'Iedereen vecht voor z'n hachje'
Aangekondigde samenwerking van grote omroepen afgeketst in 'heilige' oorlog tegen RTL 4
ZATERDAG 6 OKTOBER 1990
EXTRA
PAGINA 23
"Er is echt volstrekte paniek losgebar
sten. Onderschat het niet. hoor. Het is in
Hilversum een compleet gekkenhuis aan
het worden", fluistert VPRO-tv-direc-
teur Roelof Kiers.
Veronica-collega Joop Daalmeijer vult
aan: "Tijdens besloten vergaderingen
van de omroeptop heerst de laatste
maanden meestal volkomen chaos. Ie
dereen vecht voor z'n eigen hachje en als
we zo doorgaan verliezen we in rap tem
po alles. Het is allemaal veel te log. RTL 4
kan de eigen schema's in een oogwenk
aan ons aanpassen. Wij zijn maanden be
zig om die schema's op te stellen. Het is
dus al bij voorbaat een verloren zaak
voor de niet-commerciële omroep".
Alle Hilversumse omroepvoorzitters
en tv-directeuren hebben in de maand
september uitvoerig uiteengezet hoe ze
in de komende tien jaar niet in het drei
gende omroepreservaat terecht willen
komen. Wie hun toespraken naast elkaar
legt komt tot de ontdekking, dat ze alle
maal verschillende wegen willen bewan
delen om hetzelfde doel te bereiken. De
plannen tot meer samenwerking en coör
dinatie op programmatisch terrein en
tot een meer gezamenlijke aanpak van de
verdere Gooise problematiek zijn nage
noeg van tafel geveegd. Die plannen wer
den precies een jaar geleden met veel
fanfare-geschal aangekondigd.
"Het is te dwaas voor woorden dat om
roepen. die eigenlijk liever vandaag dan
morgen commercieel willen worden,
plannen koesteren om het publieke be
stel te gaan regeren", zegt waarnemend
voorzitter drs W. Mateboer van de EO:
"We moeten niet meegaan in de race,
waarbij hoge kijkcijfers, geboekt via
amusementsformules met de diepgang
van een surfplank, doel op zichzelf wor
den".
TROS-voorzitter mr. Henri Minderop
had toen al betoogd, dat de strijd tegen
de commerciële concurrentie alleen ge
wonnen kan worden als alle omroepen
hun populairste programma's op één tv-
net zouden samenbrengen. De TROS
heeft al lang begrepen, dat zelfs TV 2, sa
men met AVRO en Veronica gevuld,
geen totaalprogramma meer kan bieden
dat het op langere termijn tegen RTL 4
en andere buitenlandse tv-zenders kan
opnemen. De TROS zou de concurrentie
vooral met meer van 't zelfde willen ver
slaan.
De nieuwe AVRO-directeur Boude-
wijn Klap verkondigde met nadruk, dat
"de AVRO heeft gekozen voor een eigen
strategie. De AVRO gaat zich met de ei
gen programma's van haar partners op
Nederland 2 onderscheiden door RTL 4
juist niet te beconcurreren met eenzelfde
type programma's".
AVRO-voorzitter Gerard Wallis de
Vries torpedeerde achter de schermen
de recente Golf-crisis-samenwerking
tussen de actualiteitenrubrieken op TV 2
met de woorden: "Die vrijage tussen Ria
Bremer en Hans Emans heeft nu lang ge
noeg geduurd".
Met Veronica komt de TROS op TV 2
ook al niet verder. Veronica-baas Rob
Out benadrukte nog eens programma's
te zullen blijven maken voor de jonge-
rendoelgroep en Out's antwoord op het
streven van TV2-partner TROS om loya
ler dan ooit in het niet-commerciële be
stel te blijven bleek: "Geef mij Neder
land 3 en laat mij dat 24 uur per etmaal
naast een radio-zender commercieel ex
ploiteren".
De zoveelste Hilversumse luchtbal
lon?
In een nadere toelichting erkende Out
("Veronica c'est moi"), dat hij het publie
ke bestel slechts zal verlaten als de pas
volgend jaar juni in de Tweede Kamer te
behandelen nieuwe Mediawet enkele
voorwaarden zal bevatten, waaronder de
mogelijkheid om naast een 24 uurs tv-
zender ook een 24 uurs radiozender com
mercieel te exploiteren. Met alle finan
ciële en organisatorische voorwaarden,
die Veronica daaraan verbindt.
Om zeep
Programmatisch is ondertussen ook de
vorig jaar aangekondigde samenwerking
tussen de Nederland 1-partners in de Hil
versumse vergaderzalen om zeep gehol
pen. "De NCRV ligt dwars"; zo verkon
digden zowel Marcel van Dam (VARA)
als media-directeur Richard Schoonho
ven van de KRO. Het is sinds de Neder
land 1-coalitie tussen KRO, NCRV en
VARA een publiek geheim, dat de
NCRV-achterban binnenskamers mort
over het gevaar 'samen met die rooien
van de VARA' series, spelletjes en films
te gaan vervaardigen, in te kopen of te
presenteren.
De NCRV voelt daarbij de hete adem
in de nek van de EO. Terwijl de nieuwe
NCRV-voorzitter mr A. Herstel er voor
waakte het onderwerp niet aan te roeren,
vertolkte zijn waarnemend EO-collega
zijn gevoelens op de winterpersconfe-
rentie: "De EO wil zich in alle discussies
over meer samenwerking in Hilversum
graag concentreren op zakelijke, prakti
sche samenwerking in bedrijfsmatig op
zicht. Let wel, de EO is voorstander van
intensieve samenwerking in om
roepland. tenzij door die samenwerking
de doelstelling van de EO - de verkondi
ging van het Evangelie van Jezus Chris
tus direct of indirect wordt geschaad"
Verander in dit citaat de letters EO
door de letters NCRV en iedereen be
grijpt, waarom VARA-voorzitter Marcel
van Dam betoogde, dat de programmati
sche samenwerking op Nederland 1 was
mislukt als gevolg van "de huiverige en
afhoudende" opstelling van de NCRV.
De EO zei wat de NCRV verzweeg: "Wie
zijn achterban van zich wil vervreemden
en het grote publiek en de politiek de in
druk wil geven dat het in Hilversum toch
allemaal op hetzelfde neerkomt, moet
vooral veel gezamenlijke programma's
maken".
Joop Daalmeijer: 'Er heerst chaos'.
Precies een jaar geleden leek het er op, dat de Hilversumse bestelomroepen
zich via samenwerkingsverbanden en misschien zelfs wel fusies tegen verban
ning naar het omroepreservaat zouden gaan wapenen. VARA, KRO en NCRV
kondigden een jaar geleden aan in de herfst van 1990 misschien zelfs wel de
gebruikelijke winterpersconferenties te zullen koppelen. AVRO. TROS en Ve
ronica bluften, dat ze eensgezind en via horizontale programmering RTL 4 een
koekje van eigen deeg zouden voorzetten. In de afgelopen maand zijn de Hil
versumse omroepbazen opnieuw aan het woord gekomen. En zie: de oproep
van politiek Den Haag om nu eens naar buiten te treden met radicale sane-
rings- en samenwerkingsplannen alvorens om meer geld te komen smeken, is
aan de laars gelapt. In tegenstelling tot alle beloften van vorig jaar verkondig
den in de afgelopen maand de omroepleiders uitsluitend hoe ze hun eigen om
roep kunnen redden. Geen enkel teken van onderlinge overeenstemming,
geen besluit tot programmatische samenwerking. Geen woord zelfs over een
mogelijkheid te komen tot een eensluidend oordeel over positie van de publie
ke omroep in de komende tien jaar. Geen analyse van een mogelijke geza
menlijke weg om te komen tot een samenhangend mediabeleid. In december
gaan dezelfde Hilversumse omroepleiders vergaderen over een rapport, dat
het onderzoeksbureau McKinsey heeft vervaardigd over de noodzaak het pu
blieke Hilversumse bestel na 65 jaar drastisch bij te stellen. Een van de conclu
sies: "Als Hilversum zo doorgaat als nu verliezen ze alles".
door Ale van Dijk
Henri Minderop Bereid tot ver
gaande samenwerking'
Rob Out: "Geef
mij Nederland 3 en
laat mij dat 24 uur
per etmaal naast
een radio-zender
commercieel ex
ploiteren". Onder
Marcel van Dam
De NCRV ligt
dwars'.
Roelof Kiers: 'De paniek is losge
barsten'.
Wie' dat niet wil zal volgens de EO-
voorzitter "nadrukkelijker dan voorheen
programma's moeten maken vanuit zijn
eigen identiteit. En vanuit het ministerie
van WVC zouden dan ook gelijktijdig
met pleidooien voor meer samenwer
king tussen omroepen pleidooien moe-
ten klinken voor sterker programmeren
vanuit eigen identiteit".
Heilige oorlog
De VPRO betwijfelt of het zin heeft via
een 'Heilige Ooriog' RTL 4 te bestrijden.
Het is een ongelijke strijd, meent direc
teur Roelof Kiers, Het publieke b >stel is
via de Mediawet gebonden aan a'lerlei
programma-voorschriften waaraan RTL
4 zich niet hoeft te houden, meent K,?rs.
Bovendien ligt de hoogte van de salaris
sen bij de niet-commerciële omroep vast
en financieel kan door beperkingen van
de overheid niet gedaan worden wat 'Hil-
Kiers: "Om de commercie te bestrij
den zou je over dezelfde vrijheden en de
zelfde middelen moeten beschikken en
dan nog zou de publieke omroep naar ho
gere kwaliteit van de programma's moe
ten streven; bijvoorbeeld naar een nog
beter NOS-Journaal". Eén aantal omroe
pen probeert volgens de VPRO 'te mar
keren dat ze overbodig zijn geworden'
door voor te stellen via zogeheten 'net
managers' de programma's op Neder
land 1, 2 en 3 te laten indelen.
Cees Wolzak, algemeen-directeur van
de TROS bij voorbeeld: "Wat was er
mooier geweest dan ALLE programma's
op één hoop te gooien en deze centraal en
geraffineerd met onderlinge verwijzin
gen te laten programmeren door Cees
den Daas over drie televisie-netten en
vijf radio-zenders? De concurrentie had
kunnen inpakken, daar ben ik van over
tuigd".
Kiers: "Een net-identiteit is alleen mo
gelijk bij fusie van omroepen. De omroe
pen worden bij zo'n plan gereduceerd tot
produktie-maatschappijen, die program
ma's mogen leveren. De project-manager
plaatst ze vervolgens, of niet. Het ver
schil met het buitenland is, dat hier in
Nederland vier verschillende autonome
omroepen op één tv-net zitten".
Radicaal
VARA-voorzitter Marcel van Dam liet
duidelijk doorschemeren het op één
hoop gooien van alle programma's radi
caal af te wijzen. Van Dam: "De VARA
heeft zich vanaf de oprichting tot doel ge
steld programma's te maken voor een
groot publiek. Wij zullen dan ook van
harte meewerken aan iedere verandering
die eropgericht is het publiek beter te
bedienen en die past binnen onze identi
teit en onze herkenbaarheid. Ook meer
samenwerking tussen de omroepen kan
op onze steun rekenen. Bijvoorbeeld als
het gaat om een betere coördinatie tus
sen de programmaschema's te bewerk
stelligen.
Maar ik wil waarschuwen voor een
misvatting: betere coördinatie leidt nooit
tot betere programma's. En zodra het ar
gument van coördinatie gebruikt zou
gaan worden om zwakkere programma's
te beschermen dan bereiken we het te
gendeel van wat we beogen. Wij zijn 65
jaar geleden niet opgericht om met een
veel bekeken programma als bijvoor
beeld 'Sonja' kijkers te trekken ten be
hoeve van bijvoorbeeld 'U zij de Glorie',
overigens met alle respect."
Van Dam op de winterpersconferentie
1990: "De VARA wil zich vooral kwalita
tief onderscheiden van de commerciële
omroep. Omdat kwaliteit een subjectief
begrip is kunnen kijkcijfers nooit een
maatstaf zijn voor kwaliteit. Omdat kwa
liteit onze hoogste prioriteit is vinden wij
het dus niet erg dat niet al onze program
ma's hoge kijkcijfers hebben. Maar
vanuit onze doelstelling zeggen we wel:
hoge kijkcijfers zijn mooi meegenomen.
En laten we wel wezen, het levert de
STER ook geld op. Het vermeende suc
ces van RTL 4 en de mogelijke bedrei
ging daarvan voor de publieke omroep?
De VARA voelt zich geenszins be
dreigd".
TROS-voorzitter Henri Minderop:
"Om zoveel mogelijk geld via STER-re-
clame te kunnen innen is" een herverde
ling van de omroepen over de zenders
Nederland 1, 2 en 3 noodzakelijk. Alleen
dan ontstaat er een helder aanbod naar
het publiek en de adverteerders. Alleen
met het maken van dit soort keuzes heeft
Hilversum, ondanks het negatieve poli-
Irritaties
KRO-mediadirecteur Richard Schoon
hoven: "Intussen wordt Hilversum door
accountantsbureaus en aanverwante or
ganisaties opgejaagd op zoek naar cij
fers. Dat gebeurt al dan niet via het Com
missariaat voor de Media. De irritaties en
misverstanden, die ontstaan als gevolg
van zulke deelonderzoeken, blijven niet
uit. Beleidskaders, maar zelfs cijfermatig
vergelijkingsmateriaal, ontbreken. Een
bescheiden overzicht van de produktie-
kosten in de verschillende progaam-
masectoren bij de publieke omroepen in
de ons omringende landen werkt door
gaans verhelderend. De discussies rond
de financiering van het programma,
waarin we worden betrokken sponso
ring, uitbreiding van STER-zendtijd, on
derbreking van programma's voor recla
me leiden tot nutteloze schijngevech
ten en leiden af van de hoofdvragen
Volgens Schoonhoven werkt het uit
blijven van een wettelijke regeling voor
de omroep in de komende tien jaar ver
warrend en verduisterend: "Het is alsof
de woorden 'samenhangend en geïnte
greerd mediabeleid' nooit zijn uitgevon
den. De groeiende concurrentie ver
kneukelt zich omdat zij zich kan veroor
loven via dagtelevisie, inclusief recla
mes, een publiek op te bouwen"
Met de VARA is volgens Schoonhoven
over verdere programmatische samen
werking te praten, met de NCRV niet en
dus staat het streven op Nederland 1 een
goed doordacht totaalprogramma te pre
senteren op een zeer laag pitje: "Juist in
een tijdvak, waarin optimale gezamenlij
ke krachtsinspanningen noodzakelijk
zijn".
De EO-voorzitter: "Programmeren
vanuit de eigen identiteit zou het ant
woord van de publieke omroep moeten
zijn op de machtsgreep van RTL 4. Maar
de moed om die keus te maken zakt veel
omroepen in de schoenen vanwege de fi
nanciële consequenties. Want accepte
ren dat de kijkcijfers van de publieke
omroep ook op langere termijn veel lager
zullen liggen dan in het verleden, bete
kent inkomstenverlies voor de STER en
dus voor de omroepen Vandaag wreekt
zich de sterke positie die de STER heeft
gekregen in het totaal aan inkomsten van
de omroepen".
Van Dam "Van de overheid hebben
we op het gebied van de inkomsten wei
nig te verwachten. Weliswaar is er een re
geerakkoord waarin staat dat de publie
ke omroep zal worden versterkt, maar
ook als de omroepen smeken om dat te
materialiseren grijpt de minister eerder
naar haar zakdoek dan naar haar porte
monnee. Daarom moet ook via de STER-
inkomsten eèn spiraal naar beneden
worden voorkomen"
TV -directeur Daalmeijer van Veroni
ca 'Er is niet één, maar er zijn twee spi
ralen binnen het Nederlandse omroep
bestel die naar beneden draaien. Dalen
de inkomsten betekenen minder interes
sante programma's, waardoor er minder
mensen kijken, die er weer voor zorgen
dat er minder STER-tijd wordt verkocht
Bij RTL 4 gaat die spiraal omhoog. Als
we niet oppassen worden we helemaal
weggespeeld. De zendgemachtigden be
seffen niet hoe belangrijk die STER-gel-
den zijn voor de financiering van de om
roep".
Haaks
Net als de TROS heeft de NCRV ook een
plan gelanceerd om de programma's van
de omroepen over de drie Nederlandse
tv-netten te verspreiden. Een plan. dat
geheel haaks staat op de opvattingen van
de Federatie-genoten VARA. KRO en
EO. Zoals het plan van de TROS weer
haaks staat op dat van de NCRV
De TROS is volgens voorzitter Minder
op "bereid tot vérgaande samenwerking
te komen met omroeporganisaties die
een gelijke visie op de ontwikkelingen
hebben".
Op de vraag welke omroepen daar in
welke volgorde 't eerst voor in aanmer
king komen, wil voorzitter Minderop het
antwoord niet geven "U noemt de
VARA en dat zou kunnen"
Maar zijn dan AVRO en Veronica, de
medevullers van TV 2 dan niet de eerste
kandidaten? Minderop: "In die valkuil
trap ik niet".
Met andere woorden de TROS, het
ernstigst in 't nauw door het vertrek van
de Joop van den Ende-shows naar de
concurrentie zoekt nu wanhopig bij ge
brek aan alternatieve commerciële mo
gelijkheden aansluiting bij de hoogste
publiekstrekkers van het bestel. Com
mercieel worden zit er voor de TROS na
het mislukken van het ATV-avontuur
niet meer in: "Er is hooguit nog plaats
voor commerciële zenders die zich op
kleine marktsegmenten richten. Dat be
tekent ook dat omroepverenigingen het
publieke bestel niet zullen verlaten om
een vergunning aan te vragen voor een
commerciële omroep op de kabelnetten.
De gedachte, dat de TROS zijn promi
nente positie in het publieke bestel zal
opgeven voor een marginale plaats op de
kabelnetten is een misvatting"
Volgens de TROS-voorztter kan de pu
blieke omroep de fundamentele zwakten
zelf niet oplossen, maar slechts camou
fleren. Fundamentele zwakten noemt hij
de versnippering en het tweeslachtige
karakter van een publieke omroep.
Minderop: "Toch zegt de politiek nu
Zie maar tot vormen van samenwerking
te komen, maar op fuseren blijft straf
staan. We zien wel hoe ver jullie het met
samenwerken schoppen en als het niet
lukt of als het resultaat ons niet aanstaat
dan horen jullie de consequenties wel.
Dat is te vrijblijvend, dat is te gemakke
lijk"
Optimistischer
Heel anders en veel optimistischer over
de toekomst klinkt het geluid van Vero
nica: "Natuurlijk wordt het in om
roepland knokken, maar daar zijn we
nooit bang voor geweest. Ondanks de
concurrentie is de toekomst voor Veroni
ca". oreerde Rob Out nog vorige week
"Gesterkt door een hechte achterban
van ruim een miljoen leden en met Joop
van der Reijden als gloednieuwe voorzit
ter kan Veronica de komende jaren met
veel vertrouwen tegemoet zien"
Out komt ook met een eigen plan; Ne
derland 3 voor een commercieel Veroni
ca. Geef Veronica bovendien 24 uur per
etmaal één van de vijf Hilversumse ra
diozenders en kleur de andere zenders in
met produkten van de bestaande publie
ke omroep. Out: "De angst van een aan
tal van mijn collega's voor RTL 4 en een
eventuele komst van een vijfde, op Ne
derland gerichte tv-zender, deel ik abso
luut niet. We zijn allemaal concurrenten
van elkaar en zullen daar naar moeten
handelen. Dat wil niet zeggen, dat er uit
sluitend pulp gebracht moet worden om
succes te hebben. Er zijn voorbeelden te
over van commerciële nieuws- en infor
matiezenders in het buitenland, die een
succesvolle exploitatie hebben"
Veronica zal een eventueel commer
cieel avontuur nooit meer met éen van de
publieke omroepen beginnen. Wel laat
Out open dat er samenwerking mogelijk
is met andere gegadigden, als het maar
geen bestaande omroeporganisaties zijn:
"Een uitgewerkt plan voor één en ander
hebben we reeds klaarliggen en dat plan
zullen wij presenteren op het moment,
dat 'Den Haag' onze ideeen over een ge
zonde Nederlandse commerciële om
roep organisatie serieus neemt. Het ini
tiatief ligt nu bij de minister van WVC en
de beslissing bij het parlement. Gaat het
niet door, dat blijven we als grootste en
sterkste binnen het huidige publieke be
stel opereren"
Stoomtelevisie
"Wil de publieke omroep niet afdalen tot
het niveau van stoomtelevisie, dan zal zü
meer ruimte van de overheid moeten
krijgen om de concurrentie met RTL 4
aan te kunnen", riep kort geleden
AVRO-voorzitter Wallis de Vries tot poli
tiek Den Haag. Datzelfde Den Haag moet
volgens Wallis de Vries niet zeuren als
blijkt, dat de omroepen het lang niet al
tijd met elkaar eens zijn
Het publieke bestel moet eerst zich
zelf maar eens gaan beschrijven voor het
de concurrentie met de commercie aan
gaat", meende Geert van Empel. de nieu
we rtv-directeur van de interkerkelijke
omroep IKON op zijn winterpersconfe
rentie. Volgens hem kan het bestel het
hoofd nog juist boven water houden
door te voldoen aan vier uitgangspun
ten: "Kwaliteit boven kwantiteit stellen,
programma's en -makers een markanter
profiel geven, niet altyd het grootste pu
bliek willen trekken en bedenken, dat
goede programma's niet worden gedic
teerd, maar ontstaan vanuit een speciale
sfeer".
Op het gevaar af voor zelfvoldaan te
worden versleten stelde de IKON-baas
vast, dat alle suggesties die 'strategen' de
publieksomroepcn voorhouden al door
IKON worden uitgevoerd "Minder spel
letjes. meer drama9 De IKON brengt het
komend seizoen zelfs geen kleine bijbel
quiz", aldus Van Empel.
