Gegevens van patiënt
nog te vaak op straat
Crisis komt niet toevallig na falen Intifada
Helderheid nodig
over tafelviering
REPORTAGE)
Leila Shadid en de verwarring binnen de PLO
Eed van Hippocrates is niet meer genoeg voor privacy in gezondheidszorg
DONDERDAG 11 OKTOBER 199U
GEESTELIJK LEVEN
DEN HAAG - De Palestijnse Be-
vrijdings Organisatie (PLO) ver
keert in problemen. Door niet open
lijk de Iraakse president Saddam
Hussein te veroordelen in het Golf-
conflict, heeft de PLO zich interna
tionaal tot een paria gemaakt. Ara
bische landen gooien Palestijnen
het land uit. financiële en politieke
steun wordt opgezegd en de wester
se sympathie voor de Palestijnse
zaak lijkt grotendeels verdwenen.
Maar volgens de nieuwe verte
genwoordigster van de PLO in Den
Haag, Leila Shahid, wordt het Pale
stijnse standpunt niet goed begre
pen. De PLO heeft niet de kant van
Hussein gekozen. "De PLO heeft de
bezetting van Kuwayt onvoorwaar
delijk veroordeeld. Het gaat om de
verwerving van een gebied door ge
weld en daar zijn wij tegen".
"Over ons standpunt is echter
verwarring ontstaan na de vergade
ring van de Arabische Liga in Cairo,
een week na de Iraakse invasie.
Toen werd een resolutie met twee
punten in stemming gebracht. De
resolutie wilde een veroordeling
van Saddam Hussein plüs een goed
keuring van het sturen van Ameri
kaanse en Arabische troepen naar
Saudi-Arabie. Wij zijn van oordeel
dat uitsluitend Arabische troepen
mogen worden ingezet. Daarom
konden we de resolutie, met beide
punten, niet steunen".
Verwarring was er ook aan de zij
de van de PLO zelf, die enkele da
gen na de top in Cairo verklaarde
niet tegen de resolutie te hebben ge
stemd, maar zich van stemming te
hebben onthouden. "Sindsdien is
het standpunt van de PLO uitge
legd als steun aan Saddam en dat is
onjuist. Voorzitter Arafat heeft op
diverse bijeenkomsten de Iraakse
invasie in Kuwayt veroordeeld,
maar de pers heeft er geen aandacht
meer aan willen besteden".
Toch heeft de PLO zich niet ge
heel tegen Saddam willen keren.
Dat komt volgens Shahid omdat de
PLO "een bemiddelingsfunctie" in
het conflict heeft. "Een bemidde
laar veroordeelt niet een van de
twee kanten. We praten met alle
partijen, we lobbyen om een politie
ke oplossing voor de crisis te vin
den. Want de PLO is ervan over
tuigd dat een militaire actie rampza
lig is".
"Ons voorstel is: het terugtrek
ken van de westerse troepen uit het
gebied, alleen onder VN-vlag mo
gen er troepen worden gelegerd; on
derhandelingen tussen Irak en Ku
wayt over de schulden- en grensge
schillen; verkiezingen in Kuwayt
om een legitieme regering in te stel
len; en een regionale oplossing voor
de problemen van Kuwayt, Liba
non en Palestina".
De 41-jarige Shahid is nog maar drie
weken actief in haar functie. Ze
volgde Afif Safieh op, die voor de
PLO naar Londen vertrok. Shahid
studeerde in Bayrut nadat haar fa
milie uit de door Israël bezette ge
bieden moest vluchten. Ze was ac
tief in de studentenbeweging in Pa
rijs, waar ze promoveerde. "Veelbe
lovend", noemt ze haar nieuwe
functie, waarin de Golfcrisis op dit
moment al haar aandacht vergt.
Geen controle
Het PLO-standpunt heeft tot gro
te interne problemen geleid. De ra
dicale fracties van de PLO, de
PFLP onder leiding van George Ha-
bash en de DFLP van Naif Hawat-
meh, riepen onlangs op om Ameri
kaanse eigendommen aan te vallen
als er een oorlog uitbreekt. Boven
dien kondigden zij aan hun hoofd
kwartieren van Damascus naar
Baghdad te verplaatsen. Daar heb
ben al eerder beruchte leiders als
Abu Abbas en Abu Nidal hun toe
vlucht gezocht.
Het is de vraag of Arafat nog in
staat is de diverse fracties bijeen te
houden. Shahid: "Habash en Ha-
watmeh vormen maar een kleine
minderheid binnen de PLO en zij
zullen zich moeten neerleggen bij
de besluiten die het PNC (het Pale
stijnse parlement in ballingschap)
heeft genomen. Natuurlijk is het
mogelijk dat zij tot terroristische
aanslagen overgaan. Maar daar kun
nen wij niets aan doen, we hebben
er geen controle over. Je moet be
denken dat een aantal landen in de
Golf-regio hun acties van harte on
dersteunt".
"Overigens vind ik het wel begrij
pelijk dat het Palestijnse volk onge
duldig wordt in de huidige situatie.
Overal zie je foto's van Arabieren
die demonstreren tegen de Ameri
kanen en voor Saddam. Ze voelen
dat de VS een keus hebben gemaakt
die tegen de belangen van de Arabi
sche volkeren indruist".
Keerpunt
"Persoonlijk denk ik dat het geen
toeval is dat er een crisis komt nadat
driejaar geweldloos verzet in de be
zette gebieden (Intifada) niets heeft
opgeleverd. De oproep van de PLO
aan Israël om tot een dialoog te ko
men, en de diplomatieke stappen
van de PLO hebben geen succes ge
had. Dat heeft tot grote onvrede bij
de Arabieren geleid. En de weige
ring van de Amerikanen serieus het
eigen vredesplan van minister Ja
mes Baker (buitenlandse zaken) uit
te voeren door Israël te dwingen het
te accepteren, heeft eveneens
kwaad bloed gezet".
"De huidige crisis is dan ook een
manifestatie van de ongezonde si
tuatie in het Midden-Oosten: volke
ren zonder rechten, ondemocrati
sche regimes, sociaal-economische
problemen. Als de VS zich eerder
serieus met het Palestijnse pro
bleem, dat de bron van het conflict
is, hadden beziggehouden, dan zou
den ze nu zijn binnengehaald als de
verdedigers van de stabiliteit en de
vrede in het Midden-Oosten".
"We bevinden ons nu op een keer
punt", zegt de nieuwe PLO-verte-
genwoordigster. "Nu de VS en de
Europese landen in de Golf zijn,
hebben ze de mogelijkheid de deur
te openen naar een nieuwe orde in
het Midden-Oosten, volgens demo
cratische tradities. Komt die er niet,
dan dreigt een derde wereldoorlog:
één tussen het westen en de Arabi
sche landen".
Van onze redacteur Jeroen Dirks
LEIDEN Het laatste waar patiënten zich zorgen over maken bij opname in het ziekenhuis, is wat
er gebeurt met hun persoonlijke gegevens. Waar het vooral om gaat is: beter worden. Toch kan het
geen kwaad om de dokter of de zuster er op te wijzen dat ze zorgvuldig met die gegevens moeten om
springen, want ze maken er nog wel eens een potje van. Professor A.R. Bakker werd onlangs ontvan
gen in een ziekenhuis waar in de wachtkamer voor bezoek gegevens van patiënten keurig stonden
gerangschikt in een archiefkast, met op een briefje het verzoek ze na gebruik weer op de goede plaats
terug te zetten.
Prof Bakker, hoogleraar Medische bezig zijn met een patient gebeurt, dergelijke problemen simpel is. In
Informatica aan de Leidse universi- Zo kan het voorkomen dat een arts theorie tenminste. Als patiëntgege-
teit, is een van de mensen die heeft' ook in de lift of in de trein allerlei vens in de computer worden opge-
geadviseerd bij de samenstelling patiënten 'even doorneemt'". slagen, dient voor elke medewerker
van Privacy in de gezondheidszorgLouwerse: "Het probleem is: hoe te worden vastgelegd tot welke
een handboek voor iedereen die in krijg je de medici en verpleegkundi- soort gegevens hij toegang heeft,
de gezondheidszorg werkt en met gen zo gemotiveerd dat ze redelijk Het computersysteem kan dan con
vert rouwe lij ke gegevens heeft te zorgvuldig met de gegevens om
gistratie, die de instellingen in de speelt als het fout gaat. Ofdat hij
gezondheidszorg noopt tot het ma-
ken van reglementen
Hippocrates
Wat mag er in de computer, wii
heeft toegang tot welke gegevens ei
hoe te handelen in noodgevallen
Dat zijn zo een paar van de vragen, schien weer nodig",
waarop in de reglementen een ant- tit i_x j
woord moet staan en waarop het WaCntWOOrG
troleren of de betreffende mede
werker iets te maken heeft, met de
patiënt. Iedere arts of verpleegkun-
dige krijgt een wachtwoord dat hij
staat is om op te spelen. Daar is de moet intypen om 'binnen te ko-
sfeer in een ziekenhuis niet naar. men'. Bij een dergelijke controle is
Als het bij een bank fout gaat, haal het niet mogelijk dat iemand van de
je je geld weg en breng je dat ergens diëet-afdeling even snel kan kijken
anders onder. Bij een ziekenhuis hoe het staat met een familielid of
gaat dat niet zo, want zo wordt met meneer Pietersen, die met een
vaak geredeneerd dat heb je mis- gebroken been is opgenomen.
Uiteraard is het systeem pas vol
maakt met een 'inbreekmogelijk-
Bakker (r) en Louwerse: "Vraag je artsen of ze privacy belangrijk vin
den, dan zullen ze altijd zeggen: 'Ja, natuurlijk. Jazeker, vind ik dat be
langrijk'. Tegelijk zijn ze echter doodsbenauwd dat hun werk er onder
lijdt". (foto Henk Bouwman)
handboek een antwoord formu- Als de medische dossiers staan op-
leert. Eén ding is daarbij zeker: de gesteld in de wachtkamer voor het mee >n de computer geen rekening
Eed van Hippocrates op zich is niet bezoek, is dat een wel heel duidelijk 's gehouden. Chirurgen en anaes-
voldoendc. Volgens die eed mag geval van slordig omgaan met pri- thesisten die snel moeten opereren,
een dokter geen gegevens over pa- vé-gegevens. Maar er zijn ook sub- kunnen dan niet wachten totdat ze
tiënten naar buiten brengen. De tielere voorbeelden. Toen het maga- alle noodzakelijke gegevens bijeen
veelgeroemde geheimhoudings
plicht.
"Maar ik kom het regelmatig te
gen bij wetenschappelijke voor-
Cicero van het AZL onlangs hebben gesprokkeld. Zij hebben
een artikel publiceerde over priva- dus 'inbraakbevoegheid', maar
cy
de gezondheidszorg, stond moeten zich achteraf wel kunnen
daarbij een foto geplaatst van de ge- verantwoorden als ze daarvan ge-
drachten: een röntgenfoto van een interviewde met naast zich een ter- bruik maken. Technisch is het voor
patient met een bepaalde ziekte, minal met een sticker, waarop het de computer in elk geval geen pro-
Daarop, duidelijk zichtbaar, naam wachtwoord van een van de compu-
en geboortedatum van de patiënt, ters met persoonsgegevens. Puur
Dat kan dus niet. Na afloop spreek toeval, maar de sticker was duide-
ik de spreker daar altijd op aan. En lijk leesbaar voor iedereen die de fo- Hoe simpel de oplossing in theorie
dan zeggen ze: joh, je hebt gelijk, we to wat beter bekeek,
zullen die naam voortaan wegla
ten". weet Bakker.
"Er is geen enkele reden om aan ander instituut hadden geleverd
bleem 'inbraken' te registeren.
Vensterbank
ook is, in de praktijk gaat het an-
Louwerse: "Het is ook gebeurd ders. Bakker: "Medisch personeel
gegevens op papier aan een wisselt onderling wachtwoorden
instituut hadden geleverd, uit. Het is niet zo moeilijk in zieken
de goede trouw van de medici te Bij een schoonmaak daar. bleek huizen de statussen van patiënten
plotseling dat die gegevens, waar- in de vensterbank te zien liggen.
twijfelen", stelt ook een van de
schrijvers van het handboek, C. onder vertrouwelijke patiëntgege-
Louwerse van de Centrale dienst vens. op straat terecht waren geko-
Informatievoorziening van het Aca
demisch Ziekenhuis Leiden. "Ik JP
ben bang dat het in het vuur van het nadrukken dat de oplossing voor tuurüjk, Iedereen bedoelt het goed,
Briefjes met de uitslagen van het la
boratorium liggen soms duidelijk
zichtbaar op de afdeling. Iedere am
bulante patiënt kan ze inzien. Na-
maar met de gegevens wordt vaak
onnadenkend en slordig omge
gaan".
Problematisch is volgens Lou
werse ook de "tweeslachtige hou
ding" die sommige specialisten in
nemen. "Vraag je ze of ze privacy
belangrijk vinden, dan zullen ze al
tijd zeggen: 'Ja, natuurlijk. Jazeker,
vind ik dat belangrijk'. Tegelijk zijn
ze echter doodsbenauwd dat hun
werk er onder lijdt. Ze zijn bang dat
ze geen wetenschap kunnen bedrij
ven, bang ook dat de patiënt inzage
zal vragen in zijn eigen gegevens",
aldus Louwerse.
Bakker: "Het gebruik van pa
tiëntgegevens voor wetenschappe
lijk onderzoek hoeft geen probleem
te zijn. Als de patiënt maar toestem
ming geeft. Soms liggen dingen nu
eenmaal gevoelig. Je zal maar een
beroemde pianist zijn en je gehoor
gaat achteruit. Dat hoeft niet ieder
een te weten. Maar ik denk dat als
gewoon toestemming wordt ge
vraagd om de gegevens te gebrui
ken voor onderzoek, de meeste
mensep geen bezwaar zullen heb
ben".
Wat inzage in de gegevens betreft,
daar laat het handboek geen twijfel
over bestaan. Iedere patiënt heeft
het recht om alles wat over hem of
haar is opgeslagen, in te zien. "Be
halve als daardoor de privacy van
derden geschaad kan worden. Dat
is echt de enige uitzondering. In dat
geval moet je denken aan psychia
trische patiënten of gegevens over
erfelijke ziekten", stelt Bakker.
Maar zelfs in die gevallen kan een
patiënt op grond van de Wet Per
soonsregistratie naar de rechter te
stappen om alsnog inzagerecht te
eisen.
Bakker: "Al met al kan zonder
grote problemen aan de Wet Per
soonsregistratie worden voldaan. Ik
herinner me nog dat ik een keer
sprak over privacy in een zieken
huis dat al met een keurige toe
gangsregeling werkt. Op een gege
ven moment stond een chirurg op,
helemaal rood aangelopen. 'Er is
geen beperking! Ik heb er nog nooit
iets van gemerkt dat ik niet bij be
paalde gegevens zou kunnen ko
men', zei hij. 'Dat klopt dan mooi',
antwoordde ik, 'kennelijk vraagt u
gegevens waarvoor u bevoegd bent
en die krijgt u dus'".
adverteïJTIE
mo°'
Ziekenhuizen gaan soms slordig om met patiëntgegevens. Dat moet veranderen.
Hervormde en gereformeerde organen:
LEIDSCHENDAM - De Ne
derlandse bisschoppen moe
ten duidelijk maken, of zij een
protestant alleen maar tot de
eucharistie toelaten, als hij of
zij rooms-katholiek wordt.
De instanties voor de relatie met
de RK Kerk van de Hervormde
Kerk en de Gereformeerde Ker
ken constateren dat de overeen
stemming tussen de kerken over
de maaltijd des Heren zeer groot
is. Maar toch mogen niet-katho-
lieken niet aan de communie
deelnemen.
Is de RK Kerk nog altijd niet
losgekomen van de opvatting dat
oecumene eigenlijk betekent dat
iedereen weer rooms-katholiek
moet worden, vragen zij zich af.
De twee instanties roepen de be
sturen van beide kerken op dit de
bisschoppen op de man af te vra
gen.
Het hervormd beraad over de
verhouding tot de RK Kerk en de
gereformerde sectie Reformatie-
Rome doen hun oproep in hun re
actie op het eindrapport 'Maaltijd
des Heren en kerkelijk ambt', dat
begin vorig jaar na zes jaar studie
werd gepubliceerd.
Het rapport was opgesteld door
een commissie van rooms-katho-
lieken, oud-katholieken, her-
GOR-studie: in
ethiek is bijbel
niet enige bron
GRAND RAPIDS (ANP) - De
bijbel speelt voor gereformeer
den een belangrijke rol in ethi
sche vraagstukken, maar hij is
niet de enige factor in beslissin
gen. Ook sociale, culturele en his
torische argumenten moeten
worden afgewogen, als gerefor-
meerdën een beslissing over een
ethische kwestie moeten nemen.
Dit is de strekking van een rap
port van de Gereformeerde Oecu
menische Raad (GOR) over
Schriftgebruik in de ethiek. Tot
de opstelling van het rapport is in
1988 besloten, toen de Gerefor
meerde Kerken in Nederland in
Harare onder vuur werden geno
men om hun liberale standpunt
over homoseksualiteit.
"Er is geen enkele ethische be
slissing die los staat van de tijd",
zegt de gereformeerde hoogleraar
dr. H. Baarlink, die samen met dr.
J. Vlaardingerbroek, predikant in
Rotterdam, en vijf theologen uit
Zuid-Afrika, Zambia en Canada
het rapport heeft geschreven.
"Een ethische beslissing vloeit
niet zo maar uit de bijbel voort,
maar moet eerst door heel wat ze
ven heen".
Het rapport gaat niet in op ho
moseksualiteit en andere ethi
sche kwesties die binnen de GOR
veel stof hebben doen opwaaien.
Het wil wel zicht geven op de in
terpretatie van de bijbel die bij
voorbeeld in de Gereformeerde
Kerken tot bepaalde opvattingen
heeft geleid die door vele andere
GOR-kerken onbijbels worden
geacht.
Volgens Baarlink is het rapport
"een paar stappen vooruit voor
die GOR-lidkerken die de naam
hebben wat conservatiever te zijn
dan wij". Hij geeft toe dat er "voor
gereformeerden in Nederland
niet zoveel baanbrekends in zal
staan". Alle 29 lidkerken van de
GOR moeten voor de algemene
vergadering in 1992 (Athene) rea
geren op het rapport.
De Nederlandse reactie zal vol
gens oecumene-secretaris dr. L.
Koffeman van doorslaggevende
betekenis zijn voor de vraag of de
Gereformeerde Kerken na 1992
lid van de GOR blijven. De gere
formeerde synode besloot vorige
week de contacten met de GOR te
intensiveren, terwijl op hetzelfde
moment een Zuidafrikaanse lid
kerk de kleine oecumenische or
ganisatie vaarwel zei.
Wereldraad moet
flink bezuinigen
GENEVE (EPS) - Het uitvoe
rend comité (dagelijks bestuur)
van de Wereldraad van Kerken
spreekt nog voor het einde van dit
jaar met stafleden over maatrege
len om de uitgaven terug te drin
gen. Het bestuur eist dat de uitga
ven meer met de inkomsten in
overeenstemming worden ge
bracht.
Volgens een begrotingsvoor
stel van de stafleden zou tegen
over 43.43 miljoen Zwitserse
frank (ongeveer 57 miljoen gul
den) slechts 37.13 miljoen frank
(ongever 50 miljoen gulden) aan
inkomsten staan.
Als redenen voor de financiële
problemen, die overigens niet
nieuw zijn, worden genoemd de
waardevermindering van de
mark en dollar, de muntsoorten
waarin de Wereldraad zijn inkom
sten ontvante, ten opzichte van de
Zwitserse frank, en de oplopende
inflatie in Zwitserland. Ook de
groei van het aantal personeelsle
den van 309 begin vorig jaar, naar
340 nu is debet aan de tekorten.
Bovendien vindt het bestuur dat
niet verder op de reserves mag
worden ingeteerd.
vormden, gereformeerden en lu
theranen. Zij kwamen na bestu
dering van liturgische teksten tot
de conclusie, dat op het gebied
van eucharistie/avondmaal en
ambt toenadering tussen de ker
ken mogelijk is.
In een reactie op dit rapport zei
de voorzitter van de hervormde
synode, ds. B. Wallet, dat alle ker
ken zich zouden moeten scha
men, dat er nog geen stappen op
weg naar eucharistische gemeen
schap zijn gezet. De grote protes
tantse kerken laten rooms-katho-
lieken tot tot het avondmaal,
maar de RK Kerk weert anders
denkenden van de communie.
Zo is in Zoeterwoude tot grote
teleurstelling van de hervorm
den, juist dezer dagen een defini
tieve streep gezet onder de geza
menlijke vieringen, zoals die al ja
ren plaatsvonden. Pater R. van
Lieshout van de rk parochie daar,
wil geen verantwoordelijkheid
dragen voor "de maaltijd des He
ren met maximale gastvrijheid".
Daarnaast zijn niet-katholieken
ook niet welkom om aan de com
munie deel te nemen.
De hervormde en gereformeer
de instanties betreuren het dat de
RK Kerk tot nu toe zo hardnekkig
vasthoudt aan haar hiërarchische
structuur en zo weinig oog heeft
voor de waarde en de noodzaak
van synodale elementen in de be-
stuurs- en beleidsstructuur van
de kerk.
Volgens 'Maaltijd des Heren en
kerkelijk ambt' moet de RK Kerk
er nog aan wennen, dat de gelovi
gen meer stem krijgen. Er wordt
zelfs van "overlast" voor de kerk
leiding gesproken. De instanties
hebben de indruk dat "het voor
ons fudamentele gegeven van de
collegialiteit van de ambtsdra
gers en van de eigen verantwoor
delijkheid van de gelovigen" on
voldoende is gepeild.
De reactie van de hervormde en
gereformeerde instanties wordt
eind deze maand besproken tij
dens de gezamenlijke vergade
ring van de hervorde, gerefor
meerde en lutherse synodes.
Emilio Castro. (archierroto)
Castro bezoekt
Chinese kerken
GENEVE (EPS) Secretaris-ge
neraal Emilio Castro van de We
reldraad van Kerken brengt deze
week een bezoek aan China om te
bekijken of de Chinese kerken
kunnen deelnemen aan de grote
assemblee van de Wereldraad, die
volgend jaar februari in Canberra
plaatsvindt.
Ook wordt besproken of de
Chinese raad van kerken lid kan
worden van de Wereldraad. Voor
de communistische revolutie van
1949 waren vier Chinese kerken
lid van de Wereldraad. Daarna
werd het lidmaatschap hun door
de Chinese overheid, die vijandig
tegenover de christelijke religie
staat, verboden.
Vorig jaar waren de Chinese
kerken voor het eerst officieel
vertegenwoordigd op de zen
dingsconferentie van de Wereld
raad in San Antonio.
Volgens recente Britse onder
zoeksgegevens leven er in China
ongeveer 20 miljoen christenen.
De Chinese overheid schat hun
aantal op de helft. Veel kerken
opereren echter 'ondergronds'.
De Chinese overheid zet dergelij
ke kerken echter onder grote
druk.
Moker. De kerkelijke omroep
Moker besteedt in de uitzending
van vanavond (aanvang 7 uur)
aandacht aan de kerkeveiling in
Zoeterwoude t.b.v. de missie en
het festival voor de toekomst in
Nijmegen. Ontvangst via FM
105.7 of kabel FM 88.1.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Vrou
wenparochie mw. A. Marra-Ferwerda
kand. Dronrijp; aangenomen naar As
sen (toez.) F. Bos Den Haag.
Gereformeerde Kerken: aangeno
men naar Reeuwijk (herv.-geref.) J.P.
Koning Rotterdam-Zuid.
Geref. Kerken vrijgemaakt: beroe
pen te Bunschoten, Winsum, Meppel
J. J. Schreuder Bunschoten, te Nieuw-
leusen Jt. Janssen Almelo, bedankt
voor Noordbergum en Vlaardingen K.
de Vries IJsselmuiden-Grafhorst
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Middelharnis en otterdam-
C. G.J. van Aalst Benthuizen.
