jr
'Vietnamezen moeten
leren zelf te denken'
'Zwarte dood' is de wereld nog niet uit
STANDPLAATS:
Bonn
DUITSERS
I REPORTAGEi
Vietnam hoopt op profijt van overleg VS en Cambodja
voerd. De gigantische inflatie is tot
staan gebracht, er is één koers geko
men voor de buitenlandse valuta,
subsidies op voedsel zijn afge
schaft, er is een vrijwel onbeperkte
import van goederen en de boeren
mogen hun produkten nu z^lf ver
kopen, om maar enkele voorbeel
den te noemen".
"Over de juistheid van die hervor
mingen kan je van mening verschil
len. Aan de ene kant hebben die tot
grotere opbrengsten in de land
bouw geleid. Daar staat echter te
genover dat door de import veel ei
gen produkten worden weggecon
curreerd, in de industrie veel werk
loosheid is ontstaan en gezondheid
en onderwijs er nu bij hangen. Maar
goed, Vietnam heeft aan de wensen
van de VS voldaan. Ondanks die po
sitieve opstelling weigert Washing
ton echter mee te werken. Vietnam
moet kennelijk nog steeds worden
gestraft".
Politiek
Mochten de Amerikanen alsnog in
stemmen met de .door Vietnam
doorgevoerde economische hervor
mingen, dan zullen zij waarschijn
lijk nieuwe eisen op tafel leggen op
het gebied van mensenrechten en
met betrekking tot politieke veran
deringen. Wat dat betreft hebben zij
keus genoeg. Volgens het mensen
rechtencomité van gevluchte Viet
namezen in Parijs zijn alleen al in
mei 6000 'verdachten' opgepakt.
Dat aantal staat los van de 8600 Viet
namezen die sinds december vorig
jaar 'heropvoeding' hebben gekre
gen.
De communistische partij staat
intussen nog altijd geen andere po
litieke groeperingen toe. Aanhan
gers van de harde lijn wijzen er
daarbij op dat imperialistische en
reactionaire krachten verantwoor
delijk zijn voor de 'onrust' ('en dus
de veranderingen') in Oost-Europa
en dat Vietnam moet waken voor
dergelijke 'verderfelijke invloeden'.
(foto Hannes Walraten);
Van Dullemen zou het echter or,
juist vinden als de VS na de econo
mie ook de politiek ter sprake zoii
den brengen. "Is een pluriform par
tijstelsel dan zaligmakend? Moef
Vietnam het voorbeeld volgen varj,
de Sovjetunie? Daar wordt nu volop'
gesproken over glasnost en pe
restrojka, maar is daarmee iets verj
anderd? Daar staan de mensen nog
altijd in de rij voor de winkels. Viet
nam concentreert zich op de econo;
mie. Het is wel zo dat er binnen dj
partij meer democratie is. De vrij
heid van meningsuiting is ondanks
die berichten van het comité in Pa|
rijs ook groter geworden. Men durft
nu ook in het openbaar kritiek te ui
ten op de regering, zonder dat ik ie
mand heb horen zeggen dat die re
gering weg moet".
Gemakkelijker
Door die openheid is het werken
voor het Medisch Comité in Viet
nam volgens Van Dullemen gemak
kelijker geworden. "Vietnam stelt1
allerlei plannen op, bij voorbeeld
om binnen een bepaalde tijd een x-
aantal mensen tegen basisziekten ini
te enten. In tegenstelling tot vroe-j
ger durven artsen nu toe te geven'
dat zij niet in hun opzet zijn ge
slaagd. In het verleden waren artsen'
in zulke gevallen bang voor maatre
gelen en gaven ze een vertekend
beeld, waardoor wij in de veronder-!
stelling verkeerden dat iedereen
was ingeënt, met alle risico's van
dien".
"Dat het allemaal wat vrijer is,
merkten we onlangs nog tijdens een
bezoek van een professor in de psy
chiatrie. Die gaf een uitgebreid ver
slag van de problemen op psychia
trisch gebied in Vietnam. Vroeger
deed iedereen daarover het zwijgen;
toe. Psychiatrische patiënten waren
er immers niet in communistische
landen. In dat opzicht is er zeker j
vooruitgang in Vietnam. Hopelijk;
-komen de Verenigde Staten daar nu
ook achter".
22
Soms kon ik dat geloven als ze me
in bed dingen liet doen die ik zelfs
nooit gedroomd had. Maar vrouwen
zijn nu eenmaal anders dan man
nen en van nature zinnelijker.
Het was het oog van de Egyptische
god Horus dat me aanstaarde; vol
gens Lizzy het Alziend Oog. Ik rilde.
Ik ben niet bijgelovig, maar dit oog
zag er gemeen uit, een Boos Oog was
het en ik had het gevoel dat het me
waarschuwde niet binnen te gaan,
of het me wou verbieden.
..Onzin", zei ik hardop en dat
hielp. Ik drukte op een halfversleten
knop naast de deur, hoorde een
kreunend geluid als van een zieke
bel, maar niemand deed open. Ik
belde nog eens. De steeg was verla
ten. En de stilte lag er zo zwaar alsoj
dit deel van de stad van ieder geluid
was afgesloten.
Ik stootte tegen de deur en die
bleek open te zijn. De winkel was
donker, maar in een hoek brandde
een klein lampje. De draden hadden
de vorm van een Egyptisch kruis.
Er kwam me niemand tegemoet
en ik ging verder, door een lange
gang. ook door kaarsen verlicht, die
de donkerte nog dieper maakten en
kwam bij een deur die ik zonder te
kloppen opende, iets wat me van me
zelf verbaasde. Ik moest in die paar
Van onze correspondent
Taco Slagter
UTRECHT Sommigen dodelijke
ziekten zijn de wereld uit. Bijvoor
beeld pokken. Dat wordt vaak ook
gedacht van de pest. Maar dat is een
wijdverbreid misverstand. Per jaar
komen in de wereld enkele honder
den gevallen voor. Zelfs in een wel
varend land als de Verenigde Sta
ten. Dr. F. Mooi, moleculair-bioloog
van het RIVM in Bilthoven, is dan
ook niet echt verbaasd dat in het
centraalazïatish deel van de Sov
jetunie de pest is uitgebroken. Met
name de stad Boechara in Oezbekis
tan (220.000 inwoners) wordt met
deze snel om zich heengrij pende fa
tale ziekte bedreigd. Binnen drie
dagen kan je er aan overlijden.
In het midden van de veertiende
eeuw veroorzaakte de 'zwarte dood'
de grootste epidemie in Europa.
Een vierde van de bevolking kwam
om. In 1664 heerste de pest op
nieuw. Londen verloor een zesde
van haar inwoners aan deze toen
nog ongeneeslijke ziekte. De pest
wordt overgebracht door vlooien
die van ratten op de mens over
springen wanneer teveel van deze
knaagdieren aan de pest zijn bezwe
ken. De mens wordt 'gastheer' voor
de vlo die bloed als voeding nodig
heeft. Als de longen met de pestba
cil zijn geinfecteerd kan de ziekte
via het hoesten en niezen van de een
op de andere mens worden overge
bracht.
Volgens dr. Mooi kun je zeggen
dat de pest altijd kan opsteken in
Pest steekt meestal op in gebieden waar mens en rat te dicht bij elkaar le ven.
gebieden waar mens en rat te dicht
bij elkaar leven. En dat is meestal in
arme landen met een slechte infra
structuur en onvoldoende hygiëne.
Niet alleen de pest krijgt dan de
kans, maar ook cholera en tubercu
lose. "Dat verband is er altijd weer",
verklaart Mooi. "In Westeuropa
hoeven we er niet bang voor te zijn,
omdat bijvoorbeeld de woningen zo
zijn verbeterd dat de zwarte rat er
niet kan binnendringen. Bovendien
zijn in deze eeuw de hygiëinsche
omstandigheden ten goede veran-
(archleffoto)
derd en houden gezondheidsdien
sten die voortdurend in de gaten".
Of de pest in Oezbekistan de
schrik uit de middeleeuwen zal eve
naren, hangt volgens dr. Mooi af van
voorzorgsmaatregelen en de be
schikbaarheid van medicijnen. "Er
bestaan vaccins en met antibiotica
kun je de ziekte snel bestrijden".
De pest is van oorsprong een ziek
te die bij knaagdieren voorkomt.
Vandaar dat in natuurrijke gebie
den, zoals in de Verenigde Staten,
mensen de pest krijgen van vlooien
die bijvoorbeeld normaal gespro
ken bij eekhoorns 'te gast' zijn. Vol
gens Mooi melden bulletins van de
Wereldgezondheidsorganisatie re
gelmatig ziektegevallen uit bosrijke
streken in Amerika. "Maar dat zijn
incidenten", zegt de moleculair-bio
loog. "Echt gevaarlijk kan het wor
den in gebieden waar ratten in gro
ten getale met pestbacillen zijn be
smet. En dan denk je toch aan ont
wikkelingslanden en landen waar
oorlog heerst. Oorlogsgeweld kan
bijvoorbeeld het rioleringssysteem
vernietigen en besmette ratten
dicht bij mensen brengen".
Pest is voor artsen heel goed her
kenbaar. Tussen de besmetting en
ziekteverschijnselen zitten een tot
zes dagen. Zwelling van lymfeklie
ren (vandaar de aanduiding builen
pest) en hoge koorts zijn de voor
naamste symptomen. Een ernstige
complicatie is longontsteking, maar
de pestbacil kan zich ook direct in
de longen verbreiden. Volgens dr.
Mooi vermenigvuldigt de bacil zich
zo snel dat de dood binnen drie da
gen kan intreden. "Het bloed komt
er vol mee te zitten en je sterft uit
eindelijk aan een bloedvergiftiging.
Snelle toediening van het juiste an
tibioticum kan de patiënt redden",
aldus Mooi.
veer van mijn leeftijd, maar zijn
ogen waren oud, alsof ze uit een an
der gezicht kwamen.
Hij stond op.
„Wees gegroet, broeder. We hebben
op je gewacht".
„Wat bedoel je, broer?" vroeg ik.
Hoe kon je geweten hebben dat ik
hier zou komen?".
„Het Oog ziet alles", zei hij en
sloot even vroom die van hem. Het
Oog waarop hij doelde had hij dui
delijk met een hoofdletter uitgespro
ken.
Zonder bril?" vroeg ik.
Hij keek me spottend aanen ik
bloosde. Als ik nerveus ben maak ik
vaak grapjes die ik bij anderen
weerzinwekkend zou vinden.
„Kom, vriend. Praat geen onzin.
Je kon niet van mijn komst op de
hoogte zijn geweest", zei ik geprik
keld. Ik wou hiér zo spoedig moge
lijk weg. De sfeer stond me niet aan.
De man met het paarse kapje nam
me nu nauwkeuriger op.
„Ik dacht dat u een van ons was",
zei hij beleefd. „We verwachten nog
iemand. Vandaar. Wat komt u
doen? We zijn voor de hele maand al
van kaarsen voorzien".
Dat had hij niet moeten zeggen,
vond ik. Ik weet dat ik er uitzie als
een fatsoenlijke handelsreiziger
maar van gluipers van zijn soort
wou ik dat niet horen. Ik besloot
maar meteen met hard geschut te ko-
„Het gaat om een moord", zei ik
fel.
Hij glimlachte.
„De moord is het hoogste offer dat
gebracht kan worden. Door het hei
lig bloed van Satan wordt de zon
daar gereinigd en wordt wat de we
reld zonde noemt tot het zwarte rijk
van de genade verheven. Bent u van
de dierenbescherming? We hebben
al twee processen gewonnen",
„Nee", zei ik, „van de mensenbe
scherming".
Het kon me nou niet meer schelen
wat hij van me dacht. Maar hij zag
er niet meer zo zelfgenoegzaam uit
als daarnet. Ik kreeg het gevoel oj
hij op zijn minst zo zenwachtig was
als ik.
„Wat bedoelt u?"
„Karin de Leeuw? Heeft u wel
eens van haar gehoord?"
Hij dacht even na en knikte.
„Ja. Een...éh...dienares van Ve
nus. Vermoord in haar flat. Mes in
de rug".
„U bent goed op de hoogte".
„Hier in deze buurt krijgt dit
soort moorden altijd veel aandacht.
Beroepsnieuwsgierigheid. Maar
wat heeft u daarmee te maken en
wat zou ik daarmee te maken moe
ten hebben?"
Uw haam en adres tonden op een
bladzij van haar kladboekje".
Het schokte hem niet. Hij knikte
en dacht diep na.
„Ja, ja. Dat kan ik me voorstel
len".
„Hoe bedoelt u?"
„Karin was een heldere zaken
vrouw. En ze had haar zaken goed
in orde. Persoonlijke gevoelens mo
gen daarbij nooit een rol spelen. Ze
wist wat ze deed, maar ik neem aan
dat ze nooit geweten heeft hoe diep
gaand de gevolgen zouden kunnen
zijn. Ze was een slecht mens. Bege
rig. Een mens moet begerig zijn
want anders kan hij niet in leven
blijven, maar begeerte zonder nood
zaak is onverstandig en omdat het
onverstandig is ook zondig.
Bent u het niet met me eens?"
„Wat heeft u met haar te maken
gehad?"
Hij sloot zijn ogen en vouwde zin
handen alsof hij bad. Met zijn ogen
dicht maakte hij zelfs een eerbied
waardige indruk, vond ik. Hij leek
me niet van het soort dat een grot
mes in de rug van een vrouw steekt.
Als moordenaar zou hij eerder een
gifmenger moeten zijn. Maar een
mens kan zich vergissen in zijn me
demensen. Zoveel was me de laatste
dagen wel duidelijk geworden.
Hij keek me recht aan.
„Ik zal het u uitleggen", zei hij.
Hans Hoogendijk
BONN Een paar weken eruit. Op
een zonnig eiland in de
Middellandse Zee bijkomen van alle
emoties en inspanningen die de
revolutionaire veranderingen in
Duitsland hebben veroorzaakt.
Omdat we via een Duits reisbureau
hadden geboekt, belandden we dus
in een Duitse kolonie. Aardige
mensen. Niks op aan te merken.
Zelfs toen hun 'Mannschaft'
wereldkampioen werd, bleef de
vreugde binnen de perken. Een
'beetje olé-olé-geroep, anderhalve
man dook in het zwembad en op ons
strandgedeelte was de volgende dag
slechts één zwart-rood-gouden vlag
te zien. Geen reden om de
vakantiepret te laten verstoren door
zorgen over een opkomend
nationalisme nu de eenwording
voorde deur staat.
De irritaties werden door iets heel
anders veroorzaakt. Bij het
hotelzwembad stonden zo veel lig-
en andere stoelen dat niemand op de
grond hoefde te zitten. Bij normaal
gebruik. Maar wat deden onze
oosterburen: zij 'reserveerden' 's
avonds al hele partijen stoelen door
er handdoeken, zwembanden of
luchtbedden op te leggen. Een
enkeling ging zelfs zo ver de hele
buit aan een boom vast te binden.
Ook al zaten ze de hele dag op het
strand, hun hotelstoelen bleven
gereserveerd.
De Duitse hostess had alle begrip
voor onze klacht. "Zo zijn Duitsers
nu eenmaal. Maar u hoeft zich er
niets van aan te trékken. Gooi zo'n
handdoek of luchtbed er maar
gewoon af'. En alle bleke, dus vers
aangekomen, Duitsers betuigden
knikkend hun instemming met deze
veroordeling van het asociale
gedrag van hun landgenoten. Maar
's avonds slopen ook zij door de
hoteltuin op jacht naar nog vrije
stretchers.
De Verenigde Staten en Vietnam gaan op 6 augustus praten over een
vredesregeling voor Cambodja. Verwacht wordt dat dan ook over Viet
nam zelf wordt gesproken. Vietnam en de VS hebben jarenlang oorlog
met elkaar gevoerd. Op dit moment wordt Vietnam door Amerika nog
altijd geboycot. "Die boycot heeft voor Vietnam een verwoestende uit
werking", aldus Maarten van Dullemen. Hij bezoekt Vietnam als lid
van het Medisch Comité Nederland-Vietnam regelmatig. Het comité is
in 1968 opgericht en doet in Vietnam aan tbc- en malariabestrijding. In
Dong Ha beschikt het over een eigen ziekenhuis. In bijgaand verhaal
gaat Van Dullemen in op de komende onderhandelingen en schetst hij
de huidige situatie in Vietnam.
Van onze redacteur
Jan Preenen
AMSTERDAM - Als hij al lang
heeft geconstateerd dat de Verenig
de Staten hun oorlogsschuld aan
Vietnam na zeventien jaar 'nu ein
delijk eens' moeten voldoen, komt
Maarten van Dullemen plotseling
tot de conclusie dat die miljarden ei
genlijk helemaal niet zo goed zijn
voor het land. "Althans niet als Viet
nam dat geld inééns zou krijgen.
Dan valt het weer terug in de tijd.
Veel mensen zijn nog altijd gewend
dat centraal wordt gedacht. Hun ei
gen denken is uitgeschakeld. De
mensen moeten leren hun eigen za
ken te regelen en dat kan alleen als
ze voor zichzelf moeten opkomen.
Dat gebeurt nu de overheid door ge
brek aan geld steeds minder subsi
die geeft. Steun van de VS zou bete
kenen dat de Vietnamezen weer
hulp van bovenaf krijgen. Uiteraard
vind ik dat Vietnam die miljarden
moet krijgen, maar dan wel ge
spreid over een aantal jaren".
Van Dullemen zegt dat na een
verblijf van twee maanden in Sai
gon waar hij namens het Medisch
De computerkamer van een tbc-ziekenhuis in Hanoi.
Comité Nederland-Vietnam vast
stelde dat het Indochinese land
vooral rijk is aan armoede. Die 'rijk
dom' kan alleen maar groter wor
den nu ook nog eens de Sovjetunie
de hulp stopzet, 200.000 overbodig
geworden gastarbeiders zonder
geld en werk terugkeren uit Oost-
Europa en de boycot van vooral de
VS, het Internationaal Monetair
Fonds en de Wereldbank als gevolg
van de inval in Cambodja voort
duurt.
Verwoestend
"Vooral voor de sector waarin wij
werken, is die boycot verwoestend.
Als principe gold altijd: je doet alles
voor de staat en de staat doet alles
voor jou. Dat kan niet meer, omdat
de middelen ontbreken. Voor ge
zondheidszorg moet nu ook worden
betaald, al zijn er uitzonderingen.
Mensen met bij voorbeeld tbc en
malaria, ziekten die veel voorko
men, hoeven nog altijd niets te beta
len. De meeste Vietnamezen moe-
Verkoop van flessen benzine in Haiphong.
ten echter wel degelijk bijdragen in
de kosten en dat gaat vooral ten kos
te van de armsten".
"Het bezoek aan ziekenhuizen is
sterk teruggelopen en dat is echt
niet omdat de mensen nu gezonder
zijn. Integendeel. Ook voor artsen is
de situatie verslechterd. Ze verdie
nen zo weinig dat ze er een tweede
baan bij moeten zoeken. Een onder
directeur van de tbc-bestrijding
dacht erover thee te gaan verkopen
op straat, omdat dat meer oplever
de. Ook het onderwijs heeft te lijden
onder de bezuinigingen. In een ar
me wijk in Saigon waar wij een
voedselprogramma hebben, heb
ben kinderen nog maar vijftien uur
per week les".
Om al die redenen is het voor
Vietnam van belang dat bij de be
sprekingen met de VS over Cam
bodja ook over de eigen situatie
wordt gesproken. Er ligt nog altijd
een papieren toezegging van Ameri
ka om drie miljard gulden aan
Hanoi te betalen als schadevergoe
ding voor de oorlog in Vietnam, die
ruim twee miljoen mensen het le
ven heeft gekost, meer dan zeven
miljoen gewonden heeft opgeleverd
en grote delen van het land met
twintig miljoen kraters heeft veran
derd in een maanlandschap.
Van Dullemen: "De akkoorden
van Parijs in 1973 stellen niet zoveel
voor. Beide partijen hebben zich
niet aan afspraken gehouden. De
Verenigde Staten hebben echter
wel een morele schuld aan Vietnam
en die is veel groter dan drie mil
jard. Ik hoop dat daarover nu ook
wordt gesproken, al blijf ik er bij dat
dergelijke hulp niet zaligmakend is
voor Vietnam. Het land moet zich
zelf zien te redden. Dat kan alleen
als de mensen zich ervan bewust
worden dat zij goede produkten le
veren, waardoor zij de concurrentie
met andere landen kunnen aan
gaan".
Volgens Van Dullemen is het
daarom voor Vietnam veel belang
rijker dat het uit het isolement
wordt gehaald, zodat inderdaad kan
worden geconcurreerd. Aan dat iso
lement lijkt alleen een einde te kun
nen worden gemaakt door de Vere
nigde Staten, die de indruk wekken
dat zij hun rol van vijand willen in
leveren. "Gemakkelijk zal het voor
de VS niet zijn om Vietnam te hel
pen. De herinnering aan de neder
laag die zij als grootste land tegen
een van de kleinste hebben geleden,
is nog altijd niet uitgewist. Aan de
andere kant is het zo dat de rege-
ring-Bush onder druk van het Con
gres nu met Vietnam gaat onder
handelen over Cambodja en daar
van kan Vietnam wellicht profite-
Hervormingen
De Verenigde Staten hebben steeds
gesteld dat Vietnam economische
hervormingen moet doorvoeren.
Pas dan wil Amerika in het IMF en
de Wereldbank overwegen de boy
cot op te heffen. Van Dullemen:
"Die hervormingen ztfn doorge-
EEN AVONDJE STAPPEN
dagen wel veranderd zijn.
Een man zat aan een modern bu
reau te schrijven. De wanden van de
kamer waren licht en er hingen mo
derne, figuurloze schilderijen. Ik
heb daar geen verstand van maar ik
vond ze niet slecht. De man aan het
bureau stond op. Hij was kleiner
dan ik dacht, had een lange, zwarte
jas aan, een soort pij, en droeg een
purperen kapje, als van een kardi
naal. Hij moest nog jong zijn, onge-
Het stoorde ons in toenemende mate
en ik dacht aan vroeger, toen ze ook
al zo bezitterig hun kuilen op het
strand opeisten. Zo'n tien jaar na de
oorlog ging het namelijk al weer
beter in Duitsland. De Duitsers
werden zelfbewuster en dat merkten
wij op het strand. Elke dag naar
dezelfde kuil en elke dag werd de
eigen fortificatie uitgebouwd tot
een regelrecht Duits bastion. En wij
's avonds het strand op om er
kwallen ofhondepoep in te kiepen,
omdat we het dichtgooien te veel
werk vonden.
Ineens schoot mij het verhaal te
binnen van de Haagse
trambestuurder die zo beginjaren
zestig op geheel eigen wijze zijn
frustratie over de bezitsdrang van
de Duitsers uitte. Wandelend over
het Scheveningse strand, zag hij
weer zo'n Duits fort met een heel
dikke bezitter in een splinternieuwe
badjas. De man deed zijn badjas uit
en waggelde richting zee.
In een flits had de Hagenaar de
badjas te pakken en stopte hem in
zijn tas. De zwemmer kwam terug
en schreeuwde moord en brand over
de diefstal van zijn 'Bademantel'.
De trambestuurder hoorde het met
een onbewogen gezicht aan en zei
slechts: "Dat krijg je ervan nu jullie
weer met zovelen komen. Daji wordt
er gelijk weer meer gestolen. Net als
vroeger". En hij draaide zich om.
In ons hotel zijn we niet zo ver
gegaan. Wel hebben we de laatste
avond alle badlakens, luchtbedden
en andere artikelen op een hoop
gegooid zodat de verdeling de
volgende morgen opnieuw moest
beginnen.
Kinderachtig? Welnee, alleen maar
een soort machteloos gebaar van
protest tegen een bezitterig volk. Nu
mogen ze het zwart-rood-goud in de
DDR hijsen en zitten ze in een veel
grotere Duits-Duitse kuil. Hopelijk
hebben onze oosterburen intussen
geleerd daar tevreden mee te zijn en
vergeten ze die kleine kuiltjes die ze
ooit in Polen bezaten.
