Dominee Hortensius:'Oecumene pakt je'
'Wij vormen contact tussen twee kerken'
Pionier van geloofsgemeenschap 'De Regenboog' in Leiden neemt afscheid
Artsenpaar Kooijman door classis Leiden uitgezonden naar Nigeria
ZATERDAG 22 SEPTEMBER 1990
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 19
Van onze redacteur Wim Schrijver
LEIDEN De oecumenische contacten tussen protestan
ten en rooms-katholieken verlopen op nationaal niveau ui
terst moeizaam. In de oecumenische geloofsgemeenschap
'De Regenboog' in de Leidse Merenwijk is het samen delen
van brood en wijn intussen al jaren de gewoonste zaak van
de wereld. Ds. H. Hortensius, die binnenkort met de vut
gaat, was daar een van de pioniers. "Ik zou iedereen willen
toewensen om iets te beleven, van wat wij hier hebben".
Ruim 21 jaar is Hortensius (62) als
gereformeerd predikant aan de wij
ken De Kooi en de Merenwijk ver
bonden geweest. Jaren die voor een
groot deel in het teken van de oecu
mene stonden. "Er wordt altijd ge
sproken over de Merenwijk, maar in
die periode is er ook in De Kooi heel
veel veranderd. Het is misschien
wat minder spectaculair, maar daar
is tussen hervormden en gerefor
meerden Samen op Weg helemaal
van de grond gekomen".
Hortensius vindt het niet terecht
om zijn hele ambtsperiode onder
een oecumenische lamp te plaatsen.
"In Engwierum, Ommen en Har
derwijk, waar ik voor mijn komst
naar Leiden gestaan heb, speelde
dat helemaal niet. Maar als je ervoor
gevraagd wordt en je doet het dan,
dan pakt het je en je wordt er door
meegenomen".
Met zijn ja tegen Leiden, stak de
dominee zijn nek uit. Hortensius
over zijn overwegingen: "Zoiets
groeit. Je wist wel uit de boekjes dat
je als kerken eigenlijk één zou moe
ten zijn. En als je dan daadwerkelijk
op dit vlak de kans krijgt, dan vind
ik dat je dat dan ook moet doen".
Hij geeft toe dat hij er 'wel erg mee
bezig is geweest'. "De spanning
voor de eerste dienst was erg groot.
Mag dit wel, kan dat wel?", zo herin
nert hij zich.
Die eerste dienst in de Merenwijk
vond plaats in september 1971. "Al
leen de Arendshorst was er toen, de
eerste flat, en die was nog maar half
bewoond. In de krant kwam toen
dan ook de kop: In Merenwijk nog
geen bus, maar wel een kerk
dienst". Samen met de andere man
van het eerste uur, pastor J. van
Well, had Hortensius toen al heel
wat voorbereidend werk gedaan.
"Als wij ons toen niet persoonlijk
heel sterk hadden gemaakt..."
Hobby
Hij wil daarmee niet gezegd hebben
dat de oecumenische geloofsge
meenschap een eigen ideetje was
van Van Well en hem. En hij wil ook
niet de suggestie overnemen dat
zijn rk collega en hij indertijd roe
penden waren in de woestijn. "Dat
klinkt zo theatraal. Bovendien, het
was niet een hobby van ons tweeën.
Wij deden het, omdat de kerken ons
daarvoor gevraagd hadden. Het is
dus nadrukkelijk vanuit de kerken
opgezet".
Hortensius: "Ik denk dat nie
mand toen heeft geweten, wat het
allemaal teweeg zou brengen". Hij
houdt zijn hand ongeveer een halve
meter boven de nieuwe vloerbedek
king in zijn net betrokken woning
in Oegstgeest: "Zó'n stapel met
stencils is er in die tijd geprodu
ceerd. Van commissies van de di
verse kerken, van de speciale com
missie van de Leidse Raad van Ker
ken, en natuurlijk van de Raad van
Kerken zelf...".
Hoewel de oecumene in die tijd in
de lucht zat, zijn er maar weinig oe
cumenische wijkgemeenten echt le
vensvatbaar gebleken. En al was in
Leiden uitgesproken dat men 'om
des gewetens wille' niet langer
apart wilde optrekken, schrokken
velen toch wel van de vaart die ver
volgens achter de oecumenische ge
loofsgemeenschap werd gezet.
"Van Well en ik hebben toen samen
een hele rondreis langs de kerken
moeten maken".
Kerkeraden werden bezocht, en
classes (regionale kerkvergaderin
gen). "Als er tegen ons gezegd werd:
kerkordelijk kan het niet, dan zei
den wij: ja, kijk eens, als je al die be
palingen wilt handhaven, dan moet
je de oecumene vergeten.' Maar, zei
den wij dan ook, mag je dit tegen
houden, als blijkt dat het bij de
mensen zelf leeft en mogelijk is? Als
je de kans krijgt om zoiets samen te
doen, mag je die kans dan laten lig
gen?"
Lastige liedjes
Het waren ook 'mooie vergaderin
gen'. "Er werden opmerkingen ge
maakt als: ik kan toch niet straks bij
mijn opgroeiende kinderen thuis
komen en zeggen dat ik de zaak heb
afgestemd?" Uiteindelijk bleek
steeds een meerderheid te bestaan.
"Er waren er ook altijd bij die zei
den: het is wel zoals God het heeft
bedoeld, maar het is nog te moeilijk.
Een oudere man zei eens tegen me:
ik ga zelf weer in de stad naar de
kerk, maar u moet wel doorgaan!"
Ook de bisschop van Rotterdam
gaf zijn toestemming. Opvallend
detail: die functie werd toen be
kleed door Simonis, die vorig jaar
als bisschop van Utrecht zijn veto
uitsprak over gecombineerde tafel
vieringen in de oecumenische ge
meenschap Helmerhoek... Horten
sius: "Hij zei toen dat hij wel iets
voelde van de Geest die aan het
werk was. Maar anderzijds merkte
je ook dat hij erg vast zat aan Rome.
Toch heeft-ie het wel laten gaan".
OEGSTGEEST - Werken
in een Nigeriaans zieken
huis, dat verbonden is aan
de kerk, heeft puur zakelijk
gezien een aantrekkelijke
meerwaarde. "We zullen te
maken krijgen met een ge
motiveerde groep mensen,
die minder afhankelijk zijn
van de regering", stellen
Jaap en Marjolein Kooijman
nuchter vast. Zij zullen vol
gende maand voor in princi
pe vier jaar naar het Afri
kaanse land afreizen.
Het artsenpaar, dat momenteel in
het Zendingshuis in Oegstgeest ver
blijft, wordt morgen in de Dorps
kerk van Zoeterwoude officieel uit
gezonden door de Hervormde Kerk.
In de dienst (aanvang tien uur) gaat
ds. J. R. Wolthaus voor, terwijl de
uitzending gebeurt door een verte
genwoordiger van de hervormde
classis (regionale kerkvergadering)
Leiden.
Als zendingsarbeiders komen
Marjolein (28) en Jaap (29) straks in
dienst van de Presbyteriaanse Kerk
van Nigeria, waarmee de Raad voor
de Zending van de Hervormde
Kerk sinds de jaren zestig nauwe
contacten onderhoudt. In de prak
tijk worden zij 'uitgeleend' aan de
Presbyteriaanse Kerk aldaar.
De hervormde gemeenten in de
Leidse regio hebben een vaste rela
tie met kerken in westelijk Afrika.
"Eigenlijk vormen wij straks het
contact tussen twee kerken, hier en
daar", legt Jaap uit. Marjolein haakt
daarop in: "Het is leuk om zo'n
soort contact te hebben. Het lijkt
me dat zoiets heel stimulerend kan
werken".
Dominee Hortensius: 'Als je de kans krijgt om zoiets samen te doen, mag je die kans dan laten liggen
(foto Jan Holvast)
Kan Hortensius het rooms-katho-
lieke bezwaar aanvoelen, dat de
avondmaalsviering en de rk eucha
ristie te sterk verschillen om ge
combineerd te worden? Een 'ja' is
het antwoord, maar direct volgt:
"Als je samen Jezus Christus zoekt,
dan leef je de verschillen weg. Als je
samen viert, dan zal de een er wat
anders tegen aan kijken dan de an
der. Nou en? Je merkt in de prak
tijk: als het meest wezenlijke er is,
dan zijn de verschillen niet groot".
Mensen die Hortensius kennen,
zullen deze uitspraak van hem als
gevleugeld herkenen: "Je mist wel
het een of ander, maar je krijgt er
ook zoveel voor terug". De dominee
kan zich heel goed voorstellen dat
een protestant het massale samen
zingen in 'De Regenboog' soms
mist. "Voor velen is dat een manier
om samen je geloof te beleven en
dat wordt dan gemist bij het worste
len met van die lastig te zingen lied
jes".
Waardevol
De protestanten krijgen er echter
weer de rijke symboliek, zoals die
nog in de RK Kerk is te vinden, voor
terug. "De preek neemt ook niet
meer zo'n alles overheersende
plaats in, hoewel een katholiek voor
zijn gevoel een veel sterker accent
op het woord zal horen". Hij ver
volgt: "Da's het mooie, je gaat meer
van elkaar begrijpen. Dingen die
vreemd zijn. krijgen een heel ande
re kleur, wanneer het wordt gedaan
door iemand die je goed kent".
De gereformeerde predikant kan
met warmte over de erediensten
spreken. "Iedere week houden we
in de Merenwijk de maaltijd. En dan
zie je ze naar voren komen: de va
ders, de moeders, de kinderen...
Da's geweldig". Als je op een nieu
we manier probeert te geloven in
deze tijd, zo is zijn overtuiging, dan
merk je de verschillen tussen pro
testanten en katholieken niet meer.
"Dat geldt ook voor De Kooi. Ook
daar worden de verschillen samen
weggeleefd".
Hortensius heeft het als een groot
voordeel ervaren dat hij zowel aan
De Kooi als aan de Merenwijk ver
bonden was. "Als er mensen waren
die het in de Merenwijk toch wat
moeilijk vonden, dan gingen die
naar de Petrakerk En dan vormde
ik in mijn persoon een verbinding
tussen die twee". "Ik voelde me in
beide wijken verbonden, hoewel de
samenstelling wel verschillend
was". Vandaar dat hij ook van beide
wijken apart afscheid neemt.
In de Merenwijk heeft hij altijd
een lans gebroken voor het onder
houden van de contacten met de re
guliere kerken. "Dat maakt wat er
in de Merenwijk gebeurt ook zo
waardevol". Hij hoopt dat dergelij
ke geloofsgemeenschappen een sig
naalfunctie vervullen voor de lan
delijke kerken. "Je kunt natuurlijk
ergens in het centrum van het land
heel dierbaar over oecumene spre
ken, maar om te proeven wat het op
levert en kost, moetje eigenlijk hier
een jaartje meedraaien".
In stilte
In feite, zo zegt hij, is het makkelij
ker voor een oecumenische geloofs
gemeenschap om de kerkelijke
banden los te snijden. "Maar dat is
nou net de aardigheid, om te blijven
proberen je verhaal te vertellen.
Laatje die band los. dan gaat er wei
nig meer van je uit Dan zit je zo ge
zellig bij elkaar oecumenisch te zijn.
Bovendien, iemand die hier komt
wonen heeft niet om deze situatie
heeft gevraagd. Alleen al daarom
ben je verplicht om de band te on
derhouden".
Op de vraag of hij met somber ge
stemd is over de stand van zaken op
het gebied van oecumene, is zijn
antwoord: "Ik denk dat er meer mo
gelijk is dan je vaak weet". Hij ver
haalt hoe hij toevallig via een van
zijn zoons van een plaatselijke oecu
menische samenwerking op de
hoogte kwam. Er gebeurt volgens
hem veel in stilte. "Van bepaalde
initiatieven hoor je weinig. Want zo
dra het in de openbaarheid komt,
roept het moeilijkheden op".
Het samen geloven is voor Hor
tensius een wezenlijk gegeven.
"Dat merkte je*ook op bruiloften of
begrafenissen. Dan heb je te maken
met veel mensen die je niet kent,
maar in die korte tijd groeit er toch
iets, waar van je zegt: dat is goed".
Hij noemt ook de kringgesprekken.
"Je begint om acht uur en dan kun
je anderhalf uur later constateren
dat iedereen iets gezegd heeft over
wat hem of haar ten diepste bezielt.
Het is fantastisch dat dat mogelijk
is".
Morgen vindt om half tien de afscheids-
dienst van ds. Hortensius in de Bethle-
hemkerk plaats, en op zondag 30 septem
ber in 'De Regenboog', aanvang tien uur.
Uit het feit dat de echtelieden
voor de kerk als zendingsarbeiders
te boek staan, mag niet worden ge
concludeerd dat zij in Nigeria een
deel van hun tijd evangeliserend
zullen doorbrengen. "Wij gaan als
arts", benadrukt Marjolein. Hun in
valshoek is in dat opzicht wezenlijk
anders dan die van de werkers van
de zogenoemde geloofszendingen,
die naast hun dagelijkse werk ook
de verspreiding van de Blijde Bood
schap als taak zien.
Hij: "Of je hier werkt of daar, dat
maakt in wezen niets uit". "Ónze
christelijke achtergrond speelt na
tuurlijk wel een rol", aldus Marjol
ein. Zij komt uit een rooms-katho-
liek gezin (uit Monster), Jaap is ge
reformeerd groot geworden (in Mid
delburg). Hij: "Wij zijn bij de her
vormde zending terecht gekomen.
Ons werk, zou je kunnen zeggen, is
oecumenisch getint".
Vijfde deel
Overigens speelt bij het verblijf in
Nigeria van het tweetal ook "een ze
kere avontuurlijke inslag" een rol.
Jaap: "Wij willen graag een beetje
verder kijken dan Nederland en de
westerse cultuur. Dat is ook aange
wakkerd in Indonesië, waar wij alle
bei als co-assistent hebben gewerkt.
Daar heeft het idee van de tropenge-
neeskunde en de ontwikkelingssa
menwerking bij ons meer vorm ge
kregen".
Interesse voor de verhouding tus
sen Noord en Zuid, tussen rijk en
arm, vormde ook een aspect. En:
"Wij hebben echt het idee van: je
moet nu doen watje voelt datje wilt
en moet doen". Marjolein: "Het is
ners, is Nigeria een zeer dicht be
volkt land. "Een vijfde deel van de
inwoners van Afrika komt uit Nige
ria", weet Jaap.
Het toekomstig verzorgingsge
bied van Jaap en Marjolein telt zo'n
350.000 inwoners. Zij: "Je bent er ei
genlijk heel alround bezig. Je werkt
er èn preventief èn curatief (gericht
op praktische genezing, red.). Dat is
in Nederland niet mogelijk. Je moet
ook een spannend gebeuren. Je
weet toch niet helemaal wat je te
wachten staat".
Het echtpaar komt te werken in
het Presbyterian Join Hospital,
tweehonderd bedden in totaal, in
Uburu, een dorp op het platteland
van zuidoost Nigeria. Bij de werk
zaamheden hoort ook de zorg voor
de dorpen in de omgeving. Met een
ruw geschat 140 miljoen inwo-
Marjolein en
Jaap Kooijman
"Wij gaan als
arts".
(toto Jan
Holvast)
je daar echt redden met de beperkte
mogelijkheden die er zijn".
Aan het ziekenhuis zijn verder
nog een Nederlandse en twee Nige-
riaanse artsen verbonden. Het is on
ontkoombaar, aldus Jaap, datje als
buitenlander in een management
functie rolt. "Dat is eigenlijk niet de
bedoeling. Daar zouden Nigeriaan-
se artsen moeten zitten. Die zijn er
wel, maar het is voor hen aantrekke
lijker om in de stad te werken. Ze
ker de beter opgeleiden proberen
daar een eigen praktijkje te star-
De twee zullen op 1 oktober naar Ni
geria vertrekken, mits de visa tijdig
worden afgegeven. Na een geruime
tijd van voorbereidingen, zien ze nu
echt uit naar de daadwerkelijke
kennismaking met hun nieuwe
werk. Beiden hebben een aantal
verplichte stages gevolgd op het ter
rein van chirurgie en gynaecologie-
/verloskunde. "Zo'n stage duurt al
snel een jaar, want in een korterer
tijd heeft een gynaecoloog weinig
aan je".
Eerder dit jaar volgden zij een
cursus van drie maanden over tro-
pengeneeskunde aan het Amster
dams Tropeninstituut, en vervol
gens een cursus van een maand op
het zendingsbureau in Oegstgeest
over de culturele en maatschappe
lijke situatie in Nigeria. En dezer da
gen buigen zij zich daar nog over de
lastige Ibotaal, die een groot deel
van de Nigenanen spreekt. "De offi
ciële taal is gelukkig Engels", ver
zucht Jaap.
Over wat zij na die vier jaar in Ni
geria gaan doen, hebben Marjolein
en Jaap nog geen duidelijke voor
stelling. "Over twee jaar hebben wij
verlof en dan zien we wel verder".
Zij maken zich geen zorgen over de
vraag of het verhaal van hun erva
ringen ter zijner tijd hier bij de ach
terban wel zal kunnen landen. Mar
jolein: "Het is vooral een ervaring
die wij niet willen missen. Het ver
rijkt toch je hele leven. Ik denk dat
als ik niet ga. ik mijn hele leven er
spijt van zal hebben".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds
Bouhuys, 11.45 oec studentendienst; Mare-
kerk 10 ds Smaling, 5 ds Hovius KatwijkMara-
nathak. (L Morsweg) 10 Treurniet; Oecumeni
sche geloofsgemeenschap De Regenboog
(Merenwijk) 9.30 ds De Jonge, 11.15 ds De
Jonge en pastoor V Well; Bethlehemkerk
(Drittstr.) 10 ds Hortensius afscheidsdienst;
Bevrijdmgsk. (Montgomerystr.) 10 ds V Hun-
nik, 5 ds Vd Velden; Vredesk. (Burggravenl.)
10 ds Nauta; Waalse kerk (Breestr10.30 pas
teur Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 kand Keuning. Acad Ziekenhuis
10 pastoor De Groot. Diakonessenhuis elke za
10.30 rk dienst, en 10.30 ds Hemmes. Ende
geest zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk
zie herv. gem.; Petrak. (Surinamestr.) 10.30
mw Rip dovendienst; Oude Vestzie Hoogland
se kerk; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij
dmgsk. zie herv. gem verzorgingstehuis
Groenhoven 10 kand Vermeer; Merenwijk zie
herv gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
ds Kooij Capelle a/d IJssel. 5. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 9.30 en 5 ds Carlier. Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds
Hemstede Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds Brusewitz.
Baptistengemeente (aula 'Nieuweroord'.
Rijnsburgerweg 124) 10 ds Agtereek. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 ev Meulen-
berg, 10.30 ev Kort Evangeliecentrum-Pink-
sterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt) 10
ev Zijlstra Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 ev V
Twillert Leger des Heiis (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 4.30. Nieuw-Apost.
Kerk (H Ri|nd. 24): 9.30 en 4, wo 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie.
11 tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 10, 11 en 12.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10, behalve 2e
weekeinde van de maand za 7. Rooms-Kath.
K Haagwog za 7, zo 10.30; Herensingel za 7,
zo 9.30 en 11Rijndijk (Stevenshof) za 7, zo
11Steenschuur za 7, zo 8.30,10,11.30. 6 en
7 (lof); Boshuizerkade za 7, zo 10, Lammen-
schansweg za 7. 10; Haarl.straat za 7. zo
10.30 (mmv Gemengd Koor) en 12.15; Meren
wijk zie herv gem H. Rijndijk (zie Zoeterwou
de).
ABBENES Herv. Gem. 9.30 ds Ruitenberg
Leusden, 3 hr Hoffenaar afscheidsdienst.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds Om-
menng. Geref. Kerk 10 ds Santing, 6.30 ds As
sies. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30. Rk Kerk za
7. zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds Jonkman, 6.30 ds 't Hooft
ha; Kruiskerk 9.30 ds Germans Sassenheim;
Opstandingskerk 9.30 ds 't Hooft; G. Herder
kerk 10 ds Huizebosch; De Bron 9 ds Moll,
10.30 ds Wigmans, 6.30 ds Huizebosch;
Ashram (Marsdiep) 10 ds Mulder; Oudshoorn-
se kerk 10 ds Ter Bals; Sionskerk (Meteoor
laan) 9.30 en 6.30 ds Ouwendijk. Geref. Kerk
Mar.kerk 9.30 ds Wattel Hoofddorp, 6.30 ds Fi-
ret Zeist; Salv.kerk 9.30 ds Fieret Zeist, 6.30 ds
Santing. Geref. K. Vrijg. (school Bospark,
Beatrixl. 4) 9.30 ds Veldman, 3 ds Grfltz Ned.
Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds Jans-
sens ha, 4.30 ds Vd Berg Utrecht. Chr. Geref.
Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr 240) 9.30 en 4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr 1) 10 en 6.30 ds
Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. €2) 10 hr V Barneveld. Volle-evang-
.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr Vd
Hoom. Bapt.gem. Ichthus (aula mavo H. Dun-
antweg 1) 10 hr De Leeuw. 6.30 hr Bol. Pink
stergem. 'Het Licht' (A v. Burenlaan 15) 10.
Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb 'Bet
hel'. hoek Emmalaan) geen opgave. Leger des
H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag van
de maand 5 u.). Remonstr Gem. (Van Man-
dersloostr. 36) 10 d^ Thieme-Tiesmg. Rk Kerk:
Bonifaciusk za 7, zo 9 45 en 11.30; Piusk. za
7, zo 9 en 10.30; De Bron za 7, zo 9.30 en 11
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6 ds Boer
Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Sch-
weitzerstr.-Bernhardstr10 ds Quak. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst.
BODEGRAVEN Herv. Gem. Dorpskerk 9 30
ds De Graaf Schevenmgen, 6.30 ds Visser
Harderwijk; Salv.kerk 9.30 ds Terlouw, 6.30 ds
Verhaar Nieuwerkerk, Bethl kerk (Nieuwer-
brug) 9.30 ds Vd Scheur. 6.30 ds Terlouw Ge
ref. Kerk 10 en 6.30. Geref K Vrijg (Ichthusk.)
9.30 en 4.30 dsBouma Geref Gem (Stations
weg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen
opgave.
BOSKOOP Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds
Jansen, 6.30 ds Moll Alphen; De Stek 9.30 ds
Ouwendijk Alphen Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds
De Jong. Chr. Geref Kerk 9.30 en 5 ds Oosting
ha. Geref. Gem. 9,30 ds Hofman, 6. Volle
Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83)
geen opgave.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9 en 6.30 ds Al-
bias. Geref. Kerk 10.30 ds Huisman, 5 ds De
Jong Boskoop. Rk Kerk dorp za 7, zo 10 en
11.30; Anker za 7. zo 10.30; Rijndijk zo 9
HILLEGOM Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Ge
ref. Kerk 'De Ark' 7 ds Verbeek. Chr Geref.
Kerk 10 en 5 ds V Langevelde Christen Ge
meente (P. Breughellaan 36) 10 hr Verbaan
Hillegom, 7 zangdienst. Rk Kerk: Mart. za 7, zo
9 en 11; Jozefk za 7, zo 10.
HOOGMADE: Herv Gem. 10 ds Sierat Leider
dorp. Rk Kerk za 7, zo 9.15.
DE KAAG Herv Gem. 9.30 ds VoMebregt Sas
senheim ha. Rk Kerk za 7, zo 9.30.
KATWUK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 dr Vd Bank, 6 ds Katlenberg Lei
den; Ontm.kerk 10 ds Sloof, 6 30 ds Smaling
Leiden. Herv Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie'Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds
Terpstra, 5 ds Mink. Rk Kerk za 7, zo 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
V 't Hof Woubrugge, 6 ds Visser; O. Kerk 10 ds
Vd Berg, ds Christ; Ichthusk. 10 ds Volk, 6 ds
Stam; Pnièlk. 9.30 ds Christ, 6 ds Guyt Lunte-
ren; Maranathakerk (Ri|nsoever) 10 10 ds Ho
vius. 6 ds Siollema. Overdum 2.15 hr Bergman
Herv. Gem 'De Rank'(Helmbergweg 10) 10 ds
Westera-Franke Gerei Kerk Vr.kerk 9.309.30
ds Mink, 5 ds Vd Bank Ede; Triumfatork. 9.30
ds Kersten Westbroek, 5 ds Kersten West
broek. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30 ds Heida.
Ned. Geref K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 ds
Zwarts, 7 ds Bruins. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds
Veenendaal. Vrije Chr. Gere). Gem. (Unizaal)
10 en 5 DS Vd Belt. Geref. Gem. (Remisestr.)
10 en 5 ds Baaijens. Geref. Gem. in Ned. (Lou-
westr.) 10 en 5. Volle-evang gem. (Voorstr 48)
9.45. Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2)
10 hr Wolbers Franeker. Soefi (Zuidduinweg)
elke 1e en 3e zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN Herv. Gem. 10
ds Tielkemeijer, 7 zie geref kerk. Geref Kerk
10 ds Vd Lugt, 7 ds Hoogendijk Alphen.
LEIDERDORP Herv Gem. en Geref Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds Stegeman; Schep-
pingsk. 10 ds Lutlikhuis. Leythenrode 10 drs
De Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 ds Schaap-de
Vries ha. 10.45 rector VijftigschikJ Geref Ge
meente Leiden eo (kerkgeb Hoofdstr 73) 10
en 43.0 ds Boogaard. Bapt gem (wijkgeb
Zijlkw 10 hr V Berghem Middelburg Rk Kerk
za 7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN Herv. Gem. 9 30 zie geref kerk, 7
ds Heytmg. Geref. Kerk 9.30 ds Vd Kooi, 7 zie
herv kerk Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11.15.
LISSE' Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds Verdijk;
Pauluskerk 10 ds De Gelder ha. 7 ds De Gel
der Geref Kerk 10 en 4.30 ds V Di|ken. Geref
K. Vrijg. (Pnnsessestr. 1) 9 hr Vd Schee. 4.30.
Ned., Geref Kerk (Salvatori) 10 hr Pols, 7 ds
Huisman Wormerveer. Chr. Geref. Kerk 10 en
4.30. Geref. Gem. 10 en 4. Evangeliegemeen-
te (Heereweg 52a) 9.30 hr B Duyvenbode. Rk
Kerk Agathakerk za 7, zo 10 en 11.30; Poel
polder za 7, zo 10.30; Mariakerk za 7, zo 9 en
10.1$; Engelbew. za 7. zo 10
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9 30 ds V Mounk,
6.30 ds Quartel. Gerei Kerk 9 30 ds Delhaas.
Chr. Geref. Kerk 9.30, 2.15 ds De Romph
Noordeloos. Remonstr. Gem. 10 dr Cossee
Rotterdam. Evang. gem (vergebouw 'De
Rank', Regthuysplem) 12 nam. Rk Kerk za 7,
zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv Gem. 9.30 ds De Graaft,
6.30 drs Baane Geref. Kerk 9.30 drs Baane, 7
zie herv kerk. Rk Kerk za 7, zo 9 en 11.
NIEUW-VENNEP Herv. Gem. 9.30 hr Vd
Kamp Beverwijk, 7 ds Vollebregt Sassenheim.
Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds Kraan. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30. Rk Kerk za 7. zo 10
NOORDEN Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 en 7. Rk kerk za 7,
zo 9 en 10.30.
NOORDWUK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds Elgersma, 7 ds Ruiten
burg; Hoofdstr. (Zee) 10 ds Ruitenburg, 5 ds
Elgersma; De Rank (Golfbaan) 10ds V Kooien
Soest Geref Kerk Buurtkerk (Hoofdstr10 ds
Kuiper, Vinkenl. (Binnen) geen dienst Kapel
W. v.d. Bergh-stichtmg 11 ds V Andel Amster
dam Sole Mio' 9 ds Ruitenburg. Evang. cen
trum 'De Ark' (pickêpl. 1) 10 hr V Duin, 7 hr
Brands Ned Prot Bond (aula O Zeew10.30
ds V Gmkel Amsterdam. Rk Kerk Zee za 7. zo
10.30; Binnen za 7. zo 9.30 en 11
NOORDWUKERHOUT Dorpsk. 10 ds Vd Me>j
jeugddienst; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Vic-
tork. za 7, zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 9 en
10.30; De Zilk za 7. zo 10 30.
OEGSTGEEST Herv Gem. Groene of W.U-
kerk 10 ds De Brum en pastor Kester oec
dienst; Pauluskerk 10 ds Da Costa. Gemeen
tecentrum (Lijlw.) 10.30 dr Dirksen Leiden Ge
ref. Kerk 10 prof Ridderbos Kampen Geref
Kerk Vrijg (aula Dr Schilderschool) 9.30 ds
Kok Veenendaal, 4.30. Ned. Geref Kerk
(Gem.centrum) 8.45 en 4 ds Janse ha Van
Wijckerslooth 4 ds Da Costa. Endegeest 10 ds
Friederich. Volle-evangeliegem (Gem cen
trum) 4. Rk Kerk Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk za 7. zo 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING Herv Gem.
9 30 ds V Velzen Oostermeer Geref K. 9 30 hr
Volker Amstelveen, 6 30 dr Bade Alphen Re
monstr. Gem. 10 dr Meijermg Oegstgeest Rk
Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar Pres.
za 7, zo 10.30; Petrus-B. za 7. zo 10 30.
RIJNSATERWOUDE Herv. Gem (m chr geref
kerk) 10.30 en 7 drs Vd Hoeven Chr Geref K.
8.45 ds Sterk Bunshcoten. 2.15 ds Westerink
Bunschoten.
RIJNSBURG: Herv. Gem Laurentiuskerk 9.30
en 5 ds Wagter ha, Bethelkerk 9 30 ds Panne-
koek Geref Kerk Petrakerk 9 30 ds Snel, 5 ds
Ribbermk, Immanuelkerk 9 en 10.30 ds Ribbe-
rink, 5 ds Verschoor; Maranathakerk 9.30 ds
Verschoor, 5 ds Snel. Geref. Kerk Vrijg 10 en
5 15 ds Grfitz Perms Chr, Geref. K 9 30 en 5
ds Stehouwer Vlaardingen Evang Christen-
gem. (aula mavo) 10 hr Sikkema Beumngen.
Rk Kerk za 7, zo 9.30 en (chr tuinbouwschool)
11
RIJPWETERING Rk Kerk zo 9 en 10.30.
SASSENHEIM Herv Gem. 9 ds Keunrng af
scheid, 10.30 ds Keuning, kmderdienst, 7 prof
Vd Beek Leiden. Geref. Kerk 9.30 ds Bras, 7
zie herv kerk Chr Geref K 10 en 5 prof Ooe-
terhoff Apeldoorn. Ned Prot. Bond (Jul laan
17) geen dienst. Rk Kerk za 7. zo 9 30 en 11.
TER AAR Herv Gem 9.30ds Verweij. 6 30ds
V Andel Geref Kerk 9 30 ds De Reus. 6 30 ds
Buikema. Rk Kerk Aardam za 7. zo 9 en 12.
kerk Langeraar za 7. zo 9.30 en 11 30.
VALKENBURG Herv Gem 10 dr Vermeulen.
6 30 kand Kempermans Leiden Geref Kerk
9.30 drs Padmos jeugddienst, 6 30 ds Terpstra
Rijnsburg. Geref K. Vrijg. 9.30. 4 ds He«Ja
VOORHOUT Herv./Geref Kerkgemeenschap
10 ds Brokerhof Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorpskerk 10
ds Schapp ha, 7 zie geref kerk, De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds De Zwart ha, 7 zie geref
kerk, 'Rehoboth' (Van Leeuwenhoek kade)
9 30 ds Haverkamp Nieuw-Lekkertand. 4 30 ds
V Kooien Delft. Hulp en Heil-kerk ('Schaken-
bosLeidschendam) 10 ds Verheuie Geref
Kerk 10 ds Ledegang ha. 7 ds Ledegang Ge
ref. K Vrijg. (Bachlaan) 10 en 4 30 ds Amoki
Rk Kerk Laur kerk za 7. zo 11M. Godskerk za
7. zo 9.30 Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands. J v Hooflaan 3) 10.15 angii.
caanse dienst Aula-basisgemeenschap (ifl
'Onderdak') geen opgave
WADDINXVEEN Herv Gem. Brugk 9.30 ds
Kunz. 5 ds Boon Schoonhoven, Hoeksteen
9 30 ds Schipaanboord. 6 30 ds Kunz, Betheik,
9 30 ds Goossei, 5 ds Schipaanboord Reho«
both-school 9.30 kand Stan Houten Imm kerk
9 30 ds Onstem Amsterdam. 7 ds V Houwein-
gen Geref Kerk Kruisk. 10.15ds Shoes Nieu
werkerk. 5 ds Kli|nsma Zoetermeer, Ontm kerk
9.30 ds Bongers Geref K Vnjg (Kruiskerk)
8 30 en 2.45 ds Hoogendoorn Chr Afgesch
Gem 9.30 en 5 ds Vd Want Oud-Geref Gem
(Mercunusweg 29) 10 en 6 30 Remonstr
Gem. 10 ds Laforét Rotterdam
WARMOND Herv Gem 10 ds Tieman Leiden
jeugdienst. Rk Kerk za 7. zo 9 en 10 30
WASSENAAR Herv Gem Dorpsk 10 ds V
Seims Haarlem. 4 30 ds V D s Kievietk Sa
men op weg') 10 ds Visser, Messiask 10 ds
Hellendoorn. Dorpscentrum 9 30 prof Graaf
land Geref KerkZijiiaan 10 ds Beeuwkes-van
Ede Hetievoets'u'S. 5 ds Dondorp Den Haag.
Ned Prot Bond (Kerkdam) 10 30 ds Knegt-
mans Bussum RK Kerk Jozef za 7, zo 9 30 en
11Wilt za 7. zo 9.30 en 11GH za 6. zo 10 30,
WOUBRUGCE Herv Gem 9 30 ds V 1 Hof,
8.30 ze geref kerk Geref Kerk 9 30 ds De
Boer Hoofddorp. 6 30 jeugddienst Ned Prot.
Bond (De Wi|k Schoolstr 20) 10 30 drs Roos.
Rk Kerk zo 10 30
ZEVENHOVEN Herv Gem 9 30 ds De Haan
Geref. Kerk 9 30 ds Wilschut, 7 hr Schreuder
ZOETERWOUDE Herv Gem. 10 ds Wolt-'
haus. uitzending artsenechtpaar Kooiman Rk,
Kerk Si Jan zo 11Chr Denaark za 7 Meer-
burgkerk H. Rijndi|k za 7, zo 10 en 11
ZWAMMERDAM Herv Gem 9 30 en 6 30 ds!
Dubbeldam Geref Kerk 9 30 drs Superna.,
8 30 ds De Reus Ter Aar Remonstr Gem
geen d»en$t
