Wat? Braks afgetreden? Zind-Afrika wankelend naar toekomst Afgezette dominee stapt naar rechter Een jaar na het aantreden van president De Klerk iREPORTAGE i VRIJDAG 21 SEPTEMBER 1990 Ex-landbouwminister bij EG in hoog aanzien BRUSSEL "Wat? Braks afgetre den? Dat betreur ik zeer. Ik heb ja ren heel goed met hem samenge werkt. Wat jammer". Zoals zovelen in Brussel was ook Antonio José Baptista Cardoso e Cunha gisteren zeer verrast over het ontslag van landbouwminister Gerrit Braks. Juist als EG-commissaris voor de visserij (tot 1989) weet Cardoso voor welke problemen de Nederlandse minister stond. Ook in Europese landbouwkrin- gen betreurt iedereen het vertrek van Braks. Openlijk reageren op het waarom en hoe wil niemand, ook niet mr. Frans Andriessen, partijge noot van Braks en oud-EG-commis- saris voor landbouw. Dit zijn Eu ropese functionarissen en die be moeien zich niet met de interne po litieke problemen in een lidstaat. Voor Braks komt wel weer een an der. Als een vis Maar binnenskamers vindt ieder een het spijtig. Braks had en heeft in Brussel een uitstekende naam. Opgebouwd in bijna tien jaar van ministerschap, waarmee hij de langstzittende landbouwminister in Europa was. Dat betekent een schat aan ervaring en kennis, die door Ne derland in het Europese landbouw- overleg de komende tijd node zal worden gemist. Daarvoor had hij bovendien al twee keer enkele jaren als (adjunct-) landbouwsattaché gewerkt bij de Nederlandse EG-vertegenwoordi- ging in Brussel. Hier voelde Braks zich als een vis in het water. Daar lag ook zijn grootste aandacht. Landbouwbeleid is Europees be leid. Elke landbouwminister zal moeten beseffen dat zijn belangrijk ste taak in Brussel ligt. In het Europese landbouwwe- reldje is het een ons-kent-ons. In de vaak moeizame en langdurige on derhandelingen over landbouwprij zen of het verminderen van de over schotten, spelen die persoonlijke banden een grote rol. Braks was daar, als vertegenwoordiger van een klein land, zeker de gelijke van 'kanonnen' als de Duitser Ignaz Kiechle of de Fransman Naliet. Braks blonk uit in de taaie land- bouwmarathons, waarbij soms da gen achtereen tot diep in de nacht, of zelfs zonder slaap, onderhandeld werd over centen en procenten voor de boeren. Hij bleef daarbij vaak op merkelijk fris, en dat weegt door aan het einde van de discussies. Dat Braks 'slechts' 100.000 boeren ver tegenwoordigde, was aan zijn aan deel in die onderhandelingen niet te merken. Geen kleintje Gerrit Braks wees er altijd op dat Nederland in de landbouwwereld geen kleintje was. In de Brusselse landbouwdiscussies speelde hij vaak de rol van bemiddelaar. Hij stond met zijn standpunten altijd ergens tussen de ministers die eerst op de staatsportemonnee letten, en de anderen die vooral de portemon nee van hun boeren voor ogen had den. De laatste jaren stond Braks con sequent op het standpunt dat de overproduktie in de landbouw moest worden aangepakt. Hij vond daarbij nogal eens de Duitsers en Fransen tegenover zich. Voorstel len om de afgesproken produktie- beperkende maatregelen te versoe pelen, wees hij van de hand. Begin dit jaar kwam hem dat op een bot sing met de graanboeren te staan. In Brussel verbaast men zich er over dat Braks gesneuveld is op de gebrekkige controle van de vis vangsten. In alle EG-landen heeft men te maken met overschrijdin gen en ontduikingen van de EG-re- gels. Of dat nu in de visserij gebeurt of in de graanteelt of de melksector. Nederland is van de twaalf het enige land waar de visvangst zo gecontro leerd wordt. Maar in de meeste andere landen wordt daar niet over gepraat. Dat weet men ook in Brussel; en dat de controle faalt, wordt hier zeker niet Braks aangewreven. Dat probleem kennen ze allemaal. En daar zal ook de opvolger van Braks mee gecon fronteerd worden. Een opvolger Braks pakt in Den Haag zijn koffers. Om straks als landbouwcommissa ris op te duiken in Brussel (foto ANP) waarvan vaststaat dat hij lange tijd zal nodig hebben om in Brussel een zelfde positie als Braks te verwer ven. Commissaris De toekomst van Braks zou overi gens best weer in Brussel kunnen liggen. Over ruim twee jaar stopt Frans Andriessen als Europees commissaris voor buitenlandse za ken. Braks zou een uitstekende kandidaat zijn om namens Neder land opnieuw de landbouwporte- feuille te beheren, vis of geen vis. Alleen premier Lubbers kan het dwarszitten met zijn ambities om voorzitter van de Europese Com missie te worden. Nederland mag immers maar één commissaris leve ren. JOHANNESBURG Vorige maand hield president Frede- rik de Klerk van Zuid-Afrika een spreekbeurt in het stadje Vrijheid, in de provincie Na- tal. Behalve aanhangers van zijn Nationale Partij, hadden zich ook enige tientallen sup porters van extreem-rechtse organisaties zich in de zaal verzameld. De Klerk had zijn inleidende op merkingen nog niet uitgesproken, toen hem door een salvo van inter rupties praktisch de mond werd ge snoerd. De politie probeerde de or de te herstellen, enkele raddraaiers werden in de houdgreep genomen en de zaal uitgesleurd, maar een walmende rookbom maakte voor goed een einde aan het zaaloptre den van de president. Hij vervolgde zijn toespraak in de kille buitenlucht en verzekerde zijn gehoor dat hij niet zou wijken voor de terreur van rechts. De rede werd nog een paar maal onderbroken door gejoel, maar de veelal in khaki geklede, voornamelijk uit buik be staande leden van de neo-nazisti- sche Afrikaner Weerstandbeweging (AWB) volstonden daarna met schimpscheuten aan het adres van de president, die zijn volk zou heb ben verraden. Het incident had op zich niet veel om het lijf. Ook in andere landen moet een politicus, al is hij presi dent of premier, bedacht zijn op rot te tomaten en bedorven eieren. Maar de Afrikaners is het respect voor het ambt van de president met de paplepel ingegeven: de bekleder ervan wordt met alle égards beje gend en niemand zou het in zijn hoofd halen hem het spreken onmo gelijk te maken. Het voorval in Vrijheid markeer de de breuk met deze traditie en be vestigde wat iedereen eigenlijk al wist: De Klerk kan niet meer reke nen op het respect van vele Afrika ners, vermoedelijk zelfs de meer derheid. Ongenoegen Het verdwijnen van hoffelijkheid kan nooit genoeg betreurd worden, maar enig - niet te veel - begrip voor hun ongenoegen kan wel opge bracht worden. Toen Frederik de Klerk een jaar geleden werd geïn stalleerd als de achtste president van de Republiek Zuid-Afrika, kon niemand, hij zelf waarschijnlijk ook niet, bevroeden waarheen hij het land zou voeren. Het programma waarop hij gekozen was, was zo vaag, datje als kiezer van goede hui ze moest komen om er een touw aan De gevaren komen van alle kanten voor de regering-De Klerk. Terwijl in de zwarte woonoorden een oorlog dreigt tussen de strijders van ANC en Inkatha, worden de geruchten over extreem-rechtse blanken die aansturen op een coup steeds hardnekkiger. In de zeven maanden na de histori- ningen, wordt volgende maand ge- sche besluiten van februari is Zuid- schrapt, maar de andere grote apart- vast te kunnen knopen. Zijn persoon bood evenmin veel zekerheid; De Klerk stond te boek Afrika in een stroomversnelling ge- heidswetten, de Bevolkingsregi- raakt. De samenleving die onder stratiewet en de Groepsgebieden- P.W. Botha onmiskenbaar totalitai- een conservatief, met de juiste dosis pragmatisme, die onontbeer lijk is voor een voorspoedige carriè- re trekken begon te vertonen, is bij- onherkenbaar veranderd. De be- wet, zijn nog van kracht, al wordt naleving van de laatste in de grote re. Hij was intelligent, in het bezit na onherkenbaar veranderd. De be- steden niet meer afgedwongen en van een vriendelijke oogopslag en, volking, en dan uiteraard vooral de zij volgend jaar ook formeel ver zeker vergeleken bij zijn voorgan- zwarte meerderheid, wordt nu, ger, de oude Izegrim P.W. Botha, een toonbeeld van voorko mendheid. Hij was ook. zeggen nemen mensen die hem nabij hebben mee gemaakt. een 'politiek dier'. Maar het laatste waaraan men dacht als bijna 50 jaar apartheid, de kans ge- TJropvif? boden de toekomst in eigen hand te Met de rechtszekerheid is het nog steeds droevig gesteld. De beruchte veiligheidswetten bieden de politie nog steeds de mogelijkheid iemand zonder aanklacht een half jaar lang in hechtenis houden, zonder dat hij rijkste zijn, na de legalisering van een advocaat of zijn familie mag het ANC, de vrijlating van Mandela zien. De herziening van deze wetten en de opheffing van de noodtoe- is geregeld aangekondigd, maar zo- stand, de onderhandelingen die in lang het geweld in de zwarte woon- Langs de weg die tot nu toe afge- de naam F.W."de Klerk viel, was een 'egd is. staat inmiddels een indruk- revolutionair'. wekkende rij mijlpalen. De belang. Toch doet alleen dat woord recht aan wat hij in het eerste jaar van zijn presidentschap tot stand en teweeg heeft gebracht. Vanaf de eerste dag mei met de grootste zwarte opposi heeft hij geprobeerd het politieke tiebeweging zijn begonnen. Op zes proces te normaliseren. Demonstra- augustus leverde het ANC zijn niet opgeven, ties en massa-bijeenkomsten van de grootste bijdrage tot nog toe aan het Dat geweld is een van de belang- anti-apartheidsbeweging, die voor zijn aantreden al te vaak door de po- F litie werden aangegrepen om hun derhandehngsspel, schietvaardigheid op peil te hou- schort den, werden nu getolereerd. Er goede kwam een dialoog op gang met kri tische kerk- en gemeenschapslei verstandhouding tussen volstrekte anarchie. Deze situatie is Mandela en De Klerk, de onderhan- nog verslechterd door de machts delingen in elk geval één keer, toen strijd tussen het ANC en de Zulu- ders en in februari werd de voet de- een vermeend communistische beweging Inkatha. Dit conflict, dat finitief op het gaspedaal gezet met complot was ontdekt, voor ontspo- de legalisering van alle oppositiebe- ring te behoeden, wegingen, waaronder het ANC en de Communistische Partij, en de vrijlating van Nelson Mandela, de H0 ANC-leider die na een gevangen- de regering maakt veel minder in- twee belangrijkste stammen in schap van bijna 28 jaar een legende druk. Een pijler van de apartheid, - - was geworden. de Wet op de gescheiden voorzie- volgens de algemeen aanvaardbare theorie is begonnen door Inkatha om haar plaats aan de onderhande lingstafel veilig te stellen, is ontaard Het wetgevend programma van een oorlog tussen leden van de gen voor onbepaalde tijd ontwrich ten. Geruchten over een sinistere, der de macht, die het geweld zou aan wakkeren om een klimaat te schep pen waarin een staatsgreep van rechtse elementen binnen het vei ligheidsapparaat onvermijdelijk wordt, ondermijnen eveneens de kans op een vreedzame oplossing. Hoewel het bestaan van deze derde macht nog steeds thuis hoort in het domein van de speculaties, moet wel degelijk rekening worden ge houden met acties van extreem rechtse desperado's, die, net als het Ierse Republikeinse Leger (IRA), niet in staat zijn tot een succesvolle coup, maar wel tot een niets en nie mand ontziend terrorisme. Wie onder dergelijke omstandig heden wil onderhandelen over machtsdeling, en, uiteindelijk, al wordt dat niet met zoveel woorden gezegd, de overdracht van de macht aan de zwarte meerderheid, moet hopen op een onderhandelingspart ner die niet alleen weet wat hij wil, maar ook het eigen huis op orde heeft. De Klerk zit tegenover een ANC dat de omschakeling van verzetsbe weging naar politieke organisatie nog niet heeft weten te maken, waarvan niemand de invloed van de communisten en radikalinski's exact kan taxeren en waarop de grand old men, Nelson Mandela en Walter Sisulu, nog steeds vergeefs hun stempel proberen te drukken. Verkiezingen Pas in december zal er duidelijk heid verschaft kunnen worden over de machtsverhoudingen binnen het ANC. Dan worden op het congres van de beweging, het eerste in Zuid- Afrika sinds 30 jaar. verkiezingen voor de beleidsbepalende functies gehouden. Dan zal ook het mandaat van Mandela, ervan uitgaand dat hij de organisatie naar zijn hand heeft weten te zetten, voor de onderhan delingen met De Klerk worden vastgesteld. Tot die tijd moeten Mandela c.s. een verdeelde bewe ging bijeen zien te houden en zal De Klerk in het ongewisse blijven. Deze onbestemde situatie en het geweld hebben een funeste uitwer king op de toch al kwakkelende economie. Bij een recessie zal de werkloosheid onder de zwarte be volking schrikbarend toenemen, hetgeen de vooruitzichten op de be ëindiging van het geweld buitenge woon mager maakt. Maar een verla ging van de blanke levensstandaard zal, naar moet worden gevreesd, ex tra overtuigingskracht verlenen aan de beweringen van extreem-rechts, dat het land onder De Klerk naar de afgrond gaat. Dan wordt ook het ge vaar zeer reëel dat naar krachtiger middelen zal worden gegrepen dan de rookbom in Vrijheid. VOLKSVERZET Al en ige maanden bestaat er een stevig conflict tussen de gemeente Madrid en de inwoners van de wijk Cerro Belmonte. De 150 gezinnen in dit tusseii de luxueuze flats van de 'urbanisatie' Puerta de Hierro ingeklemde wijkje, moeten plaats maken voorde uitbreiding van het metronet. Maar het bedrag dat de gemeente hen voor de onteigening van hun woningen heeft geboden, vinden zij te laag. terwijl ze ook weinig gelukkig zijn met de beschikbaar gestelde, vervangende woonruimte. Petities en betogingen haalden niets uiten ook de barricadering van een van de doorgaande straten heeft de gemeentelijke autoriteiten niet kunnen vermurwen. De politie treedt regelmatig hard op met de wapenstoken deze week raakten twee bejaarde wijkbewoonsters gewond, toen een automobilist de barricade in de Villamil-straat probeerde te doorbreken. Nadat de wijkbewoners aanvankelijk overwogen om politiek asiel op Cuba aan te vragen, besloten ze toch maar vast te houden aan hun eigen grondgebied, zij meteen aangepaste status. Want sinds 1 september bestaat er een 'onafhankelijk' Cerro Belmonte, dat ook als zodanig is aangemeld bij de Verenigde Naties. De eigen vlag is er al en er wordt hard gewerkt aan een volkslied. De actievoerders hebben ook aangekondigd, dat 'echte' democratische verkiezingen zo snel mogelijk zullen plaatsvinden. Een mooier voorbeeld van vastberaden volksverzet tegen de starre willekeur van stedelijke regenten is er niet te bedenken, lijkt me zo. De gebeurtenissen in Cerro Belmonte doen denken aan de jaren zeventig in Amsterdam, waar ik toen woonde. Wij centrumbewoners hadden onze Oranje Vrijstaat, een anarchistisch en ludiek initiatief van onder meer Roel van Duyn. Twee jaar geleden ben ik nog op bezoek geweest in de 'Republiek van Houtbaai', iets buiten het Zuidafrikaanse Kaapstad. De overwegend welvarende, blanke inwoners van Houtbaai verzetten zich met hun republiek tegen de apartheidspolitiek van de regering- Botha. Erg indrukwekkend was dat verzet niet, want de kern ervan was dat ze de kinderen van hun niet- blanke werksters toelieten op de crèches van hun eigen kroost. Maar toch, het was een politiek gebaar van een gefrustreerde gemeenschap en dat kan heel belangrijk zijn. Een van de inwoonsters van Houtbaai vertelde me trouwens niet zonder trots, dat zij met een paspoort van haar republiek de halve wereld was rondgereisd. Dat is zeker opmerkelijk, want met een Zuidafrikaans paspoort was dat 'twee jaar geleden door alle boycot- en isoleer-initiatieven schier onmogelijk. Of de Cerro Belmontes ook een eigen paspoort hebben, weet ik niet. In ieder geval heeft één buitenlands staatshoofd zich hun lot aangetrokken: de Cubaanse leider Fidel Castro, perslot van rekening zelf kind van Spaanse ouders. Fidel nodigde onlangs twaalf inwoners Madrid \j^ Ruud de Wit van de wijk bij hem thuis uiten bij hun terugkeer in Madrid Pardon.' Cerro Belmonte lieten ze de media weten dat de Cubaanse president hen enige suggesties aan de hand had gedaan voorde tekst van het volkslied. Vanuit mijn Madrileense wijk Prado de Somosaquas kan ik niet beoordelen of de Cerro Belmontes in hun conflict met de gemeente het gelijk aan hun kant hebben. Maar mijn sympathie hebben ze. Net zoals de Amsterdammers van de Oranje Vrijstaat en de 'Capetonians' van Houtbaai. Want een mooiere democratie dan die van de basis bestaat er niet. Kruis: 'Intens gevecht tegen onrecht' ROSMALEN (ANP) - De af gezette christelijke gerefor meerde predikant drs. Joh. Kruis heeft een kort geding aangespannen tegen de ker- keraad van Den Bosch, die hem begin dit jaar in de ban deed. "Ik zet het intense ge vecht tegen onrecht onver minderd voort", aldus Kruis, die verder geen mededelin gen wil doen. In het kort geding, dat op 1 okto ber dient bij de rechtbank in Den Bosch, wordt ook de classis (re gionale kerkvergadering) Utrecht Eerder dit jaar probeerde hij via de kerkelijke weg opheffing van de ban en herstel in kerkelijke Thüringen luidt wel klokken voor Duitse hereniging EISENACH/BONN (IDEA) - Als eerste evangelische bisschop heeft bisschop Werner Leich van Thüringen de predikanten in zijn bisdom opgeroepen op 2 oktober om middernacht de klokken te luiden in verband met de Duitse hereniging op 3 oktober. Het voorstel van de Westduitse minister bij de kanselarij Rudolf Seiters om in verband met de dag van de Duitse hereniging de klok ken te luiden is in de Evangeli sche Kerken omstreden. Velen vinden dat de klokken alleen mo gen worden geluid voor kerk diensten en gebedsdiensten voor de Duitse eenheid. Leich, die van 1986 tot begin dit jaar voorzitter van de Bond van Evangelische Kerken in de DDR is geweest, heeft voor een andere houding gekozen. Hij vindt dat het definitieve einde van de Kou de Oorlog en van de Duitse deling minstens zo belangrijk zijn als ou dejaarsnacht, als in heel Duits land ook de klokken luiden. Leich geeft als motto aan zijn oproep een citaat uit de tweede brief van Paulus aan Timotheus mee: "God heeft ons niet gegeven een geest van lafhartigheid, maar van kracht, van liefde en van be zonnenheid. functies gedaan te krijgen en eiste hij dat de classis Utrecht wordt gedwongen in te gaan op zijn be zwaarschrift en vele brieven. Een reactie hierop wordt pas in mei 1991 verwacht. Kruis (55) werd in 1984 als pre dikant afgezet, omdat hij een fou tieve leer over de verzoening zou preken en bovendien 'persoonlij ke zonden' zou hebben gepleegd. Op 15 februari werd hij in de ban gedaan, hetgeen betekent dat hij werd afgesneden van de christe lijke gemeenschap. Hij heeft de beschuldigingen altijd ontkend en via de rechter onder meer ge probeerd boven water te krijgen waarom hij precies is afgezet. De drie rechtszaken die Kruis sinds 1984 heeft gevoerd, hebben tot nu toe weinig opgeleverd. De ex-predikant eiste onder meer rectificatie van het classis-bericht dat hij persoonlijke zonden zou hebben begaan (afgewezen), dat wordt uitgesproken dat de kerk van Den Bosch in strijd met de goede trouw heeft gehandeld (ho ger beroep bij rechtbank Den Bosch) en dat hij alsnog zijn sala ris krijgt uitbetaald (wacht op uit spraak Hoge Raad). De Christelijke Gereformeerde Kerk van Den Bosch en de classis Utrecht weigeren elk commen taar. Joodse leiders nog dit najaar naar Vaticaan NEW YORK (RTR) - Leiders van de wereldwijde joodse gemeen schap zullen in november voor het eerst sinds drie jaar weer een ontmoeting hebben met paus Jo hannes Paulus II. Dit heeft het Joods Wereldcongres in New York meegedeeld. Het bezoek aan het Vaticaan betekent het einde van een storm achtige periode in de relatie tus sen de twee wereldgodsdiensten. De dialoog werd in 1987 van jood se zijde stopgezet, nadat de paus een audiëntie toestond aan de Oostenrijkse president Kurt Waldheim. De spanningen be reikten in 1989 hun hoogtepunt, toen bleek dat de RK Kerk haar afspraak over ontruiming van het Karmelietessenklooster in Auschwitz niet nakwam. Begin september is de officiële dialoog tussen het Vaticaan en de joodse gemeenschap in Praag hervat. Beide partijen veroordeel den de opkomst van het antisemi tisme in Oost-Europa en de Sov jetunie. Vertegenwoordigers van het Vaticaan noemden antisemi tisme een zonde die ook in het christelijke gedachtengoed wordt aangetroffen en pleitten voor een onderzoek naar de rol van de kerk tijdens de holocaust. Ruim 2000 dominees weg. Re cent onderzoek wijst uit dat in an derhalf jaar ruim 2.100 voorgan gers van de 'Southern Baptists' zijn ontslagen. "De meest be dreigde persoon in de wereld is een baptistenpredikant van rond de vijftig die problemen heeft met zijn kerk", constateerde de 55-ja- rige ex-voorganger Paul. J. Cra ven op grond van het onderzoek dat de kerk zelf uitvoerde. De Southern Baptists tellen ruim 34.000 gemeenten met ongeveer 15 miljoen leden. Vergelijking met cijfers uit 1984 leert dat het aantal ontslagen voorgangers met ruim 30 procent is toegenomen tot een gemiddelde van 116 per maand. "Het is een epidemie", verzucht Joe McKeever, die vorig jaar door zijn kerk naar huis werd gestuurd. "In sommige kerken heerst de krankzinnigheid". Afscheid ds. Hortensius. Ds. H. Hortensius neemt zondag af scheid van de hervormde ge meente Bethelehemkerk in Lei den. De dienst begint om half tien. Volgende week zondag neemt hij afscheid van de oecu menische geloofsgemeenschap in de Merenwijk. Gastdienst Noordwijk. De Raad van Kerken organiseert zondag in de Kerk aan Zee (Hoofdstraat) een gastdienst, die in het teken staat van de Vredes- week. Aanvang is tien uur. Vredesdienst. Zondag wordt in Wassenaar het jaarlijkse gebed voor de vrede, georganiseerd door de plaatselijke Raad van Kerken, in de Kievietkerk gehou den. Ds. J. Visser gaat voor. Aan vang tien uur. Jubileum ds. Hofland. Ds. J. H. Hofland uit Hillegom, viert mor gen zijn 25-jarig ambtsjubileum. Van drie tot zes is er een receptie in De Hoeksteen. Beroepingswerk Hervormde Kerk: beroepen te Over- schie J.H. Verwaal Brielle, te Assen (toez.) F. Bos Den Haag; bedankt voor Zoetermeer J.J.W. Mouthaan Zwolle. Gereformeerde Kerken: aangeno men te Bennebroek drs. J.A. Vermeu len Rhenen, te Zaandam H. Favier Ca- pelle aan den IJssel. Gercf. Kerken vrijgemaakt: beroe pen te Vlaardingen K. de Vries IJssel- muiden-Grafhorst, te Burlington-East (Can. Reformed Churches) J.J. Schreuder, LL zendingspredikant te Curasao, Bunschoten. Nederlands Geref. Kerken: aangeno men naar Amstelveen H. van Winkel- hoff kand. Geldrop. CASTELGANDOLFO In zijn zomerresidentie heeft paus Johannes Paulus II gisteren Ronald en Nancy Reagan voor een privéaudiéntie ontvangen. Voor de Reagens betekende het gesprek de afronding van een bezoek van twee dagen aan Italië en het Vaticaan. (foto api

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2