'Als die hekken
weg gaan,
gaan wij ook'
Stichting Skepsis strijdt tegen volksverlakkerij
Leven achter tralies noodzaak
in veel Amsterdamse stegen
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1990
PAGINA 27
Om de bewoners van het Amsterdamse oude centrum te beschermen
tegen het vuil, het geschreeuw en de misdadigheid op straat, zijn de
laatste jaren tientallen stegen op slot gegaan. Wat lijkt logischer dan
een hek eromheen zetten als je de boel niet meer in de hand hebt? De
Wallenbewoners kunnen inmiddels niet meer zonder. Toen onlangs be
kend werd dat de gemeente overweegt een aantal stegen weer 'open te
stellen' was de beer los. Bewoners kwamen geëmotioneerd naar het
stadhuis, stuurden een petitie aan burgemeester Van Thijn en dreigden
zelfs weg te gaan uit Amsterdam. "Dan kan Amsterdam de kelere krij
gen". Het wel en vooral het wee van de steegbewoner in de hoofdstad.
door Fred van Essen
Ton Klein, bewoner van de Waterpoortsteeg,
een anderhalve meter brede doorloop tussen
Geldersekade en Zeedijk: "Toen we hier vier
jaar geleden kwamen wonen via de gemeente
was de overlast op een hoogtepunt. Op drie
plaatsen op de Zeedijk stonden continu poli
tiebussen met agenten. Met als gevolg dat ie
dereen uitweek naar de stegen. Het lawaai was
ontzettend, de troep ongelooflijk, 's Nachts
leek het alsof de cafébezoekers van het hele
Wallengebied hier naartoe trokken om in de
steeg te schreeuwen en hun behoefte te doen.
Vanuit ons raam keek je uit op de heroïnehoe-
ren die bezig waren met hun klanten".
Sinds de steeg is afgegrendeld mei hekken
aan beide zijden is het leefklimaat draaglijk ge
worden, zegt Klein. Aan het hek zijn een brie
venbus en een bellenbord geschroefd, waar
door de bewoners bereikbaar blijven voor be
zoekers. De PTT weet de bus slecht te vinden,
maar verder heeft het wonen achter een getra
lied hekwerk alleen maar voordelen, zegt
Klein. Familie en vrienden weten hoe het sys
teem werkt, ongevraagde lastposten krijgen ze
eigenlijk nooit aan de deur. "Jehovah's getui
gen hebben we hier nog niet gehad, terwijl die
op ons vorige adres in de Bijlmer toch prak
tisch elke zondag aan de deur stonden". De be
woners zijn blij met hun hek. "We stappen niet
meer in de troep ais we de deur uitgaan en we
kunnen zelfs onze fietsen buiten laten staan".
Tijdelijk
De gemeente plaatst hekken als tijdelijke
maatregel tot de overlast via 'reguliere' midde
len is teruggedrongen, en alleen als alle bewo
ners ermee instemmen. Even verder aan de
Zeedijk gaat ook het met neoklassieke zuilen
opgesierde domicilie van de oude 'koning van
de Amsterdamse penose' Frits van de Wereld
schuil achter veilig gietijzer. Met dat verschil,
dat niet de gemeente, maar de eigenaar zelf het
heeft laten aanbrengen.
In de Monnikendwarssteeg ligt het waaiaf-
val hoog opgetast tegen de binnenkant van het
verveloze traliewerk. De snackbarbaas op de
hoek heeft er terrasstoeltjes tegenaan gezet. De
enige bewoner redt zich volgens hem met het
hek aan de andere kant. Een geparkeerde mo
torfiets bevestigt de indruk van bewoning,
maar nergens is een bel te bekennen.
Ook in de Steenhouwerssteeg, een 90 centi
meter brede kier tussen de puien van het Hard
Rock-café en de Hard Rock-coffeeshop aan de
Oudezijdsvoorburgwal, nergens bellen of een
intercom. "Was te duur", zegt bewoonster
Xandra Schutte. De bewoners zouden volko
men geïsoleerd zijn door het hek, dat om die re
den dan ook nooit op slot is. Toch heeft het vol
gens Schutte een afschrikkend effect en zou de
steeg zonder hek binnen de kortste keren weer
volliggen met uitwerpselen, injectiespuiten en
fietsonderdelen.
"Over het schoonhouden hebben we oorlog
met de gemeente, die al tijden niet meer
komt". Een probleem is verder dat ze om toe
gang tot haar huis te krijgen vaak groepen
hard-rockers moet bewegen caféstoelen en ta
fels voor de steeg weg te schuiven.
Roofholen
Op een steenworp van de Zeedijk liggen de
Zwartlakensteeg, Blaauwlakensteeg en Coyer-
steeg weggedoken achter drie meter hoge hek
werken met op de punten rollen prikkeldraad.
Deze doorgangen aan de Oudezijds Achter
burgwal waren dan ook beruchte roofholen en
hoorden bij de eerste stegen die op slot gingen
voor de buitenwereld.
Rond het Oudekerksplein- is het Wallenge-
beid ingekookt tot een haché van raamprosti-
tutie, live-shows, heroïnehoeren, toeristen, il
legale buitenlanders en junkies. Vorige week
nog timmerden woedende omwonenden ei
genhandig een van de stegen rond het plein
dicht met houten schotten. "Het was een open
baar urinoir en een pashok voor gestolen kle
ding geworden. De bewoners konden van de
stank hun raam niet openzetten; een fatsoen
lijk mens kwam daar niet meer", zegt Huub
Michielsen, lid van de wijkraad d'Oude Bin
nenstad.
Drukte, 'doorloop', lijkt een hoofdvoorwaar
de voor het begaanbaar houden van stegen in
de oude kern van Amsterdam. De enige passa
ges waar dat nog voor geldt zijn de gaanderijen
waarlangs de hoeren in hun roze-rode pees-
hokken zetelen. Zoals de Bethlemsteeg, die op
een standaardkaart niet eens is te vinden, maar
die hoerenlopers en toeristen massaal weten te
vinden. De Bethlemsteeg: de vreemdste aller
stegen, die aan het einde een merkwaardige
kromming maakt en overgaat in een overdekt
terrarium, waar bijna naakte vrouwen achter
het glas de voorbijganger bij zich noden, waar
achter de weg zich voortzet in een donkere
ruimte die een topless bar aan de Warmoes
straat blijkt: La Vie en Rose.
Voor de Bethlemsteeg zal de gemeente voor
lopig geen hek zetten, er woont geen mens die
klaagt. Andere, zoals de Ossenspooksteeg, El
leboogsteeg en Sint Geertruidensteeg, zouden
gemeenteambtenaren het liefst voorgoed om
heinen en overdragen aan de bewoners, als die
er zijn.
Gemeentelijk hekwerk heeft langzaam aan
flinke stukken van oud Amsterdam ontoegan
kelijk gemaakt. Buurtbewoners moeten vaak
einden omlopen om bij de winkels of hun ge
parkeerde auto te komen. De hele hoek tussen
de Zeedijk en de noordpunt van de Oudezijds-
en Nieuwezijds Achterburgwal bijvoorbeeld,
het Vredenburg, is gebarricadeerd met uit de
kluiten gewassen laswerk aan drie zijden. Vol-
De Zwartla
kensteeg: vroe
ger een berucht
roofhol, nu vei
lig dank zij het
hek. (foto cpd)
Alleen Amsterdam
Map Hiddema, bewoonster van een huis op de
hoek van de Beursstraat en Paternostersteeg:
"In '84 ben ik hier komen wonen. De eerste
avond hoorde ik geschreeuw van buiten: 'Plea
se, don't take all my money'. Een toerist lag op
de grond met een mes op zijn keel. Vanaf die
dag is het eigenlijk anderhalf jaar zo door ge
gaan: berovingen, dronken lui, autokrakers
die de steeg als vluchtweg gebruikten, volk dat
de ruiten kapot sloeg. Ik ben geboren Amster
damse, maar daar schrok ik wel van. Zo is het
in Parijs of Londen niet". Toen werd een hek
geplaatst en kon Map Hiddema weer slapen.
Ze begrijpt niet waarom ambtenaren haar
haar nachtrust nu weer willen afnemen. "Ze
komen met het argument dat het een door
gaande route naar het Damrak is. Nou, ik ben
ervan overtuigd dat hier geen normaal mens
doorloopt, net zomin als dat toen gebeurde. We
hebben hier nog het nodige te verduren van
Franse en Italiaanse junks die dealen en auto's
openbreken, oké dat gaat nog, daar wen je aan'.
Maar we hebben het er met de buurt al over ge
had: als dat hek niet blijft, kunnen wij wel op
krassen, wat moeten we hier dan nog zoeken?"
"Een cirkelredenering", vindt bedrijfsleider
Verwey van de koffie- en theehandel op de
hoek Paternostersteeg-Warmoesstraat. "Er is
geen overlast meer om de afsluiting te recht
vaardigen. Nee, omdat dat hek er zit, wat be
doelen ze nou? Dat is er toch niet voor niets
neergezet. Vroeger kwamen oude dametjes
speciaal naar deze winkel toe om thee te ko
pen. Liepen ze de hoek om naar de stad en wer
den ze in de steeg beroofd. Nee dat soort klan
ten krijgen we hier al lang niet meer. Er lopen
hier zoveel mafkezen rond. Laat de gemeente
dan zorgen dat dat beter wordt. Dan kunnen ze
die steeg opengooien".
De Nieuwe Ridderstraat, een zijstraat van de
Geldersekade, is de breedste weg die is afge
sloten. Aan het hek zit maar één bel, van R., die
dertig meter verderop zijn woning heeft. Be
halve R., die zijn naam om privacy-redenen lie
ver niet ziet afgedrukt, woont er niemand in de
Nieuwe Ridderstraat. Er zijn alleen twee be
drijven gevestigd. "Er kwamen hier vreselijk
veel junks die van de Zeedijk waren afgejaagd
en hier in de portieken gingen liggen spuiten.
De buurt is er vijf jaar mee bezig geweest dat
hek hier te krijgen", zegt R. die in huis onge
stoord aan zijn afstudeerscriptie kan werken.
Fa'milie en vrienden kunnen ruim parkeren en
ongewenst bezoek strandt voor de spijlen,
waarop R. vanuit zijn raam discreet uitzicht
heeft.
R.: "Er }s nog wel dat platte dak, dat van de
straat hierachter doorloopt langs mijn huis.
Daar wil nog wel eens iemand overheen ko
men. Laatst weer: kom ik uit de douche, steekt
opeens zo'n wild hoofd mijn slaapkamer bin
nen. Ik trek meteen behoorlijk van leer, zegt
dat hoofd met zo'n wazige stem: 'Ik ben alleen
Een club die zich verzet tegen
volksverlakkerij, die bijdraagt aan
de opvoeding van de mens. Zo
omschrijft prof. dr. C. de Jager uit
Utrecht de stichting Skepsis
waarvan hij voorzitter is. "Wij heb
ben ons voorgenomen alle para
normale claims en zogenoemde
wonderen te onderzoeken en
door te prikken. Dat doen we met
behulp van de wetenschap of sim
pel gezegd, door ons gezonde
verstand te gebruiken".
door Ron Kragten
zaamheden voor Skepsis. CSICOP, een
Amerikaans comité voor wetenschappe
lijk onderzoek dat sinds 1975 paranorma
le claims verzamelt en onderzoekt, stelde
de prijs beschikbaar. Drie jaar geleden
spoorde dit comité onder andere prof. De
Jager aan ook in Nederland een club van
zogenoemde sceptici op te richten. Skep
sis heeft inmiddels 650 leden en dona
teurs en is uitgegroeid tot de grootste en
meest actieve organisatie op dit gebied
in Europa.
CSICOP was bij prof. De Jager aan het
juiste adres, want hij kan het niet verdra
gen wanneer iemand geld verdient dank
zij de onwetendheid van het publiek. De
rage van de zogenaamd heilzame arm
banden is er volgens hem een voorbeeld
van. "Mensen beweren dat ze zich beter
voelen wanneer ze zo'n armband dragen.
Dat kan ook best, want de helft van de
ziekten is ingebeeld en nog eens een
kwart gaat over zonder medische behan
deling. Ik zou me er ook niet over opwin-
Ruimte-onderzoeker De Jager kreeg het den wanneer de armbanden een rijks-
afgelopen weekeinde in Brussel een spe- daalder zouden kosten. Maar de mensen
ciale onderscheiding voor zijn werk- moeten er bijna honderd gulden voor
De verkopers beweren dat de armband
allerlei magische krachten heeft. Prof.
De Jager: "Ze leveren er een heel geleerd
verhaal bij. Die armband zou onder meer
alpha- en gammastralen uitzenden. Dat
hele geleerde verhaal is pure onzin. Zo
iets van: twee plus twee is zevenentwin
tig en mijn dochter is de vader van de
Paus".
Mensen die zich uitgeven voor pa
ragnost of astroloog of beweren over an
dere bijzondere gaven te beschikken
worden zenuwachtig van prof. De Jager
en zijn stichting Skepsis. Sommigen van
hen hebben hem al gezegd dat hij zich
beter bij zijn eigen vakgebied kan hou
den, maar daarvan trekt de ruimte-on
derzoeker zich niets aan. A^lle gekke din
gen wil hij onderzoeken en verklaren. Al
leen van het geloof blijft hij af. "Dat is
puur persoonlijk, dat moeten de mensen
zelf weten. Alleen wanneer wordt be
weerd dat in een bepaalde kerk een beeld
staat dat op 12 augustus begint te huilen
wil ik wel even weten wat de oorzaak is",
zegt hij.
De Jager is een liefhebber van gooche
laars, zolang deze er niet op uit zijn door
middel van volksverlakkerij hopen geld
te verdienen. "Er zijn veel goochelaars
die opeens beweren dat wat zij doen een
bijzondere gave is. Zo heb ik een discus
sie gehad met de Fransman Girard. Hij
beweerde dat hij dingen kon laten bewe
gen zonder ze aan te raken. Navraag in
Frankrijk wees uit dat hij dunne touw
tjes gebruikte, onzichtbaar op de televi
sie".
"We hebben hem voorgesteld zijn gave
te onderzoeken. We boden Girard een
aantal mogelijkheden zijn kunsten te to
nen, maar zorgden er wel voor dat het ge
bruik van touwtjes onmogelijk zou zijn.
Een dag voordat hij naar Nederland zou
kpmen meldde hij zich ziek. Ik heb na
dien nooit meer iets van hem gehoord".
Astrologen, paragnosten en waarzeg
gers. Het zijn volgens De Jager stuk voor
stuk lieden die op een intelligente wijze
het volk in het ootje nemen. "Wanneer
een kind is verdwenen en een paragnost
wordt ingeschakeld dan ziet deze al snel
water en een brug. Ja, er is in Nederland
veel water. En er is een dikke kans dat
een verdwenen kind is verdronken. Is
dat het geval dan komt er een hoop pu
bliciteit en lijkt de paragnost plotseling
een groot kunstenaar. Maar je hoort niet
over al die voorspellingen die niet klop
pen".
"Gerard Croiset was een bekende Ne
derlandse paragnost dank zij het feit dat
hij een paar zaken goed heeft gezien, of
liever gezegd geraden. In zijn loopbaan
heeft hij zo'n 20.000 verzoeken in behan
deling genomen. Dan moetje toch con
stateren dat de score van juiste voorspel
lingen wel erg laag is geweest".
Door het gezond verstand te gebrui
ken zijn de meeste vormen van volksver
lakkerij volgens prof. De Jager wel te
doorzien. Hij noemt het voorbeeld van
de astroloog die voorspelde dat op 10
april een vliegtuigramp zou plaatsvin
den. "Toen ik riep dat dat mooi te contro
leren was, voegde hij er snel aan toe dat
je een marge in acht moest nemen van
tien dagen ervoor en tien dagen erna.
Toen ben ik eens gaan letten op vlieg
tuigongelukken. En wat bleek; ongeveer
om de drie weken vindt er een plaats. Dat
is dus altijd raak".
maar effe aan het kijke hier, weetje'. Gelukkig
let de buurt goed op en worden inbrekers hier
vaak door de politie gegrepen".
Damp
Tussen de huizen in de Boerensteeg hangt een
krachtige ammoniakdamp. Lijdzaam wijst een
bewoner aan hoe de urine van dronken toeris
ten vanaf de diep ingebeten plek naast zijn
deur tot vlak voor de drempels van de lager ge
legen woningen stroomt. Een bewoner van een
bovenhuis weigerde zes jaar geleden achter
een hek te wonen waardoor het traliewerk een
paar meter uit de rooilijn van de Oudezijds
Achterburgwal moest worden geplaatst. Daar
heeft inmiddels iedereen spijt van. De gemeen
te is gesmeekt alsnog de hele steeg af te sluiten.
Maar de offerte van 30.000 gulden die een aan
nemer voor het werk uitbracht deed het plan in
een la belanden, zegt F. Hoogewoning, die sa
men met zijn vrouw de lunchroom/coffeeshop
op de hoek drijft.
De vier-vormige Boerensteeg was een prima
vluchtweg voor rovers en dieven voordat het
hek er stond, zegt Hoogewoning. En hoeken
genoeg om zich te ontlasten. De Hoogewo-
nings zagen taferelen aan h^t raam voorbij
trekken als "een man met zes hoeden op zijn
kop" die de steeg inrende, dronkaards die zich
vallend een weg naar een stille hoek baanden
en een fiets die onder de ogen van de verbou
wereerde Hoogewonings door een hand lang
zaam om de hoek werd getrokken, 's Morgens
lag de steeg vol met uit elkaar gescheurde
schoudertassen en lege portefeuilles. Zelfs
met de hekken dicht verdwijnt er tegenwoor
dig nog wel eens een fiets, zegt Hoogewoning.
"Dat hek is de grootste verbetering geweest,
het enige goede wat de afgelopen jaren in de
buurt is gebeurd, mag je wel zeggen".
Angst
Bij het bureau binnenstad heeft de telefoon de
afgelopen tijd roodgloeiend gestaan, meldt
coördinator Fleur Gieben. Veel bezorgde be
woners die bang zijn dat hun steeg weer open
bare weg wordt. Gieben heeft haar advies som
mige stegen open te stellen inmiddels op een
paar punten bijgesteld. Onder meer als gevolg
van informatie van de politie, die op eerdere
rooskleurige rapportages terugkwam en nu
stelt dat "de vervuiling rond het Oudekerks
plein nog nooit zo erg is geweest als de laatste
tijd", aldus Gieben.
Wethouder J. Saris (Groen Links) heeft de
ongeruste bewoners beloofd geen steeg van
het slot te halen zonder hen te raadplegen.
Maar Saris heeft ook laten doorschemeren dat
het niet eeuwig door kan gaan met afsluiten
van stukken openbare weg. "Privatisering"
door de stegen definitief af te sluiten moet als
het kan worden voorkomen, zegt Saris. "Maar
de tijdelijkheid van de afsluiting mag geen
jaarlijkse schrik om het hart voor de bewoners
zijn".
Als stap op weg naar een leefbaarder milieu
in de Amsterdamse stegen heeft de raadscom
missie ruimtelijke ordening besloten te onder
zoeken of er niet meer openbare toiletten kun
nen worden geplaatst. D66-raadslid G. van der
Giessen: "In elke grote stad kun je altijd wel er
gens terecht om je op te frissen, maar in Am
sterdam kan dat eigenlijk nergens".
