De stilte aan de costa's
De laatste boodschapper
Hoteleigenaars en restauranthouders klagen steen en been
ZATERDAG 28 JULI 1990
EXTRA
PAGINA 23
Twintig jaar lang was Spanje met voorsprong het populairste
vakantieland. De jaarlijkse zomertrek vanuit vooral Duitsland en
Nederland naar de costa's was zelfs zo groot dat slimme
ondernemers een gat in deze markt van het massatoerisme
ontdekten. Talloze Hannelores en Dieters openden er een
Schnellimbiss, Hollanders gaven zich als uitbaters van hun
eethuizen familiair uit voor ome Toon en tante Neel. Speciaal ter
bediening van het publiek dat geen hap uit de Spaanse keuken
door de keel kon krijgen. Anno nu is er meer ligruimte dan ooit op
de Spaanse stranden. Vele erkende Spanjegangers hebben dit
jaar voor een andere vakantiebestemming gekozen. Vergeleken
met zon-en-strand-bestemmingen als Tunesië, Turkije en
Griekenland, zou Spanje te duur zijn geworden. Een noodkreet
van een Nederlandse restauranthoudster in Salou: "We wisten
dat het dit jaar wat minder zou zijn dan vorig jaar. Maar zó slecht
heeft niemand verwacht. Het is om te huilen".
door Ruud de Wit
Na jaren van voorspoed is Schraalhans
in zakelijk opzicht keukenmeester in de
Hollandse eethuizen aan de Spaanse cos
ta's. Trouwens, ook de Spaanse restau
rants beleven magere tijden. Een nood
kreet vanuit Salou: "Vorig jaar hadden
we drie koks in de keuken staan, dit jaar
maar een. Onze omzet ligt driekwart la
ger dan in 1989. Het is om te huilen.
Neem deze straat, de Calle Saragossa. Ik
vergelijk hem wel eens met de Zand-
voortse Kerkstraat, waar je in hartje zo
mer over de hoofden kunt lopen. En kijk
nu eens, het is niet eens druk te noemen.
Vorig jaar was dat wel anders. Toen
moesten mensen wachten op een tafel
tje. Nu ben je al blij als je de helft vol
krijgt".
Restauranthoudster Olga Rivera-
Vloothuis staat het huilen nader dan het
lachen. In de tien jaar dat ze samen met
haar Spaanse man José in de horeca
werkzaam is, heeft ze nog niet zo'n stille
vakantieperiode meegemaakt. José:
"Het is een golfbeweging. In 1980 was
het niet denderend en 1985 was evenmin
een topjaar, maar vergeleken met de
laatste twee jaren is dit wel erg deprime
rend. En niet alleen bij ons. Iedereen
klaagt in Salou. Er zijn hotels die slechts
10 procent van hun bedden bezet heb
ben. Restauranthouders hebben losse
krachten naar huis moeten sturen. Nie
mand weet hoe hij zijn investeringen er»-
uit moet krijgen".
Als Olga Vloothuis vertrok Olga Rive
ra ruim 14 jaar geleden uit Amsterdam.
Op zoek naar de Spaanse zon, het strand
en het geluk. Ze werkte achtereenvol
gens als receptioniste en reisleidster en
begon, nadat ze haar man had leren ken
nen, op goed geluk een restaurantje, Ca-
sa Lorenzo. "Wij hebben een echt Spaans
restaurant. Je hebt hier genoeg 'Neder
landse' tenten, bars en broodjeszaken,
maar daar voelden we weinig voor".
Jarenlang ging het goed. De winsten
waren hoog en het echtpaar Rivera be
sloot een andere zaak te kopen. "Die heb
ben we onderverhuurd. Dat is een groot
restaurant, iets verder op de hoek, met
150 tafels. Maar daar is het ook slecht. Wij
vragen ons af of deze mensen de pacht
wel kunnen betalen aan het einde van
het seizoen. Ik ben nog een beetje opti
mistisch, maar José slaapt slecht en
maakt zich hevig zorgen".
Massaal
Hotels en campings melden tot nu toe
een bezetting van rond 40 procent min
der dan vorig jaar. Salou is een van de ve
le plaatsen aan de 'Costa Dorada', die
vooral afhankelijk is van buitenlandse
toeristen. Vicente Gonzalez, directeur
van Hotel California Garden: "Salou is
altijd populair geweest bij Britse toeris
ten en die zijn dit jaar massaal weggeble
ven. Ik heb hier 890 bedden en daarvan
zijn er nu 450 onbezet. Vorig jaar had ik
750 bedden en die waren toen bijna alle
maal vol. Daarnaast zijn er minder Ne
derlanders, Belgen en Scandinaviërs, die
blijkbaar hebben gereageerd op berich
ten in hun pers dat er van alles mis is met
het Spaanse toerisme".
Volgens directeur Gonzalez is er geen
sprake van een echte crisis of van pa
niek: "Wat we nu zien is een structureel
probleem in Spanje. Er zijn te veel bed
den in dit land. Vergeleken met 4 jaar ge
leden bijvoorbeeld, is het aantal bedden
in Salou verdubbeld. Omdat het aantal
toeristen niet echt is gegroeid, zijn de
reisorganisaties afbraakprijzen gaan
hanteren om die bedden toch vol te krij
gen. Dat gaat ten koste van de kwaliteit,
maar erger nog is dat Spanje ook een
slechte naam heeft gekregen".
Daarnaast wordt Salou extra getroffen
door het wegblijven van de Britten, al
dus Gonzalez. "Er waren vorig jaar be
richten in de Britse sensatiepers, dat er
in Tarragona tyfus zou heersen als ge
volg van slechte hygiënische omstandig
heden. Dat was onzin en journalisten
hebben hier de afgelopen maanden kun
nen constateren, dat het water hier nog
nooit zo goed is geweest. Maar zulke be
richten zijn desastreus; het kost nogal
wat tijd voordat zo'n bericht de wereld
uit is. Ook denken we dat de economi
sche situatie in Groot-Brittannië voor de
massa-toerist met een bescheiden bud
get ongunstig is. De poll tax is voor ons
rampzalig gebleken".
Toch geeft ook directeur Gonzalez toe,
dat Spanje grotendeels zelf verantwoor
delijk is voor de problemen met het toe
risme. "Spanje is duur geworden. Ieder
een weet dat de peseta te sterk is. Die
moet devalueren, zodat de mensen die
iets extra's willen meer kunnen uitge
ven. Verder denk ik dat de service verbe
terd kan worden".
Eetcafé
Een andere Nederlandse restaurant-ei
genaar in Salou is de van oorsprong Rot
terdamse Dinny Kwetsie, die 'De Heine-
ken Hoek' drijft. Dit is een 'typisch' Ne
derlands eetcafé, waar de saté, de friet,
de biefstukjes en zelfs 'Hema-worst' op
de menukaart staan.
Kwetsie: "Ook ik heb alle reden om te
klagen. Vergeleken met vorig jaar heb
ben we minder omzet. Maar gelukkig
heb ik een vaste klantenkring van Neder
landers en andere buitenlanders, die hier
steeds weer terugkeren vanwege de kwa
liteit van mijn eten, de vriendelijke be
diening en de prettige sfeer. Vorig jaar
was een topjaar, daarom heb ik voor een
ton verbouwd. Nu is het nog maar de
vraag of ik die investering eruit krijg. Ik
heb ook vier personeelsleden naar huis
moeten sturen, omdat die niets te doen
hadden. Maar als ik om me heen kijk,
valt het nog mee. Er staan hier genoeg za
ken leeg. Er is zelfs iemand, die de zaak
die hij begonnen was, heeft moeten slui
ten en nu bij een ander werkt om zijn
huur te betalen".
Heeft Dinnie Kwestie een verklaring
voor de verminderde belangstelling voor
Spanje als toeristenland? "Ik woon hier
nu 14 jaar, maar elk jaar ga ik een maand
naar Nederland. Dan neem ik een kamer
op het Rembrandtsplein en kijk ik daar
rond. Als ik zeg dat ik in Spanje woon en
daar een café heb, is het eerste wat ik
hoor: 'Duur hè!'. Wat een onzin. Bij mij
krijgen ze een pilsje voor rond de twee
gulden. Een saté is hier goedkoper dan
op het Leidseplein".
"Zeker, Spanje is niet meer het goed
kope land van vroeger, maar duur is het
zeker niet. Tenminste niet hier. Spanje is
een EG-land, is meegegroeid met de ove
rige EG-landen, met alle gevolgen van
dien. Dat is wat er is gebeurd".
De problemen met het toerisme aan de
'Costa Dorada' gelden ook voor de 'Costa
Brava', de 'Costa del Sol', de Canarische
Eilanden en de Balearen. In het schilder
achtige plaatsje Tossa de Mar, dat in te
genstelling tot het nabijgelegen Lloret
de Mar niet over grote hotels beschikt,
wordt al evenzeer steen en been ge
klaagd. Directeur Perez Acin van het
viersterrenhotel Reymar: "De onderste
verdieping is op dit moment helemaal
leeg. Ik denk dat we tot nu toe op 20 pro
cent minder dan vorig jaar zitten. Ik be
grijp er ook niets van. Onze service is
goed, de prijzen zijn niet slecht en onze
ligging aan het strand is wereldbekend.
Blijkbaar worden wij ook meegezogen in
een trend, die het hele Spaanse toerisme
treft. Maar als ik de verhalen van mijn
collega's in Lloret hoor, dan mag ik nog
blij zijn".
In de Haagse ambassade van de
boeren- en arbeidersstaat
Deutsche Demokratische Republik
zijn de bordjes verhangen en deels
ook al ingepakt. Want na de
eenwording van de beide
Duitslanden heeft de Oostduitse
ambassadeur in Den Haag geen
boodschap meer. Lothar Nestier is
gekomen om af te bouwen.
door Arnoud Cornelissen
Nooit eerder betrad een Nederlandse
journalist de werkkamer van de Oost
duitse ambassadeur. In de veertigjarige
historie van de DDR was de Haagse
ambassade altijd een vesting, die heel
moeilijk te betreden was. De DDR
toont na de vreedzame revolutie in no
vember vorig jaar een menselijk ge
zicht. Ambassadeur Lothar Nestier is
daarvan in Nederland de verpersoonlij
king. Sinds 30 mei is de 58-jarige Berlij-
ner de vertegenwoordiger van de Duit
se Democratische Republiek in Neder
land. Zijn voorganger Karl Wildau was
op eigen verzoek teruggegaan naar zijn
vaderland. De diplomaat was te zeer
verweven met de voormalige DDR-lei-
ders, die nu in eigen land voor verra
ders en rovers worden uitgemaakt.
Lothar Nestier, tot de Duitse eenwor
ding aan het einde van dit jaar ambas
sadeur der DDR in Nederland, werd
wel capabel geacht de boodschap van
de nieuwe regering uit te dragen. Hij is
een gematigd man met een relativeren
de kijk op de wereld, iets wat hij zelf
toeschrijft aan zijn tijd in Bangladesh.
"Je gaat anders denken als je van de re-
Pedro Tourpolt, de voorzitter van de As
sociatie van Hoteleigenaars aan de 'Cos
ta del Sol' uit zich in gelijke bewoordin
gen: "De cijfers tonen aan, dat de boekin
gen in de eerste twee weken van juli 20
procent lager liggen dan vorig jaar. De
bezettingsgraad in onze hotels was in die
periode slechts 47 procent. Ik denk dat
aan het einde van het seizoen een aantal
hotels zal moeten sluiten".
Opbeurend
Op het Spaanse ministerie van transport,
toerisme en communicatie lijken de
ambtenaren zich niet erg druk te maken
om de financiële gevolgen van de grote
stilte aan de Spaanse kust. Maandelijks
worden opbeurende communiqués
rondgestuurd, waaruit moet blijken dat
het aantal buitenlandse toeristen niet
echt schrikbarend afneemt en dat de in
komsten uit datzelfde toerisme zelfs nog
iets stijgen.
Voor zover er in Madrid over verant
woordelijkheden wordt gesproken, wor
den die op de schouders van de reisorga
nisaties gelegd. Ook zijn er veel Span
jaarden, die de de verminderde toeloop
van buitenlandse vakantiegangers toe-
gering daar hoort dat hun grootste zorg
is de bevolking drie keer daags een por
tie rijst te kunnen garanderen".
Hij was ambassademedewerker in de
Sovjetunie, Finland en Zweden, en am
bassadeur in Bangladesh. De laatste ja
ren werkte hij op het ministerie van
buitenlandse zaken in Oost-Berlijn,
waar hij zich vooral bezighield met de
politieke ontwikkelingen tussen Oost-
Europa en Noordeuropese landen als
Noorwegen, Zweden, Denemarken en
IJsland. Dat hij aan het einde van zijn
carrière de laatste ambassadeur van de
DDR in Nederland zou worden, had hij
nooit durven denken.
Schok.
Zeker voor het ambassadepersoneel in
Den Haag moet de Wende, de vreedza
me revolutie van november 1989, als
een schok zijn ervaren. Alle bestaande
waarden bleken niet langer van toepas
sing. "Ik was tot eind april thuis. Ik kan
me wel voorstellen dat de medewer
kers hier, die de dingen vanuit de verte
moesten volgen en hun informatie via
de pers kregen, het wat moeilijker had
den dan ik, die alles van heel dichtbij
kon volgen".
"Ik stond dagelijks in contact met de
gewone mensen. Er viel niet meer aan
een verandering te ontkomen. Maar het
was ook duidelijk dat zoiets onder de
toenmalige partij- en staatsleiding niet
mogelijk was. Ook niet onder leiding
van Egon Krenz. Het tempo waarin de
veranderingen zich voortrokken heb
ben mij verrast. Ik geloofde echt dat de
DDR als zelfstandige staat nog te red
den was. Dat was ook zin en doel van de
novemberrevolutie. De mensen wilden
een betere DDR, een echte democrati
sche republiek. Dat wilde ik ook".
juichen, omdat ze meer dan genoeg heb
ben van al die toeristen die hun eens zo
ongerepte kust in bezit hebben geno-
Luiz Arranz, de directeur-generaal van
het ministerie van toerisme, belast met
de promotie van Spanje in het buiten
land formuleert het officiële standpunt
aldus: "Waar we aan moeten wennen is
dat een groei van 15 procent, zoals we die
de afgelopen jaren hebben gekend, niet
normaal is. Wij beschouwen hetgeen nu
gebeurt dus niet als een crisis, maar als
een situatie van stabilisering".
Toch is het het toerisme voor de
Spaanse economie van levensbelang. In
1988 bracht het toerisme 16.689 miljoen
dollar in het laatje van de Spaanse staat,
tegenover 16.255 miljoen in 1989. Dit be
drag is 6,5 procent van het BNP (bruto
nationaal produkt). Van alle werkgele
genheid ligt 11 procent in het toerisme.
Dat de terugval in het aantal buitenland
se toeristen consequenties zal hebben
voor zowel het BNP als de toch al hoge
werkloosheidscijfer in Spanje, lijkt on
vermijdelijk.
Ondanks de laconieke houding van de
"Maar het ene na het andere regime
klapte in elkaar, en nadat in ons land de
parlementsverkiezingen achter de rug
waren, werd mij duidelijk dat de repu
bliek niet meer te redden was. Ik besef
te dat de burgers hun buik vol hadden'
van de oude leiding en van deze vorm
van socialisme".
Nestier wil van zichzelf zeker niet be
weren dat hij altijd al een kritische blik
had op het regime in de DDR. Toen
echter Gorbatsjov de wereld verraste
met zijn perestroika, ging ook Nestier
de situatie in zijn land met andere ogen
bekijken.
"Hoe de toenmalige partij- en staats
leiding van de DDR zich tegen al die
veranderingen in de Sovjetunie afzette
en zich daartegen afschermde, beviel
mij totaal niet. Verder had ik een afkeer
regering in Madrid menen de horeca-on-
dernemers in Salou dat er wel wat ge
daan moet worden om de situatie ten
goede te keren. José Rivera: "Het ge
meentebestuur, gedomineerd door de
Catalaanse politieke partij Convergencia
i Unio (CiU) zal het merken aan het einde
van dit seizoen, als de belastinginkom
sten tegenvallen. Er is hier maar raak ge
bouwd, maar de noodzakelijke infra
structuur is achtergebleven. Wij denken
er serieus over om bij de komende ge
meenteraadsverkiezingen met een eigen
lijst van middenstanders te komen".
Ook hoteldirecteur Gonzalez denkt er
zo over: "Er moet hier wat gaan gebeu
ren. Oudere hotels moeten worden afge
broken of helemaal vernieuwd. Onze
voorzieningen moeten worden aange
past aan de eisen van deze tijd. Het is de
afgelopen twintig jaar te makkelijk ge
gaan met het Spaanse toerisme. Daar be
talen we dit jaar de rekening voor. Maar
ik zie wel een toekomst. Al die mensen,
die dit jaar naar Turkije en Griekenland
zijn geweest, komen weer terug. Want we
blijven, ondanks de dure peseta, zeer
goedkope en geweldige vakanties leve
ren".
van de officiële propaganda, die in vol
ledige tegenspraak was met de realiteit.
Ondanks de desolate economische po
sitie van ons land organiseerde de
staatsleiding grootse Jubelfeiem. Zoals
het Jugendtreffen bijvoorbeeld tijdens
Pinksteren 1988, waarbij de partijlei
ding zich liet bejubelen. Dat heeft mil
joenen gekost. Zo waren er meer din
gen die me niet bevielen, zonder dat ik
mij nu achteraf als openlijk kritikaster
van het regime wil afschilderen".
Kans
"Ik ben met dat regime opgegroeid. Ik
was ooit een eenvoudige arbeider. Vier
jaar heb ik in een kwasten- en borstelfa-
briek gewerkt. De party gaf mij de kans
te studeren. En door de partij ben ik in
de buitenlandse dienst terechtgeko
men. Ik ben met overtuiging vele jaren
met de DDR vergroeid geweest. Als
jongen heb ik werkelijk geloofd in dat
gene wat de staat vertelde en deed. De
laatste jaren werd de tegenspraak tus
sen de pretenties van deze staat en de
werkelykheid steeds duidelijker".
"Het behoort natuurlijk tot ons vak
om de politieke overtuiging uit te dra
gen die onze regering vaststelt. Of ik
het zelf allemaal geloofd heb, is een
tweede. Natuurlijk heb ik geloofd dat
de bouw van de Muur gerechtvaardigd
was. Dat was in zekere zin ook zo. Hoe
afgrijselijk dat bouwwerk ook was, het
heeft toch de DDR een bepaalde econo
mische ruimte gegeven. Door de bouw
van de Muur kwam de vlucht van de be
roepsbevolking tot staan. Het land kon
zich stabiliseren en zelfstandig ontwik
kelen. Maar het was natuurlijk slechts
een tijdelijk positief effect. Het is be
vrijdend nu niet meer woord voor
woord na te moeten praten wat anderen
je voorgezegd hebben".
De Spaanse stranden bieden meer ligruimte dan ooii
Dinnie Kwetsie, uitbaatster van een Hollands eethuis aan de Spaanse kust: "Vorig jaar draaide ik een topjaar, daarom heb ik voor een ton verbouwd. Nu is
het gezien de magere omzet nog maar de vraag of ik die investering eruit krijg". <foto gpd>
