D@ geit is een
grappig beest
Yerto Maassluis heeft een wel
heel slecht voorbeeld gegeven
Het beste als ze er nog
'van moeten groeien'
WOENSDAG 10 OKTOBER 1990
Geitenhouderij heeft toekomst maar alleen grote bedrijven redden het
Het is keihard werken, maar ook ontzettend leuk. Twee boeren
vertellen waarom zij kozen voor het, wellicht, grappigste
landbouwhuisdier: de geit. De koe der armen wordt eindelijk
voor vol aangezien.
Appelwijzer 7
Ze heeft iets vertederends, de geit.
Het is vrijwel het enige landbouw
huisdier dat enthousiast en uit eige
ner beweging op je afkomt, zonder
een bokkige houding aan te nemen.
Men noemt haar wel de koe der ar
men, een weinig vleiende benaming
die nog dateert uit de tijd dat kin
derrijke gezinnen zich voedden met
de melk van het ietwat hoekige dier
met zijn wijsneuzenblik. Toen ech
ter de leefomstandigheden verbe- IHPHi
terden en men gemakkelijker aan kan er een heel enthousiast verhaal
van de Nederlandse melk wordt ge
ëxporteerd naar het buitenland,
waar men er kaas van maakt. Ook
gaan er Nederlandse geitekazen de
grens over, zelfs naar de Verenigde
Staten. De populariteit van Neder
landse geitekaas stijgt de laatste ja
ren, maar een vetpot is het nog niet.
Uitgekiend
'Klopt", beaamt Tony Verkade, "ik
'gewöne' melk kon komen, veran- over ophangen, want het is erg leuk, Hendrik Bikker maakt met zijn echtegenote Marja 600 kilogram geitekaas per week.
door
Suzanna Heikoop
derde de geit van melkleverancier maar ik wil niet de indruk wekken
in hobbydier. dat het allemaal rozegeur en mane-
schijn is. Er zit een stijgende lijn in,
maar we moeten een aantal zaken
nog beter gaan doen en een voor
beeld nemen aan de grote melkvee
houderij. Daarin heeft men heel
goed uitgekiende fokprogramma's,
Bij een aantal boeren liep de hob- die geheel zijn gericht op de melk-
by uit de hand, waardoor meer melk gifL Daar moeten wij ook naartoe,
werd geproduceerd, die vervolgens We moeten zorgen dat we goede
werd verkaasd en aan liefhebbers bokken vinden, die nakomelingen
werd verkocht. Zo groeide tien jaar leveren waarbij de melkgift erfelijk
geleden langzaam de groep bedrij- a] op een hoog plan zit".
Tony Verkade heeft samen met
- - zijn vrouw een geitenbedrij fin Stol-
den voor een belangr.jke aanvulling wiJk. In 1984 nam hij het bedrijf met
op het inkomen. De laatste jaren achttien koeien over. Met de invoe-
werd de geitenhouderij steeds pro- nng van de superheffing verkocht
fessioneler. De geitenhouders vere
nigden zich, zorgden met elkaar
voor coöperatieve melkafzet en be-
hij zijn koeien en het melkquotum
en vervolgens ging hij zich volledig
aan de geitenhouderij wijden. In de
gonnen gegevens uit te wisselen mooie oude weiden achter zijn be
over het fokken en verbeteren van drijf grazen momenteel ruim drie-
de rassen en het efficiënter maken honderd, overwegend witte dieren,
van het bedrijf. - - - -
Grotere stal
Hoewel de geitenhouderij nog "Niet dat ik dat zo graag wil", ver-
steeds een kleine bedrijfstak is met duidelijkt hij, "maar die grootte heb
een paar honderd grotere, serieuze
bedrijven, wordt in ons land toch
zo'n zestien miljoen liter melk ge-
ik nodig om met mijn bedrijf be
hoorlijk te kunnen draaien. Ik ver
koop de melk aan een ander, die er
produceerd. Hoeveel kaas daarvan kaas van maakt. Er komt ook een
wordt gemaakt is niet helemaal be- nieuwe melkstal, met mooi strak te-
kend. Sommige geitenhouders gelwerk. Deze heb ik nog zelf ge-
melken de geiten en maken er kaas bouwd, met houten tafels, waarop
van, anderen leveren de melk aan de dieren worden gemolken. Ik
een fabriek of een collega, die er melk hier twaalf geiten tegelijk. De
kaas van maakt. Enkelen maken ka- meeste dingen in de stal heb ik zelf
zen en verkopen die weer aan grote- moeten maken of bedenken. Eigen-
re kaasproducenten. Een gedeelte lijk is er nog niet zo ontzettend veel
bekend over het houden van geiten
op grote schaal, dus je moet alles
zo'n beetje zelf proberen".
Even later rijden we met Verka-
de's auto door de diepe sporen in
het land naar de weide waar de gei
ten staan. Nog vóór we bij het hek
arriveren, komen de driehonderd
dieren al in beweging. Als Tony
Verkade uitstapt en over de afraste
ring klimt, lijken ze te grijnzen. Een
groep verdringt zich nieuwsgierig
rond de boer. Ze zien er stuk voor
stuk fantastisch uit. Dat ziet niet al
leen de leek, maar is ook de waarne
ming van S. de Jong Szn., een groot
deskundige in ons land op het ge
bied van de geitenhouderij. De
oude keurmeester is die dag meege-
togen als gids en vraagbaak. Want
waar moet je nu op letten bij de be
oordeling van de gezellige scharre
laars? Geen twee geiten lijken het
zelfde en toch zijn ze allemaal even
grappig.
De Jong ziet zeker toekomst voor
de Nederlandse geitenhouderij.
"Maar", zegt hij nadrukkelijk, "dan
moeten het grote bedrijven zijn, an
ders kan men er niet van rondko
men. Of je moet er een tweede be
drijfstak naast hebben. Bovendien
zou de melkprijs wat hoger moeten
zijn. Meestal ligt deze beneden een
gulden per liter en dat is eigenlijk te
weinig".
Samen
Die middag bezoeken we Hendri
Bikker, die samen met zijn broer
een maatschap heeft in Hoogblok-
land, iets ten noorden van Gorin-
chem. Hendri verzorgt en melkt 240
geiten in de stal achter het dubbele
huis, terwijl zijn broer rechts een
melkveestal heeft. Een aantal za
ken, zoals de voedervoorziening,
doen de broers samen. De produk-
tie van respectievelijk geitekaas en
boerenkaas en de verzorging van
het vee houden ze gescheiden. Hen
dri melkt zestig geiten tegelijk,
waarna de melk rechtstreeks naar
de koeltank in de kaasmakerij
vloeit. Hij maakt drie keer per week
kaas.
Hendri Bikker "Ik maak zo'n zes
honderd kilo kaas per week. Ze rij
pen eerst een paar weken op ons be
drijf, waarna ik ze verkoop aan een
groter bedrijf, die ze weer afzet aan
supermarkten en ze ook exporteert.
Op dit moment loopt dat heel goed.
Aan huis verkopen doen we eigen
lijk met, want dat kost toch vrij veel
tijd. En tijd heb je heel hard nodig
om zo'n bedrijf draaiende te hou-
Geen idee
"Het is maar goed dat ik van werken
hou, anders had ik een slecht leven.
Mijn vrouw werkt ook mee. Zij
werkt de kazen af, conserveert en
onderhoudt ze. Doe je dat niet, dan
komen er lelijke vlekken op".
Zodra het mooi weer is, gaan de
geiten naar buiten. Voor de dieren
die voor de eerste keer lammetjes
hebben gekregen, de jaarlingen, is
het allemaal nog een beetje vreemd.
Hendri: "Moet je kijken, ze blijven
gewoon aan het hek staan als ik ze
in de wei heb gebracht. Ze hebben
geen idee wat ze daar moeten doen
en blijven soms de hele dag wach
ten. De ouderen begrijpen het ge
lukkig beter. Die lopen meteen naar
achter en gaan lekker grazen. Bij
het melken valt het ook niet mee
met die jonge geiten. Die moet ik
soms echt de melkstal indragen om
dat ze er nog geen notie van hebben
wat ze daar moeten doen. Geiten
houden is erg bewerkelijk, maar het
is wel leuk".
's Morgens begint Hendri om zes
uur met melken. Als hij daarmee
klaar is, pasteuriseert hij de melk,
waarna hij haar te stremmen zet. In
de middag zijn de eerste kazen
klaar. Ze wegen zo'n vier kilogram
per stuk en zijn wit van kleur. "Hy
giëne is het allerbelangrijkste", be
nadrukt hij, "want er hoeft maar een
verkeerde bacterie in te zitten en er
ontstaat een geheel andere smaak.
Op zich is dat niet erg, maar in de su
permarkt moet je constant met de
zelfde kaas komen. Vandaar dat ik
de melk ook eerst pasteuriseer.
Daardoor krijg je altijd dezelfde ge
lijkmatige smaak. Het maken van
geitekaas luistert nauwer dan de
produktie van gewone boerenkaas
van koemelk. Een boerenkaas van
een iets mindere kwaliteit brengt
namelijk nog redelijk wat geld op.
Een minder goede geitekaas is ei
genlijk nauwelijks verkoopbaar,
dus moet je wel extra secuur wer
ken. Ga maar na, die bak daar heeft
een inhoud van 2500 liter. Als daarin
wat mis gaat, verlies ik in één klap
duizend gulden. Dus je past wel op,
hè".
De Cpx's is een echte zomer- en najaarsappel. De aanvoer van deze naar
de Britse kweker M. Cox uit Colborn genoemde appel is van oudsher
de 'koning onder de tafelappels', vooral door zijn karakteristieke aro
ma.
De Cox's is een kleine, wat platte appel met aanvankelijk een bleek
groene kleur, die bij het doorrijpen geel wordt met een mooie oranjero
de blos. Het vruchtvlees is witgeel, vast en sappig en zeer aromatisch.
De Cox's is een typische handappel. Geschikt om sap uit te persen,
maar ook voor appelmoes, waarbij de Cox's dan wel samen met andere
appels gebruikt moet worden.
din*
r medewerkster Ineke Volkers, diëtist Voorlichtinitsbureau voor de Vo
Ieder kind heeft zijn eigen manier van groot worden. Het ene kind schiet
de hoogte in, het ander blijft nog wat langer klein. Wanneer ze er nog van
moeten groeien is het belangrijkst dat er goed en gevarieerd gegeten
wordt.
Blijft een achtjarig kind wat achter in de groei, dan helpen bekers volle
melk en borden vol eten niet. Een kind dat goed eet. drinkt en slaapt, zal
eens gaan groeien. Het is dus een kwestie van geduld hebben.
Tussen het vierde en twaalfde jaar wordt aan het lichaam van een kind,
of hij nu flink de hoogte in schiet of niet, flink gebouwd. De organen groei
en en de botten nemen in omvang en lengte toe. Er wordt veel gevraagd
van het kinderlichaam, zeker gezien de onuitputbare energie van de mees
te kinderen en het aantal verwondingen van geregelde valpartijen. Voor de
bouw en reparatie zijn gezond eten en drinken van groot belang. Wanneer
kinderen van de hieronder in de tabel genoemde voedingsmiddelen (en de
globale hoeveelheden) dagelijks eten, krijgen ze voldoende voedingsstof
fen binnen.
4-7 jaar«-12 jaar:
Brood 3-5 sneden 4-Gsneden
Aardappelen 1-3 kleine 2-4 kleine
Groente twee grocntelepcls vier groentclepels
Fruit een stuks een stuks
Melk 4 kleine glazen 4 kleine glazen
(1/2 liter) (1/2 Iter)
een plak (15 gram) een plak (15 gram)
Kaas
Vlees, vis, kip
ei. vleeswaren
Halvarine. boter,
margarine
100 gram
30-40 gram
100 gram
35-45 gram
De waarden in deze tabel zijn echter globale aanbevelingen. Het ene
kind eet nu eenmaal als een wolf. het andere krijgt met moeite een bordje
eten naar binnen gewerkt. Ook kan in deze periode de gegeten hoeveelheid
van tijd tot tijd sterk wisselen. Dat is heel normaal!
Tussen het ontbijt en de laatste maaltijd van de vorige dag zit een perio
de van 12 tot 14 uur. In die tijd is de maaltijd van de vorige dag echt wel op
gebruikt. Daarom is het van belang dat een kind als regel ontbijt Als een
kind 's ochtends brood niét goed kan wegwerken dan kan een bord müsli
of pap uitkomst bieden.
Net als volwassenen hebben kinderen in de ochtendpauze ook wel trek
in iets. Dat kan best melk zijn (dat heeft een kind toch in ruime mate no
dig). maar ook een boterham, een appel of een kinderkoek zijn. Voor de ge
zondheid maakt het niet uit of er tussen de middag of 's avonds warm gege
ten wordt. Het is in elk geval wel van belang dat een kind, dat niet tussen
de middag thuis kan gaan eten. een goed lunchpakket mee krijgt.
Als de school is afgelopen, komt de lekkere trek. Het is weer een mo
ment om iets te drinken en een hapje te eten. Bij kleine eterfjes is het wel
oppassen dat door het eten van 'lege calorieën' (vet en zoetigheid) de
avondmaaltijd niet in het gedrang komt.
Vooral de oudere kinderen die 's avonds niet meer zo vroeg naar bed
gaan lusten vaak voor het slapen gaan nog wel wat. Dat kan helemaal geen
kwaad, maar voor het gebit is het beter om ter afsluiting van de dag als
laatste de tanden te poetsen. Een beker water naast het bed is het beste om
eventuele dorst te lessen. Liever geen limonade, omdat er dan suiker op de
tanden blijft plakken.
Meer Informatie vindt u In de brochure 'Ze moeten er nou \an Kroelen'. Voeding
van 1-12 jarigen, informatie voor ouders. Dear brochure kun besteld worden door
f 1,25 over te maken op giro 4323700 t.n.v. het Voorlichtingsbureau voor de Voe
ding, onder vermelding van bestelnummer 112 en de titel van de brochure.
Mocht blijken dat het Verto-terrein in Leiderdorp ernstig vervuild is,
dan wordt het nog moeilijk de vervuiler te vervolgen. Behalve de
staalkabelfabriek hebben in het verleden diverse andere ondernemers
op het terrein gezeten en zitten er nu verschillende andere bedrijven
op het terrein.
"De vervuiler betaalt de sanering", zei wethouder J.F.W. Veldstra
(milieu) onlangs op de vraag van een raadslid wie er voor de kosten van
een eventuele sanering moet opdraaien. Probleem is echter het
aanwijzen van een eventuele schuldige of schuldigen. Lukt het niet
voldoende bewijsmateriaal te leveren dan zouden het rijk en de
gemeente alsnog voor de kosten van sanering moeten opdraaien.
Een gedeelte van het oorsponkelijke Verto-terrein is aan de gemeente
verkocht. Op deze grond ligt nu het industrieterrein De Baandérij. Een
ander deel van het Verto-terrein aan de Zijldijk is begin jaren '70
verkocht aan houthandel Klinkenberg. Deze ondernemer heeft de
grond weer gedeeltelijk verpacht aan een aantal kleinere bedrijven.
Er zijn een autospuiterij, isolatiebedrijf, koeltechniekbedrijf en een
transportbedrijf gehuisvest.
Welke bedrijven er in het verleden op het Verto-terrein waren
gehuisvest is vooralsnog onduidelijk. De gemeente heeft het
archiefmateriaal daarover vernietigd. "Er is wel achter te komen via
het kadaster", zegt een woordvoerder van de gemeente, "maar dat kost
heel veel speurwerk".
Mogelijk ook in bodem Leiderdorpse vestiging lood, zink, fenolen en chloor
Van onze redacteur
Erna Straatma
LEIDERDORP/MAASSLUIS - De
bodem onder de Leiderdorpse Ver-
to-vestiging is vermoedelijk veront
reinigd met lood, zink, fenolen en
chloor. Dat valt op te maken uit een
andere grootscheepse bodemver
ontreiniging die halverwege de ja
ren tachtig werd ontdekt op het
voormalige bedrijfsterrein van een
Verto-fabriek in Maassluis. Beide
bedrijven maakten decennia lang
matten, touwen en tapijten.
De sanering van de grond in
Maassluis kostte in totaal 34 miljoen
gulden. De grond werd schoonge
maakt toen er al een hele woonwijk
op was gebouwd. Verto wordt in
Maassluis ook verdacht van het lo
zen van giftige stoffen in de haven.
Het bedrijf is tot nu toe niet voor
beide zaken aansprakelijk gesteld.
Een Leiderdorpse werknemer
zegt ervan overtuigd te zijn dat de
bodem onder het Verto-terrein is
verontreinigd. "In de jaren '40. '50
en misschien ook '60 werden oliën
en andere giftige stoffen gewoon
met emmertjes vervoerd. We ge
bruikten bij voorbeeld rattekruid
om touwen mee te bewerken. Pas
veel later is men voorzichtiger om
gesprongen met het gebruik van die
stoffen".
In de jaren vijftig beleefden de be
drijven hun hoogtijdagen, daarna
werd het minder. Begin jaren ze
ventig sloot de firma in Maassluis
haar deuren. In Leiderdorp ging
men over tot het produceren van
staalkabels.
Oplosmiddelen
Chemicus J. van der Griend van het
Milieu Overleg Maassluis zegt dat in
Leiderdorp daarom mogelijk ook
zuren en oplosmiddelen in de grond
zitten, die worden gebruikt bij het
galvaniseren van staalkabels.
Onder 200 woningen moest de bodem
(foto Lock Zuyderdulo)
Toen de verontreiniging op het
voormalige bedrijfsterrein in het
centrum van Maassluis werd ont
dekt was de Verto-vestiging al jaren
gesloten. Het bedrijf ging dicht we
gens een reorganisatie. De gemeen
te kocht de grond na sluiting van
het bedrijf en begon omstreeks 1974
met de bouw van een woonwijk,
zonder de bodem op eventuele ver
vuiling te controleren.
De eerste bewoners van de 'Ver-
towijk' klaagden al direct over
hoofdpijn, stank en vochtoverlast
in de kruipruimten. In 1982 kreeg
de zaak pas voor het eerst serieuze
aandacht van de overheid. Gemeen
te en provincie deden verschillende
onderzoeken en kwamen uiteinde
lijk tot de conclusie dat de bodem
en het grondwater op zeven plek
ken zwaar waren verontreinigd met
lood, zink, fenolen en chloor. Ook
werden lichte concentraties van het
zeer giftige dioxine aangetroffen.
In Leiderdorp zal bodemveront
reiniging vermoedelijk minder snel
een gevaar voor de volksgezond
heid opleveren. De staalkabelfa
briek ligt op een industrieterrein
aan de Zijldijk, ver van woonhuizen
verwijderd. Wel speelt de vervui
ling een rol bij de aangekondigde
verhuizing van het bedrijf. De direc
tie wil de Leiderdorpse fabriek bin
nen twee jaar sluiten en alle be-
drijfsactiviteten concentreren in
Dongen. Maar mocht de bodem
zwaar zijn verontreinigd dan is het
de vraag of de directie haar plannen
nog zal uitvoeren. Uit een uitgelekte
interne mededeling blijkt dat de
schoonmaak van het Leiderdorpse
terrein naar schatting tussen de 10
en 20 miljoen gulden gaat kosten.
De uitkomsten zijn nog niet defini
tief omdat een door het bedrijf zelf
ingesteld onderzoek naar de vervui
ling pas eind november wordt afge
rond.
Aansprakelijk
De sanering van het terrein in Maas
sluis begon in 1986 en werd in 1989
afgerond. De grond onder ruim 200
woningen moest tussen de twee a
vier meter diep worden afgegraven.
Schuurtjes werden gesloopt, tuin
tjes werden weggegraven. De mees
te bewoners konden in hun huizen
blijven, sommigen moesten tijde
lijk elders worden ondergebracht
Het rijk betaalde 90 procent van
de sanering, de gemeente moest de
resterende 10 procent voor haar re
kening nemen.
Hoewel duidelijk was dat de ver
ontreiniging van Verto afkomstig
was, is het bedrijf nooit aansprake
lijk gesteld vanwege allerlei juridi
sche problemen. De vervuiling is
lang geleden veroorzaakt, wat de
bewijsvoering erg lastig maakt. Een
woordvoerder van de gemeente
zegt dat de zaak wel is aangekaart
bij de landsadvocaat De Interim-
wet Bodemsanering maakt het
weliswaar mogelijk dat bedrijven
met terugwerkende kracht kunnen
worden aangesproken op door hen
verorzaakte bodemvervuiling, maar
er is nog geen zicht op een gerechte
lijke procedure.
Landsadvocaat mr. B.D. Wubs
heeft een kleine 1000 dossiers over
bodemverontreiniging op zijn bu
reau liggen, waaronder de Maas-
sluisse Verto-zaak. Al die zaken
moeten worden onderzocht op de
mogelijkheid van juridische vervol
ging. Komt het tot een gerechtelijke
procedure dan kan het nog een paar
jaar duren voordat de rechter uit
spraak doet. In totaal is de staat be
zig met 136 rechtzaken tegen bedrij
ven wegens bodemverontreiniging.
Haven
De beschuldigingen aan het adres
van Verto over verontreiniging van
de Maassluisse haven zijn van re
cente datum. Bekend is dat het be
drijf giftige stoffen loosde op het
water. Maar de touwfabnek was
vermoedelijk een van de vele Maas
sluisse. Vlaardingse en Rotterdam
se bedrijven die dit in het verleden
hebben gedaan. Daarom hebben ge
meente en provincie voorlopig afge
zien van juridische stappen. Het is
vrijwel onmogelijk aan te wijzen
welke bedrijven voor welke mate
van vervuiling verantwoordelijk
zijn.
De haven van Maassluis is zwaar
verontreinigd. Het vervuilde slib
moet worden weggegraven. Het op
ruimen van de vervuilde grond kost
naar verwachting ongeveer zeven
miljoen gulden. Het ziet er naar uit
dat de overheid dit bedrag moet be
talen.
Wat zit er in het vat bij Verto LeiderdorpDe Maassluisse vestiging heeft een hele slechte reputatie opgebouwd,
worden gereinigd en hiervoor twee tot vier meter diep worden afgegraven.
Bij het galvaniseren van kabels worden zuren en oplosmiddelen gebruikt
De vrees is, dat die stoffen in de bodem aan de Zijldijk zitten urrhi*rfot«
