Thuis is een gevoel dat iedereen heeft' Opera Warschau in Stadsgehoorzaal JAZZ Ken Vos 'Sweat Festival': lol en zweet Ouderwets pittig Schijndood Stan Getz Ijsberg-principe Staatsprijs voor Vlaamse schrijver André Demedts Rushdie-film in Den Haag ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1990 KUNST PAGINA 45 Mozarts 'Die Zauberflöte' met traditionele 18de-eeuwse orkestratie Zakelijk en artistiek leider Stefan Sutkowski van de Warszawska Opera Kameralna ter inspectie bij de Stads gehoorzaal: "In Polen spelen we voor een kleiner publiek". (foto Henk Bouwman» Van onze redacteur Emiel Fangmann LEIDEN Als er sprake is van deelname van tachtig zangers, koorleden, musici en pantomimespelers aan een opera, kan er dan nog van een kameroperagezel schap gesproken worden? In geval van de Warszawska Opera Kameralna wel. Het Poolse operagezelschap voert zaterdag 29 september in de Stadsgehoorzaal te Lei den Mozarts opera 'Die Zau-- berflöte' uit 1791 uit. "Onze naam is vooral op de historie gebaseerd, eerder dan dat wij altijd met een gering aan tal mensen zouden optre den. En daarbij komt nog dat Mozart bij uitstek een componist voor kamermu ziek was", aldus Stefan Sutkowski, zakelijk en artis tiek leider van de Wars zawska Opera Kameralna. Door samenwerking tussen K O, die de muzikale programmering voor de Stadsgehoorzaal vaststelt, en het management van Zdzislaw Supierz komt het in 1961 opgerichte operagezelschap eind volgende week naar Leiden. Eindhoven kreeg woensdagavond de Neder landse première en daarna worden nog dertien plaatsen aangedaan. Directeur Sutkowski geeft al der tig jaar leiding aan de Warszawska Opera Kameralna (WOK). Hij is nu voor de derde keer in Nederland. Eerder bezocht Sutkovski, die zelf als hoboïst ook nog twintig jaar aan de Warschause Philharmonie ver bonden was, Nederland in 197? met een klein barok-ensemble, en enke le jaren later nog eens. "We zijn ge specialiseerd in werken uit de pe riode 1600 tot 1840", licht Sutkowski toe. Bijzonder is dat ook een aantal opera's in kleine bezet ting door het WOK geënsceneerd is voor marionettenpoppen, wat een unicum in Europa is. Daarnaast geeft men in levende lijve uitvoerin gen van 'passies, missen en cantates. Het orkest van de opera, Warzawks- ka Sinfonietta, treedt als kameror kest ook regelmatig zelfstandig op. Het Warschause operagezelschap is in dertig jaar enorm gegroeid, ver telt Sutkowski. "We begonnen met 25 medewerkers, maar nu zijn er 350 mensen aan ons gezelschap verbon den. Dat betekent dat we, met zo'n grote groep en twee orkesten, meer dere opera's tegelijk op het pro gramma hebben staan." Het opvoeren van de opera in Po len kent een lange traditie. "Al vroeg in de zeventiende eeuw wer den er Italiaanse zangdrama's opge voerd", zegt de artistiek en zakelijk leider, "maar door de oorlog tussen Polen en Zweden die er op volgde kwam aan die eerste bloeiperiode een eind. En wat de opvoering van Die Zauberflöte betreft, die in 1791 in Wenen in première ging, beleefde de Poolse stad Lwow, die nu op Russisch grondgebied ligt, de derde uitvoering in 1792." De opera be staat uit twee actes, die in respectie velijk drie en tien tonelen verdeeld zijn. Het sprookjesachtige verhaal handelt over de prins Tamino op zoek naar zijn grote liefde Pamina. Gewapend met en toverfluit moet hij beproevingen ondergaan voor dat hij en de evenzeer op de proef gestelde Pamina, de dochter van de Koningin van de Nacht, in de tem pel kunnen worden ingewijd. De Warszawska Opera Kameral na voerde inmiddels alle opera's van Mozart al een keer op, daarnaast eveneens opera's van Haydn, Per- golesi, Von Gluck en Offenbach. Van dertig opera's werden plaatop namen gemaakt. De Opera, een van de drie vooraanstaande operagezel schappen uit Polen, zette Mozarts Die Zauberflöte in 1987 voor het eerst op haar programma. Het werd de grootste produktie uit hun be staan. "Er werken zo'n 120 mensen aan mee", zegt Sutkowski, "zij het dat voor Nederland de groep die voor de technisch zaken zorg draagt tot tien beperkt is. Daarnaast zijn er 40 orkestleden, 40 solisten en koor leden en een aantal pantomime spe lers. De bezetting van het orkest is in de orkestratie traditioneel acht tiende eeuws." De muzikale leiding van De Zau berflöte is in handen van de Boli viaanse dirigent Ruben Silva. Sinds 1983 is hij chef-dirigent van de Warszawska Opera Kameralna. Ryszard Peryt is de vaste regisseur. Andrzej Sadowski zorgde voor de cors en kostuums. De Poolse première van deze en scenering van Die Zauberflöte had plaats in juni 1987. Op tournee in het buitenland werden Spanje en Frankrijk al aangedaan en dit jaar hebben naast de Nederlandse ook voorstellingen in West-Duitsland en opnieuw Spanje plaats. Voor vol gend jaar heeft Stefan Sutkowski evenzeer grootse plannen. "In Mo zarts tweehonderdste sterfjaar jaar gaan we in Polen alle 23 opera's van Mozart onder regie van Ryszard Peryt op het programma zetten bin nen een tijdsbestek van zes weken. Onze voorstellingen worden in het algemeen trouwens ongeveer voor de helft in Polen en voor de andere helft in het buitenland gegeven. We hopen in september en oktober 1991 dan ook opnieuw naar Neder land te komen. Met opvoeringen van Cosi fan tutte en Mozarts onbe kendere oratorium La Betulia libe- In Leiden wordt in volgend week een grotere zaal gespeeld dan de Warszawska Opera Kameralpa nor maal gewend is. "In Warschau heb ben we een eigen prachtig achttien de eeuws theater. Maar daar kun nen honderdzestig bezoekers in, zo dat er meestal twee keer zoveel be zoekers als spelers zijn." Sutkowski constateert, dat opera iets voor een speciaal publiek blijft. Of de opera de laatste jaren in Nerderland aan populariteit gewonnen heeft, valt dan voor Leiden gemakkelijk te zien. Want als het decor de grenzen van het podium niet overschrijdt, kunnen 1015 mensen in Leiden een plekje vinden. Er zijn nog kaarten verkrijgbaar. Vanwege die grote belangstelling wordt in het Circustheater in Sche- veningen op 4 oktober nog een ex tra slotvoorstelling gegeven. Zanger/tekstschrijver Iiam O'Maonlai van Hothouse Flowers: van onze debuutplaat hadden we van die die momenten dat we met de handen in het haar zaten. Dat we niet wisten wat te doen, wanhopig waren en ons afvroegen of we eigen lijk wel moesten doorgaan met mu ziek maken". 'Home' klinkt veelzijdiger dan de debuutplaat 'People'. Gewaagder en tegelijk mystieker. En dat heeft volgens Liam alles te maken met de wereldtournee die de groep'maakte. "Tijdens die tour begonnen we steeds meer te experimenteren, meer dan ooit tevoren. We hebben alle mogelijke muzikale gebieden onderzocht, van blues tot folk, tot soul, tot jazz. Afles". "We zijn gaan spelen en wat er uit kwam hebben we op de plaat gezet. Er is heel weinig bijgeschaafd, heel weinig overdubs toegevoegd. We willen niet afhankelijk zijn van ie dere keer een nog betere producer. Ik ben er heilig van overtuigd datje een plaat moet opnemen door een band gewoon te laten spelen. Live. Punt uit. Want als een band het op het podium kan, dan moeten ze het in de studio toch ook kunnen?" Gaelic Blues, noemen ze hun eigen muziek. Een mix van rock, soul, blues en veel Ierse traditie, waar ook een man als Van Morrison zich op toelegt. O' Maonlai wil de paral lellen wel aannemen; hij houdt zich er niet echt mee bezig. Maar dat zo wel zijn muziek als die van Mor rison gekenmerkt wordt door inten siteit, daarmee is hij het onmidde- lijk.eens. "Of dat iets Iers is? Zou kunnen. Een bepaald soort plant kan alleen maar op een bepaald ty pe grond groeien". Liam O' Maonlai praat vrijuit, maar blijft het introverte type. Smoezelig colbertje, Greenpeace- speldje op de revers, vettig lang haar. Alleen in zijn zang en teksten durft hij zich kennelijk helemaal te laten gaan. Heeft hij die hartstocht ook werkelijk, af speelt hij enkel die rol? "Er zitten twee kanten aan mijn persoonlijkheid. Vaak ben ik heel verlegen en gesloten, maar op ande re momenten ben ik werkelijk zoals je op de plaat hoort. Maar eh... Pfff, in deze wereld is het sowieso heel moeilijk tè voorkomen dat je soms een rol speelt". Songs over verloren liefdes, over eenzame nachten, droombeelden. Is Liam O' Maonlai het type song schrijver dat thuis op de zolderka mer verliefd zit te wezen, met een fles drank voor zich op tafel? "Ja en nee. Ik kan niet echt 'ja' zeggen. Je moet die figuur wat nauwkeuriger voor me schetsen". Nou, laten we zeggen de man voor wie het gras altijd groener is aan de andere kant van de heuvel? "Nee, nooit. Bij mij thuis is het gras groen genoeg. Ik ben gelukkig aan deze kant van de heuvel. Mis schien dat aan de andere kant van het leven, dat... Weet je, ik geloof niet dat het zo simpel is. Ik geloof dat er in mijn songs méér zit dan een verlangen naar iets ver weg. Ik dank God voor wat ik heb. Ik heb een fantastisch leven. Ik kan doen wat ik wil doen. Ik kan zingen. Ik kan naar een school vol kinderen gaan en hen die dag blij maken, gewoon door mezelf te zijn, omdat ze me kennen van de tv. Dan hoef ik nog niet eens voor ze te zin gen. Dat ik dat met mijn bekend heid kan doen, daar ben ik dank baar voor". '"Home', heet het tweede Hothouse Flowers album. 'Thuis'. En het betekent ook niets meer of minder dan dat. Je ergens thuis voe len, op een plek of in een situatie, is iets heel persoonlijks". "Maar", voegt Liam daar onmiddellijk aan toe, "Ik heb ontdekt dat persoonlij ke zaken vaak heel universeel blij ken te zijn. Als je met mensen heel persoonlijke gesprekken voert, dan kom je er vaak achter dat je niet de enige bent die met een bepaald pro bleem zit of dat bepaalde geluk voelt. En 'thuis' is een gevoel dat ie dereen heeft. Een universeel ge voel". Gehoord en gezien in de Stadsgehoorzaal op vrijdag 21 september. Het Sweat festival. Met The Hottest Thing Today, Jimmy James and the Blue Flames en The Bob Color, op vrijdag 21 september. En wij maar denken dat de jeugd van tegenwoordig een beetje ach ter een komputer rekensom metjes zit op te lossen. Mooi niet! De tieners van nu hebben wel iets anders aan hun hoofd. Een paar fel gekleurde opgeblazen ballen bijvoorbeeld. Zeker als die door een kale zwetende zanger boven hun hoofden wordt gedeponeerd. Omhoog met dat ding. We zijn hier wel op een feestje, ja? Lol- trappen dus. Met ons valt niet te doÜen. Serieus, maar toch komisch. Zo werd het 'Sweat Festival' gister avond in de Stadsgehoorzaal in Leiden opgezet en afgebroken. Met een leuke rap-act een soepele soulband en nu al good-old The Bob Color, prikte de organisatie van de Leidse cultuur-agenda Oy Oy midden in de roos. Gelukkig maar. Een feestje in Leiden orga niseren kan dus toch! Iedereen genoot van een gezellig avondje samen zijn in dé sfeer van een ou derwets schoolfeestje. Wie anders kan je daarvoor vra gen dan The Bob Color, dé feest band van het jaar. Voorafgegaan door een veelbelovende rap-act werd de avond door een voorlo per van de tweede soul-explosie goed ingezet. Jimmy James and the Blue Flames gingen flink te keer: "Say oh. oh, say oh, oh. Say yae, yae, say yae, yae. Let' s have a party". Met daarna een bombas tisch 'Hey Jude' van de Beatles. Maar de echte klap kwam van de prettig gestoorde Bob Wiedijk, alias Bob Color. Hij ging met zijn motoriek als een bezetende te keer in de volle Stadsgehoorzaal. Het zweet liep van z'n kale hoofd. De transpiratie sijpelde van de honderden danzende ruggen. Is dit een nieuw nummer? Wat maakt het ons uit. Als het maar swingt. Dat deed het gisteravond tot in de late uurtjes. Tijdens de cover 'Freedom' pakten talloze handen elkaar beet. Bob Color had duidelijk zin in een feestje. Het bewegende monster ging ou derwets tekeer en stelde en pas sant ook nog even vier nieuwe bandleden voor. Ja zeker. Een nieuwe saxoifonist, bassist en toetsenist, plus een kersverse zangeres. Dit was allemaal echt zweten. Dit was echt een Sweat Party. Zo mogen er nog meer komen. En hopelijk kunnen we dan weer lek ker slaan tegen een paar opgebla zen ballen die boven onze hoof den worden uitgeworpen. ERIC HOENSON Er werd fanatiek gedanst op het 'Sweat Festival', tot in de late uurtjes. Louis Hayes Sextet: "The Crawl" (14 oktober 1989. Candid CCD 79045. Zelfs voor de meest geharde bop- liefhebber moet deze cd een onver wacht genoegen zijn. Het sinds kort nieuw leven ingeblazen label Can did heeft een ouderwets pittig klin kend sextet onder leiding van Louis Hayes live opgenomen in de nieuwe "Birdland" in New York. Trompet tist Charles Tolliver en altist Gary Bartz, mits niet door producers mis leid, staan sinds jaar en dag borg voor een eerlijk knetterende'soli en no nonsens geluid. Ook tenorsaxo fonist Stubblefield, niet een van de meest consistente jazzmusici, lijkt zich tijdens dit concert bijzonder op zijn gemak te voelen. De ritmesectie is met Clint Houston op bas en Micky Tucker op piano naast drum mer Hayes een typisch geval van klokwerk dat zichzelf opwindt. Het klinkend resultaat komt er in het kort op neer dat hier een Art Blakey The Jazz Messengers speelt, zoals die helaas in geen tien jaar te horen was. Stevige blue no tes, soulful geluid, precies die ingre diënten zijn voorhanden die node gemist worden bij meer bekende bop-muzikanten en debuterende mainstreamers. De opname is ge heel in de traditie van Rudy van Gelder, lekker helder en zonder veel poespas. Wie denkt dat er in de meer traditionele jazz weinig meer te beleven valt, moet hier maar eens naar luisteren. Edward Vesala: "Ode to the Death of Jazz". (April en mei 1989. ECM 1413). De Finse slagwerker Vesala (1952) is een van de muzikanten van het eer ste uur van het ECM-label. Dat Duitse label heeft sterke voorkeur voor het romantische, dromerige en dikwijls onorthodoxe geluid van Noordeuropeanen. Hoewel deze op name met zijn grote Finse band, Sound And Fury, precies in het stra mien van het zogeheten ECM-ge- luid past, staat Vesala ook zijn man netje op het gebied van de meer recht toe - recht aan jazz. De toonzetting van dit album is nogal zwaarmoedig en de arrange menten hebben net zoveel te maken met de nieuwe "serieuze" muziek als jazz. Meer dan ritmiek staat klankkleur centraal in dit werk met de veelzeggende titel "Ode To The Death Of Jazz". Bedoeld wordt daarmee, zoals nogal omstandig in het boekje wordt uitgelegd, dat het begrip "jazz" en de voorstellingen die men daarover kan hebben, nau welijks hanteerbaar zijn in heden daagse muziek. Door de bank geno men klinkt de muziek van Vesala hier nogal bedacht en statisch, en haalt die het helaas niet bij zijn uit stekende vorige plaat, "Lumi". Toch zijn er in alle acht stukken in teressante ideeën en leuke samen klanken te horen. Deze composities zijn meer een studie in geluid dan opwindende muziek. De opna mekwaliteit kan ik niet anders dan perfect noemen. Ook nauwelijks bewust naar jazz luisterende mensen hebben wel eens van tenorsaxofonist Getz ge hoord, zo bekend is deze artiest of zo makkelijk is zijn naam te onthou den. Bij het bestuderen van de in formatie bij deze cd vallen meteen twee zaken op: "produced bij Herb Alpert" en "strings". In combinatie met de naam Getz riekt dat naar commercialiteit. Bij nadere beluis tering hoeft dat gelukkig niet alleen negatief geïnterpreteerd te worden. Alpert, overigens de oprichter van A&M, is natuurlijk niet iemand wie je nieuwe trucs hoeft te leren, en Getz heeft in het verleden accepta bele tot goede platen gemaakt met strijkers. Alpert en Getz zijn er in ieder ge val in geslaagd om een geloofwaar dig produkt op de markt te brengen, waarbij het geluid en de improvisa ties van de oude meester intact zijn gebleven. Het grootste bezwaar is dat de uitgebreide orkestratie wei nig toevoegt aan het musiceren van Getz, In enkele stukken, die alle kennelijk nieuw zijn en voor deze cd geschreven, doet de voortdreu- nende ritmesectie zelfs afbreuk aan fraai spel van Getz. Wie zich niet stoort aan flauwe synthesizerklan ken of ongeïnspireerde ritmiek, kan wel plezier beleven aan het goed op genomen saxofoonspel van Getz. B-Shops For The Poor: "The Ice berg Principle" (1989. No Wave NWCD 1). De laatste jaren gebeurt er weer eens wat in de Britse jazzwereld. Ondanks het slechte cultureel-fi- nanciële klimaat, is er elke paar maanden wel een opzienbarend plaatdebuut te beleven, als we ten minste de muziektijdschriften van dat land mogen geloven. Afgezien van een klein groepje hard-core avantgardisten zijn het meestal groepen of artiesten die veel aan dacht besteden aan de vormgeving of het muzikale standpunt dat zij in nemen. Naast artiesten die de kassa doen rinkelen, zoals Courtney Pine en Steve Williamson, zijn er velen die de oversteek over het Kanaal nauwelijks halen. Al enkele maan den geleden trok de formatie "B- Shops For The Poor" met deze cd de aandacht van de plaatselijke schrijvende pers. Op natuurlijke wijze maakt deze Britse formatie gebruik van de ge luidstaai van 'noise'-muziek uit New York, teksten die over meer gaan dan de dagelijkse dingen van het leven (overtuigend gezongen door zangeres Sarra Tyrer) en de harmolodics - of iets wat daar op lijkt - van Örnette Coleman. In feite is 'The Iceberg Principle' een pro gramma dat met veel precisie is op gebouwd om alle talenten binnen de groep een uitdrukkingsmoge lijkheid te geven. Naast Jon Dobie op Arto Lindsay-achtige gitaar en altsax, bestaat de band uit David (tenorsax) en Louise Petts (altsax), Steve Blake (tenor- en sopraansax, piano) en John Edwards (bas) en Tyrer. Er zijn weinig rustpunten tussen de vier delen op de cd en door de compactheid van de mu ziek is het moeilijk om voortdurend de aandacht erbij te houden. De eni ge zwakte is dat te weinig ruimte lijkt te zijn om meer te doen met de klankmogelijkheden van de instru mentatie. Zonder twijfel wordt daar een volgende keer iets aan gedaan. BRUSSEL (ANP) De Belgische schrijver André Demedts (84) heeft de Grote Driejaarlijkse Staatsprijs gekregen als bekroning van zijn carrière. Aan de onderscheiding is een geldbedrag van ongeveer 1650 gulden ver bonden. De prijs werd toegekend door de Vlaamse minister van cultuur, Patrick Dewael, op advies van een jury waarin onder anderen de schrijver Hugo Raes zat. Die zwaaide Demedts lof toe voor zijn "ongemeen grote schrij verstalent" en sprak van de "rijke loopbaan van een veelzijdig cultuurpro motor die in de meest uiteenlopende domeinen actief was". Demedts was in 1970 mede-oprichter van de stichting Ons Erfdeel die de culturele samenwerking tussen de Nederlandssprekenden wil bevorde ren. Hij is lid van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Let terkunde. Demedts, die in 1929 debuteerde, heeft zo'n dertig romans, vier jeugd-! boeken, twee toneelstukken, en de nodige poezie en essays geschreven. Tot zijn bekendste werken behoren de dichtbundels Geploegde Aarde, Jasmijn en Vaarwel, en de romans Voor de avond valt, In het morgenlicht en De ring is gesloten. Sleutelwoorden in zijn boeken zijn: geluk, lijden en offer. Demedts werkte achtereenvolgens als landbouwer, leraar en directeur van de Belgische radio en televisie in West-Vlaanderen. DEN HAAG (GPD) De omstreden film 'International Guerillas' waarin de schrijver Salman Rushdie wordt afgeschilderd als playboy die moslims martelt, wordt zondagmiddag in het Haagse congrescentrum Gouden Wie ken vertoond. De exploitant van Gouden Wieken: "Ik verwacht geen pro blemen. En doen deze zich wel voor, dan lossen we ze op" Er zou ook een voorstelling van de film worden gegeven in het Rotter damse Knterion Theater. Maar deze voor zaterdagavond geplande verto ning gaat niet door. Ook de aangekondigde voorstelling voor zondag in het Amsterdamse Kriterion Theater komt te vervallen. Reden voor de afgelas tingen is de vrees van de respectievelijke biocoopexploitanten voor onge regeldheden. Bovendien weigeren veel filmoperators hun medewerking te verlenen aan het projecteren van de film. Aan het slot van 'International Guerillas' wordt de figuur van Rushdie - auteur van het geruchtmakende boek 'De Satanische Verzen' - door de bliksem getroffen. HAARLEM De Hothouse Flowers - na U2 de belang rijkste Ierse rockgroep - oogstte afgelopen donder dag veel succes in het Utrechtse Muziekcentrum Vredenburg. Het was het eerste Nederlandse concert sinds anderhalf jaar. Deze zomer verscheen het tweede groepsalbum 'Home'. Een gesprek met zanger/song schrijver Liam O' Maonlai. "Wat je op onze nieuwe plaat hoort is in feite 'live'. We arrangeren wat hoofdlijnen, maar verder laten we de dingen gewoon gebeuren zoals ze komen. Mijn visie op muziek is, dat we vijf musici zijn die samen spelen. En hoe beter we elkaar leren kenen, des te meer ruimte we elkaar gunnen. Dat kun je niet organise ren, dat laatje gebeuren...". Liam O Maonlai houdt van ruim te. Daarvoor is hij ook Ier. En ook zijn groep Hothouse Flowers heeft de wijdsheid opgezocht. Nadat de band zo'n tweeëneenhalf jaar gele den internationaal doorbrak dank zij een videoclip van het nummer 'Don't go', die voor honderden mil joenen kijkers tijdens de tv-uitzen- ding van het Eurovisiesongfestival werd vertoond, maakte Hothouse Flowers een tournee door Europa, Japan en Amerika. Het tweede album liet lang op zich wachten. Maar enkele maan den geleden verscheen 'Home', zoals de plaat heet, dan eindelijk, opgenomen in zeven verschillende studio's met een handvol verschil lende producers. Dat riekt naar pro blemen. "Ja dat is vaker in de muziekpers gesuggereerd," zegt zanger/tekst schrijver O' Maonlai. "Maar dat klopt niet. Al dat vallen en opstaan, dat reizen en met zoveel verschil- Liam O' Maonlai: 'Een bepaald soort plant kan alleen maar op een lende mensen proberen samen te werken, dat was eerder lastig dan bepaald type grond groeien. (lotoGPDi echt moeilijk. Ook bij het opnemen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 45