Jezelf in een grote doos naar Afrika verzenden
'Ik vind dat mensen hier hard met elkaar omgaan'
KINDERBOEKENWEEK
Een greep uit het rijke kinderboekenaanbod
Kinderboekenweek
BEKROOND
MET DE
GOUDEN
GRIFFEL
10 T/M 20 OKTOBER 1990
Aan alles is het te zien: Nederland
heeft gelukkig nog jaargetijden.
Heel even waren de aanhangers van
de vier seizoenen bang dat de zomer
nooit meer weg ging. Elke dag ver
zengende hitte of drukkende warm
te. Maar nauwelijks is september
aan het eind of de eerste herfststor-
mpjes blazen gezellige regenbuien
het land en de mensen het huis in.
De haard brandt vrolijk, de thee
trekt zachtjes op het lichtje en de
uitgeverijen storten de markt vol
met boeken. Leesuur! Kinderboe
kenweek!
De kinder- en jeugdboekenmarkt
heeft momenteel dus ook veel in de
aanbieding. Op alle fronten ver
schijnt wat. Allereerst natuurlijk de
ongelooflijk goede speciale uitga
ven ter gelegenheid van de kinder
boekenweek. De CPNB heeft met
de makers van dit jaar twee regel
rechte giganten in huis gehaald.
Dick Bruna - eindelijk Gouden Pen-
seelwinnaar met Boris Beer - maak
te 'De Schrijfster' en grand old lady
Annie M.G. (haar achternaam kan
gevoeglijk weggelaten) maakte sa
men met vaste illustratrice Fiep
Westendorp 'Jorrie en Snorrie'.
Als levend voorbeeld van De Stijl
tekent Bruna op onnavolgbare wij
ze zijn schrijfster. Geen toeters en
bellen, maar pure eenvoud en es
sentie. Veel geïmiteerd, maar nooit
geëvenaard. Bruna tekent geen bal
pen, potlood of vulpen. Hij tekent
schrijfwaar. Als Dick Bruna een
dolfijn ontwerpt, zit er niets, maar
dan ook helemaal niets aan dat niet
meer weggelaten kan worden. En
de dolfijn is in tegenstelling tot de
realiteit wit gebleven. Afgetekend
tegen een strakblauwe achtergrond
drukt de illustratie een en al vrolijk
heid uit, precies wat bij de tekst
past: "over een dolfijn bijvoor-
beeld/o, dat is zo'n enig dier/ dat kan
denken en kan lachen/ kijk, dat la
chen zie je hier".
Verdriet tekent Dick Bruna met
een traan en met haren die nu niet
vrolijk opspringen, maar triest
neerhangen. Angst is gelijk aan een
klein mondje, opgetrokken neusje,
iets grotere ogen en uitstaande ha
ren. Met een lossere tekst dan je van
hem gewend bent, een briljantje
voor 3,95.
Schmidt en Westendorp zijn bij
aankoop van 19,50 zelfs geheel
gratis. Ondanks wat Annie een
"flodderige uitvoering" noemde, is
'Jorrie en Snorrie' een heerlijk ge
schenk (na de boekenweek 7,50).
Alle Schmidt-ingrediënten zijn aan
wezig: de kinderlijke conducteur
Snorrie die samen met meisje Jorrie
van de egelbrigade de strijd op
HAN G. HOEKSTRA (1906-1986)
Leo is ziek
Wees maar wat stil,
en praat maar wat zacht,
'want Leo, die jongen, die altijd lacht,
die zo vlug en zo lang is,
en voor niemand bang is,
Leo is ziek.
Vanmorgen heb ik hem opgezocht.
Zijn moeder deed me open.
Ze zei: 'Jij komt zeker voor Leo, hè,
kommaarmee,
zal je zachtjes lopen?1
Leo lag in bed en zag heel bleek,
het was net of hij veel kleiner leek
zo in bed met zijn nachtgoed aan.
Ik zei: 'Dag Leo, word maar gauw beter,1
en hij zei: 'Dag Peter,1
heqji zachtjes,
ik kon hem haast niet verstaan.
Op een kastje naast zijn bed
waren allemaal drankjes neergezet.
Op straat scheen de zon,
een draaiorgel maakte muziek,
maar ik dacht alleen maar:
Leo,
Leo is ziek.
Uit: 'Als je goed om je heen kijkt zie je dat alles gekleurd is', gedichten
voor kinderen van alle leeftijden, gekozen door Tine van Buul en Bian-
ca Stigter, met een inleiding van Kees Fens en geïllustreerd door een
entwintig tekenaars. Uitgegeven door Querido, ISBN 9021455714.
Alle kinderboeken verkrijgbaar bij onderstaande boekhandels!
Alphen a/d Rijn
Haasbeek. Herenhof 80, tel. 01720-37323
Van Wielingen. Julianastraat 67, tel. 01720-72060
Markx, v. Mandersloostraat 58. tel. 01720-73274
neemt tegen de elementen die onze
maatschappij soms zo vervelend
maken, nitrocelibaat in de tomaten,
een jubeltrein met een tijdbom, een
president die broodjes hagelslag eet
en de uiteindelijke overwinning
met erekruis voor de twee helden.
Hoewel Fiep Westendorp niet veel
vertrouwen had in het tekenen van
moderne vervoermiddelen als trein
en motor, zijn de illustraties zoals ze
horen: onlosmakelijk verbonden
met de schrifturen van Annie
Schmidt.
Roald Dahl
Roald Dahl penetreert voor de zo
veelste keer de markt. Geen etter
bakken, egoïsten, boevengespuis
en tuig van de richel ditmaal. Met
het lezen van IEORG IDUR (Esio-
trot is de Engelse titel) zullen kinde
ren geen moeite hebben, noch met
de inhoud, noch met de geheime
schildpadtaal waarin ook de titel
staat. Geen kind te bekennen in het
boek. Twee oudere mensen spelen
de hoofdrol: de gepensioneerde me
neer Hoppe en de aantrekkelijke
dame op middelbare leeftijd me
vrouw Zilver. Hoppe heeft twee lief
des. Een gewone: zijn bloemen op
het balkon, en een geheime: die
voor mevrouw Zilver. Durf om haar
daarvan kond te doen, heeft Hoppe
niet, maar als zijn onderbuurvrouw
haar ongenoegen uit over het uit
blijven van groei bij Rudi de schild
pad, haar grote liefde, grijpt meneer
Hoppe zijn kans met beide handen.
De oplossing is even simpel als ge
niaal en mag hier niet verklapt wor
den. Hoe Hoppe erin slaagt om via
een doeltreffende truc mevrouw
Zilver te overtuigen van zijn on
overtroffen kwaliteiten, geven Dahl
in woorden en Quentin Blake in te
keningen op ouderwets vakkundi
ge wijze weer. Als Hoppe uitkomst
brengt voor mevrouw Zilvers pro
bleem, belooft zij hem "uw slavin te
zijn tot het einde van mijn dagen".
Vatten we dit op als opstandigheid
van Dahls kant of als verborgen ero
tische boodschap van een oude vrij
ster? In ieder geval gaat alles naar
volle tevredenheid van beiden,
want "samen leefden ze nog lang en
gelukkig". Zullen de oprecht gee-
mancipeerden vanwege deze uit
spraak van mevrouw Zilver hun
kinderen dit boek onthouden? Het
is niet te hopen.
Uitgeverij Ploegsma is na het suc
ces van 'Het Rattenplan' van Tor
Seidler niet meer te houden. On
middellijk werd na 'De kleine San-
turspeler' nog een boek uit 1985 van
hem ter hand genomen, bedoeld
voor elfplussers. Nu was voor ver
taalster Huberte Vriesenkoop (die
nog steeds kan-niet-schelen-welke
prijs moet krijgen voor haar verta
ling van de GVR) Terpin' aan de
beurt. Zij vertaalde het met 'Het wa
re verhaal van Terpijn'. De illustra
ties van Fred de Heü zijn mooi,
maar het verhaal is enigszins du
bieus van ethiek, want in feite nogal
moraliserend. Het komt erop neer
dat het onomwonden en altijd ver
kondigen van de waarheid hard en
moeilijk is, doch uiteindelijk loont.
In een grote flash-back vertelt op
perrechter Terpijn Taft hoe hij als
jongen door iedereen verguisd
werd, toen hij van het ene op het an
dere moment besloot de waarheid
en niets dan de waarheid te gaan
spreken. Vrienden laten hem in de
steek, zijn vader en familie worden
kwaad op hem en uiteindelijk ont
vlucht Terpijn huis en stad. Pas na
dertig jaar keert hij terug, als beken
de en gevierde persoonlijkheid. Hij
kan het niet laten om de onmiddel
lijke aanleiding voor zijn goudeer
lijkheid, een geheimzinnig munt
stuk, in de zak van een jongen te la
ten glijden. Die kan er, net als hij,
nooit meer vanaf komen. Leuk om
opgescheept te zitten met zoveel
eerlijkheid. Ietsje minder mag ook
wel.
Brandaen
Humoristisch zijn de belevenissen
van Peer en Maatje in het gelijkna
mige boek van Ole Lund Kirke-
gaard. Met filosofie hebben ze wei
nig van doen. Peer en Maatje zijn
mannelijke varianten van Pippi
Langkous. In een ouderwetse plat
telandssfeer halen ze niet echt reële
kwajongensstreken uit. Overdrij
ving en fantasie spelen net als bij
Lindgren een belangrijke rol. De
jongens lanceren elkaar door mid
del van een wip-kanon, ze proberen
zichzelf naar Afrika te verzenden in
t u>are verhaal van Terpijn' van Tor
een grote doos en ze laten Maatjes
vader op een egel plaatsnemen. Het
meisje Suzanne dat halverwege het
boek opduikt, is Peer en Maatje in
stoute streken ver de baas. Het bes
te is het dan ook om vrede met haar
te sluiten. En drie weten meer dan
twee. De oorspronkelijke Deense
versie van de auteur van onder meer
Pudding Tarzan en Lutje Giel is al
van 1981 en het is net of dat te mer
ken is, maar de streken in Peer en
Maatje zijn eigenlijk van alle tijden.
Dat is de Reis van Sinte Brandaen
ook. Het oorspronkelijke hel
denepos dateert mogelijk uit de
twaalfde eeuw en heeft oosterse en
zeker Ierse invloed ondervonden.
Brandaan gelooft de wonderen van
de schepping niet en krijgt van een
engel de opdracht negen jaar per
schip te zwerven om met eigen ogen
te aanschouwen wat volgens hem
leugens waren. Brandaan net inder
daad de meest wonderlijke zaken
en verhaalt hiervan als hij terug is in
eigen land. Daarna sterft hij.
Met Nieuwnederlands uitgerust
keert Brandaan (Bran) in 1 190
Paul Biegel terug. Bran is de abso
lute held voor de simpele Malle. Hij
verafgoodt hem, kan zelfs niet heb
ben dat anderen hem tuirakm
"Zijn held lag daar, met zijn blote
billen omhoog, bovenop een van de
meisjes, snuivend in haar hals. Dat
hoorde niet, de held was van hem".
Malle gelooft onvoorwaardelijk in
de verhalen van Bran en in het be
staan van het Anderland Niet Br.in
vertrekt naar ginds in de bewerking
van Biegel, maar Malle.
Brandaan is van alle tijden. An
derland. een Brandaanmythe van
Paul Biegel ook. Brandaan is van
een grote held een vaak bulderende,
nogal elementaire, aangespoelde
drenkeling geworden, die handig
gebruik maakt van de naïveteit van
de bevolking. Hij drinkt, eet en
maakt gretig gebruik van de bewon
dering der vrouwen. Malle is de ge
voelige. poëtische geest In soms
schitterende. levensechte dialogen
zet Biegel de vertellende figuren
neer. Dramatisch van verteltrant.
Van de tekst zou dan ook zo een to
neelstuk gemaakt kunnen worden.
De werkelijk prachtige uitvoering
van het boek is volkomen op zyn
plaats. Voor oud en minder oud en
nog jonger negentig bladzijden ver-
haalkwaliteit.
Op de lijst met dat boek'
CASPER MARKESTEYN
Dirk Bruna. De schrijfster uiig. Stirh-
tlng Collectieve Propaganda \an bet
Nederlandse Boek.
Annie M.G. Sehmidt, lorrie en Snor
rie. Met tekeningen van Kiep \N i
dorp. l'ltg. Stichting CPNB.
Roald l>ahl. IEDRGIDUR. >1< t teke
ningen van Quentin Blakc Vertaling
Huberte Vriesendorp. uitg. Fontein
Tor Seidler. liet ware verhaal van
Terpijn. Tekeningen van Fred de lleij.
Vertaling Huberte Vrieaendorp. ultg.
Ploegama.
Ole Lund Kirkegaard. Peer en
Maatje Vertaling Nlela Brouwer, uitg.
Van Goor.
Paul Biegel, Anderland - een
Brandaan mythe - ultg. Holland.
Els Pelgrom won derde Gouden Griffel met 'De Eikelvreters'
AMSTERDAM Het is niet
eerder vertoond: een schrij
ver die drie maal een Gou
den Griffel krijgt. Els Pel
grom won de prijs dit jaar
voor de derde keer, met haar
roman 'De Eikelvreters'.
Eerder kreeg ze goud voor
'De Kinderen van het Acht
ste Woud' (1978) en voor
'Kleine Sofie en Lange Wap
per' (1985). En dan hebben
we het nog niet eens over de
twee Zilveren Griffels die
Els Pelgrom (geboren 1934
in Arnhem) in de wacht
sleepte.
Erg onder de indruk van haar derde
gouden kinderboekenprijs lijkt ze
niet, de middag dat ik haar spreek
in het grachtenpand van haar Am
sterdamse uitgever. Ze vindt alle
publiciteit die erbijhoort voorname
lijk lastig en tijdrovend. Sinds 4 jaar
woont Els Pelgrom in Zuid-Spanje.
De weken dat ze in Nederland is,
zou ze het liefst doorbrengen bij Ne
derlandse vrienden en bij haar drie
kinderen en (eveneens drie) klein
kinderen.
'De Eikelvreters' gaat over het Je-
ven van een arme jongen die op
groeit in een kinderrijk gezin in
Zuid-Spanje, eind jaren '40. Wan
neer ik het boek een 'historische
jeugdroman' noem, zegt de schrijf
ster bedachtzaam: "Ik weet niet of
het een historische roman is. Daar
heb ik eigenlijk nooit bij stilge
staan. Ik heb er wel voor gezorgd
dat alles klopt, dat er geen dingen in
voorkomen die niet zo waren in die
tijd. In die zin is het wel historisch.
Het is geen fantasie".
"Maar de term historische roman
vind ik een beetje zwaarwichtig.
Dan hadden er naar mijn gevoel
meer feitelijke historische gegevens
in moeten staan, dan had ik ook de
politieke achtergrond meer moeten
belichten. Het verhaal van De Eikel
vreters is gebaseerd op de herinne
ringen van mijn man, die Spanjaard
is. Het is niet zijn biografie, want ik
heb dingen, gebeurtenissen en per
sonen gemixt. Het is dus niet alle
maal letterlijk gebeurd zoals het in
het boek staat".
Over het psychologische waar
heidsgehalte van het boek zegt ze:
"De jongen Santiago is op het ka
rakter van mijn man gebaseerd. Ik
ken hem het best van alle Spargaar
den. Naarmate ik meer van hem te
weten kwam, hem beter leerde ken
nen, zag ik steeds meer een boek in
Els Pelgrom: "De abt in het boek heeft echt bestaan. Hij at zoveel dat hij tussendoor naar de wc ging om over te
geven". tteio gpdi
zijn geschiedenis. Op een gegeven
moment dacht ik: nu kan ik begin
nen. Het duurt lang voordat je in
zo'n gemeenschap thuis bent. Daar
komt bij dat in het dorp waar ik
woon, bij Granada, geen zuiver
Spaans gesproken wordt, maar een
dialect. Dus het duurt lang om de
mensen te verstaan, en om goed te
begrijpen hoe het leven daar in el
kaar zit. Hoe de mensen met elkaar
omgaan, hoe het geweest moet
zijn".
"Mijn man kan De Eikelvreters
zelf niet lezen, doordat hij geen Ne
derlands kent. Maar ik heb hem na
tuurlijk wel verteld wat er in staat.
Hij vindt het heel fijn dat ik het
boek geschreven heb. Ik denk dat
iedereen het leuk zou vinden om als
hoofdfiguur in een boek op te tre
den. Hij zou het heel prettig vinden
als De Eikelvreters in het Spaans
verscheen. Er zijn wel kontakten
met een uitc-»ver in Barcelona, maar
nog geen konkrete afspraken".
Liefdevol
Santiago, de jongen waar het boek
over gaat, is heel liefdevol maar zon
der enig sentiment geportretteerd.
Zijn leven is hard. Hu wordt van
school gehaald om onder meer als
geitenhoeder en hulpje in de bouw
te gaan werken en hij heeft vaak
honger Toch wordt er geen echt el
lendig beeld van zijn bestaan opge
roepen. Gevraagd of haar man zelf
met wrok aan zijn jeugd terug
denkt, zegt Els Pelgrom: "Nee,
maar dat hangt van iemands instel
ling af. Er zun mensen die een ver
gelijkbare achtergrond hebben die
met wrok zijn blijven rondlopen.
Een ander is gewoon blij dat het
voorbij is. Mijn man is nu metselaar,
en vindt het nog altud jammer dat
hij geen schoolopleiding heeft kun
nen volgen. Ik denk dat hij een goe-
de leraar was geweest. Hij kan heel
goed dingen uitleggen. Zelf was hij
graag in de politiek gegaan"
"Maar," voegt ze er relativerend toe
"er zijn natuurlek miljoenen men
sen die niet kunnen worden wat ze
willen".
Wonen in grotten, zoals de men-
son in De Eikelvreters doen, komt
nog steeds voor in de streek waar zij
woont, vertelt Pelgrom. 'Tegen
woordig bouwen ze er vaak een huis
aan vast. zodat het een kombinatie
van grot en huis wordt. Het is een
goedkope manier van wonen; de
mensen hakken in de rotsen en ze
hebben een huis. Die rotsen zijn
overigens niet van graniet, het zijn
stenen samengeperst met zand"
Takkenbos
Schokkend in De Eikelvreters is
een episode over een man die hout
heeft gesprokkeld op het terrein
van het klooster De enige manier
voor arme mensen om aan brand
stof te komen. Door een guarda, een
opzichter, wordt de vluchtende
man in brand gestoken aan de op
zun rug gebonden takkenbos. Tus
sen de regels is duideluk dat Santia
go. een kind nog. hetzelfde lot had
kunnen treffen, want ook hu ging il
legaal hout sprokkelen
Els Pelgrom vertelt dat deze din
gen echt gebeurden
"Die guardas jurados, beedigde
parkwachters zeg maar, moesten
het grondbezit bewaken van parti
culieren of. in dit geval, van het
klooster. Die guardas bestaan trou
wens nog steeds. Ze vangen bij
voorbeeld ook stropers".
Ook de abt van het klooster heeft
bestaan. In het boek is hij is ton
rond. Hu eet zoveel dat hij tussen de
gangen van een kopieus diner door
naar het toilet gaat om over te ge
ven. Santiago, als keukenhulpje in
het klooster, krijgt opdracht van de
abt om diens in de kots drijvende
kunstgebit uit de wc te vissen.
"Die abt werd enorm gehaat. Ik
heb het verhaal zoals het in het boek
staat van verschillende mensen ge
hoord." vertelt Els Pelgrom.
Toeristen komen er in Dc Eikel
vreters niet best af. De schrijfster,
die zich volledig in de Spaanse ge
meenschap waar ze nu woont, opge
nomen voelt, zegt met enig under
statement dat toeristen van allerlei
nationaliteiten zich in haar ogen
'vrij raar' gedragen.
"De buitenlandse toeristes zijn
makkelijk te vangen. Te versieren,
ja. Maar de Sparuaarden hebben er
geen hoge dunk van. Dit VI
zijn duidelijk op avontuurtjes uit en
trekken zich niets aan van de zeden
van het land. Alles is daar anders. Ik
begrijp echt niet dat de toeristen
daar met zulke borden voor hun
kop lopen Ze schreeuwen bijvoor
beeld hard in hun eigen taal. waar
bij ze er van uitgaan dat de Span
jaarden er toch niets van verstaan.
Ze komen in een café van zigeuners,
in een grot Het is daar prachtig ver
sierd. Die toeristen komen binnen,
lopen rond. bekijken lÜM en pan
weg zonder zelfs maar een glaasje
wun te nemen. Zo onbeleefd Dat
doen ze hier toch ook niet Er zijn
ook wel jonge rugzaktoeristen die
om eten bedelen bij winkels. Ter
wijl ze welvarend genoeg zun, en er
daar nog echt armoede bestaat
Daar schaam ik me voor. ik vind h«t
geen leuke mentaliteit"
Het is een totaal andere cultuur.
Nederland en Zuid-Sparuc. bena
drukt dc schrijfster "De buiten
kant, maar ook de binnenkant.
Soms denk ik het is hier harder,
soms denk ik het is daar harder Ik
vind dat de mensen in Nederland
heel hard met elkaar omgaan. Daar
is het leven in materieel opzicht
weer harder, maar er is eindeloos
veel meer tolerantie. Iemands ge
drag wordt nooit afgekeurd Mn
hebben ze ook meteen geaccep
teerd zoals ik ben. dat was helemaal
geen punt Dat er in Spanje zo'n
stnkte moraal zou heersen is een fa
beltje. Misschien was dat vroeger
zo. toen de kerk nog veel macht
had."
