De dief op het spoor
Internationale nachttreinen gemakkelijk doelwit voor criminelen
Ook stewards lopen een groot risico
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1990
De couchette: populair bij jongeren en gezinnen.
Duitse douane doet daar soms heel
moeilijk over".
Waar stewards er alles aan is gele
gen om de reis zo aangenaam moge
lijk te doen verlopen, slagen doua
ne-beambten er net als dieven gere
geld in het reisgenot te verstoren.
Een steward vertelt over de racisti
sche trekjes van sommige Zwitser
se douaniers: "Ze vragen me of er
zwarten in de trein zitten en met
zwart bedoelen ze alles wat maar
even afwijkt van hun eigen blanke
huidskleur. Ik antwoord altijd: ik
dacht het niet. Als ik keihard nee
zeg en ze vinden toch kleurlingen,
dan kunnen ze heel lullig doen. Die
mensen ondervragen, zelfs de trein
laten stoppen".
Zijn collega maakte mee dat Duit
se douaniers een 'geintje' uithaal
den: "Ze hadden een zakje wit poe
der onder een matras gestopt en er
een jongen van beschuldigd dat hij
cocaïne bij zich had. Die jongen
raakte helemaal in paniek. Ze stuur
den mede-passagiers uit de coupé
en hebben hem wel een uur lang on
dervraagd. Er gebeurde verder
niks, maar dan is je reis dus wel
goed verpest".
Bockwurst
Na de controle door de Duitse doua
ne wordt de eerste langere stop in
Duisburg gemaakt. Terwijl de reizi
gers angstvallig in de trein blijven,
slenteren enkele stewards op hun
gemak naar de ingang van het sta
tion, waar koffie en Bockwurst te
verkrijgen zijn, in de wetenschap
dat de trein pas na een krap half uur
weer vertrekt. Ook proberen ze - te
vergeefs deze keer - heet water te
bemachtigen voor koffie en thee, en
weer terug in de wagon begint het
gesleep met dekens en lakens, zodat
de passagiers hun bed kunnen op
maken.
En terwijl de nachttrein door de
Duitse schemer raast, langs de Rijn
via Düsseldorf, Köln. Bonn, Ko
blenz, Mainz en Mannheim, maken
tientallen reizigers zich op voor een
onrustige nacht. Tanden worden
gepoetst, vermoeide, jengelende
kinderen getroost, in te krappe cou
pés proberen zes mensen tegelijker
tijd lakens, dekens, bagage, kleding
en zichzelf zodanig te rangschikken
dat uiteindelijk iedereen kan sla
pen.
Na de waarschuwing voor dief
stallen sluiten de reizigers de cou
pés af en sommigen zetten zelfs, op
advies van de stewards, het trapje
waarmee de bovenste bedden kun
nen worden bereikt, tegen de bin
nenkant van de schuifdeur aan om
het de criminelen minder gemakke
lijk te maken. Het gevaar voor bero
vingen kan echter ook binnen de
coupés schuilen. De volgende och
tend merkt de 19-jarige Michael
Blokker, die voor het eerst van z'n
leven in een nachttrein zit en twee
weken vakantie in Italië in het voor
uitzicht heeft, dat hij zijn body bag,
een tasje dat om het middel kan
worden gebonden, kwijt is. "Ik zat
met twee Italianen en twee Austra
liërs in de coupe. Hele "eschikte lui,
dacht ik. Die tas had ik om mijn
buik zitten, maar toen ik de volgen
de dag in de trein wat wilde betalen,
was 'ie weg. Niks van gemerkt. Ik
weet niet wie het heeft gedaan,
maar het zouden best die andere
jongens kunnen zijn geweest".
Blokker behoort tot het slag reizi
gers dat veel gebruik maakt van
couchettes. Het zijn vooral rugzak-
kers en gezinnen met niet al teveel
geld die van de relatief goedkope
couchette-trein gebruik maken. De
nachttrein naar Milaan kost, inclu
sief reservering van een couchette,
ongeveer 400 gulden per persoon,
mits men binnen tien dagen de te
rugreis aanvangt. Kinderen reizen
voor half geld en veel jongeren in de
nachttreinen maken gebruik van de
populaire Interrail kaart, waarmee
voor 495 gulden heel Europa kan
worden doorgereisd.
Met deze prijzen kunnen de
spoorwegen overigens maar ne(t aan
concurreren met de tarieven van de
vliegmaatschappijen: een retour
Amsterdam-Milaan met Allitalia
kost 708 gulden, voor studenten en
jongeren onder de 25 jaar echter
slechts 399. Wie er een overstapje in
Parijs voor over heeft kan met Air
France voor 455 gulden op en neer
naar Milaan.
Oudere reizigers, die couchettes
te ongemakkelijk vinden, en men
sen die niet willen vliegen of per
spoor reizen aangenaam vinden, ne
men in de regel de luxere slaapwa
gens met compartimenten voor een,
twee of drie personen. Freddy Hei-
neken, de biermagnaat, is vaste
klant voor de slaapwagen, vertelt
een steward: "Hij huurt altijd 'n
ëén-persoons-coupé voor zichzelf,
eentje voor zijn vrouw en een grote
re voor zijn bodyguards. Eén-per-
soonscoupés zijn aanzienlijk duur
der dan couchettes, hier geldt een
toeslag van 200 gulden per persoon.
Tegen de tijd.dat de trein bij de
Zwitserse grens is gearriveerd,
heerst er rust in de slaapcoupés. Al
leen het ritmische geluid van wielen
op spoorrails en hel gesuis van de
wind weerklinken. Stewards kun
nen even rusten - slapen mogen ze
officieel niet, maar ze geven alle
maal toe dat dat toch voorkomt -
voordat de Zwitserse douaniers aan
boord komen. Het is vandaag een
'gemakkelijke trein', legt een ste
ward uit. Dit keer geen dronken
mensen die er een puinhoop van
maken en ruzie zoeken.
Zigeunerkinderen
Eddy Ephraim leest een boek van
W.F. Hermans, de grote treinboe
ken van Paul Theroux heeft hij al
lang uit. Enkele uren later, als de
trein in het eerste daglicht langs het
Meer van Lugano sukkelt en ontwa
kende passagiers de luchtdrukver-
schillen bij het verlaten van de Al
pen wegslikken, komt een steward
met een laatste waarschuwing: als
we straks op het station in Milaan
aankomen, kijk dan uit voor de zi
geunerkinderen. "Ze klampen je
met een hele groep aan en rollen on
dertussen je zakken".
Om kwart voor acht schuift de
Holland-Italie Express langzaam
Milaan binnen. Vele reizigers over
treden het verbod uit het treinraam
te hangen: E'Pcricoloso Sporgersi'
Het kopstation is een fantastische
witte steenklomp, gebouwd in 1931.
in de fascistische tijd. Een spoorka-
thedraal met honderden tremgelo-
vigen. Nog wat katterig en stram na
een reis van veertien uur met een te
kort nachtje sjouwen de vakantie
gangers met hun bagage het perron
af. Er is geen zigeunerkind te be
kennen.
Slaapcoupé in de nachttrein naar Milaan: Let altijd op uw spulletjes
Duizenden toeristen reizen per trein, 's
Winters naar de ski-oorden in Zwitserland
en Oostenrijk en in de zomer naar
Zuideuropese bestemmingen. Voor
criminelen zijn deze treinreizigers
gemakkelijke doelwitten, want 's nachts is
er geen enkele controle in de rijtuigen.
"Tijdens een tussenstop kunnen indringers
zo naar binnen omdat de deuren
ontgrendeld zijn en ze kunnen door de hele
trein lopen, want volgens de
veiligheidsvoorschriften moeten alle
tussendeuren open zijn. Niemand ziet dat,
want de mensen slapen en wij rusten in het
keukentje" aldus een steward, die zelf ook
een groot risico loopt, "s Nachts bewaren
we de paspoorten en tickets van de
reizigers. Dan lig ik met tientallen
reisdocumenten in een onafgesloten
ruimte. Dat is toch onverantwoord?".
Hoewel er geregeld over wordt geklaagd,
zijn er tot nu toe geen maatregelen
genomen. Voldoende reden om in te
stappen. Met de nachttrein naar Milaan.
"Let op uw spullen, laat geen geld
onbeheerd achter in de coupé".
door Maurice Wilbrink
Luc Waeyaet, steward van Wagons
Lits, had die nacht geen schijn van
kans. Waarschijnlijk sliep hij, toen
een paar mannen zijn krappe, be
nauwde treinhokje binnendrongen,
hem sloegen, een prop in z'n mond
duwden en een deken over zijn
hoofd trokken. De overvallers pik
ten de sleutel van de slaapcoupés.
beroofden enkele passagiers en ver
lieten de nachttrein Amsterdam-
Milaan bij het volgende station.
Voordat de criminelen uitstapten,
moet Luc al zijn overleden. Gestikt.
Geen moord met voorbedachte ra
de, maar toch.
Eddy Ephraim, een collega van
Luc, stapt sinds die dramatische ge
beurtenis met gemengde gevoelens
de trein in. Voordat Luc overleed, in
juni van dit jaar. wist Ephraim na
tuurlijk al hoe kwetsbaar reizigers
in de nachttreinen zijn. Iedere reis
waarschuwt hij weer: let op uw
spullen, laat geen geld onbeheerd
achter in uw coupé - ook niet als u
even naar toilet moet, neem niet te
veel contanten mee op reis, doe de
coupés 's nachts op slot. Toch wordt
er flink gestolen op de nachttreinen.
In juni, op het Zwitserse traject,
werd echter een collega te grazen
genomen en daar had Ephraim he
lemaal niet op gerekend. De psy
chologie van de dief in de nacht
trein werkt als volgt, zo had de erva
ren steward altijd gedacht: "Ze
gaan met een boog om het perso
neel heen. dieven maken nooit een
rustende steward wakker. Stewards
en conducteurs zijn de meest oplet
tende mensen in de nachttrein, daar
zijn ze bang voor. Dieven richten
zich rechtstreeks op slapende reizi
gers - die zijn het meest kwetsbaar".
Erstfeld
De nachttrein van Wagons Lits naar
Italië vertrekt iedere dag aan het
eind van de middag vanaf Amster
dam Centraal. Met een simpele blik
op de tijdtabel is vast te stellen welk
traject de oude, van de Deutsche
Bahnhof gehuurde, treinstellen 's
nachts afleggen. En de geroutineer
de treincrimineel weet: de slaap-
trein naar Milaan arriveert om onge
veer half drie 's nachts in Basel,
waar de Zwitserse douane aan
boord komt. Bovendien wordt ruim
een uur later een korte stop ge
maakt bij het dorpje Erstfeld. mid
den in de Alpen, om van machinist
te wisselen.
Voor dieven is met name die stop
in Erstfeld een uitgelezen moment
om de trein binnen te dringen.
Ephraim: "Het gajes loopt daar over
het spoor naar de trein en kan zo
naar binnen, omdat de deuren ont
grendeld zijn. Niemand ziet dat.
Menserj slapen, het is pikkedonker,
stewards rusten in hun keukentje.
Indringers kunnen door de hele
trein lopen, want volgens veilig
heidsvoorschrift moeten alle tus
sendeuren open zijn".
De meeste dieven slaan hun slag
in de couchettes, de coupés waar
zitbanken worden omgebouwd tot
maximaal zes provisorische bed
den. Even met een aansteker of een
heel klein schiinwerpertje kijken
waar iets is te halen en wegwezen.
Er zijn zelfs gevallen bekend waar
bij indringers een spuitbus met ver
dovend gas c f traangas gebruikten
om passagiers tijdelijk uit te scha
kelen. De n.eeste diefstallen wor
den pas ontdekt als de (vaak aan
drugs verslaafde) criminelen al zijn
uitgestapt in Bellinzona, waar de
Holland-Italie Express om 5.43 uur
arriveert.
Douan ier en steward, bezig met het voorbereiden van de maaltijd. "Als je kritiek hebt, lig je er zo uit. Voor
jou tien anderen". (foto-s gpd>
De dood van de Belgische steward
Luc Waeyaet maakte veel emoties
los onder het personeel van Wagons
Lits: Zijn collega's in Belgie staak
ten in de dagen tussen het overlij
den van Waeyaet en zijn begrafenis,
uit protest tegen de onveiligheid op
de nachttreinen. Een staking die
trouwens door Wagons Lits in Brus
sel werd 'gebroken' door snel va
kantiekrachten in te zetten. Neder
landse stewards gingen niet zo ver
in hun arbeidsprotest, maar onder
schreven wel de eis dat er meer be
scherming moet komen voor de rei
zigers en het personeel van Wagons
Lits.
Klachten
De stewards, ook wel gastheren
genoemd, hebben meer klachten.
Terwijl de trein Nederland verlaat
en even later langs de staalgiganten
in het Ruhrgebied beweegt, wordt
een seizoenkracht van Wagon Lits
besprongen door verhitte reizigers
die in de zomerse warmte gekoelde
dranken wensen. Hij wijst op de
koelkast: "Doet het niet", en priemt
met zijn vinger richting thermos-
kan: "Leeg. Ik weet niet of ik er nog
in slaag eigens heet water te krij
gen, ander zitten we tot in Noord-
Italië zonder koffie en thee". Dat be
tekent dat geen enkele couchette
reiziger iets kan drinken, want het
water in de trein wordt voor con
sumptie ontraden. Hoogstens is er
dan nog een broodje te koop, maar
dan moet men zich wel tijdig bij de
steward melden, anders zijn ze op.
De seizoenkracht, die evenals an
dere collega's met een tijdelijk
dienstverband absoluut niet zijn
naam in de krant wil - "als je kritiek
hebt, dan lig je er bij Wagons Lits zo
uit, voor jou hebben ze tien ande
ren" - ergert zich het meest aan het
oude materieel waarin de reizigers
naar Italië worden vervoerd. Niet al
leen deugen de koelkasten vaak
niet, defecte sloten op steward
ruimtes en op couchettes worden
volgens hen in het drukke hoogsei
zoen niet gerepareerd.
"'s Nachts bewaren wij de pas
poorten en de treintickets van reizi
gers, zodat ze niet door de douane
wakker gemaakt hoeven te worden.
Dan lig ik met tientallen reisdocu
menten in een onafgesloten ruimte.
Dat is toch onverantwoord?"
Bovendien worden de treinstel
len slecht schoon gemaakt. "Ik rap
porteer altijd in mijn reisverslag
wat er mis was in de trein, maar ik
heb nooit gemerkt dat er werkelijk
wat aan werd gedaan". De trein naar
Milaan is inderdaad smerig. WC's
stinken en de gebruiker zou moeten
vrezen voor zijn eigen gezondheid.
Hetzelfde geldt voor de wasruimtes,
waar de reiziger nauwelijks genoeg
water uit de kraan krijgt om zijn
tanden te kunnen poetsen.
Romantiek
omgeven. Weliswaar zien ze veel
steden van Europa en hebben ste
wards wel eens een dagje vrij om
rond te lopen in Bologna of aan het
strand te zitten in Ventemiglia,
maar de werktijden zijn zeer onre
gelmatig. 's Nachts komen de ste
wards nauwelijks aan hun rust toe
en de omstandigheden waarin ze
moeten werken zijn ongemakke
lijk: in de oude treinen ontbreekt air
conditioning, waardoor het 's zo
mers bloedheet is. In het hokje waar
ze hun broodjes en drank moeten
verkopen kan je je kont nauwelijks
keren en het sanitair voor deze
werknemers lijkt nergens op.
Toch worden de reizigers met het
grootste geduld tegemoet getreden
en in zoveel mogelijk talen te woord
gestaan. "Reizigers", zo legt Eddy
Ephraim uit, "moetje een beetje op
hun gemak stellen. Ze zitten in een
voor hen vreemde omgeving en ze
zijn onzeker. Moet er overgestapt
worden? Verslaap ik me niet? Met
dat soort vragen komen ze de trein
in en wij zijn ervoor om hen te hel
pen".
De seizoenwerker: "In deze trein
zitten veel Italiaanse jongeren op de
terugweg uit Amsterdam. Ze heb
ben vaak soft drugs bij zich, want
dat kunnen ze in eigen land niet zo
gemakkelijk krijgen. Als ik in hun
coupé kom. dan staat het soms
blauw van de hasjdampen en dan
zeg ik altijd: zorg dat het op is voor
dat we in Duitsland zijn, want die
