
sië'). Mocht het ooit zover komen,
dan zullen politieke democratie,
Ook met het beleid van de Neder
landse regering heeft Tiptan weinig
op. "Nederland gedraagt zich hypo
criet. Men zaaide in de jaren vijftig
het onafhankelijkheidsstreven in
de geest van de Papua's en liet ze
culturele vrijheid en economische vervolgens in de steek. Nederland
gelijkheid de kenmerken van die
souvereine staat zijn.
Tiptan: "De beweging ontstond
in het begin van de jaren zestig,
maar werd vooral na 1979 sterk na
dat was afgerekend met de heersen
de verdeeldheid. De jongere gene
raties hebben inmiddels het roer
overgenomen. Niettemin zie ik de
OPM als een gematigde, in de eerste
plaats nationalistische beweging".
De OPM streeft niet naar aanslui-
accepteerde de overdracht van
Nieuw Guinea aan Indonesië en
hielp mee de schone schijn op te
houden rond het referendum van
1969. Nu steunt Nederland via de
Wereldbank en de EG de onder
drukking van de Papua's door Indo
nesië. Nederland wil wapenleveran
ties aan Indonesië niet verbieden,
terwijl de situatie in Irian Jaya ver
gelijkbaar is met die in Zuidafnka,
waartegen wel een wapenembargo
ting bij buurland Papua New Gui- bestaat. We weten dat het Neder-
nea, dat in het verleden door landse volk sympathie voor ons
Australië werd bestuurd en in 1975 heeft, maar de Nederlandse rege-
onafhankelijk werd. Tiptan "On
danks de culturele en etnische over
eenkomsten tussen Irian Jaya en
ring zou zich wel eens wat principië
ler mogen opstellen".
Tiptan beroept zich wat dat be-
Papua New Guinea zou vereniging treft op de zogenoemde 'overeen-
een politieke en historische vergis
sing zijn, die de problematiek nog
complexer zou maken. We hebben
wel de steun van Papua New Gui
nea nodig om onze zaak internatio
naal bekend te maken, maar van de
regering hebben we niets te ver
wachten. Tenslotte heerst er in Pa-
komst van Rome' uit 1962. De toen
malige Nederlandse minister van
buitenlandse zaken Joseph Luns en
zijn Indonesische ambtgenoot
Adam Malik spraken toen af dat de
Papua's zich na 25 jaar opnieuw
zouden mogen uitspreken over een
al dan niet onafhankelijke status
pua New Guinea een neo-koloniale van hun land. In 1963 zou Sukarno.
Papua's in traditionele oorlogsuitmonstering. "Wij staan alleen in ons verzet tegen de Indonesische
machthebbers. Op allerlei manieren proberen ze het verzet de kop in de drukken, terwijl de Operasi Pa
pua Merdeka een gematigde beweging is die een rechtvaardige strijd voort
situatie, waarbij het land econo
misch, maar ook militair wordt ge
domineerd door Australië. En
Australië heeft belang bij rust in de
regio en bij goede betrekkingen met
Indonesië".
Tiptan schat het aantal guerrilla
strijders in Irian Jaya op vijftigdui
zend. Ondanks de enorme over
macht van Indonesië zijn de rebel
len optimistisch over de uiteindelij
ke afloop van hun strijd. Tiptan:
"De Papua-bevolking heeft een
sterke overtuiging; we voeren zeker
geen hopeloze strijd. In 1969 incas
seerden we een nederlaag, maar we
werden niet verslagen. De wil om
oorlog te voeren om Irian Jaya is bij
de Indonesische bevolking niet
groot. Indonesië is bovendien eco
nomisch te zwak om een langdurige
jungle-oorlog te voeren".
Wat Indonesië wel doet, is hard
optreden tegen de rebellen. Amnes
ty International spreekt van "meer
dan honderd politieke gevangenen
in Irian Jaya. willekeurige gevan
genhouding, mishandeling, veroor
delingen op politieke gronden en
buitengerechtelijke executies'. Am
nesty hekelt Indonesië omdat het
land geen enkel internationaal men
senrechtenverdrag heeft geratifi
ceerd.
Jaarlijks houden Papua's in ste
den als Jayapura, Sorong, Merauke
en Manokwari betogingen voor de
onafhankelijkheid van West Papua.
Eind 1988 werd tijdens de jaarlijkse
demonstratie op een voetbalveld in
Jayapura het voormalige Hollan-
dia de vlag van West Papua gehe
sen door Papua-leider dr. Thomas
Wainggai. Wainggai kreeg twintig
jaar cel; zijn vrouw kreeg acht jaar
omdat ze de vlag had genaaid.
De demonstratie van vong jaar
de Indonesische leider in die tijd,
die afspraak hebben bevestigd.
"Het had dus in 1987 of 1988 moeten
gebeuren", aldus Tiptan, die tegelij
kertijd met spijt vaststelt dat het er
nooit van is gekomen.
Vluchtelingen
Tiptan verwacht van Nederland en
Europa in de eerste plaats aandacht
en morele steun. Ook humanitaire
en financiële hulp zijn welkom. Er
is geld nodig om de tienduizend Pa
pua's die naar Papua New Guinea
zijn gevlucht juridisch bij te staan.
"Hoewel de vluchtelingen onder
VN-bescherming staan, schrijft de
regering van Papua New Guinea ze
de wet voor. Ze mogen de vluchte
lingenkampen nauwelijks verlaten.
Ze hebben zelfs een pasje nodig om
naar de markt te gaan. De toestand
in de kampen wordt bewust slecht
gehouden om de vluchtelingen er
toe te bewegen terug te gaan".
Via kerkelijke hulporganisaties
en de Stichting Vluchtelingenwerk
in ons land werd de toestand in en
om de vluchtelingenkampen in Pa
pua New Guinea onlangs onder
zocht De regering in Port Moresby
is reeds geruime tijd bezig de 17
kampen aan de grens met Irian Jaya
te ontruimen en de aldaar verblij
vende vluchtelingen over te bren
gen naar geïsoleerde, zeer moeilijk
bereikbare kampen. De vluchtelin
gen worden voor de keuze gesteld:
verhuizen naar de verder landin
waarts gelegen kampen of terugke
ren naar Irian Jaya. Vierduizend
vluchtelingen keerden inmiddels
terug naar Irian Jaya. Een even
groot aantal heeft nog geen keuze
gemaakt. In nood als ze zijn door
het stopzetten van de voedselvoor
ziening, lijkt hun deportatie door
de politie onvermijdelijk.
Papua New Guinea wil de vlakbij
de grens gelegen kampen ontrui
men vanwege de guerrilla-activitei
ten die de OPM vanuit de kampen
onderneemt De OPM-acties lokken
Indonesische represailles uit. Gere
geld zouden Indonesische troepen
de grens met Papua New Guinea
overschrijden. Amnesty meldde on
langs dat Papua New Guinea al
meerdere rebellen, onder wie MPO-
leider Melky Salossa, aan Indonesië
heeft uitgeleverd. Behalve werk
loosheid en gebrek aan onderwijs is
de grote verdeeldheid onder de
vluchtelingen een probleem waar
men in de kampen mee te maken
heeft.
Niet somber
Ondanks alles ziet Tiptan de toe
komst niet somber in. "Ik ben ervan
overtuigd dat het ons op langere ter
mijn zal lukken internationale aan
dacht te krijgen. We streven immers
naar vrede, rechtvaardigheid en
harmonie en dat zijn internationale
doelen. De internationale gemeen
schap zal naar ons luisteren, anders
zyn vrede en rechtvaardigheid lege
begrippen. Zoals Oost-Europa door
Stalin werd gedwongen communis
tisch te worden, zo werden wij ge
dwongen Indonesië te accepteren.
De geschiedenis wijst uit dat derge
lijk onrecht uiteindelijk achter
haald wordt".
Een vertrouwd beeld in Irian Jaya en Papua New Guinea.
"Ondanks de culturele en etnische overeenkomsten tussen Irian
Jaya en Papua New Guinea zou vereniging een politieke en his
torische vergissing zijn".
