OPRUIMING 9Eigenlijk is het een heel gewoon Advocaat van IRA-verdachte wil informatie Kanker was mogelijk al in steentijdperk volksziekte Tien jaar cel geëist voor moord op liefdesrivaal Elias oversteeg grenzen sociologie VRIJDAG 3 AUGUSTUS 1990 'Ook lichamelijke integriteit aangetast' ROERMOND (AN) - Mr. R. Bom in Breda, de verdediger van één van de IRA-verdachten, de 30-jarige Sean Hick, heeft gisteren bij de Roermondse rechtbank een bezwaar schrift ingediend over de zijns inziens onbevredigende gang van zaken. Van ANP-verslaggever Carel Wiemers DEN HAAG - Roken, slechte voe ding, milieuvervuiling en spannin gen worden algemeen genoemd als oorzaak van het voorkomen van kanker. Men ziet de aandoening dan ook als een volksziekte van deze tijd. Recent onderzoek geeft echter aanwijzigen dat de ziekte zich al veelvuldig voordeed bij mensen uit het steentijdperk, zo'n zevendui zend jaar geleden. Een van de belangrijkste onder zoeken had plaats op het grafveld Viesenhauser Hof in de buurt van het Westduitse Stuttgart. Dat veld bevat resten van mensen uit de pre historische tijd. Deskundigen on derzochten de skeletten van tachtig personen, die daar toen ter aarde werden besteld en het onderzoek wees uit dat een op de vijf mensen moet hebben geleden aan kwaad aardige gezwellen. Dit was te zien aan de sporen die de ziekte op de botten achterliet. Deze vondst duidt er op dat kan ker in het steentijdperk naar alle waarschijnlijkheid net zovaak voor kwam als vandaag de dag. Volgens officiële cijfers overlijdt op het ogenblik een op de vier Nederlan ders uiteindelijk aan kanker. Dit cij fer wijkt nauwelijks af van het op Viesenhauser Hof gevonden aantal kankergevallen. Wetenschappelijk bekeken kan men op grond van deze ene ontdek king nog niet concluderen dat in het steentijdperk sprake was van een kanker-epidemie. Maar het onder zoek op een aantal van tachtig over blijfselen van de prehistorische mens geeft toch een sterke aan wijzi ging dat ook toen al velen met de kwaadaardige ziekte te maken had den. medische wetenschap moeilijk vast te stellen in hoeverre bepaalde fac toren nu of toen van invloed zijn op het optreden van kanker. De cijfers van het Internationaal Centrum voor Kankeronderzoek over de spreiding van sterfte door bepaalde vormen van kanker laten boven dien zien dat de risico's nu van plaats tot plaats verschillen. Uit geschriften was overigens al bekend dat kanker, tegenwoordig in Nederland na hart- en vaatziek ten doodsoorzaak nummer twee, reeds in de Griekse oudheid voor kwam. De Grieken spraken van 'karkinoma', het huidige woorden carcinoom ofwel kanker. Het was afgeleid van het Griekse woord 'Karkinos' dat kreeft betekent. De Griekse arts Hipparcos, die 450 jaar voor Christus leefde, kende alleen kanker aan de neus, nek, borst en baarmoeder. In de eerste eeuw van onze jaartelling begon kanker aan de endeldarm bekend heid te krijgen. In de twaalfde eeuw beschreef de Spaans-Arabische arts Avenzoar kwaadaardige gezwellen aan de slokdarm en maag. Pas eeuwen later ondekte men dat kanker zich op tal van inwendi ge en uitwendige plaatsen van het lichaam kan voordoen. Nu kent men allerlei kankervormen. De hui dige wetenschap spreekt dan ook niet meer over kanker als een alge mene ziekte, maar als een aandoe ning met tal van verschijningsvor men. Alle soorten hebben een ding gemeen: een bepaalde woekergroei van cellen. Maar de uitwerking is zeer verschillend. Er zijn uitermate gevaarlijke soorten. Men kent ech ter ook typen die betrekkelijk een voudig en met een grote kans op succes te bestrijden zijn. Het ver schil tussen vroeger en nu is dat dit laatste tegenwoordig met steeds va ker gebeurt. Cel in na doodslag LEEUWARDEN (ANP) - De Leeuwarder rechtbank heeft giste ren een 24-jarige man conform de eis veroordeeld tot twaalf jaar ge vangenisstraf wegens doodslag en diefstal. De man werd schuldig be-, vonden aan de dood van J. Stein- voorte (47) uit Sneek op 4 december 1989. Ook acht de rechtbank hem schuldig aan diefstal uit de woning van het slachtoffer. Op 4 december heeft de verdach te Steinvoorte met een pistoolschot in het hoofd gedood, omdat het slachtoffer, van wie bekend was dat hij homoseksueel was, volgens de 'man toenadering zocht. Na een woordenwisseling volgde het fatale schot. De rechtbank noemde de ver dachte "een extreem gevaarlijk man". Het risico voor herhaling achtte de rechtbank hoog, mede omdat de verdachte tijdens de be handeling van de zaak geen enkel spoor van emotie vertoonde. Er werd afgezien van tbs. Het1 bezwaarschrift is tweeledig. Vooreerst maakt Bom er bezwaar tegen dat inbreuken worden ge pleegd op de lichamelijke integri teit van Hick omdat van hem pluk jes haar en vingerafdrukken wor den afgenomen en regelmatig foto's worden gemaakt. Vervolgens tegen het feit dat hem informatie wordt onthouden die van essentieel be lang is voor een behoorlijke verde diging. De rechtbank van Roermond heeft dit bezwaarschrift gisteren in raadkamer behandeld en zal binnen vijf dagen een beschikking moeten nemen. Mr. Bom deelde dit gister middag mee. Hij noemde het opmerkelijk dat hij vlak voor het indienen van zijn bezwaarschrift van een parket wacht een aantal processtukken kreeg aangereikt. Daartoe behoren alle door een 19-jarige Amstelveen- se studente afgelegde verklaringen. Zij noemt zich de vriendin van Hick Flinke toename aantal cliënten van rechtswinkel voor kinderen AMSTERDAM (ANP) - Het aantal cliënten dat de Kinderrechtswinkel Amsterdam in met een vraag om hulp heeft benaderd is in 1989 met ruim 30 procent gestegen ten op zichte van 1988. Het aantal vragen om informatie steeg vorig jaar met 10 procent ten opzichte van 1988. Dat staat in het jaarverslag over 1989 van de Kinderrechtswinkel Amsterdam dat gisteren is versche- De Kinderrechtswinkel in Am sterdam was vijfjaar geleden de eer ste in zijn soort. Sindsdien zijn nog zes van dergelijke organisaties van de grond gekomen. De winkel in Amsterdam werd ook in 1989, net als in vorige jaren, benaderd door jongeren van 16 en 17 jaar. Het verslag noemt verder de grote groep kinderen onder de. 12 jaar "opvallend". Deze kinderen ko men vooral met vragen over de ge volgen voor hen als gevolg van de echtscheiding van de ouders. Ook blijken nog steeds meer meisjes dan jongens hulp en advies te vragen. Het grootste percentage kinderen (40) komt uit Amsterdam. Het aan tal buitenlandse kinderen was niet hoog, slechts 5 procent. De vragen van deze kinderen hadden vaak be trekking op de dreiging van him ou ders om hen terug te sturen naar het land van herkomst. Het verslag spreekt verder zijn bezorgdheid uit over de financiële situatie waarin de Kinderrechts winkel verkeert. Ondanks een gro tere erkenning van het werk van.de winkel is er nog steeds geen "struc turele" financiering, "zodat het voortbestaan van de Kinderrechts- winkel onzeker blijft". Volgens de coördinator, me vrouw M. Drooglever Fortuyn, heeft de winkel tot nu toe vooral kunnen draaien dankzij startsubsi dies van verscheidene fondsen. "We hebben nu echter structurele fond sen nodig. Op korte termijn, anders wordt het erg moeilijk". die zich eertijds Edward Thornton noemde en die zij kende als Jim. Bij de ontvangen stukken zit vol gens Bom ook de bewuste brief van de studenten die tot haar opsporing heeft geleid en die zij schreef naar de huizen van bewaring in Breda en Roermond waarin zij toestemming vroeg om haar gearresteerde vriend te mogen bezoeken. Hick en nog twee andere Ieren worden ervan verdacht betrokken te zijn geweest bij de IR A-aanslag op 27 mei in Roermond waarbij twee Australische advocaten om het leven kwamen. De studenten schreef de brief naar de huizen van bewaring op 1 juli en vertrok een dag later met vakantie naar Joego slavië. Tijdens haar afwezigheid werd in haar studentenflat in Am stelveen huiszoeking verricht. Daarbij werden echte en vervalste Ierse paspoorten gevonden plus een vals Brits rijbewijs. Toen zij vhn vakantie terugkeer de werd zij op 18 juli uit een touring car aan de grens bij Venlo gehaald en gearresteerd. Zij wordt verdacht van hulpverlening aan een crimine le organisatie omdat zij het Haagse appartement aan de Pletterij straat huurde dat als onderdak voor de aangehouden Ieren heeft gediend. Mr. Bom bezit nog niet alle pro cesstukken. Hij hoopt het complete dossier te ontvangen door het indie nen van zijn bezwaarschrift. Vol gens hem heeft hij als verdediger recht op alle informatie over zijn cliënt. PER BALLON DE LUCHT IN JOU RE - Een vierkante ballon de Nutsbaan in Joure de lucht i tijdens de Friese Ballonfeesten. op te stijgen. Zo'n dertig heteluchtballonnen gingen deze week vanaf n met zondag kunnen de mensen genieten van allerlei ballonvaarten (foto ANP) Van onze redacteur Jeroen Dirks AMSTERDAM - In de loop van de tijd zijn de mensen, vaak onbewust, steeds meer van elkaar afhankelijk geworden. Dat is nooit de bedoeling geweest, maar het gebeurde wel. En het gebeurt nog steeds. Een direct gevolg van dat proces is dat mensen hun driften en hun manieren steeds meer aan elkaar hebben aangepast. In de middeleeuwen spuugde ieder een gewoon van zich af. Een be schaafd, geciviliseerd, mens laat dat tegenwoordig wel uit z'n hoofd. Al in 1939 zette de deze week overleden, van oorsprong Duitse socioloog Norbert Elias (93) die ge dachten op papier in Het Civilisatie proces. Maar de meeste sociologen dachten toen nog dat de maatschap pij een min of meer geordend ge heel was van groeperingen, waar van de ene macht uitoefende over de ander. Natuurlijk konden die machtsrelaties veranderen, maar er was dan na verloop van tijd altijd weer sprake van een zeker even wicht. Elias' stelling dat 'macht' op zich niet bestaat maar dat sprake is van wederzijdse afhankelijkheids relaties, paste daar uiteraard niet in. Toen schrijver Menno ter Braak en historicus J. Bouman enthousiast over Elias gingen schrijven, ontstond enige belang stelling voor zijn werk. Maar pas toen eind jaren zeventig een groep Amsterdamse sociologen, waaron der Johan Goudsblom en Paul Kap- teyn, zich onvoorwaardelijk tot Eli as bekeerde werd duidelijk dat zijn theorieën een doorbraak inhielden. Elias beperkte zich immers niet tot het beschrijven van groeperingen zoals in de 'oude' sociologie, maar toonde ook aandacht voor de ont wikkelingen door de eeuwen heen, hun beheersing van driften en de vorming van nieuwe samenlevings verbanden. Er werden voor het eerst dwarsverbanden gelegd tus sen psychologie, geschiedenis, staathuishoudkunde, biologie en sociologie. Pas de laatste paar jaar wordt ook buiten de universiteit van Amster dam aandacht besteed aan Elias. Maar het gaat langzaam. Veel do centen sociologie kiezen nog steeds voor de schematische Inleiding in de sociologie van Van Doorn en Lammers in plaats van voor Wat is sociologie van Elias. Elias die buiten Amsterdam (waar hij emeritus-hoogleraar was) lange tijd alleen in Nijmegen en in Londen op enige erkenning kon re kenen, heeft al die jaren overigens onverminderd doorgeschreven. Essay over tijd en De eenzaamheid van stervenden in onze tijd zyn twee opvallende werken van zijn hand, maar in zijn Amsterdamse bo venwoning vertrouwde hij de laatste tien jaar nog veel meer aan het papier toe. Er is daar ook heel wat afgediscussiëerd tussen Elias en zijn onderbuurman, de Amster damse hoogleraar sociologie Johan Goudsblom. Hij zal ongetwijfeld het pionierswerk van Elias voort zetten en de vaak nog heilig geachte grenzen tussen wetenschapsgebie den, blijven doorbreken. ROTTERDAM (ANP) - Officier van justitie mr. W. Hendriks heeft giste ren voor de rechtbank in Rotterdam wegens moord een gevangenisstraf van tien jaar geëist tegen een 24-jari- ge Schiedammer. Volgens de aan klager had de verdachte na kalm be raad besloten dat hij zijn rivaal in de liefde moest doden. Alleen op deze manier kon de ruzie over een vrien din worden beslecht. Het slachtoffer kon het niet ver kroppen dat zijn vriendin met de Schiedammer naar bed ging. De verdachte en de vrouw lieten ook niet na om het latere slachtoffer te vernederen door "liefdesbriefjes" te laten slingeren. Twee schoten uit een geweer maakten op 28 april van dit jaar een einde aan een jarenlange en hechte vriendschap. De verdachte was doodsbang voor het slachtoffer, die volgens hem uit was op wraak. Hij kreeg* thuis dreigbrieven en was ook door het slachtoffer mishandeld bij een telefooncel. Volgens de verdachte had de man ook bij hem ingebro ken. De Schiedamse politie was op de hoogte van de problemen tussen beide mannen en ze gaf de Schier dammer het advies elders onderdak te vinden. De politie deed verder niets, zo stelde hij tijdens de zitting. Hij had gewaarschuwd voor een slechte afloop als niemand zou in grijpen. De verdachte was in het bezit van een geweer toen hij op 28 april zijn belager opbelde om de ruzie uit te praten. Het slachtoffer kwam naar diens flat. Diens broer en een vriend bleven in de auto toen hij naar bo ven ging. De buks stond achter de voordeur toen werd aangebeld. De verdachte deed aanvankelijk niet open. Volgens hem omdat de situa tie veel te explosief was. Toen later de deur toch openging, maakte de Schiedammer met twee schoten uit de buks een einde aan het leven van zijn liefdesrivaal. De raadsman van de Schiedam mer bestreed dat er sprake was van moord. Hij bepleitte doodslag. Hij meende dat een kogel tydens een handgemeen van achteren de nek kan binnendringen. Volgens de raadsman gaf het technisch rapport geen duidelijkheid over de verwon dingen. Uit de rapportages bleek dat de verdachte tijdens de schietpartij volledig toerekeningsvatbaar was. Dat de ruzie om een vrouw handel de, was volgens de psychologe en de psychiater te verklaren. Voor de verdachte is sex het belangrijkste in zijn leven. De psychologe stelde zelfs dat bij de verdachte "haantje spelen" alles overheerst. Uitspraak 16 augustus. VERKRACHTING - Het Arn hemse gerechtshof heeft gisteren in een geruchtmakende verkrach tingszaak een 36-jarige Nijmege- naar, die in april vorig jaar met grof geweld in zijn bestelbus een 22-jari- ge Nijmeegse studente verkrachtte, een aanzienlijk zwaardere straf op gelegd dan was geëist. De man werd veroordeeld tot 7,5 jaar waardelijke gevangenisstraf. ADVERTENTIE De mooiste Oosterse tapijten nü voordeliger dan ooit! AMSTERDAM: Apollolaan 83 - EINDHOVEN: Nieuwe Emmasingel 21 GRONINGEN: Naberpassage 2 - HEEMSTEDE: Bronsteeweg 2 HILVERSUM: 's Gravelandseweg 27 - UTRECHT: Oudkerkhof 2-4 Uniek zestiende eeuws wrak bij Almere blootgelegd Vermist De Rijkspolitie te Water in Nieuwe- gein zoekt sinds gistermiddag vijf uur naar een 31-jarige man die door een botsing tussen twee speedbo ten in het water van de Lek was te rechtgekomen. Gisteren is het scheepvaartverkeer op de Lek bij Jaarsveld (gem. Lopik) enige tijd stilgelegd voor de zoekactie, die zonder resultaat bleef. Niet bang Premier Lubbers is er niet bang voor/ dat het verenigde Duitsland "wel even de dienst in de Europese Gemeenschap zal gaan uitmaken". Daar zijn we zelf bij, aldus de pre mier in een opstel over Europa dat hij op verzoek van NRC-Handels- blad heeft geschreven. Wel voegt hij eraan toe dat Europa beter zal sla gen als Parijs voor Europa kiest in plaats van voor alleen een as Parijs- Bonn, hoe nuttig die ook was, en als Engeland voor Europa kiest. Hasjlijn Politie en Justitie hebben een deel van een hasj-smokkellijn opgerold. In Zandvoort had een inval plaats, in Amsterdam is een arrestatie ver richt. De politie Zandvoort was met het onderzoek begonnen nadat be kend was geworden dat een inwo ner van de badplaats de geadres seerde was van met marihuana ge vulde compressoren die via de Am sterdamse haven Nederland wer den binnengevoerd. ALMERE - "Eigenlijk een heel ge woon scheepje", gebaart projectlei der A. van Hoik van het Museum voor Scheepsarcheologie in Ketèl- haven. Zo nuchter als het klinkt, zo opgetogen is hij over het scheeps wrak, dat in de akkers tussen Alme re en Zeewolde is blootgelegd. Wat de archeologen de afgelopen weken nauwkeurig hebben gemeten en in kaart gebracht, is een eind zestien de eeuwse binnenvaart vrachtvaar der. Het wrak is zo bijzonder, omdat we over deze periode in de vader landse scheepsbouw nog heel wei nig weten. Half op z'n zijkant, ligt het scheepswrak in een ondiepe kuil. Vermolmde spantdelen steken een stuk boven de aarde uit. Met duimstokken worden ze opgeme ten, tot op de millimeter nauwkeu rig. Scheepsarcheoloog A. van Holk buigt zich over een groot vel ruitjes- papier en brengt alles plank voor plank in kaart. Om hem heen enkele bassins met roestbruine scheepsde len. De medewerkers van het Muse um voor Scheepsarcheologie leg gen de laatste hand aan de foto's en tekeningen. Nu deze fase van de op graving is voltooid, wordt volgende week een begin gemaakt met het ontmantelen van de twintig meter lange vrachtvaarder. Het wrak nabij Almere is er één van de ruim driehonderd, die na de drooglegging van de IJsselmeerpol- ders zo rond 1970 zijn teruggevon den. Tweehonderd zijn inmiddels grondig onderzocht. Verspreid door de hele polder, liggen de overige wrakken op hun beurt te wachten. Onzichtbaar in de zware zeeklei ver zonken, maar in een enkel geval herkenbaar aan een kleine terp. Dat zijn dan wrakken, die gedeeltelijk boven het waterpeil uitsteken en met landbouwplastic en natte aarde kunstmatig vochtig worden gehou den. Ingepolderd Grofweg de helft van de vroegere Zuiderzee is ingepolderd. Meer dan driehonderd wrakken vinden, is on voorstelbaar veel. G. de Weerdt, hoofd van het Museum voor Scheepsarcheologie: "Ik geloof niet, dat waar ook ter wereld zo'n vindplaats met déze verscheiden heid te vinden is. De Zuiderzee is één van de drukst bevaren zeeën van Europa geweest". Weet menig schipper uit ervaring, hoezeer het kan spoken op het IJs- selmeer, op de vroegere Zuiderzee was het zo mogelijk nog een graadje erger. Plotselinge weeromslagen konden zeelieden in ernstige moei lijkheden brengen. Menig schip was tegen de hoge golven en grote hoeveelheden buiswater niet opge- ging eerloos naar de kel der. Door de bodemgesteldheid van de voormalige Zuiderzee, zijn bijna al die scheepswrakken goed gecon serveerd. "Op de meeste plekken is een redelijk dik kleipakket. Daar zakt een schip vrij snel in weg. Uit eert ongevallenrapport van Rijks waterstaat van eind vorige eeuw blijkt, dat een schip in enkele we ken tijd helemaal was weggezakt. Dat is wel representatief', denkt De Weerdt Hij vermoedt, dat het zo ook de vrachtvaarder vergaan is, die nu bij Almere is blootgelegd. Hij leidt dat ondermeer af aan het ontbreken van sporen van averij en de vondst aan boord van turf. De Weerdt: "Turf werd vaak als deklading mee genomen. Dat maakt een schip in de storm extra kwetsbaar. Als het nat wordt, verplaatst het zwaartepunt Scheepsarcheoloog Andre afkomstig is. zich en loop je gevaar te kapseizen". Slijtage De vrachtvaarder is vermoedelijk aan het eind van de zestiende eeuw gebouwd en gezien de slijtage zeker tientallen jaren gebruikt. Meer gedetailleerde gegevens zul len de vervolgonderzoeken opleve ren. Die worden vergemakkelijkt, doordat driekwart van het schip nog compleet is. De Weerdt vertelt, dat de bouwperiode valt in de over gang van de Middeleeuwse bouw naar de karveelbouw van de zeven tiende eeuw. "Het was de periode dat we een enorme economische groei doormaakten en er grote inno vaties waren op het gebied van de scheepsbouw-techniek. Dit is daar van een representant. Het is de eer ste in deze vorm en uit die periode die we onderzoeken. Voor ons span nend, want er is geen enkele andere bron over. Onze kennis over die pe riode vertoont een zwart gat". Meteen na de vondst van het schip, twintig jaar terug, heeft een globaal vooronderzoek plaatsge vonden. De omtrek werd bepaald en er is een proefsleuf gegraven. Daarmee is vastgesteld, dat het om een vrachtschip gaat, en niet om een vissersboot. Eveneens werd duide lijk, dat het om een belangrijk wrak gaat. Toch is men er pas dit jaar toe gekomen, verder te graven. De ar cheologen hadden eer van hun werk. Door de scheve ligging op de bakboordzijde is één zetboord, de bovenrand van het schip, intact ge bleven. Het gebeurt zelden, dat die wordt teruggevonden. Verder werd in het achterschip een woonruimte aangetroffen met daarin een vuurkist: een vierkante lage kist met leem en afgedekt met tegels, die werd gebruikt om eten op te bereiden. Rond deze stook plaats vond men een uitgebreide in ventaris aan gebruiksvoorwerpen, keukertgerei, pannen en potten, schoeisel en wat scheepsbenodigd- heden. Heel bijzonder was de vondst van een nog gave kruik met daarop het jaartal 160Ó en de naam van de fabrikant: Raerens aarde werk uit Limburg. Ook zijn enkele muntstukken van net voor 1600 op gediept plus enkele varkens- of run derbotjes. Van de bemanning is niets teruggevonden. De onderzoe kers denken, dat de twee of drie op varenden gedurende langere tijd aan boord konden verblijven en dat de boot werd gebruikt voor grotere Reconstrueren Deze vrachtvaarder wordt de ko mende weken in onderdelen over gebracht naar het museum, waar zal worden gepoogd het te reconstru eren. Dat gebeurt niet altijd. Soms wordt alleen ter plekke onderzoek verricht en wordt de vindplaats weer afgedekt, nadat het wrak van de eerste balk tot de laatste nagel is getekend en gefotografeerd. Uitein delijk rot het dan weg. Voor exposi tie in het museum komen alleen exemplaren in aanmerking, die heel bijzonder, heel oud of zeer compleet zijn. In toenemende mate, vertelt De Weerdt, komen scheepswrak ken in aanmerking voor een herbe grafenis. Het museum heeft een stuk polderland met een hoge wa terstand toegewezen gekregen, waai* langzaam maar zeker een uniek scheepskerkhof ontstaat. De inventaris van het bij Almere blootgelegde schip is vanaf morgen te bezichtigen in het Museum voor Scheepsarcheologie. Dat is aan de Vossemeerdük in Ketelhaven- /Dronten. Openingstijden: dage lijks van 10.00-17.00 uur.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 3