De letterenstudent uit het verdomhoekje halen
Simpel gesteld: moeder werkt, vader drinkt
VCLA: contact tussen bedrijven en studenten bevorderen
Jos Bloemsma drijft Oost-Europa-Instituut
Van onze medewerker
Hans van Willigenburg
LEIDEN - Als gevolg van de ma
laise in het onderwijs (bezuinigin
gen. dalende geboortecijfers) zijn
de studenten van de Letterenfacul
teiten niet langer meer verzekerd
Letterkundigen
vaak werkloos
In het rapport van de directie
'Toekomstverkenningen' van
het Ministerie van Onderwijs
staat te lezen dat in 1985 nog 64
procent van de pas-afgestudeer
de letterenstudenten werkzaam
was in het onderwijs. Nu is dat
teruggelopen tot 31 procent. In
februari van dit jaar stonden er
landelijk 6133 afgestudeerden in
de sector Taal en Cultuur inge
schreven als werkloos. Ook Lei
den heeft te kampen met een
fiks aantal werkloze letterkun
digen. Kortom, er is een enorme
kloof gegroeid tussen vraag en
aanbod.
In hetzelfde rapport wordt
verder geconstateerd dat er op
korte termijn geen zicht is op
verbetering van de arbeids
marktpositie van letterenstu
denten. Er zijn wel incidentele
lichtpuntjes. Zo verwacht men
op korte termijn een groeiend
tekort aan leraren Duits (tweede
graads) en klassieke talen (eer
ste graads). Voor hoger opgelei
den in deze studierichtingen be
tekent dit waarschijnlijk een
verruiming van hun arbeids
marktmogelijkheden.
Maar verder ziet de situatie er
somber uit. Daar komt bij: de in
stroom van nieuwe letterenstu
denten is stabiel (ondanks voor
lichtingscampagnes als 'Kies
Exact'). Het is dus niet te ver
wachten dat het aanbod van af
gestudeerden in de nabije toe
komst zal afnemen, waardoor er
wat l.ucht zou kunnen ontstaan.
van een 'natuurlijke' carriere in
deze richting. Door inkrimping van
de onderwijssector is de werkloos
heid onder letterenstudenten de
laatste jaren dramatisch gestegen.
Ondanks deze ontwikkeling kiest
de Leidse universiteit voor het be
houd van de onderwijsprogram
ma's door ze niet, als sommige an
dere universiteiten, heel erg aan de
'mode' aan te passen. Wel nam de
Letterenfaculteit enkele jaren terug
een pakket maatregelen om iets aan
de belabberde arbeidsmarktsituatie
te doen.
Eén van de maatregelen was het
instellen van een vereniging die het
contact tussen letterenstudent en
arbeidsmarkt ging bevorderen. Ge
volg: in het studiejaar 1986/87 werd
de VCLA opgericht (Vereniging
Contacten Letterenstudenten en
Arbeidsmarkt).
Banenmarkt
Het huidige bestuur van de VCLA
bestaat uit Frans Slingerland (24),
Jos Claessens (25) en Corine Hamer
(21). Frans is pas afgestudeerd als
historicus, Jos doet Japans en Cori
ne is na haar propedeuse Neder
lands overgestapt naar de studie
richting TCLA (Taal en Cultuur van
Latijns-Amerika). Binnenkort ma
ken ze plaats voor een nieuw be
stuur. Een aardig moment dus om
de balans op te maken.
Frans: "In mei van dit jaar heb
ben we een banenmarkt georgani
seerd. Daarop stonden vierentwin
tig bedrijven uit verschillende sec
toren. Daar zat eigenlijk alles bij:
multinationals, banken, uitzendbu
reaus en verzekeringmaatschappij
en als Shell, Unilever, Tempo Team
en IBM Nederland. Ook stonden er
op de banenmarkt meer studiege-
richte instellingen als vertaalbu
reaus, musea en de Koninklijke Ne
derlandse Uitgevers Bond.
Volgens Frans was de banen
markt van het afgelopen jaar een
succes. "Als je kijkt naar opkomst
dan zie je dat er zo'n 350 tot 400 deel
nemers zijn geweest. Dat is een be
vredigend resultaat. Zeker als je be
denkt dat een heleboel studenten
Imago
Toch is het leggen van contacten
tussen bedrijven en studenten niet
onze voornaamste taak. Frans Slin
gerland: "Ik denk meer dat we moe
ten zorgen dat het algemene beeld
vari de letterenstudent verbetert".
Jos Claessens hierover: "Bedrijven
denken dat je als letterenstudent
echt alleen maar bezig bent met het
leren van een taal. Die bedrijven
vergeten dat zo'n studie veel dieper
gaat. Zo leer je bijvoorbeeld ook een
heleboel over de cultuur, geschie
denis en de sociologie van een land.
De VCLA probeert het bedrijfsle
ven en de overheid duidelijk te ma
ken dat de letterenstudent zoals die
nu wordt afgeschilderd en zoals die
nu in een bepaald hokje wordt ge
stopt - dat die letterenstudent niet
meer bestaat. Slingerland: "Hij is
gemiddeld genomen een stuk veel-
zijdiger geworden".
Volgens Jos Claessens bestaan er
tegenwoordig ook meer mogelijk
heden om 'bedrijfsgericht' te stude
ren. "Voor alle niet-Westerse stu
dies bestaat er bijvoorbeeld een
managementvariant, die 'ikzelf ook
heb gevolgd. Het is een specifiek
programma met vakken als be
drijfseconomie, marketing en infor
matica. En ik weet dat veel studen
ten uit andere studierichtingen die
vakken ook volgen, al passen ze niet
echt binnen hun studiegebied".
De bedrijven \die op de banen
markt aanwezig waren is in een pre
sentatie voorgehouden welke voor
delen en capaciteiten de letteren
student hebben te bieden. Frans
Sligerland: "Zelf heb ik bijvoor
beeld stage gelopen bij een verzeke
ringsmaatschappij. Daar was ik be
trokken bij het evalueren van een
automatiseringsproject. Hoewel je
geen computerdeskundige bent.
heb je als academicus toch een be
paald analytisch vermogen, die je in
staat stelt zulk soort werk te doen".
Zelfbeeld
Volgens de historicus hebben de
studenten zelf er ook aan bijgedra
gen dat zij niet al te zeer in trek zijn
op de arbeidsmarkt. "Bij de studen
ten is er ook heel duidelijk een be
paald soort lauwheid, een bepaald
soort terughoudendheid ten aan
zien van de eigen capaciteiten. Een
gebrek aan zelfvertrouwen, eigen
lijk. Wij zijn als letterenstudenten
de laatste jaren ook best wel in een.
verdomhoekje gestopt, zo van 'jul
lie zijn de faculteit met het grootste
aantal werklozen' en 'jullie kunnen
eigenlijk niks' en 'als jullie op de ar
beidsmarkt komen dat moet er
eerst worden om- of bijgeschoold-'
"Dat beeld heerst dus nu ook bij
de student zelf. Hij heeft 't opge
drongen gekregen. Daar moeten we
dus zo snel mogelijk vanaf'. Op de
vraag of dat al een beetje gelukt is.
volgt een redelijk positief ant
woord. "Ik denk zeker dat het beeld
bij de bedrijven een stuk genuan
ceerder is geworden". Corine Ha
mer, mismoedig: "Je praat eigenlijk
over een mentaliteitsverandering.
Dat duurt gewoon wel tien of twin
tig jaar".
Sollicitatiecursus
De VCLA doet meer dan alleen ba-
nenmarkten. De vereniging organi
seert bedrijfsbezoeken en excur
sies. Ze assisteert studenten bij het
voorbereiding en het verrichten van
stages. Ze organiseert discussiebij
eenkomsten en lezingen. Ze geeft
het blad 'Intemezzo' uit. En, niet in
de laatste plaats, biedt de vereni
ging sollicitatiecursussen aan.
waarvan de opkomst als 'heel goed'
wordt omschreven.
Frans Slingerland laat hierbij
doorschemeren dat het geen kwaad
kan om de student wat minder ver
legen te maken. "Studenten die
naar zo'n banenmarkt gaan hebben
meestal niet veel sollicitatie-erva
ring. Ze weten vaak niet hoe 't toe
gaat. Iemand van Personeelszaken
neemt je apart en vraagt dan of je
een oriëntatie- of een sollicitatiege
sprek wil. Op dat moment moet je
goed voorbereid zijn. Als je interes
se hebt moetje kiezen voor een sol
licitatiegesprek. Wat wij doen is
mensen voorbereiden op zo'n
vraag. Maar dat is niet het enige. Op
zo'n cursus leren we ook hoeje je op
een positieve manier kunt presente
ren: wie je bent, hoe je jezelf ziet.
watje sterke kanten zijn. Datje niet
met een mond vol tanden zit"
Harde strijd
Van onze correspondent
Jaap Sluis
HAARLEM "Ik ben een menge
ling van zakenvrouw en weten
schapper". Drs. Jos Bloemsma uit
Haarlem verdient met haar kennis
over Oost-Europa een redelijk be
legde boterham. Na een studie Rus
sisch plus een studie Rusland-kun-
de besloot ze tot de oprichting van
een eigen bureau: Impuls. Wie in
Oost-Europa (nog) niet de weg weet,
kan er terecht voor een routebe
schrijving.
Bloemsma (43) wist al ver voordat
Oost-Europa in de mode kwam dat
ze haar na vele jaren studie verkre
gen kennis ooit te gelde zou maken:
"Dat basisvertrouwen is er altijd ge
weest. Alleen wist ik toen nog niet
hoe de zaak precies gestalte zou
krijgen. Dat was een zorg voor la
ter". De vrouw, die voor de Univer
siteit van Amsterdam onderzoek
naar de Sovjet-economie doet, koos
ten slotte voor Impuls. Een bureau
waar iedereen die zoekt naar con
tacten of contracten in het Oostblok
terecht kan. Met daarbij de Sovjetu
nie als specialisatie.
Zowel de studie als het onder
zoekwerk leverde Bloemsma een
lange reeks aanspreekpunten in de
Sovjetunie op. Dat net heeft ze de
laatste jaren flink uitgebreid. Haar
werk bestaat onder meer uit het ge
ven van lezingen en adviezen over
Sovjet-zaken en het begeleiden van
Russen die naar het Westen komen
om daar kennis op te doen. Ook
schrijft ze rapporten voor bedrijven
die Russische zaken willen doen.
Daarnaast bemiddelt Bloemsma bij
het leggen van contacten.
Zelf reist ze minstens één keer in de
twee maanden oostwaarts om voor
Impuls ^aken te doen. Veel vaker
wil ze er niet naartoe, want: "Als je
er te lang bent, krijg je ongemerkt
een beetje last van de nog steeds
heersende apathie. Het is een ver
moeiende sfeer. Omdat ik zowel za
kelijk als wetenschappelijk alert wil
blijven, zit ik er meestal dus vrij
kort",
Impuls loopt volgens Bloemsma
goed. Ze kan het werk niet meer al
leen aan en maakt steeds vaker ge
bruik van free-lancers. Bloemsma
heeft, vertelt ze, de wind behoorlijk
mee. AI was het alleen maar vanwe
ge de enorm gegroeide belangstel
ling voor Oost-Europa. In die be
langstelling schuilt echter een ge
vaar, want vooral op de televisie
gaat er geen avond voorbij zonder
Jos Bloemsma: "Persoonlijk vind ik dat mannen en vrouwen de banen eerlijk zouden moeten verde
len. maar ik kan er gezien Gorbatsjovs moeilijke positie begrip voor opbrengen dat hij de zaken an
ders aanpakt".
(foto GPD)
dat een zich deskundig noemende
meneer of mevrouw Oosteuropese
zaken belicht.
Bloemsma zit een beetje met dat
professor-Clavan-effect (De Oost-
Europa-deskundige van het Sim
plistisch Verbond) in haar maag:
"Het is een modeverschijnsel ge
worden. Compleet met alle wind
handel die daar aan vastzit, want het
lijkt wel of iedereen er plotseling
verstand van heeft. Er zit nogal wat
kaf onder het koren".
Impuls worstelt daar echter niet
mee, voegt Bloemsma er onmiddel
lijk aan toe. "Ik heb vooral in de
Sovjetunie een flink aantal belang
rijke vertrouwensrelaties opge
bouwd, kom er geregeld en weet er
na al die jaren aardig de weg. Heb je
er eenmaal vaste grond onder de
voeten, dan gaat het balletje vanzelf
rollen en kun je ook wat gemakke
lijker afwijken van de inmiddels
wel héél erg gebaande paden".
Beloning
Een studie van Bloemsma naar de
gevolgen van de perestrojka voor de
werkende Russische vrouw leverde
haar een paar weken geleden een
uitnodiging op van het Center for
Russian en Eastern Europe Studies
in het Canadese Toronto. Als belo
ning voor haar volgens dit instituut
gedegen onderzoekwerk trok zij
veertien dagen op met het puikje
van de internationale wetenschaps
wereld.
In de Sovjetunie beheersen vrou
wen 53 procent van de arbeids
markt, maar dat percentage zal door
de perestrojka flink dalen, ver
wacht Bloemsma: "Veel gezinnen
raken er ontwricht. Even heel
zwart-wit geredeneerd: moeder
werkt en vader drinkt. Gorbatsjov
wil die ontwikkeling een halt
toeroepen en promoot enorm dat
mannen de kost verdienen en vrou
wen het huishouden doen. Persoon
lijk vind ik dat mannen en vrouwen
de banen eerlijk zouden moeten
verdelen, maar ik kan er gezien zijn
moeilijke positie begrip voor op
brengen dat hij de zaken anders
aanpakt".
Bloemsma ziet een verband met
Nederland waar slechts 40 procent
van de vrouwen een baan heeft. Dat
relatief geringe percentage levert
ons land binnen de EG samen met
Spanje en Ierland een lage klasse
ring op. Maar nu de economie
vraagt om goed geschoolde mannen
én vrouwen wordt voortdurend ge
probeerd ver boven die 40 procent
uit te komen. En dus ontstaat er een
razendsnel groeiende behoefte aan
goede kinderopvang. Bloemsma:
"Watje nu ziet is dat onze ontwikke
ling recht tegen die van de Sovjetu
nie ingJat. Wij willen meer werken
de vrouwen en crèches, zij minder
werkende vrouwen en minder crè
ches. Het zou aardig zijn als we over
en weer proberen van eikaars erva
ringen en fouten te leren".
Chaos
Op de onvermijdelijke vraag of Gor
batsjov zijn verbazingwekkende re
volutie zal kunnen doorzetten zegt
Bloemsma: "Ik ben van nature een
optimist en denk dus dat hij het
redt. De narigheid is alleen dat de
mensen aan de top vaak geen enke
le relatie hebben met de werkelijk
heid. Ze bereiken de basis niet
meer. Die loopt met een wijde boog
om de door die top genomen beslis
singen heen en gaat een eigen weg.
Het apparaat dat de angst in stand
hield, viel de laatste jaren weg.
Daarmee kwam, behalve een beetje
vrijheid, ook de chaos. Met het mas
saal naar de Sovjetunie sturen van
allerlei essentiële goederen ben je er
niet. Zulke hulp wordt opgezogen
door de massa, maar leidt niet tot
wezenlijke veranderingen".
"Waar het om gaat is dat er een
handelsstroom met onder meer het
Westen op gang komt. Niet alleen
van goederen, maar ook van dien
sten. Alleen heel veel samenwerken
leidt op den duur tot een ombuiging
van de Sovjet-mentaliteit. De gewo
ne mensen zijn nog steeds niet ge
motiveerd. Dat kan ook moeilijk als
je voortdurend in lege winkels
staat. Onze taak is primair het steu
nen van het door Gorbatsjov gelei
de legertje voorlopers. Als dat zich
staande houdt, ziet het er hoopvol
uit".
In de jacht op een baan moet de let
terenstudent een harde strijd leve
ren met de economie- en de rechten
student. "Zodra er wordt gevraagd
naar een accountmananger of een
management-trainer met een aca
demische opleiding, zijn er allerlei
mogelijkheden. Dan is ook een let
terenstudent in de race. Hij voldoet
aan het gevraagde profiel", zegt
Slingerland. "Vaak is de persoon
lijkheid dan de doorslaggevende
factor. Wie past het best bij de func
tie? In zo'n geval is het even goed
mogelijk dat de jurist afvalt als de
letterenstudent".
Tot slot wordt er gezamenlijk ge
constateerd dat de eenwording van
de Europese markt in 1992 en de
verdere internationalisering van het
bedrijfsleven mogelijkheden biedt
voor de student met talenkennis en
communicatieve vaardigheden. Co
rine Hamer "Hoeje 't ook wendt of
keert: we blijven heel hard nodig.
Zo'n tekst van Saddam Hussein op
televisie, die kan je niet vertalen
zonder iemand die Arabisch kent".
Lida Vos: "Het is zo fijn dat ik dit kan combineren met het huishouden
Van onze medewerker
Hans van Willigenburg
LEIDERDORP Lida Vos (32)
woont in Leiderdorp, is ge
trouwd en heeft twee kinderen.
Toen ze voor het eerst zwanger
werd had ze al een drukke full
time baan bij een betonmaat-
schappij achter de rug en werk
te ze op dat moment in een zie
kenhuis. "Hoewel je ook andere
geluiden hoort, wilde ik toen ik
zwanger werd stoppen met
"Toen mijn jongste zoon vier
jaar werd en naar school ging.
zag ik 't niet zitten om de rest
van de tijd thuis te blijven zit
ten". Inmiddels is het tien jaar
later en sinds een maand of vier
werkt Lida op uitzendbasis bij
LMtgevcrij Compress in Leiden.
Part-time is ze daar directiese
cretaresse. Ze werkt van 's och
tend negen tot 's middags een
'Thuis blijven,
zitten, dat zag
ik niet zitten'
uur of een, half twee. Dat bevalt
haar uitstekend.
Een jaar geleden besloot Lida
haar Schoeversdipioma uit 1977
tevoorschijn te halen. Ze zag
toen dat ze geen enkele ervaring
met computers had. "Dat was in
die tijd nog niet", zegt ze bijna
verontschuldigend. Om haar
kans op een baan te vergroten
gaf ze zich daarom op bij de
streekschool voor bejoepsbege-
Icidend onderwijs. Daar volgde
ze een computercursus van vijf
maanden (drie dagen per weck).
Op de cursus werd ze wegwijs
gemaakt in vier computersyste
men: MS-dos, WordPerfect, Lo
tus cn D-basc. In februari van
dit jaar slaagde Lida voor haar
examen.
"Na het examen heb ik even
een maand of zo uitgerust.
Daarna ben ik naar een aantal
uitzendbureaus gestapt. Op de
zelfde dag dat ze zich inschreef
kreeg ze. via ASB. de gevraagde
part-timebaan aangeboden. En
nu, bij uitgeverij Compress,
heeft ze het heel erg naar d'r zin.
Het is een klein bedrijf, dus je
hebt onderling veel contact met
elkaar. Dat is heel erg gezellig
Ze werkt achttien of negen
tien uur in de week. Ze sorteert
de post, boekt reizen, houdt al
lerlei voorraden bij en regelt de
vakanties, atv- en snipperdagen
van het personeel. Ze heeft leu
ke collega's en er hangt een
goeie werksfeer. "En bet
fijn dat ik dit kan combineren
met het huishouden".
