Estec breidt voor 23 miljoen uit
DE TIJD,
VAN TOEN
FIOD doet onderzoek naar
boekhouding boomkwekers
Hermes en Columbus worden in nieuw laboratorium getest
Konijn centraal op Week van het Landschap
LEEF- EN WERKOMSTANDIGHEDEN ARBEIDERS ONDERZOCHT
(Dubilmte
Ziekenfonds verzekert
collectieve behandeling
van Bechterew-lijders
AMBASSADEUR MAAKT HAMBURGERS
Maij geeft 70 miljoen
voor veiliger fietsen
MÜM1HMAANDAG 17 SEPTEMBER 1990
Schuilplaatsen in
flats kunnen weg
ALMERE - De verplichting om
in flats versterkte schuilplaat
sen te bouwen, moet worden af
geschaft. Deze voorzieningen -
waar bewoners hun toevlucht
kunnen zoeken bij een bombar
dement - zijn zinloos omdat vrij
wel niemand weet dat ze be
staan. Bovendien zijn ze nauwe
lijks bestand tegen de moderne
wapens. Dit heeft de Nationale
Woningraad (NWR) zaterdag
verklaard.
De schuilplaatsen moeten be
stand zijn tegen inslagen van
granaatscherven. Ze hoeven ove
rigens ook weer niet zo sterk te
zijn dat ze overeind blijven
wanneer er een bom bovenop
valt. De bouw van de schuil
plaatsen hoeft weinig méér te
kosten wanneer er een souter
rain aanwezig is. Dat wordt
vanzelf al zo stevig uitgevoerd,
dat het automatisch aan de
richtlijnen voldoet.
Is er geen souterrain aanwe
zig, dan kunnen de kosten flink
oplopen omdat er dan versterkte
buitenbergingen moeten worden
gebouwd. De NWR vindt dit zon
de van het geld. Het is bovendien
oneerlijk dat de kosten uiteinde
lijk betaald moeten worden door
de bewoners terwijl ook anderen
van de schuilplaatsen gebruik
kunnen maken. Veel gemeenten,
waaronder Alphen aan den
Rijn hebben trouwens een ont
heffing gevraagd en gekregen
op de verplichting. In Leiden
worden de schuilplaatsen wel
aangelegd. J. Dijkstra, hoofd
van de dienst Bouw- en Woning
toezicht, bewtijfelt echter zeer of
ze enig nut hebben.
DEN HAAG Minister Maij Weg
gen (verkeer) trekt 70 miljoen" gul
den uit om het gebruik van de fiets
te bevorderen. Zij verwacht dat het
als gevolg daarvan veiliger op de
weg wordt.
Gemeenten moeten zelf het initia
tief nemen om het ministerie hun
plannen voor te leggen. Een woord
voerder van het departement gaf
vanmorgen als toelichting dat die
plannen vooral afkomstig zullen
zijn uit stedelijke gebieden. Van een
verdeling is geen sprake. Past een
plan in de subsidieregeling, dan kan
een gemeente op een bijdrage reke
nen. Hoewel de provincie ook haar
bijdrage mag leveren, verwacht het
ministerie van deze kant een passie
ve rol.
Voor de aanleg van fietspaden en
voorzieningen die daarbij horen, is
vijftig miljoen gulden beschikbaar;
tien miljoen is er uitgetrokken voor
het inrichten van gebieden waar
niet sneller dan dertig kilometer
mag worden gereden en eenzelfde
bedrag is beschikbaar om gevaarlij
ke kruispunten aan te passen.
Het is de bedoeling, aldus verkeer
en waterstaat, dat de zogenaamde
korte-termijnregeling aanzet is voor
lange-termijnmaatregelen. Anders
gezegd: meer fietsgebruik en het
bevorderen van de verkeersveilig
heid. Dit moet in het jaar 2010 lei
den tot een vermindering met veer
tig procent verkeersslachtoffers.
DEN HAAG - De Fiscale Inlichtin
gen- en Opsporingsdienst (FIOD)
heeft een uitgebreid onderzoek ge
daan naar de boekhouding van
boomkwekers. De inlichtingen
dienst van de FIOD wil door middel
van een branchebeschrijving in
zicht krijgen in de wijze waarop
boomkwekers hun boekhouding
bijhouden. De FIOD vermoedt dat
kwekers produkten aan particulie
ren verkopen zonder dat in de boe
ken te registreren.
Volgens het ministerie van finan
ciën gaat het om een oriënterende
onderzoek waaruit moet blijken of
boomkwekers zich houden aan hun
administratieve verplichtingen.
'Aan de hand van het onderzoek
stelt de FIOD een rapport samen
dat is bestemd voor de inspectie van
de belastingdienst. De inspectie
kan dan aan de hand van de gege
vens besluiten tot een nader onder
zoek of een naheffing. Een dergelijk
onderzoek van de inlichtingen
dienst is normaal als we weinig we
ten over de wijze van administratie
van een bepaalde branche", aldus
financiën.
De voorzitter van de Nederlandse
Bond van Boomkwekers, C. van
Gelderen, ligt niet wakker van het
FIOD-onderzoek. "Een groot deel
van de produktie van boomkwe
kers is bedoeld voor groot-groen
voorzieningen, bosaanleg en derge
lijke. Maar liefst 65 procent van on
ze produkten zijn bestemd voor het
buitenland. Een enkele boomkwe
ker zal op een zaterdag misschien
wel eens iets aan eemvorobijganger
verkopen maar dat gebeurt op hele
kleine schaal. De meeste kwekers
Geen belangstelling
voor Bollenbus
STADSKANAAL (ANP) - De be-
langstelling van werkloze inwoners
van Stadskanaal voor het bollenpel-
len in Noord-Holland is zo gering,
dat de eerste bus met bollenpellers
die vandaag zou vertrekken, is thuis
gebleven. Er hadden zich slechts
dertig werklozen aangemeld. Het
GAB had 250 werklozen aange
schreven en circa 120 deelnemers
verwacht.
Dat de bus niet is vertrokken, be
tekent volgens woordvoerder Vos
niet dat er helemaal geen langdurig
werklozen meer van Stadskanaal
naar Noord-Holland zullen gaan.
Het Arbeidsbureau verwacht dat er
eind deze maand wel voldoende be
langstelling bestaat. Dan ook is vol
gens hem de behoefte aan werkne
mers voor het sorteren en inpakken
van leliebollen het grootst.
De Stichting Centrum Individu
en Samenleving (CISA) heeft, zater
dag laten weten dat zij een klacht
gaat indienen bij de Commissie Ge
lijke Behandeling over de bollen-
pel-zaak. Het CISA vindt dat het Ar
beidsbureau alleenstaanden -discri
mineert en inbreuk maakt op de
persoonlijke levenssfeer van de al
leenstaande werklozen door ze een
hele week uit hun eigen omgeving
weg te halen. Dat is in strijd met ar
tikel 10 van de grondwet, waarin
voor een ieder het recht op eerbiedi
ging van zijn persoonlijke levenss
feer is vastgelegd.
verwijzen particulieren direct door
naar een tuincentrum. Daarom
vraag ik me of het FIOD-onderzoek
wel wat oplevert".
WASSENAAR - Bijna 200 kin
deren genoten zaterdag in het
Wassenaarse attractiepark
Duinrell van een gebraden
worstje of hamburger uit han
den van de Amerikaanse am
bassadeur C. Howard Wilkins
(derde van links). Hij nam het
initiatief voor deze eerste Jantje
Betondag voor kansarme kinde
ren.
Wilkins wil op deze manier
iets voor Nederlandse kinderen
doen en hen in contact brengen
met Amerikaanse kinderen.
Zo'n dertig kinderen van de
Amerikaanse school waren aan
wezig bij het feest. De meeste kin
deren die aan het festijn deelna
men, wonen in Rotterdam en
Amsterdam en gaan nooit uit of
op vakantie omdat hun ouders
daar geen geld voor hebben.
De Amerikaanse ambassa
deur wil de Jantje Betondag vol
gendjaar op grotere schaal voor
400 kinderen herhalen.
Links op de foto de voorzitter
van het Nationaal Jeugdfonds,
S. Beelaerts van Blokland, naast
hem Wieteke van Dort. (foto Eiien
NOORD WIJK Het ruim- Zowel het technisch centrum als de vendien worden astronauten van de
tevaartcentrum Estec in kantoorruimte heeft te maken met ESA in het lab getraind in het om-
de internationale ruimtevaartpro- gaan met robots.
Noord wijk breidt opnieuw gramma's. De European Space Hermes en Columbus zijn uitge-
Ult. Krap een jaar nadat een Agency (ESA) waarvan Estec on- rust met een enorm aantal robots,
gigantisch kantoren/confe- derdeel uitmaakt, levert de komen-
rentiecomplex aan de de jaren als bijdrage aan het interna-
T.r j u j i tionale ruimtevaartprogramma de
Kepplerweg m de badplaats Hermes en de Columbus. De Her-
mes
wordt woensdag de eerste en weer gaat vliegen tussen de aar-
paal van een technisch een- d,e <?n permanent bemande ruimte-
f stations. Columbus is een onder-
trum annex kantorencom- ^eej van ^et internationale ruimte-
plex geslagen. Het complex station dat aan het eind van deze
kost 23 miljoen gulden en eeuw gereed moet zijn.
moet in 1992 in gebruik wor- +Het technisch centrum wordt zo
j zet woordvoerster H. Graf van Estec
aen genomen. uiteen, gebruikt om de robot-tech
nologie verder te ontwikkelen. Bo-
zijn de afgelopen vier jaar ongeveer
300 nieuwe, meest hoogopgeleide
en gekwalificeerde, technici in huis
gehaald. Hoewel er een jaar geleden
200 nieuwe kantoortjes zijn opgele-
Deze worden onder meer gebruikt verd, zijn nog steeds 150 medewer-
bij het maken van ruimtewandelin- kers ondergebracht in noodgebou-
gen, zijn nodig in de automatische wen.
armen buiten het ruimteschip en De technici van de afdeling'Auto-
in gebruik IS genomen, mes is een ruimtevliegtuig dat heen worden gebruikt binnen het ruim- mation and informaties' waar de ro
bots worden ontwikkeld, zijn ver
spreid over allerlei gebouwen, zij
zullen worden gehuisvest in het
Vanaf het moment dat de betrok- nieuwe complex, waar naast het la
ken Europese ministers hun hand- boratorium ongeveer 200 kantoren
tekeningen zetten onder de af- worden gevestigd,
spraak voor de Europese bijdrage Woordvoerster Graf kan niet zeg-
aan de internationale ruimtevaart, gen of met de bouw van dit com-
heeft de ESA heel wat nieuwe men- plex, Estec haar uiteindelijke om-
sen aangetrokken. In Noordwijk vang zal hebben bereikt. De eerste
- 20 jaar nadat de ruimtevaartorgani-
telaboratorium.
Razend
DEN HAAG (ANP) - Van zaterdag
22 tot en met zondag 30 september
wordt in ons land de Week van het
Landschap gehouden. In alle pro
vincies hebben de Provinciale
Landschappen en Natuurmonu
menten in totaal dertien diersoor
ten uitgezocht, die zonder hun land
schap niet kunnen overleven en
daarom extra aandacht nodig heb-
In elke provincie is een natuurge
bied opengesteld waar een voor die
provincie kenmerkende diersoort
thuis hoort. In Zuid-Holland gaat de
aandacht uit naar het konijn. Zo
wordt een expositie 'het konijn in
het kinderboek' gehouden en kun- 'het groene gezicht van Zuid-Hol-
nen kinderen hun konijnen laten
keuren. Ook op een groot aantal
kinderboerderijen worden de konij'
nen in het zonnetje gezet.
De week wordt ander meer in 's-
Graveland op zaterdag 22 en zondag
23 septmeber afgesloten met een
grote natuur- en milieumarkt, wan
delingen, tuinconcerten en andere
beeld van de organisaties activiteiten in de natuur. De Provin-
satie in 1966 in Noordwijk neer
streek, is er niets gebouwd. "De
laatste jaren zijn we bezig met een
inhaalprogramma. Er zijn belangrij
ke ën echt noodzakelijke facilitei
ten zoals een ruimtesimulator, een
akoestische kamer, een antenne
die in de provincie aktief zijn om de ciale Landschappen en Natuurmo- testruimte en nu dan dit nieuwe lab
natuur te beschermen. Daarnaast numenten hebben een centraal tele-
hebben verschillende excursies foonnummer ingesteld waarop in-
plaats en wordt een strandloop ge- formatie over de week kan worden
In Rotterdam geeft de expositie houden. verkregen: 030-205555.
Het is dit jaar honderd jaar gele
den dat er in heel Nederland een
grondig onderzoek werd inge
steld naar de omstandigheden
waaronder arbeiders moesten le
ven en werken. Het socialisme be
gon steeds meer voet aan de
grond te krijgen en het parlement
wilde wel eens precies weten wat
er waar was van alle beschuldi
gingen van uitbuiting van de ar
beiders door de ondernemers, en
wat er verder aan wantoestanden
zou bestaan. De stakingen en an
dere arbeidsonrust baarde de be
zittende klasse, waartoe de leden
van Tweede en Eerste Kamer ook
behoorden, steeds grotere zor
gen.
Ingevolge de wet van 19 januari
1890 werd een 'Lijst van vraag
punten voor het onderzoek om
trent de maatschappelijke toe
standen der arbeiders, omtrent de
verhoudingen tusschen werkge
vers en arbeiders in de verschil
lende bedrijven en omtrent den
toestand van fabrieken en werk
plaatsen met het oog op de veilig
heid en de gezondheid der werk
lieden' aan een groot aantal vere
nigingen en instanties gestuurd.
Op basis van onder meer de ont
vangen antwoorden hoorde de
Staatscommissie een aantal per
sonen. In Leiden vonden de ver
horen plaats van 21 juli tot 21 au
gustus, waarbij als eersten aan
bod kwamen L.M. de Lpat de
Kanter en mr. A.D. van Assend
elft de Coningh, burgemeester
van resp. Leiden en Leiderdorp.
Verder werden gehoord gemeen
teambtenaren en -geneesheren,
fabrikanten, (kleine) zelfstandi
gen en arbeiders, min of meer wil
lekeurig, maar met name als zij
een vereniging vertegenwoordig
den. De meeste ondervraagden
waren erg terughoudend in hun
antwoorden. Dat veel werkgevers
op hete kolen of eieren zaten, is
nog voor te stellen: sommigen
moesten na een soort kruisver
hoor erkennen dat de toestand bij
hen inderdaad wel voor verbete
ring vatbaar was. Maar zelfs van
de arbeiders kwam weinig echt
vuurwerk door zware beschuldi
gingen aan het adres van bepaal
de werkgevers. Zo mopperde
H.G. Kloos, voorzitter van de So
ciaal-Democratische Bond afd.
Leiden, uit zijn verhoor naar vo-
Deze foto van rond 1900 toont het pand aan de Stationsweg waarin
C.J. Dieben woonde, de werkgever van Geertrui Briels. Het gebouwtje
links hoorde wellicht bij de blekerij. (foto Gemeentearchief Lelden)
LEIDSE
KRONIEK OVER
/MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
ren komend als een jong (27 jaar
oud) heethoofd zonder veel over
leg, vooral over het feit dat aan de
Staatscommissie voor Leiden
toegevoegd was C.H. Kouw als
deskundige op het betreffende
Werkdag zestien uur
Uit de vele verhoren is hier dat ge
licht van "Vrouw Geertrui Ket
tenis, geb. Briels, oud 58 jaar,
waschvrouw bij den heer C.J.
Dieben, kleederbleeker, te Oegst-
geest". Op de vraag van de voor
zitter, "Hoe lang werkt gij per
dag"? antwoordde zij: "Nu van 's
morgens 6 tot 8 uur, dan een half
uur rust, vervolgens van half ne
gen tot half een, dan weder ander
half uur rust, eindelijk weer wer
ken van tweeën tot zevenen. Oor
spronkelijk werkten wij van 's
morgens 4 tot 's avonds 10 uur,
met anderhalf uur rust, dus in het
geheel 16 uur. Later hebben wij
gewerkt van 6 uur 's morgens tot
half negen 's avonds, tot ook daar
in, nu ongeveer drie maanden ge
leden, verandering is gekomen.
Op de vraag van de voorzitter hoe
zij met zulke lange werkdagen en
vier kinderen haar huishouden
deed, antwoordde Geertrui: "Het
was, toen mijn man dood was, erg
tobben, want ik verdiende toen
maar een rijksdaalder in de week.
Wanneer ik dan 's avonds om tien
uur van de bleek kwam, ging ik
tehuis aan het werk tot een uur of
twaalf a een, en dan was ik na
tuurlijk om vier uur weer aan de
bleek. De heeren kunnen het van
den baas, waar ik 18 jaren ge
werkt heb, hooren". Met dat
laatste doelde zij mogelijk op de
volgende die gehoord zou wor
den, Petrus Dingjan, bleekers-
baas te Oegstgeest, wellicht haar
vroegere werkgever.
Voorzitter Kerdijk wilde ook nog
weten hoeveel zij nu verdiende.
Dat was 6 gulden, zelfs niet eens
verminderd nu ook de werktijd
verkort was. Overigens was er
ook geen personeel bijgekomen
of zondagarbeid ingevoerd. Er
werd alleen wat minder werk ver
zet door de aanwezige 12 werkne
mers. Op haar verklaring dat zij
vroeger maar 2,50 a 3 gulden ver
diende, vroeg de voorzitter of zij
toen geen inkomsten van man of
kinderen had. "Ik ben 11 jaar we
duwe geweest, twee jongens wa
ren op eene fabriek, die verdien
den 1 a 1,50 gulden per week. Ik
heb 2 meisjes, de eene is ge
trouwd en de andere dient te Am
sterdam, de eerste diende vroeger
ook". "Hebt gij er niet over ge
dacht, ze naar eene fabriek te zen
den"? "Ik heb ze er gauw van
daan genomen, het is er gevaar
lijk voor de handen, en bovendien
krijgen de meisjes een slechten
haam. Ik acht het een slecht le
ven, zij loopen 's avonds langs de
straat en leeren allerlei slechts".
"Kunt gij lezen en schrijven"?
Het antwoord van Geertrui op on
derdanige toon, waarbij haar
waarschijnlijk ingeprent was met
twee woorden te spreken: "Neen
mijnheer, ik was 8 jaar toen ik
ging dienen als kindermeisje, en
bleef dit tot mijn 16de jaar". Maar
haar kinderen had ze wel tot hun
12de jaar naar school gestuurd,
overigens ook omdat daar dwang
achter zat.
Heel wat mis
Dit op zich vrij korte verhoor
voegt niet echt veel nieuws toe
aan het vele dat de staatscommis
sie in Leiden achterhaalde. Het is
daarom beter de aandacht te rich
ten op de verhoorde zelf. Geertrui
Briels werd op 7 november 1831
in Leiden geboren als dochter van
Jan Matthijs Briels en Johanna
Maria Sophia van den Heuvel. Zij
trouwde in 1855 met Peter Mi
chael Jansen, bleker, waaruit vier
kinderen in leven bleven, en in
1880 met de tien jaar jongere Ja
cobus Kettenis. Een fantastisch
huwelijk zal dat niet geweest zijn,
want ten tijde van het verhoor
woonde Geeertrui in bij haar
dochter Agnes Jansen, gehuwd
met Johannes Snelders (ook wel
Snijders), terwijl Kettenis als
kostganger woonde bij de zes jaar
jongere Johanna Maria Fontein,
weduwe Sliggers, met haar drie
nog thuiswonende kinderen.
Geertrui woonde in op het adres
.Pieter Huibertshof 8, bepaald
geen royaal onderkomen.
Zelfs het feit dat zij niet meer zelf
voor haar huishouden had te zor
gen, heeft haar niet mogen baten:
zij overleed ruim twee jaar na het
verhoor, op 6 november 1892.
Overigens is zij nog weduwe van
Jacobus Kettenis geworden: deze
overleed ruim drie maanden eer
der, op 18 juli 1892.
Helaas is haar levensverhaal, hoe
kort hier ook weergegeven, niet
uitzonderlijk voor vele van de an
dere arbeiders die de Staatscom
missie nog maar een eeuw gele
den duidelijk maakten dat er heel
wat mis was.
P.J.M. DE BAAR
bijgekomen. Kantoorruimte heb
ben we na 1992 waarschijnlijk ge
noeg. Wat betreft de technische
ruimte valt niet zoveel te zeggen.
Dat is afhankelijk van de ontwikke
lingen binnen de techniek en de
technologie en die gaan razend
snel".
In den speeltuin Vreewijk
zal a.s. Woensdag het laatste
kinderfeest in het zomerseizoen
1890 plaats hebben met de ge
bruikelijke opluistering en.
Men schrijft ons uit Zoeter-
woude: In de vorige week werd
de uiterste wil van den
Zeereerw. heer H. Pufkes, R.-C.
kapelaan alhier, in 1889 te Lei
den overleden, ten .uitvoer ge
bracht; welke was het verstrek
ken van 30 wollen dekens aan 30
behoeftige weduwen in deze ge
meente.
Volgens de „Ned. Bakk.
Crt." heeft het gemeentebestuur
van Meppel aan de bakkers al
daar verboden steenkolen te sto
ken, omdat door het stoken met
steenkolen de goten en bleekvel
den te veel verontreinigd wor
den. Het blad maakt de opmer
king, dat het gebruik van steen
kolen wel toegestaan is voor an
dere industrieën.
Vijfentwintig jaar geleden:
Russische vrouw klaagt
nood in „Izwestia"
De vrouw van een mijnwerker
in de Oekraine heeft in een inge
zonden stuk in Izwestia haar
nood geklaagd. Zij zegt dat haar
man, en vele andere mijnvfer-
kers wel netjes elke week hun
loon thuis afdragen maar dat ze
hun overwerkuitkering elke
week verdrinken, zodat zij op
maandag met hoofdpijn naar
het werk gaan.
„Voor de familie is het geen bo
nus, maar een straf', aldus de
vrouw, die wijziging van het
systeem vraagt.
Izwestia heeft haar klacht on
derzocht. Het blad stelde vast
dat de mijnwerkers per week
3.000 ton kolen moet delven en
dat ze die hoeveelheid gemakke
lijk in 4 112 dag halen. Wat ze
rnepr delven, een 500 ton per
week, wordt extra betaald. En
dat extraatje gaat naar de
kroeg.
LEIDEN/KATWIJK - De Vereni
ging van Reumapatiënten Katwijk
en Omstreken en ziektekostenver-
zekeraar Zorg en Zekerheid in Lei
den hebben vanmorgen een collec
tieve verzekering afgesloten voor
het groepsgewijs behandelen van
mensen die aan de ziekte van Bech-
terew lijden. Het ziekenfonds is het
eerste in Nederland dat met een
overeenkomst in deze vorm de
Bechterew-vereniging tegemoet
De ziekte van Bechterew is een
aangeboren reumatische afwijking
in de wervelkolom. Beweging is
voor patiënten van essentieel be
lang. L.L. Klok, fysiotherapeut, ex
perimenteerde geruime tijd en
kwam tot de conclusie dat hydro-
therapie (oefeningen in zwemwater
met een verhoogde temperatuur)
een heilzame werking heeft als dat
voorafgaat aan de bewegingsthera
pie. Klok, de vereniging en Zorg en
Zekerheid bereikten overeenstem
ming over een collectieve overeen
komst van twee jaar. Vervolgens
wordt bekeken of er uitbreiding aan
de hydrotherapie moet worden ge
geven. Nu profiteren een kleine
veertig patiënten van de verzeke
ring.
De leden van de Bechterewgroep
komen uit de wijde omgeving voor
hun wekelijkse oefeningen in de
mytylschool aan de Blauwe Vogel-
weg in Leiden. In het zwembad van
de school kunnen bij een watertem
peratuur van 30-32 graden eerst de
spieren worden losgemaakt waarna
in de in de sportzaal de bewegings
therapie wordt voortgezet. De be
handeling die begin dit jaar werd in
gezet blijkt effectief om Bechterew-
lijders in goede conditie te houden.
Voorwaarde om voor deze behan
deling in aanmerking te komen, is
dat de patiënt lid moet zijn van de
vereniging waarmee Zorg en Zeker
heid de verzekering heeft afgeslo
ten. De betrokkenheid van het zie
kenfonds met de vereniging kwam
al eerder tot uiting toen eind vorig
jaar fitness-apparatuur werd aange
boden.
