m
5W
De gebaande paden van Bhutan
Heksen
Documentaire-serie Verborgen landen
SARAH IN ARGENTINIË
LES CHARMEURSIN WITTE SINGEL
Veronique wil Jeroen
Pauw niet aan NOS kwijt
derijen van Goya zijn geïnspi
reerd.
Nu loopt er dan een heksenexpo-
sitie in de Hortus van het bij Gro
ningen gelegen dorp Haren,
„Heksentoer" geheten. Het is zon
neklaar dat het inderdaad een he
le toer moet zijn geweest om iets
met het onderwerp te doen. De
hoofdruimte bevat maar liefst
drie diorama's. Aan de linker
kant bladert een soort Disney-
heks met lange, zwarte nagels
door een „grimoire" (tover
boek); aan de rechterkant vertoeft
een in een blauw gewaad gehulde
dame in een magische cirkel, en
tegen de achterwand staat een
etalagepop op een brandstapel.
In een vitrine liggen wat ver
droogde kikkers, en aan de muur
hangen een paar slangehuiden.
Het volgende, en meteen het
laatste vertrek, is een stuk interes
santer. De inhoud ervan maakt
ook duidelijk waarom de tentoon
stelling in een Hortus is onderge
bracht. Hier bevinden zich de
planten en kruiden die van ouds
her met hekserij worden geassoci
eerd. Planten als heksenkruid en
heksenmelk zijn vanwege hun gif
tigheid zelfs naar heksen ver
noemd. Aan andere planten, zoals
valeriaan, duizendblad, huislook
en knoflook, schreef het volksge
loof het vermogen toe om de kwa
de krachten van heksen af te we-
Het boeiendst zijn de verhalen
over de doornappel die, net als het
bilzekruid, vaak op mestvaalten
groeit, de waterscheerling en
vooral de wolfskers (Atropa bel
ladonna), ook wel duivelskruid of
bozemansbes geheten, te vertellen
zijn. De wolfsmelk behoort tot de
familie vq.n de nachtschadeachti-
gen, waartoe trouwens ook de
doornappel en het bilzekruid be
horen, evenals de aardappel en
het bitterzoet. De wolfsmelk kwam
steevast voor in de heksenzalf,
waarmee de duivelsbruiden zich
insmeerden voordat zij naar de
sabbat vlogen.
Hekserij is een onderwerp dat nog
steeds tot de verbeelding spreekt.
Met de boeken die over hekserij en
heksenvervolgingen zijn geschre
ven kan men gemakkelijk de rek
ken van een dorpsbibliotheek vul
len. Het onderwerp blijft boeien
vanwege de griezelige kanten er
van en vanwege de absurditeit
van de beschuldigingen.
De meeste historici zijn van me
ning dat heksen nooit bestaan
hebben. Slechts een enkeling on
derschrijft de mening van de In
quisitie dat er op bergweiden en
open plekken in het bos wel dege
lijk bijeenkomsten waren van de
heksensekte. Ook de moderne hek
sen (de wicca), die in Engeland,
Amerika en ook in ons land actiej
zijn, geloven dat er in de Middel
eeuwen en daarna overal heksen
kringen bestonden.
In hun ogen was een heks ie
mand die veel kennis had van
kruiden en planten, en die met
haar brouwsels en spreuken ma
gie bedreef. Heksen waren geen
christenen, maar heidenen, die de
oude natuurgoden aanbaden.
Moderne heksen willen de band
herstellen met de natuur en het bo
vennatuurlijke. Maar wat ze het
liefst van alles zouden willen, dat
is toveren.
Ik heb daar wel begrip voor. Al
leen zou ik nooit zo ver gaan als
het Friese heksje, dat op het
strand van Schiermonnikoog
haar armen bezwerend ten hemel
hief. Zij stond in het midden van
een magische cirkel, die ze met een
mosselschelp in het zand had ge
trokken, en deed haar uiterste best
om het slechte weer, dat de lucht
boven de horizon al zwart en
groen kleurde, te verdrijven.
Het ligt, gegeven de grote be
langstelling voor hekserij, dan
ook voor de hand om heksenten-
toonstellingen te organiseren. Het
probleem is dan echter wat je de
bezoekers moet laten zien. Er zijn
immers nauwelijk materiële voor
werpen voorhanden. Waar zijn de
toverboeken en de duivelspacten,
die door sommige bezetenen wer
den uitgebraakt en die voorzien
waren van de handtekening van
Baalberith, de griffier van de dui
vel?
Helaas, die zijn er niet. Wat
men kan laten zien, dat zijn pren
ten en gravures, archiefstukken
van heksenprocessen en de hand
boeken van inquisiteurs. Daarom
zoekt men vaak zijn toevlucht tot
het in elkaar knutselen van een
diorama, waarvan de toverkol bij
de haard, de kookpot, een opgezet
te kat en raaf meestal een vast on
derdeel vormen.
Vorig jaar was ik in Basken
land, een gebied waar in het ver
leden menige heksenbrand heeft
gewoed. In het begin van de ze
ventiende eeuw vormde het Fran
se deel van het gebied het jachtter
rein van Pierre de Lancre, die
hier in luttele maanden meer dan
honderd mensen tot de vuurdood
veroordeelde. Hij was van me
ning dat alle Basken een pact met
de duivel hadden gesloten.
Toch is er aan de voet van de
Pyreneeën geen heksenmuseum te
ontdekken. Alleen het Baskische
Museum in Bayonne heeft een hek-
senkamer, maar die kon mij niet
imponeren. Er is een glazen vitri
ne waarin een ijzeren kookpot bo
ven een stapel brandhout hangt.
Een bezem, die dwars over de pot
is gelegd, voltooit het geheel. De
wanden van het kamertje zijn op
gesierd met kleurige taferelen, die
overduidelijk op de bekende schil-
WE KRI3GEN ER WEL
GOEDKOPERE
BENZINE VOOR IN
Van onze correspondent Monique Brandt
DEN HAAG Het is tegenwoordig een 'must' om va
kanties naar de meest exotische en onbekende oorden te
boeken. Kreta en Zuid-Frankrijk zijn 'uit', Sumatra, Ke
nia of Thailand zijn de nieuwe reisdoelen. Hoe verder
van huis, hoe beter. Maar in weerwil van het toenemend
aantal 'wereldreizigers', houden veel landen hun gren
zen nog steeds zo veel mogelijk gesloten voor toeristen.
De NCRV besteedt in de serie
'Verborgen landen' de komende
weken aandacht aan deze landen
'waar toeristen zeldzaam zijn en
filmploegen worden geweerd'.
De serie bestaat uit vier docu
mentaires over Burma, Laos,
Mongolië en Bhutan die door
verschillende filmploegen zijn
gemaakt. Bhutan werd bij voor
beeld gefilmd door de Japanse
televisie; een Zwitsers team
maakte opnamen in Mongolië,
de Belgische cineaste Denise van
der Perre wist door te dringen tot
Laos. De laatste documentaire,
'zeven dagen in Burma' werd
vervaardigd door de Nederland
se cineaste Renée Scheltema.
Dinsdagavond wordt de eerste
film 'Bhutan een geheimzinnig
koninkrijk in Azië' vertoond.
Bhutan, een landje zo groot als
Nederland met ruim een miljoen
inwoners, ligt ingeklemd tussen
China en India. Het boeddhisti
sche staatje in de Himalaya be
hoort tot één van de armste lan
den ter wereld. Het bergklimaat
is niet bepaald aangenaam; in de
zomer vallen zware moessonre
gens en in de winter is het er vre
selijk koud. De huizen hebben
geen verwarming.
Toeristen worden slechts op
heel beperkte schaal toegelaten.
Eenmaal binnen de grenzen, is
op eigen houtje rondtrekken er
niet bij. Voor driehonderd gul
den per dag worden de 'uitverko-
DEN HAAG (GPD) Jeroen
Pauw, presentator van het
RTL-Veronique-nieuws,
blijft waarschijnlijk werken
voor de commerciële zender.
Veronique wil de nieuwsle
zer voorlopig niet kwijt. De
ondertekening van het con
tract met de NOS, voor wie
Pauw met ingang van 1 okto
ber een wekelijks cultureel
tv-programma over muziek
zou gaan presenteren, is
daarom een week uitgesteld.
Pauw, die sinds een jaar
samen met Loretta Schrijver
het nieuws van Veronique
presenteert, heeft een drie
jarig contract met RTL-Ve-
ronique. Volgens een woord
voerder van de commerciële
zender zijn intern gesprek
ken gaande, om Pauw ervan
te weerhouden de overstap te
maken. Welke toezeggingen
daarbij worden gedaan, wil
Veronique nog niet zeggen.
£l£h/6£ i£A/6£E EV6£L£N£
Ki£/S6 *Ct£*<E K-LES/&
£i£U6£ KlE.N6eie.N6E -f)
r KIENS£l £NtSt£N6£/CC£AJiS
CENéEL £m?£ i£M<5 j,
renen' in groepjes van zes rond
geleid. De gids moet zorgen dat
nieuwsgierige toeristen niet van
de nauwkeurig uitgestippelde
route afwijken, want slechts be
perkte delen van het land zijn
voor bezoekers toegankelijk ge
maakt.
Monarch
Bhutan werd nog tot de eeuw
wisseling geregeerd door Maha-
radja's. De huidige koning, een
absolute monarch, is telg van een
jonge dynastie die pas in 1907 be
gon. Hij kwam als zestienjarige
in 1972 aan het bewind. Uit alle
macht probeert hij het toerisme,
en de daarmee gepaard gaande
westerse invloeden, zo veel mo
gelijk buiten de deur te houden.
De tijd lijkt er dan ook heel
lang stil te hebben gestaan. De
bevolking bestaat voor vijfenne
gentig procent uit boeren. Indus
trie is er nauwelijks. De ruilhan
del wordt nog steeds in grote ma
te bedreven. Pas in de jaren vijf
tig kwamen zilveren munten in
omloop; in 1968 werd de eerste
bank opgericht. Nog steeds is het
merendeel van de bevolking ver
stoken van televisie en telefoon.
Er komt echter langzaam wat
verandering in deze situatie van
isolement. Ontwikkelingsdes
kundigen van de Verenigde Na
ties helpen het land vanuit de
Middeleeuwen stapje voor stapje
de twintigste eeuw in. Grootste
zorg is momenteel het verbete
ren van de hygiënische omstan
digheden. Slechts in tweehon
derd van de vierduizend dorpen
in Bhutan is het water enigszins
drinkbaar.
Deel 1; 'Bhutan het geheim
zinnige koninkrijk in Azië'.
Uitzending dinsdag 31 juli
(Ned.l 23.10 uur)
Deel 2; 'Mongolië, rode vlag
gen, wilde paarden en kame
len'. Uitzending dinsdag 7 au
gustus (Ned. 1, 23.34 uur)
Deel 3; 'Laos, het land van
duizend olifanten'. Uitzending
dinsdag 14 augustus (Ned. 1,
23.17 uur)
Deel 4; 'Zeven dagen in Bur
ma'. Uitzending dinsdag 21 au
gustus (Ned. 1 23.10 uur)
Bhutan komt morgenavond aan
bod in nieuwe NCRV-serie.
(foto gpd)
LEIDEN Een namaak-haai plus dito eiland vormden gisteren het decor voor televisie-opnamen die de
KRO gisteren in de Witte Singel maakte. Het ging om een videoclip van de groep 'Les Charmeurs' die in het
programma '1000 Millibar' op 27 augustus zal worden uitgezonden. Gisteravond trad de band die geleid
wordt door Jan O. tweede van links) in café De Grote Beer op. (foto Henk Bouwman)
„De beslissing hierover zal
in ieder geval op korte ter
mijn genomen worden. Het is
duidelijk dat we Pauw niet
zo snel laten gaan. Het is een
aardige jongen, maar boven
dien is hij ook gezichtsbepa
lend voor Veronique", aldus
de woordvoerder.
De NOS is nog niet op de
hoogte van de besprekenin-
gen tussen Veronique en
Jeroen Pauw. „Maar we heb
ben een mondelinge over
eenkomst met Pauw", aldus
een woordvoerder. „We gaan
er dus gewoon vanuit dat
Pauw zich daar aan houdt."
GELOOFT U PAT DE
BEVOLKING PE POLITIEKE
UNIE IN DE EG ZAL
ACCEPTEREN...
KENT PAT ER EEN
EINPE KOMT AAN
DUIZEND OAAR
NATIONALE
BUENOS AIRES De hertogiir van York kwam gisteren in Ar
gentinië aan. Sarah Ferguson werd vergezeld door haar dochters
Eugenia, 4 maanden, en Beatrice, 23 maanden oud. (foto ap>
