Max van Egmond terug naar romantiek
m
Leidse Uitdag
22 september
Naakten in
Wasse
naar
PODIUMBLIK
Pionier van het barokzingen maakte veel muzikale omzwervingen
'Nederlandse Opera zingt
'Parsifal' enerverend
Haitink met Berliner Philharmoniker in Carnegie Hall
DINSDAG 4 SEPTEMBER 1990
PAGINA 19
LEIDEN - Voor de zevende achter
eenvolgende keer wordt op 22 sep
tember in de Pieterskerk de Leidse
Uitdag gehouden. Deze Uitdag, dit
jaar onderscheiden met de landelij
ke Marga Klompé-prijs voor vrijwil
ligerswerk, geeft het amateuristisch
verenigingsleven op gebied van
kunst en cultuur in Leiden de gele
genheid zich aan het publiek te pre
senteren.
Yvonne van Baarle, hoofd direc
tie kunst en cultuur van de gemeen
te Leiden, zal die zaterdag samen
met de Leidse burgemeester Cees
Goekoop om elf uur 's ochtends de
officiële opening verrichten.
De Leidse Uitdag wordt 's avonds
afgesloten met een feest, waaraan
veel verenigingen zullen deelne
men. Het dag- en avondprogramma
is gratis toegankelijk.
Expositie: 21 kunstenaars exposeren werk
rondom thema 'het naakt'; sculptuur, schil
der- en tekenkunst, fotografie en grafiek.
Galerie Bianca, Gravestraat 1Wassenaar.
Tot 23 september te bezichtigen op donder
dag, vrijdag en zondag van 14.00 tot 17.00
uur en op zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur.
WASSENAAR De plaats van
'het naakt' binnen de kunst be
hoeft eigenlijk geen betoog. Door
de eeuwen heen is het menselijk
lichaam een belangrijke bron van
inspiratie voor de kunstenaar ge
bleven. Tot op heden toe staat het
naakt in de kunst bij exposities
regelmatig centraal. Ditmaal is de
beurt aan Galerie Bianca in Was
senaar.
Een expositie over het naakt le
vert gewoonlijk een reeks tame
lijk slaapverwekkende modelstu
dies op. De expositie bij Bianca
vormt hierop geen uitzondering.
Toch zijn er enkele bijzonder
mooie werken te zien.
De inkttekeningen van Bunny
Soeters bijvoorbeeld: krachtig
van lijn en eenvoudig, alsof het de
ruwe ontwerpen voor nieuwe
striphelden betreft. Maar tegelij
kertijd spreekt er een meer diep
gaande persoonlijkheid van de
geportretteerde modellen uit. Of
de gewassen tekeningen van
Louis Verkink: erotisch, bijna
dierlijk door de grimassen op de
gezichten van de naakten en met
een groot gevoel voor compositie.
Maar Goke Leverland leverde
mij het kijkgenot waar ik om ver
legen zat. Van haar hand zijn drie
prachtige torso's in aluminium en
cement te zien met een grof op
pervlak.
'Vrouw en moeder' vind ik het
mooiste werk van de expositie.
De torso van de vrouw is op radi
cale wijze op ongebruikelijke
plaatsen afgesneden. De elegante
hals- en kaaklijn is bijvoorbeeld
nog te zien, maar naar de houding
en vorm van het hoofd en de ge
zichtsuitdrukking mogen we ra
den. De vrouw drukt haar baby'
tegen de borst. Haar houding is
krampachtig door de opgetrok
ken schouder, maar dat geeft het
beeld een grote uitdrukkings
kracht en een mooie coptourlijn.
Maar liefst 21, overwegend
Wassenaarse kunstenaars, expo
seren tot 23 september hun 'naak
ten' in Galerie Bianca. Het zijn
hoofdzakelijk tekeningen, maar
er is ook schilderkunst, beeld
houwwerk, grafiek en fotografie
te zien. De verscheidenheid in
stijl is groot: van figuratief tot bij
na abstract. De expositie mag dan
niet veel om het lijf hebben, er
zijn werken bij, die een bezoek
aan Bianca de moeite waard ma
ken.
LISETTE OOMEN
Theatermaker
stopt met
eigen produktie
EINDHOVEN (ANP) - De theater
maker Josef van den Berg heeft de
repetities voor zijn eigen produktie
„De omgekeerde wereld" stopge
zet. Hij heeft dit volgens Het Zuide
lijk Toneel om gezondheidsredenen
gedaan. „De omgekeerde wereld"
zou door Het Zuidelijk Toneel in sa
menwerking met de Stichting De
Dwaas worden geproduceerd. Er
waren al 40.000 kaarten voor „De
omgekeerde wereld" verkocht.
Met deze produktie wilde Van
den Burg terugkeren op de Neder
landse en Vlaamse podia. Vorig jaar
hield hij in Antwerpen plotseling op
met zijn eigen stuk „Genoeg ge
wacht". „Het grijpt me teveel aan, ik
heb er teveel lessen uit getrokken.
Ik heb er andere gezichtspunten
door gekregen. Verder spelen heeft
voor mij geen zin meer", verklaarde
hij toen.
J ubileumoperette
AMSTERDAM (ANP) - De Hoofd
stad Operette komt ter gelegenheid
van haar 45-jarig bestaan met een
lubileumproduktie 'Orpheus in der
Unterwelt van Jacques Offenbach.
De regie is in handen van Hans Fret-
zer. Martin Maltzer heeft de muzika
le leiding. Gerhard Senf tekende
voor de choreografie. De première
is op zondag 8 september in de Am
sterdamse Stadsschouwburg.
Met deze produktie doorbreekt
de Hoofdstad Operette een 45-jarige
traditie, aangezien tot nu toe uitslui
tend werd geput uit het ijzeren
'Weense repertoire'. Orpheus is een
mythologische, parodistische ope
rette.
lemaal beloofd in de bijsluiter.
De Leeuw kreeg vorig jaar een
paar enthousiaste kritieken.
Peking Opera
Dit jaar wordt het 200-jarig be
staan van de zogenaamde Pe
king-opera herdacht, een soort
Chinese theatervorm waarbij
aan de orde komen: acrobatiek,
zang, pantomime en dans. In
originele kostuums en met zeer
afwisselende toneeldecoratie
brengt de Shengyang Peking
Opera na zoveel jaren weer een
bezoek aan Europa met 'De
Apenkoning', een voorstelling
die nog niet eerder zo authen
tiek buiten China is vertoond.
Het verhaal gaat over de roem
ruchte Apenkoning die zijn re
putatie steeds verder ziet ver
slechteren. Hij komt er achter
dat een dubbelganger streken
uithaalt die hem worden aange
wreven.
De Peking Opera is volgende
week maandag met deze voor
stelling te zien in de Leidse
Schouwburg.
Paul de Leeuw
Cabaretier Paul de Leeuw opent
vrijdag- en zaterdagavond het
theaterseizoen in de Leidse
Schouwburg met een reprise
van zijn programma 'Beste
Maatjes'. Zwarte humor, ironie,
satire en een aantal Bekende
Nederlanders - dat wordt ons al-
Cabaretier Paul de LeeuwJoep Onderdelinden en Hans Breetveld.
(foto Clemens Rikken)
Scène uit de voorstelling van de Peking Opera.
Van onze correspondent
Paul Herruer
GRONINGEN - Wie 'Max
van Egmond' zegt, zegt
'Bach' en denkt daarbij aan
zijn medewerking aan pas
sie-uitvoeringen en aan de
vele Bachcantates die hij
met barokspecialisten zoals
Harnoncourt en Leonhardt
heeft opgenomen. Van Eg
mond staat vooral bekend
als pionier op het gebied van
het barok-zingen - niet al
leen Bach, ook Monteverdi
en anderen - maar hij heeft
altijd méér gedaan dan al
leen dat. Kortgeleden heeft
hij 'ï)ie Winterreise' van
Franz Schubert opgenomen
en daarmee is hij terugge
keerd naar de muziek, die hij
al aan het begin van zijn zan
gerscarrière uitvoerde.
Met de 'Winterreise' die hij samen
met Jos van Immerseel op cd heeft
gezet, is Van Egmond (nu 53) via
een jarenlange omzwerving door
het gebied van barokmuziek en de
historische uitvoeringspraktijk te
ruggekeerd bij de romantische lied
kunst die hij als jonge zanger al op
zijn repertoire had staan. In die tus
sentijd is veel gebeurd.
„In de tijd dat ik mijn opleiding
kreeg was er nog helemaal geen
sprake van een specialisme in oude
muziek. Mijn zanglerares Tine van
Willigen heeft mij all-round lesge
geven. Zij was iémand met smaak
en eruditie, die niet speciaal een ei
gen stokpaardje had. Zij was een
kind van haar tijd, en alles zong je
dan ook op één manier. Je vroeg je
niet af of je Purcell anders moest
zingen dan Fauré. Ik heb van nature
een stem die erg geschikt was voor
coloraturen en versieringen, al
moet ik daarop, nu ik een dagje ou
der wordt, harder studeren dan
vroeger. Ik heb ook een lichte stem,
eerder lyrisch dan dramatisch".
„Toen ik al met mijn carrière be
gonnen was, stuurde ik proefband-
jes naar platenmaatschappijen en
de enige die daar enthousiast op re-
Van Egmond brengt in de zangpar
tijen veranderingen aan die in
Schuberts tijd gebruikelijk waren,
maar door moderne liedzangers
niet worden toegepast.
Van Egmond is een groot bewon
deraar van Dietrich Fischer-Dies-
kau: „Hij is dit jaar enkele malen in
Amsterdam geweest en daarbij heb
ik vooraan gezeten. Hij en Gérard
Souzay zijn mijn grote voorbeelden
als het om baritons gaat. Dieskau is
bepaald een zanger met 'brains',
niet alleen door zijn boeken, maar
ook door het enorme repertoire. Dat
is zo groot dat drie generaties zan
gers er voldoende aan zouden heb
ben".
Met zijn eigen 'Winterreise' heeft
Van Egmond echter bewust ge
streefd naar een heel andere sfeer
dan die van zijn beroemde Duitse
collega. Alleen is er wel een verre
overeenkomst in mentaliteit: "Het
streven naar de historische stijl is
iets, dat niets met historische gren
zen te maken heeft. Het is meer de
houding die je als musicus hebt, dat
je een beetje intellectualistisch bent
ingesteld en de sfeer uit de tijd van
de componist en de tekstdichter in
je opvattingen wilt betrekken. Als
je dat niet wilt kun je een prachtige
carrière maken, maar dan mis
schien voor een ander publiek".
Vrienden
Van Egmond is in zijn 'Winterreise'
niet uitgegaan van het idee dat deze
liederen voor de concertzaal zijn:
„Ik heb gedacht aan die bekende te
kening, waarop Schubert achter
een tafelpiano zit, met Vogl naast
hem en daaromheem een groep
vrienden. In die intieme sfeer horen
deze liederen thuis, ze zijn niet als
concertmuziek bedoeld. Ik heb ge
probeerd op een intieme manier
deze liederen te 'vertellen', heel ge
voelig en soms bijna tot tranen ge
roerd. Ik ben declamerend te werk
gegaan, zodat de betekenis van de
tekst doordringt tot de luisteraar. Ik
ben er altijd van overtuigd geweest
dat de tekst in het kunstlied en in re
citatieven bijna meer gedeclameerd
moet worden dan gezongen".
Het samenwerken met fortepia
nist Van Immerseel werkte die inti
miteit in de hand, de kleine fortepia
no is nu eenmaal een veel minder
volumineus instrument dan de gro
te zwartglanzende moderne con
certvleugel. „De allereerste keer dat
ik met een fortepiano geconfron
teerd werd, veertien jaar geleden,
vond ik het maar een mager geluid
je. Inmiddels zijn er betere instru
menten gekomen en ook meer men
sen die er goed op thuis zijn. Op een
zeker moment ontdekte ik dan ook
dat het heerlijk was, bij zo'n instru
ment te zingen: je kunt veel meer
nuanceren en kamermuziekachtig
bezig zijn".
Van Egmond is heel tevreden
over zijn Schubert-opname: „Het is
voor mij een beetje een mijlpaal. Als
ik er naar luister voel ik dat al myn
bedoelingen erop naar voren ko
men en dat kan ik niet van al mijn
plaatopnamen zeggen. Het is ook
een mijlpaal omdat het voor mijzelf
de bevestiging is dat ik dit kan als
men tenminste vindt dat ik het
Plannen
"Ik wil het, in de ik weet niet hoe
veel jaren dat ik nog zingen kan. wat
rustiger aan gaan doen. Ik heb tegen
mijn leerlingen gezegd dat ik de ko
mende jaren minder beschikbaar
zal zijn voor lessen. Dat is tegenna
tuurlijk, want oudere zangers gaan
juist meer les geven. Ik krijg steeds
meer leuke uitnodigingen; voor het
komende jaar staan er twee reizen
naar Japan op de agenda, ik ben
daar nog nooit geweest, ik zal er met
Japanse barokorkesten optreden.
Ik wil me nu rustiger op concerten
kunnen voorbereiden: vroeger
kwam het al te vaak voor dat ik op
de morgen vóór een optreden nog
lesgaf maar dat wil ik niet meer.
Ook wil ik meer recitalplaten gaan
maken: de eerste daarvan wordt dit
najaar opgenomen. Jos van Immer
seel heeft thuis een heel museum
van oude piano's, ook een Érard uit
1897. Voor CCS zal hij daar een De-
bussy-opname op maken, en wij
gaan samen met hetzelfde instru
ment liederen van Fauré opne
men".
Ook Schumann met fortepiano
staat op het verlanglijstje: „Bijvoor
beeld de 'Mignon'- en 'Harfner'-lie-
deren, samen met een sopraan, en
die kunnen we dan aanvullen met
de mooie duetten die Schumann
heeft geschreven en die je eigenlijk
nergens hoort".
'Oudere zangers gaan meer les geven. Ik heb m'n leerlingen gezegd minder beschikbaar te zullen zijn', (foto gpd>
gageerde was producer Wolf
Ericson. Hij zei 'dat is precies de
stem die ik zoek' en bracht me in
contact met Gustav Leonhardt, die
ik al wel eens ontmoet had, en ook
met Nicolaus Harnoncourt".
Het gevolg was, dat Van Egmond
aria's zong op de plaatopname die
Harnoncourt in 1971 van de 'Matt-
haus Passion' maakte, destijds het
geruchtmakende begin van de
'authentieke' passie-benadering.
„Ik ben, zonder dat ik het bewust
had nagestreefd, terechtgekomen
in de barokwereld en gaandeweg
ben ik me daarin gaan verdiepen.
Het percentage barokdingen waar
voor ik werd gevraagd werd steeds
groter maar ik heb mezelf nooit ver
boden, of me laten verbieden, ook
andere dingen te doen zoals liede
ren van Schumann en Britten of een
modern operaatje. In de tijd dat de
oude muziek opkwam viel ik in een
gat dat opgevuld moest worden en
kreeg ik geleidelijk aan een stempel
opgedrukt. Ik heb daar nooit be
zwaar tegen gehad, het enige waar
ik wel eens tegen steiger is dat men
denkt datje bij mij met niets anders
hoeft aan te komen."
Geen limiet
Voordat hij met de oude muziek
verbonden raakte heeft van Eg
mond trouwens van alles en nog
wat gezongen. „Ik heb geen limie
ten op het gebied van repertoire, de
grenzen liggen eerder bij wat mijn
stem kan. Ik heb, toen ik jong was,
de Negende van Beethoven uitge
voerd met een gelegenheidsorkest
dat tijdens de Wereldtentoonstel
ling in Montreal door een even jon
ge Zubin Mehta werd geleid. Dat
kón, want de bariton in de Negende
heeft het rijk grotendeels alleen, er
is nauwelijks orkestbegeleiding,
pas na zijn solo groeit het apparaat
van instrumenten, solostemmen en
koor". Zelfs het Requiem van Verdi
heeft Max gezongen: dat kon ook,
want het werd gedaan met oratori
umzangers, zoals dat in de Neder
landse koorpraktijk vroeger wel
voorkwam. Als hij het stuk samen
met operazangers had moeten doen
hadden de zaken anders gelegen.
Door het steeds verdergaande
streven in de historiserende bena
dering van muziek - van 'authentie
ke' Bach naar Mozart en de vroege
19e eeuw - is ook het romantische
lied binnen de grenzen van de oude
muziek terechtgekomen. De opna
me van Van Egmond en Van Im
merseel hoort daar ook thuis: Van
Immerseel bespeelt een kopie van
een laat-18e eeuwse fortepiano en
Parsifal, Nederlandse Opera. Regie Klaus
Michael Grüber. Gezien: 3 september. Mu
ziektheater Amsterdam. Nog te zien aldaar
6. 9. 12. 15. 18. 21. 26 en 30 september.
Na de van alle visuele bekoring
ontdane 'Tristan' die Jurgen
Gosch twee seizoenen terug voor
de Nederlandse Opera maakte,
was de mededeling dat de 'Parsi
fal' van Klaus-Michael Grüber in
diezelfde richting zou gaan, iets
voor gemengde gevoelens. De
strengheid van Grüber is echter
van een heel ander kaliber. Hij
heeft samen met zijn decor- en
kostuumontwerpers terdege re
kening gehouden met het feit dat
in een vrijwel handelingsloos mu
ziekdrama van viereneenhalf uur
zo nu en dan iets voor het oog
moet gebeuren.
Dus is er in het eerste bedrijf
een mooie metamorfose, waarin
een uit staketsels van buizen be
staand bos wegrijdt en er een lan
ge avondmaalstafel en enkele
harnassen het podium opschui
ven. In het tweede bedrijf veran
dert de weerspiegelde grot van
Klingsor in een surrealistisch
landschap met rare organische
vormpjes en in het derde bedrijf
keren de harnassen in groten ge
tale terug. Dat al die decors deco
ratie zijn, wordt de kijker duide
lijk genoeg gemaakt: in de inter
actie tussen de personages wordt
het decor nauwelijks als speel
vlak gebruikt, zij houden zich
meestal aan de rand en op een
hoek van het podium op.
Over de 'Parsifal' en zijn meng
sel van religieuze en heidense
symboliek kan men alle kanten
op interpreteren. De thematiek is
net zo variabel als het woord
'Bühnenweihfestspiel', dat een
voudig omgevormd kan worden
tot 'Festspiel Bühnenweih' of
'Bühnenspielweihfest'. Grüber
lijkt Wagners symboliek te laten
voor wat zij is. Er worden wel wat
beeldraadsels aan toegevoegd. Zo
loopt de lijdende Amfortas met
zijn rechterarm verpakt in een
soort enorme tafelpoot die ein
digt in een zeshoekig wieltje; naar
de betekenis kan men gissen. Iets
duidelijker is de opgezette haai in
het domein van Klingsor: het is
een anti-variant van de symboli
sche vis uit het christendom. Ten
slotte is de graal aanvankelijk een
kleurloos klokje, en in de verlos
singsscène aan het eind keert die
klok helemaal niet terug.
Al met al lijken decor en regie
concept hier vooral dienend voor
een drama dat uit muziek bestaat.
En hoe: een voortreffelijk spe
lend Nederlands Philharmonisch
Orkest wordt door dirigent Hart-
mut Haenchen zo transparant ge
houden, dat er soms op fluister
toon kan worden gezongen. En er
wordt fantastisch gezongen. Heel
goed of nog veel beter door Jan-
Hendrik Rootering (Gurnemanz),
Berry McCauley (Parsifal) èn - on
danks een verkoudheid - Nadine
Denize (Kundry). Dat zingen -
Parsifal en Kundry in het tweede
bedrijf bijvoorbeeld - is soms fy
siek zo enerverend, dat alle ge
dachten aan interpretatie van het
gebeuren volstrekt secundair
worden.
PAUL HERRUER
T-.V- f f
AMSTERDAM - Onder de titel 'Onrust, een bedrijvig eiland in de baai vanBatavia 1615-1796'wordt van 11 sep
tember tot en met 21 oktober in het Amsterdams Historisch Museum een tentoonstelling gehouden over de scheeps-
bedrijvigheid van de VOC. Aan de hand van onder meer dit schilderij krijgt men een beeld van hoe het er in de
Oost aan toeging. (,oto anp»
Forumdiscussie
verplichte
literatuurlijst
DEN HAAG (GPD) - De Katholie
ke Universiteit Brabant (KUB) or
ganiseert op donderdag 6 septem
ber een forumdiscussie over de ver
plichte boekenlijst die voor het
eindexamen havo en vwo zou moe
ten gaan gelden. De voorzitter van
dit forum is mevrouw dr. K. van
Helvert, taalwetenschapper bij de
KUB. De deelnemers aan de discus
sie zijn drs. J. Storm, vakdidacticus,
drs. J. Dautzenberg, letterkundig
medewerker van De Volkskrant en
leraar Nederlands en dr. H. Bennis,
taalkundige.
De verplichte boekenlijst, samen
gesteld door de drie hoogleraren
Anbeek, Bekkering en Goedege-
buure in de vorm van een pr<i
vies aan de commissie over de ver
nieuwing van de eindexamenpro
gramma's Nederlands en letterkun
de, heeft de laatste weken veel stof
doen opwaaien.
Intussen heeft staatssecretaris
Wallage (onderwijs) op Kamervra
gen geantwoord dat hij niets voelt
voor een verplichte lijst die de keu
zevrijheid van de eindexamenkan
didaat aantast.
AMSTERDAM (ANP) - Bernard
Haitink dirigeert juni volgend jaar
de Berliner Philharmoniker in de
Carnegie Hall in New York. De
reeks concerten heeft plaats ter ge
legenheid van het honderdjarig be
staan van deze wereldberoemde
zaal. Dat heeft de Nederlandse pers
chef van Haitink. Jan Rubinstein,
vandaag bekendgemaakt.
Haitink heeft voor de komende
tijd een aardig gevulde agenda. In
april gaat hij voor het eerst met de
Dresdner Staatskapelle op stap. al
dus Rubinstein. Met dit gezelschap
gaat hij op een toernee die hem naar
zeven Europese landen zal brengen.
Nederland is daar ook bij: op 16
april zijn in het Concertgebouw in
Amsterdam werken van Schubert
en Bruckner te beluisteren.
Tijdens de Osterfeste en de Som-
merfestspiele in Salzburg dirigeert
Haitink respectievelijk de Berliner
Philharmoniker en de Wiener Phil
harmoniker bij de uitvoering van
Mozarts „Le Nozze di Figaro".
In zijn hoedanigheid van music
director van Covent Garden brengt
Haitink in Londen Wagners com
plete „Ring des Nibelungen". In ok
tober van dit jaar leidt hij opvoerin
gen van „Siegfried" en in februari
1991 „Die Gotterdammerung". In
het najaar van '92 wordt de hele
„Ring" uitgevoerd, hetgeen in het
najaar in de beroemde Royal Albert
Hall zal worden herhaald.
