Ambitieus plan voor
het Zijlsingelgebied
4
Monumentendag in teken van 'moderne architectuur'
Oerdegelijk gebouwnog altijd geschikt als schoof
STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN STAD LEIDEN
Onderhoud woningen Flat op terrein meelfabriek
De man had eerst stevig gedron
ken en was daarna naar een adres in
de Valeriusstraat gegaan om zijn
vrouw en kind terug te halen. Toen
de vrouw niet mee wilde kreeg ze
enkele klappen en werd ze door de
Volgens een plan dat architect Dick Peek heeft gemaakt voor de Woningbouwvereniging Leiden zou aan de 'Zijl- man van de trap gegooid. De Leidse
singel een woontoren moeten verrijzen zo hoog als de huidige meelfabriek. ijep lichte verwondingen op.
In Leiden 19 gebouwen de gehele dag geopend
LEIDEN - De Woningbouw
vereniging Leiden (WBL)
heeft een ambitieus plan ge
presenteerd voor het gebied
tussen de Herengracht en
Zijlsingel. Het plan omvat
een groot-onderhoudsplan
voor de 233 woningen aan de
Oranjegracht/Waardgracht
en omgeving, het samenvoe
gen van enkele kleine wo
ningen, het opknappen van
de semi-openbare binnen
terreinen en verbeteren van
de directe woonomgeving
en de bouw van nieuwe wo
ningen, onder meer op het
terrein van de voormalige
meelfabriek. Centraal in het
nieuwbouwplan staat een
ovale, 18 verdiepingen tel
lende, woontoren die zo
hoog wordt als de huidige
meelfabriek.
Voorop staat, volgens directeur
Mulder van de Woningbouwvereni
ging Leiden, het oplossen van de
problemen in de bestaande 233 wo
ningen. Die vertonen vanaf de
bouw, in de jaren zeventig, ernstige
'gebreken. Komend najaar wordt
een begin gemaakt met de uitvoer
van een groot onderhoudsplan dat
alle technische problemen de we
reld uit moet helpen. Voor deze ope
ratie heeft de woningbouwvereni
ging 2,1 miljoen gulden uitgetrok
ken.
Een aantal te krappe begane
grondwoningen die grenzen aan de
Oosterkerkstraat moet, in de ogen
van de woningbouwvereniging,
worden samengevoegd. Hierdoor
ontstaan royalere woningen die ge
schikt zijn voor de huisvesting van
ouderen. Het plan voorziet ook in
Buit bij overval
van 10.000 gulden
LEIDEN - Bij de roofoverval, gis
terochtend, op het Amro-filiaal aan
de Zeemanlaan is ruim 10.000 gul
den buitgemaakt. Een ongeveer 27-
jarige man is gisterochtend met een
vuurwapen het filiaal binnengeko
men en eiste geld.
De politie heeft onmiddelijk na-
daf alarm was geslagen de buurt uit
gekamd, maar zonder resultaat.
een gemeenschappelijke ruimte,
geschikt voor vergaderingen en ver
jaardagen. Van de 28 woningen zou
den er elf verdwijnen. Dit plan zal
nog met de betrokken bewoners
worden besproken. De bovenwo
ningen blijven onveranderd.
Probleemwoningen
Essentieel onderdeel van het plan is
ook het opknappen van de woon-
opigeving. Volgens Mulder hebben
de probleemwoningen geleid tot
veel verhuizingen en een vermin
derde zorg voor de eigen woonom
geving. "Die neerwaartse spiraal
moet worden omgebogen. Ook
daarover zal nog intensief met de
bewoners gesproken moeten wor
den, zodat aansluitend op het groot
onderhoud meteen begonnen kan
worden met de aanpak van de bui
tenruimte".
Naast alles wat er met de 233 wo
ningen en hun omgeving gaat ge
beuren, ligt het volgens de woning
bouwvereniging voor de hand dat
er ook wordt gekeken naar wat er
verder mogelijk is "om de kwaliteit
van het totale gebied te vergroten.
Veel aandacht in het plan gaat daar
om uit naar de meelfabriek en de
aangrenzende parken, als Katoen
park en Ankerpark. Om de discus
sie daarover op gang te brengen pre
senteert de woningbouwvereniging
twee uiteenlopende plannen: een
project waarmee Leidenaar Marcel
van Dijk onlangs afstudeerde aan
de Technische Universiteit in Delft
en een plan dat de Amsterdamse ar
chitect Dick Peek in opdracht van
de woningbouwvereniging maakte.
Van Dijk gaat in zijn plan uit van
hergebruik van een groot deel van
het huidige fabriekscomplex. In het
silogebouw en in de toren zijn 60
woningen opgenomen. De voorma
lige produktiegebouwen zouden
worden omgebouwd tot kantoor
ruimten en in het uit 1896 daterende
pakhuis zijn kunstenaarsateliers ge-
Sloop meelfabriek
In het plan van Peek wordt uitge
gaan van sloop van de meelfabriek
en nieuwbouw langs het park. In
eerste instantie zouden de bestaan
de bouwblokken aan het Laken-
plein en het Looiersplein moeten
worden uitgebreid tot een min of
meer gesloten bouwblokken. Hier
kunnen in totaal 63 vierkamerwo-
ningen komen. Langs het park zijn
65 vierkamerwoningen geprojec
teerd met uitzicht op het groen.
Centraal in het park is een ovale
toren gesitueerd op de bestaande
fundering van de fabriek. De toren
zou ongeveer even hoog worden als
de voormalige graansilo's van de
meelfabriek. Op de begane grond
bestaat de mogelijkheid een restau
rant te vestigen. De toren zou wor
den geflankeerd door een woonge
bouw van vier lagen hoog.
Aan de noordkant van het Anker-
park zijn ook nieuwe woningen ge
dacht, met uitzicht op de Zijlpoort.
Hiermee komt het totaal aantal
nieuwe woningen op 223, waarvan
de meeste vierkamerwoningen zou
den moeten worden. Het plan voor
ziet ook in een vergroting van het
aantal parkeerplaatsen.
Volgens directeur Mulder is het
niet goed mogelijk de aanpak van
het gebied Herengracht/Zijlsingel
los te zien van wat er in de toekomst
met de Meelfabriek gaat gebeuren.
Mulder zegt te hopen dat het plan
van de woningbouwvereniging
heeft laten maken, zal bijdragen aan
een openbare discussie die vooraf
dient te gaan aan beslissingen over
wat er moet gebeuren met deze mar
kante plek in de stad.
LEIDEN - Monumentendag 1990
staat in Leiden in het teken van
vooral jonge monumenten. Het is
nog niet zo lang geleden dat monu-
mentenzorgers hun neus ophaalden
voor deze 'moderne architectuur'.
Maar, de laatste jaren mag de jonge
bouwkunst zich verheugen over
een toenemende, serieuze belang
stelling.
De Open Monumentendag is een
jaarlijks terugkerend, landelijk eve
nement waarbij iedereen de kans
krijgt mooie oude gebouwen van
binnen te bewonderen. Heel Neder
land zet op 8 september weer de
deuren van z'n monumenten een
dag lang gratis open voor de liefheb
bers van het historisch erfgoed.
In Leiden ligt dit jaar het accent
op de jonge bouwkunst, daartoe
worden bouwwerken uit de periode
1850-1950 gerekend. Eigenaren en
beheerders van 19 monumenten
zetten hun deuren wagenwijd open.
Met uitzondering van de Hortus
Botanicus vallen alle opengestelde
monumenten onder de categorie
'jonge bouwkunst', al zijn er enkele
bij van oudere leeftijd die in de vori
ge eeuw grondig zijn verbouwd.
De monumenten die zaterdag 8
september, van 10.00 tot 17.00 uur,
worden opengesteld kan men her
kennen aan de vlag met het Open
Monumentendag-embleem. In Lei
den doen de volgende gebouwen
mee: het stadhuis aan de Breestraat,
de Hartebrugkerk aan de Haarlem
merstraat 110, het Coninckshof aan
de Oude Vest 43, het Boerhaavecol-
lege aan het Noordeinde 1, het Arse
naal aan de Arsenaalstraat 1, de
Hortus Botanicus aan het Rapen
burg 73, de Clusiustuin aan de 5e
Binnenvestgracht 7, de Sterrewacht
aan de Sterrewachtlaan 6, het Rijks
museum voor Natuurlijke Historie
aan de Raamsteeg 2, de Vrijmetse
laarsloge La Vertu aan de Steen-
schuur 4-6, het Kamerlingh Onnes
Laboratorium aan de Nieuwsteeg
18, de Lokhorstkerk aan de Pieters
kerkstraat 1, het Leidsch Dagblad
aan de Witte Singel 1, Huize Vree
wijk aan de Vree wijkstraat 8, de Pe-
truskerk aan de Lammenschans-
weg tussen 40 en 42, de oud-katho
lieke kerk aan de Zoeterwoudsesin-
gel 49 en het Bonaventuracollege
aan de Burggravenlaan 2.
De Stichting Industrieel Erfgoed
houdt zaterdag een vaartocht naar
de Scheepswerf van de Gebroeders
Tijssen op de Waard. De loods, in
richting van de werkplaats en het
werfkantoor zijn bijna ongewijzigd
sinds de bouw in 1924. De boten
vertrekken, tussen 10.00 tot 17.00
uur, op alle hele uren (bij veel be
langstelling elk half uur) vanaf de
botenverhuur aan het Galgewater
naast de Rembrandtbrug. Niet op
monumentendag maar, een dag la
ter, op zondag 9 september is de sy
nagoge aan het Levendaal 14 voor
het publiek toegankelijk, van 13.00
tot 17.00 uur.
Extra aandacht is er dit jaar voor
de architect Dudok. In het gebouw
van het Bonaventuracollega aan de
Burggravenlaan 2, een vroeg ont
werp van Dudok, is een tentoonstel
ling over het werk van deze beroem
de architect. Dudok ontwierp ook
het gebouw van het Leidsch Dag
blad aan de Witte Singel, dat mor
gen ook opengesteld is. De tentoon
stelling zal op alle andere zaterda
gen in september te zien zijn van
10.00 tot 16.00 uur.
Ter gelegenheid van monumen
tendag 1990 zal een boekje verschij
nen over jonge bouwkunst in Lei
den. Dit boekje zal vanaf morgen
verkrijgbaar zijn in het stadhuis.
Ook in Voorschoten, Wassenaar,
Oegstgeest en Zoeterwoude zijn za
terdag gebouwen opengesteld. In
Voorschoten is dit jaar gekozen
voor het thema: 'de Voorstraat, het
hart van Voorschoten'. Er is een
routebeschrijving verkrijgbaar en
verschillende monumenten zijn
voor het publiek geopend. Ook
Koopmanswelvaren, de woning
met het 'mooie behang' die onlangs
werd gerestaureerd, is voor het pu
bliek te bezichtigen. Via raambiljet
ten krijgen belangstellenden extra
informatie.
In het Ambachts- en Baljuwhuis
aan de Voorstraat 12 is een routebe
schrijving verkrijgbaar die langs di
verse monumentale boerderijen
voert. Ook ligt er een fietsroute
klaar die leidt naar Ter Wadding.
Tijdens de Open Monumenten
dag zijn er in Wassenaar in de oude
dorpskern een groot aantal panden
voor het publiek geopend. Twee
panden, de molen Windlust aan het
Molenplein en de boerderij Kerke-
Echtpaar keert
berooid uit
Spanje terug
LEIDEN - Een Leids echtpaar is he
lemaal berooid uit Spanje terugge
keerd. Het echtpaar was, met de
auto, voor een vakantie naar het
zonnige zuiden vertrokken. In het
Spaanse Oropesa maakten zij een
koffiestop.
Toen ze bij hun auto terugkeer
den, bleek hun hele hebben en hou
den verdwenen: kleding, foto-appa-
ratuur, rijbewijs en paspoort, giro-
en bankcheques met bijbehorende
pasjes. Het echtpaar is meteen aan
de terugreis begonnen.
Dronken man
gooit vrouw
van de trap
LEIDEN - De politie heeft gister
avond een 43-jarige Leidenaar aan
gehouden wegens mishandeling
van zijn vrouw, met wie hij in schei
ding ligt.
woning in de wijk Kerkehout zijn
onlangs volledig gerestaureerd en
kunnen worden bezocht. Bij de
Dorpskerk aan het Plein 3 kan een
wandel- en fietsrouteschrijving
worden afgehaald.
In Oegstgeest ligt het accent dit
jaar niet alleen op de in de gemeente
aanwezige (rijks)monumenten,
maar ook op andere beeldbepalen
de panden. In het gemeentehuis aan
het Wilhelminapark 17 is een be
schrijving en een plattegrond van
de gebouwen verkrijgbaar. Hoewel
de panden over heel Oegstgeest zijn
verspreid, ligt de nadruk op het
'oude' dorp.
In Zoeterwoude is in de Neder
lands Hervormde Kerk aan de
Dorpsstraat 17 een informatiepunt
ingericht waar gegevens beschik
baar zijn over de tentoongestelde
monumenten en over de geschiede
nis van de kerk. Liefhebbers van
molens kunnen terecht in 'De Zel
den van Passé' aan de Westeindse-
weg 5, De Meerburgermolen aan de
Meerburgerwetering en De grote
Molen aan de Ommedijkseweg 9.
Warmond en Leiderdorp doen niet
mee met de Open Monumentendag.
van de vleugel langs de Hoge
Rijndijk is een conciërgewoning
dat via een poortgebouw, be
kroond door een achthoekig to
rentje, met het hoofdgebouw is
verbonden.
"Wat we met het complex heb
ben gedaan is feitelijk groot on
derhoud", vertelt architect Fran-
so. "Naast het maken van nieuwe
toiletgroepen zijn kozijnen en
metselwerk opgeknapt, de dak
bedekking is grotendeels ver
nieuwd, vloerbalken en stucwerk
zijn gerepareerd, het schilder
werk is binnen en buiten opge
knapt en de terreinmuren en hek
ken zijn hersteld. Vooral de to
rens waren ontzettend slecht. Tij
dens de laatste storm was ik bang
dat ze naar beneden zouden stor
ten. Zo slecht waren ze. Dat is he
lemaal hersteld, met inbegrip van
alle details. En dan te bedenken
dat men een aantal jaren terug se
rieus heeft overwogen om kunst
stofkozijnen in het gebouw te zet
ten. Daar zou men nu niet meer
over denken".
Jonge monumenten
"De belangstelling voor jonge
monumenten is de afgelopen ja
ren sterk gegroeid", weet archi
tect Franso. "Ik merk dat ook als
ik voor het eerst zo'n school bin
nen kom om een renovatieplan op
te stellen. Leraren en leerlingen
beginnen dan heel anders tegen
zo.'n gebouw aan te kijken. Eén
van de leraren van hi t Bonaven-
tura, Dick Kompier, heeft in zijn
lessen aandacht besteed aan ar
chitectuur, is met zijn leerlingen
in Amsterdam de stijl van de Am
sterdamse School wezen bekij
ken. Ze hebben ook samen een
tentoonstelling over Dudok opge
zet die alle zaterdagen van sep
tember in de school te zien is"
"De leraren en leerlingen zijn
op een heel nieuwe manier tegen
het schoolgebouw gaan aankij
ken en steeds enthousiaster ge
worden. Maar, dat geldt voor mij
natuurlijk ook. Het is heel boei
end voor een architect om aan een
gebouw te werken dat tot de wor
tels behoort van het modernis
me".
Van onze redacteur
Jan Rijsdam
LEIDEN - Onlangs werd de
renovatie/restauratie voltooid
van de voormalige gemeente
lijke HBS (nu het Bonaventu
racollege) aan de Burggraven
laan. Dit schoolgebouw is het
eerste grote bouwwerk van de
wereldberoemde architect
W.M. Dudok. Het gebouw
werd neergezet in de jaren
1913-1915 en behoort thans tot
de categorie 'jonge monu
menten' die door de gemeente
de kwalificatie 'beschermd'
opgespeld hebben gekregen.
'Hoogere Burgerschool met 5-ja-
rigen cursus' stond er vroeger bo
ven de ingang van de school te le
zen. Het moet indertijd diepe in
druk hebben gemaakt. Die tekst,
maar ook dat stoere schoolge
bouw met de brede granieten trap
voor de hoofdingang, met aan
weerszijden zware bakstenen zui
len geflankeerd door hekwerk
waarin twee gestileerde, plaatsta
len uilen zijn aangebracht: het
symbool van de wijsheid.
De sobere, heldere bouwstijl,
de bescheiden versieringen ma-
'Gemeentelijke HBS' eerste grote bouwwerk van architect Dudok
ken duidelijk dat Dudok in zijn
beginjaren sterk onder invloed
stond van de grote vernieuwer uit
die tijd, de architect Berlage. La
ter bekeerde Dudok zich tot de
sierlijker architectuur van de Am
sterdamse School om vervolgens
uit te groeien tot een architect
met een meer eigen ontwerpstijl.
Renoveren
Het Leidse architectenbureau
Franso Partners kreeg in 1986
opdracht het schoolgebouw aan
de Burggravenlaan te renoveren.
Dit bureau heeft zich in de afgelo
pen jaren de nodige faam verwor
ven met de renovatie van woning
complexen in Amsterdam en met
de renovatie/restauratie van het
woningcomplex De Papaverhof
(van De Stijl-architect Wils) in
Den Haag.
"Er moest wel het nodige aan
het schoolgebouw gebeuren",
vertelt architect Franso. "Maar,
aan het concept van Dudok hoef
de ik niets te veranderen. Het is
een oerdegelijk gebouw dat nog
altijd heel geschikt is als school
gebouw. Achter de straatgevels
zijn bijvoorbeeld geen leslokalen
gemaakt, hoewel het verkeer in
1915 natuurlijk lang niet zo druk
was als vandaag de dag. Zoiets ge
tuigt van een vooruitziende blik".
Het restaureren van een archi
tectuurhistorisch waardevol ge
bouw betekent veelal voor een ar
chitect dat hij het midden moet
zoeken tussen het zoveel moge
lijk behouden van het oorspron
kelijke beeld en de details en an
derzijds het aanpassen van het ge
bouw aan hedendaagse normen
en eisen. Architect Franso stelt
zich op het standpunt dat het aan
brengen van veranderingen in
een oud gebouw op een eigentijd
se manier moet gebeuren. "Daar
Voor zijrt tijd was de Leidse HBS op de hoek BurggravenlaanJHoge Rijndijk een heel modern gebouiu.^ro.o
mee tast ik het historische van het
gebouw niet aan", aldus de archi
tect. "Het contrast tussen oud en
nieuw geeft het oude juist een
meerwaarde".
- "De afweging van wat je wel en
niet in een gebouw kunt doen,
hoe ver je kunt gaan met het oude
karakter aan te tasten en er met
eigentijdse middelen een accent
in kunt aanbrengen, dat is typisch
architectenwerk. Dat maakt de
renovatie van een gebouw van
zo'n beroemd architect ook zo in
teressant. Het aantasten van het
karakter van zo'n historisch ge
bouw mag, naar mijn opvatting,
alleen'gebeuren met lichtgewicht
middelen. Als ze over 50 jaar den
ken: dat is niks, dan moet het er
weer gemakkelijk uit te halen
zijn".
In het schoolgebouw van
Dudok was het, volgens architect
Franso, nauwelijks nodig om gro
te ingrepen te plegen. "Alleen de
toiletgroepen zijn aangepast en
uitgebreid. Verder gaat het om
een oerstevig gebouw waar wei
nig aan te verbeteren valt. Het
concept is goed: een hoekgebouw
met twee haaks op elkaar staan
de, min of meer identieke, vleu
gels waarbinnen iedereen gemak
kelijk zijn weg kan vinden".
Dat er in het gebouw geen grote
veranderingen zijn aangebracht
heeft, ook de maken met het
krappe budget dat de architect ter
beschikking had. "Natuurlijk valt
er wel het één en ander te verbete
ren aan het gebouw. Niet alles
wat Dudok deed was perfect. Dat
is niet zo vreemd. Hij was pas 29
jaar toen hij dit gebouw ontwierp.
Met het verstrijken der jaren is hij
steeds beter geworden. De scho
len die Dudok in Hilversum heeft
gebouwd zijn echt wonder
schoon".
"Voor zijn tijd was de Leidse
HBS een heel modern gebouw",
aldus Franso. "Dudok schuwde
het herhalende element niet. Inte
gendeel. De gelijkvormigheid
van de leslokalen was volgens
hem essentieel voor het uiterlijk
van het gebouw. Dat moest zich,
in zijn ogen, duidelijk als een
school manifesteren".
Sommigen vinden het gebouw op
de hoek Burggravenlaan/Hoge
Rijndijk een sombere klomp
steen. Toch zijn de bakstenen ge
vels van het gebouw her en der
versierd met fraai beeldhouw
werk en keramiek, zij het dat de
versieringen vaak een zwaar
wichtige boodschap uitdragen,
zoals de wijze uil, die in een boek
bladerd, een aap, verdiept in de
inhoud van een reageerbuis en
een wijzerplaat met kleurige, ge
glazuurde aardewerktegels, met
aan weerszijden een zandloper
bedoeld om de leerlingen aan te
sporen hun tijd goed te gebrui
ken.
Op de hoek krijgt het gebouw
een extra accent door de monu
mentale entree waarboven zich
een torentje verheft. Aan het eind
