'In mijn hoofd
is 't een band'
-L.
Sovjet-cartoonisten: Glasnost als zoethoudertje
VAN GOGH UITVERKOCHT
Palestijnse Talmoed Leidse UB
naar Joods Historisch Museum
Ongekunstelde eenvoud
van Kees Buurman
Turkije krijgt
kunstschatten
terug van VS
Miriam Makeba in Delft
,De Avonden'
dingt naar
(film)prijs
Mauritshuis
maand dicht
DINSDAG 24 JULI 1990
PAGINA 15
LEIDEN Het enige complete
handschrift van de Palestijnse Tal
moed, dat veilig wordt bewaard in
de kluizen van de Leidse Universi
teitsbibliotheek, zal voor het eerst
in bruikleen worden gegeven aan
het Joods Historisch Museum. In
dit museum zal vanaf donderdag 13
september de tentoonstelling
'Schrift in beeld; joodse traditie in
Hebreeuwse handschriften en
drukken' te zien zijn. De kostbare
Palestijnse Talmoed maakt deel uit
van deze expositie.
Conservator J.J. Witkam van de
Leidse Universiteitsbibliotheek:
"Het is niet gebruikelijk dat we dit
soort waardevolle stukken in
bruikleen gegeven. Dit is dan ook
de eerste keer dat we zoiets doen.
Wat de waarde van de Palestijnse
Talmoed is? Dat valt erg moeilijk te
zeggen. Maar verzekeren heeft in ie
der geval geen zin. Als er wat ge
beurt dan zal het Rijk zelf de kosten
dragen. En dan daarbij, je kunt wel
verzekeren maar daarmee koop je
zo'n uniek stuk toch nooit terug".
De Palestijnse Talmoed komt uit
het bezit van de bekende geleerde
en humanist Scaliger (1540-1609),
die bij zijn dood zijn bibliotheek
vermaakte aan de Leidse universi
teit. Witkam: "De Palestijnse Tal
moed - dat Palestijnse zou verwar
ring kunnen wekken. Maar u moet
niet denken dat we hier te maken
hebben met iets waar de kranten de
laatste tijd zoveel over schrijven.
Dit is een 13de eeuws handschrift,
dat in de 16de eeuw is afgeschreven
in Italië. Het is in Nederland te
rechtgekomen door Scaliger, die
het naderhand in een legaat aan de
universiteit schonk. Het boek be
staat uit twee grote folianten. Acht
tien jaar geleden is de band geres
taureerd en is het perkament 'ge
wassen', zoals wij dat noemen. Lan
ge tijd heeft het plan bestaan om er
een facsimile-editie van te maken,
maar dat is niet doorgegaan doordat
er een piraten-uitgave op de markt
is gebracht".
"Geregeld komen er buitenland
se wetenschappers naar de UB om
deze Talmoed te bestuderen. In de
zestiende eeuw heeft een drukker
het boek een keer gebruikt voor een
uitgave. Dat is te zien aan de zetaan-
wijzingen in de marge. Zoiets is in
teressant voor de boekhistoricus.
Ja, als iemand serieuze bedoelingen
heeft, kan hij dit soort stukken in de
UB bestuderen. Je hoort in de pers
over musea de laatste tijd vaak: wat
jammer dat al die mooie kunst in de
kelders blijft liggen. Bij de Univer
siteitsbibliotheek is dat niet het ge
val. Iemand die een beetje uit de
voeten kan met de catalogus, kan
van alles te zien krijgen".
AMSTERDAM Voor de Van Gogh-tenioonstelling in Amsterdam die tot en met 29 juli, de sterfdag van Van
Gogh, duurt zijn sinds 30 maart 1.250.000 toegangskaarten verkocht. Er is geen kaart meer verkrijgbaar. Toch
staan elke ochtend honderden mensen - om zes uur al - in de rij voor de kassa op het Museumplein. Per dag wordt
namelijk bekeken of er op sommige tijdstippen mensen niet komen opdagen.
Voor de tekeningenexpositie in het Rijksmuseum Kröller-Müller in Otterlo zijn nog wèl kaarten te koop.
(foto ANP)
World Party, geestesldnd Wallinger
Expositie: Kees Buurman. Tekeningen,
Raadhuis 'De Paauw, Raadhuislaan 22,
Wassenaar. Tot 10 september te bezichti
gen op dinsdag tot en met vrijdag van 10.00
tot 16.00 uur en op zaterdag en zondag van
13.00 tot 17.00 uur.
WASSENAAR - Rondom het sta
tige raadhuis 'De Paauw' in Was
senaar ligt een grote tuin. Een
'landschapstuin', dat wil zeggen
een tuin waarin de mens de na
tuur gedwongen heeft om een
schilderachtige vorm aan te ne
men. Zonder geregeld onderhoud
breekt de natuur echter verwil
derd uit het gareel, waarin de
mens haar gedwongen heeft. En
zo ligt de tuin van 'De Paauw' er
op het ogenblijk bij: ten dele in
het gareel, ten dele verwilderd.
In 'De Paauw' in Wassenaar
ningen van Kees Buurman. Kees
Buurman tekent onder meer be
wegingen in het water en land
schappen. Een geschiktere loka-
tie dan het landgoed 'De Paauw'
is voor deze expositie nauwelijks
denkbaar.
De tekeningen die Kees Buur
man tot 1988 heeft gemaakt zijn
bijna abstract. De Leidse kunste
naar vereenvoudigt de voorstel
ling tot de pure essentie, op de
grens van het herkenbare naar
het onherkenbare. Een paar lij
nen en vegen krijt zeggen alles
wat er te zeggen valt. Een kolken
de waterbeweging of een stati
sche horizon verdelen het witte
vel papier. Een streling voor het
oog, waaruit eerbied voor zowel
natuur als papier spreekt. Een
blik door de grote ramen van het
raadhuis levert vergelijkingsma
teriaal in overvloed: het riet langs
het water bijvoorbeeld, of de be
weging in het water.
Vanaf 1988 is Kees Buurman
een andere richting in geslagen.
Sindsdien maakt hij zuiver ab
stracte schilderijen in zwarte
inkt. De inkt is met een kwast op
het papier gezet. Meer nog dan bij
de tekeningen het geval is, steekt
de zwarte inkt scherp af tegen het
witte papier.
Dit contrast, de beweeglijkheid
en het abstracte karakter van het
werk herinnert aan de Japanse
schrijfkunst. Talloze westerse
kunstenaars, onder wie Mark To-
bey (1890-1976) en Pierre
Alechinsky (1927-....), hebben
daarin een bron van inspiratie ge
vonden. In sommige werken ziet
ook Kees Buurman kans om de
stijl uit te buiten. 'De klank van
de boog' is daarvan een mooi
voorbeeld.
Mensen die zich aangetrokken
voelen tot meditatieve eenvoud
kan ik deze expositie dan ook
warm aanbevelen.
LISETTE OOMEN
Youp van 't Hek
probeert nieuw
programma uit
AMSTERDAM Na dertien thea
terprogramma's, 9 lpcd's, vier boe
ken en zeven televisie-registraties
(inclusief zijn recente eerste Oude-
jaarsconférence) komt de cabaretier
Youp van 't Hek in januari volgend
jaar met een nieuwe show.
Het nog titelloze programma be
vat 21 leesvoorstellingen en vervol
gens 21 repetities annex try outs, al
vorens Maastricht op 28 februari de
première mag zien.
De leesvoorstellingen beginnen
op 2 januari in Voorburg. Daarna
volgen Den Haag, Zoetermeer,
Brielle, Tholen, weer Den Haag (11,
12,18 en 19 jan. in PePijn) en oorden
als Hardenberg, Maarheeze,
Bergeijk en Zaltbommel (31 jan., 1
en 2 februari).
De eerste try out is in Uden op 4
februari. Die maand volgen Veldho
ven, Gouda, Heerenveen, Vlaardin-
gen, Papendrecht, Huizen,
Dordrecht, Almere, Hoorn en Lö-
chem, voordat de agenda op 28 fe
bruari naar Maastricht wijst als op
mars naar de grote schouwburgen.
Bijna overal staat Van 't Hek twee
avonden. Langere series zijn in Lei
den (9 tot en met 13 april), Gronin
gen (16 tot en met 20 april), Amstel
veen (29 april tot en met 3 mei),
Haarlem (7 tot en met 11 mei), Rot
terdam (Luxor Theater 14 tot en met
25 mei) en Utrecht (28 mei tot en
met 2 juni). Daarna volgen Ensche
de, Alkmaar, Heerlen en Venlo. De
toernee sluit in de Stadsschouw
burg van Eindhoven van 18 tot en
met 21 juni.
ANKARA/NEW YORK (DPA) -
Het Metropolitan Art Museum in
New York moet meer dan 200 waar
devolle stukken uit een verzame
ling antieke kunstschatten, die 25
jaar geleden uit Turkije werden ge
stolen, aan dit land teruggeven.
De collectie, die bekend staat als
de Croesus-schatten, naar de ko
ning van Lydië (560 tot 547 v.C.),
werd tussen 1965 en 1967 uit Turkije
gesmokkeld en later door het Me
tropolitan Art Museum gekocht.
Het museum heeft in zijn verdedi
ging aangevoerd dat sinds de aan
koop veel tijd verstreken is. Maar de
Amerikaanse federale rechter ver
wierp dit argument en oordeelde
dat het museum zich bij de aanschaf
van de verzameling juwelen, vazen
en gebruiksvoorwerpen bewust
moet zijn geweest dat deze illegaal
uit Turkije werd uitgevoerd.
LONDEN - Karl Wallinger
oogt als een tevreden man.
Zijn groep World Party - die
voornamelijk bestaat uit
hemzelf - doet het uitste
kend: het album 'Goodbye
Jumbo' is alom goed ontvan
gen en de single 'Way Down
Now' is hard op weg om een
-hit te worden. Vandaar dat
Wallinger weer volop mee
draait in het systeem van
promotie en optredens. Een
heel verschil met de afgelo
pen drie jaar, waarin hij in al
le rust aan zijn album werk
te. Zijn eigen studio bewees
hem daarbij goede diensten.
Verwacht geen schokkende
vernieuwende concepten op
het realistisch getitelde
'Goodbye Jumbo': dat vindt
Wallinger overbodig nadat
The Beatles eigenlijk alles al
hebben gedaan.
Karl Wallinger is nog steeds sterk
onder de indruk van de Fab Four,
iets dat op 'Goodbye Jumbo' ook
wel te horen valt. „Ik ben niet eens
zozeer direct in muzikale zin door
hen beïnvloed, maar meer door hun
werkmethodes, de manier waarop
ze in de studio te werk gingen. Ze
waren in staat om op een verfrissen
de manier afstand van hun werk te
nemen: ik heb tapes waarop ze
grappige versies van 'Across The
Universe' zingen. Dat gekke aspect,
zeg maar, hun inspiratie en hun vak
manschap. Ze knalden niet zomaar
de inhoud van hun bewustzijn op
tape".
Beatleberg
Laat Wallinger aan het woord over
zijn favoriete band en hij is voorlo
pig niet uitgepraat. „The Beatles
zijn een soort ikoon geworden. Als
je het over The Beatles hebt praatje
niet alleen over verkoopcijfers, stu
dio-uren, het aantal songs, de hoe
veelheden drugs, de vrouwen die ze
hebben uitgewisseld, het geld dat ze
verloren hebben door slecht opge
zette zaken. Het is het hele verhaal.
Ze zijn nog steeds de toetssteen
waartegen talent wordt afgemeten.
Het is een soort hoge berg, niet
waar? De Beatleberg. Vergeleken
met hen is U2 maar een zielig klein
heuveltje. Ja, je zou het een mythe
kunnen noemen, ware het niet dat
de waarheid verbazingwekkender
is dan welke mythe dan ook."
De geest van The Beatles waarde
duidelijk hoorbaar rond in de stu
dio, toen Wallinger de nummers van
'Goodbye Jumbo' op de band zette.
„Ja, tenslotte zijn zij de reden ge
weest dat ik muziek maak. Het is
wel gebeurd dat ik 's ochtends wak
ker werd en dacht: Ik moet zo naar
Abbey Road. Ik heb geprobeerd me
in te leven in wat er bij hen in de stu
dio gebeurd moet zijn. Ik probeerde
me hun attitudes eigen te maken en
dan keek ik naar mijn eigen songs,
om op dezelfde manier oordelen te
vormen en beslissingen te nemen.
Ik wilde geen pastiche van Beatles
songs maken, zoals ELO of Lenny
Kravitz. Het gaat bij mij niet om dat
ene Beatle-akkoord maar om de
eeest."
Voor de goede verstaander zijn er
meer muzikale herkenningspunten
uit 'Goodbye Jumbo' te halen. „Er
zijn mensen, vooral in Amerika, die
zo'n plaat tot op het bot analyseren
om te kijken welke referenties er al
lemaal in zitten. Terwijl het alleen
maar een handvol songs van mij
zijn, meer niet'. Die citaten, voor zo
ver je daarvan kunt spreken, zijn er
ook niet bewust ingeslopen. Neem
nou die Oeh oeh-koortjes aan het
eind van 'Way Down Now', die ie
dereen aan 'Sympathy For The De
vil' van de Stones doen denken. Als
ik alle aandacht die daaraan besteed
is had voorzien, had ik ze misschien
wel weggelaten".
Wallinger bespeelde de meeste
instrumenten zelf, in zijn eigen stu
dio. Zo nu en dan wipte een be
vriende muzikant langs om het een
en ander in te spelen. Dat was een
van de redenen dat hij zijn studio
van het Britse platteland verhuisde
naar Londen, waar hij een stuk be
ter bereikbaar was voor assisteren
de muzikanten. „Het platteland is
een goede plek om tot rust te komen
en jezelf weer op te laden, maar na
een jaar begon ik de actie van de
stad te missen".
World Party is op het moment op
toernee en dan wordt Wallinger ge
assisteerd door enkele bekwame
muzikanten, maar in principe is hij
het enige lid van de band. Waarom
verschuilt hij zich achter die naam?
„Het is een band, in mijn hoofd. Een
soort concept is het eigenlijk, zoiets
als Ziggy Stardust maar dan niet
met dezelfde kousen. Het houdt
mijn persoon wat in de luwte, want
het lijkt me vreselijk om ergens
Karl Wallinger op een muur te zien
staan. Maar misschien verlaat ik
mijn eigen band ooit en ga ik solo."
Karl Wallinger, het enige lid van
World Party. „Misschien ga ik nog
eens solo."
AMSTERDAM - Een grote plastic vis markeert de kunstmanifestatie 'Silo' plekken in de hoofdstad zijn allerlei beelden en installaties te zien. Hetfes-
ian het Amsterdamse IJ. Silo is een onderdeel van het zomerfestijn. Op 20 tijn duurt tot en met 4 augustus. <f0to anp>
DELFT (ANP) De Zuidafrikaan-
se zangeres Miriam Makeba treedt
op zaterdag 4 augustus op in Delft,
tijdens het zevende Festival van de
HAVENS - „Havensteden en Let
terkunde" is de titel van een exposi
tie die van 5 augustus tot en met 2
september in het Open Haven Mu
seum aan de Amsterdamse Surina-
mekade wordt gehouden. De ten
toonstelling brengt het vervlogen
tijdperk van de grote passagierszee
vaart terug in de herinnering. Door
middel van oud foto/filmmateriaal,
geluid, literatuur en voorwerpen
van toen staan het stoomschip Gel-
ria, de schrijvers Slauerhoff, Du
Perron en Couperus centraal. Het'
museum is tijdens Sail '90 geopend
van 10.00 tot 22.00 uur. Daarna van
woensdag tot en met zondag van
13.00 tot 17.00 uur.
Afrikaanse muziek. Ze komt met
een show van twee uur. Dat heeft de
organisatie gisteren bekendge
maakt.
Makeba, een lid van de aan de
Zulu's verwante Xosa-stam, was
kort geleden voor het eerst terug in
haar vaderland Zuid-Afrika. Ze ver
bleef jarenlang in ballingschap in
Guinee, omdat ze in haar kunst al
tijd tegen de apartheid ten strijde is
getrokken. Volgens de organisato
ren van het Delftse festival heeft
Makeba tijdens de reis door haar va
derland een inspiratie opgedaan,
die garant staat voor een ontroeren
de show.
Thomas Mapfumo treedt ook op
Miriam Makeba. (fotoAP)
Delft. Ook hij was politiek actief mo geregeld in de gevangenis opge-
f'sloten wegens „subversieve songs".
In Delft zijn verder artiesten te
horen uit Suriname, Ghana, Zaïre
en Gambia.
dat nog Rhodesië heette en geleid
werd door Ian Smith en zijn blanke
minderheidsregering, werd Mapfu-
Van onze correspondent
Wessel de Jong
GORINCHEM (GPD) - Sovjet-car
toons van vóór de perestrojka zijn
wrang en Sovjet-cartoons van tij
dens de perestrojka zijn cynisch.
Het komt er dus op neer dat alle
prenten van de 38 tekenaars uit de
Sovjetunie, die exposeren in het
museum 'Dit is Bethlehem', tame
lijk 'zuur' zijn.
Juist voor cartoonisten uit een
land als de Sovjetunie is dit niet ver
wonderlijk. Wie daar bewust een
kritische noot wil aanslaan, ont
komt niet aan bittere conclusies.
Toch ontbreekt ook de humor niet
in de spotprenten.
Eén van de beste prenten van de
tentoonstelling stamt uit de tijd van
vóór Gorbatsjov en is van Joeri
Zbigniev uit Donetsk. Op deze
prent wordt luchtig de leugenach
tigheid van de staat aan de kaak ge
steld. Zbigniev heeft allemaal'vlag
gen getekend aan grote gebouwen,
met daarop de rekensom 2x2 5.
Een goed eufemisme voor meer dan
zeventig jaar geschiedvervalsing en
al het andere dat de Sovjet-staat zijn
burgers op de mouw heeft gespeld.
Op de voorgrond van de tekening
rent een man weg met een vlag die
vermeldt '2x2 4'. Hij wordt ach
tervolgd door drie mannetjes, die
zojuist uit een Rode Kruis-busje
Links een prent van Kosobukin, getekend tijdens de Perestroika. Rechts
een cartoon van Boris Ehrenburg, gemaakt vóór de Perestroika. (foto gpd>
zijn gesprongen. De waarheid be- klatoera, de geprivilegieerde partij-
handelen als een ziekte. Dat is onge- kaste. Igor Smirnov laat een spreek-
veer het voornaamste waarmee, gestoelte zien, waarop ladingen
Gorbatsjovs vier voorgangers zich voedsel liggen uitgespreid. De toe
hebben beziggehouden. Een teke- hoorders die onder dit spreekge-
naar die dit nog vrolijk weet samen stoelte staan, doen moeite om bot
te vatten, moet wel uit het goede jes te pakken te krijgen die over de
hout zijn gesneden. rand van de kansel vallen.
Dit genre tekening is het beste te
De meeste tekeningen uit de pre-pe- vergelijken met werk van de Neder-
restrojka periode zijn minder licht- lander Yrrah, die nog elke week de
voetig. In veel cartoons komt van- pagina's van het kleurenkatern van
dik-hout-zaagt-men-planken-kri- Vrij Nederland mag vullen. Deze
tiek tot uitdrukking op de Nomen- weinig subtiele maatschappijkri
tiek heeft in ons land zijn beste tijd
gehad.
De officiële spotprenten in de
Russische kranten van 'vóór Gor
batsjov' waren niet erg afwisselend.
Vrijwel altijd afbeeldingen van de
voormalige Amerikaanse president
Reagan, zittend op een kernraket.
Op Reagans buik stond altijd te le
zen 'imperialist'; hij zwaaide stee
vast met revolvers en nooit ontbrak
de cowboyhoed. De Russische
krantelezer heeft in de Brezjnev-tijd
duizenden van dit soort eentonige
tekeningen moeten verwerken. Bij
de lezer werd erop gehamerd dat al
leen de Sovjetunie oprecht naar vre
de streefde.
Tekenaar Kazanski verstoorde dit
beeld op humoristische wijze. Hij
laat moedertje Rusland broodkrui
mels strooien in een gehaktmolen,
terwijl vredesduifjes op dit voedsel
afkomen. Zijn tekening gold als re
gelrechte anti-Sovjet-propaganda
en daar stonden flinke straffen op.
De tekeningen van tijdens de pe
restrojka stellen vooral het verzet
van de 'hardliners' tegen de hervor
mingen aan de kaak. Veel prenten
hebben de strijd van de conservatie
ven tegen de vrije pers als onder
werp. Skaridov uit Sverdlovsk te
kent een postbode met een grote
bundel kranten. In de ogen van de
nog talrijke Stalinisten zijn kranten
tegenwoordig opruiend materiaal.
De postbode loopt met een boogje
om een standbeeld van Stalin heen,
waarschijnlijk uit vrees voor de mo
gelijke wraak van de oude dictator.
Andere cartoonisten zien de glas
nost en persvrijheid meer als een
zoethoudertje. De tekening van Ki-
din, een speen met krantelettérs er
op, laat wat dat betreft niets aan dui
delijkheid te wensen over. Net zo
min als de tekening van een figuur
tje dat een stenen pop de bureau
cratie toeroept door een toeter,
gerold uit een krant.
Voor de Sovjet-cartoonisten moet
het een groot genot zijn dat ze nu al
hun gram vrijelijk aan het papier
kunnen toevertrouwen. De pas ver
kregen vrijheid heeft er toe geleid
dat de tekenaars zich nu hebben
verenigd in het 'Centrum van de
Humor'. De cartoonistenclub orga
niseerde onlangs het voor Moskou
eerste internationale cartoonisten-
festival. Het werk van het Centrum
van de Humor is naar Nederland ge
haald door de Nederlandse car
toonistenvereniging 'De Tulp' en de
Amsterdamse galerie 'Graphwitty'.
Tot 2 september te zien in Muse
um 'Dit is Bethlehem', Gasthuis
straat 25, Gorinchem. Openings
tijden woensdag tot en met zon
dag van 14.00 uur tot 17.00 uur.
DEN HAAG (ANP) - De film ,De
Avonden' dingt mee naar de Eu
ropese filmprijs, de Felix. Rudolf
van den Berg maakte de film vorig
jaar naar het gelijknamige boek van
Gerard Kornelis (toen nog Simon)
van het Reve." Dat heeft jurylid
Henk Suer van de NOS gisteren be
vestigd.
De beoordelingscommissie be
stond verder uit Henk Petiet van de
Amsterdamse Hoge School voor de
Kunsten, de filmcriticus Pieter van
Lierop en Barbara Stroink en Jan
Blokker van het Produktiefonds
voor Nederlandse Films.
,In krakende welstand' van de de
butante Mijke de Jong zal meedin
gen in de categorie Jonge film' en
het door Eline Flipse vervaardigde
portret van de overleden Russische
pianist Youri Egorov in de categorie
.documentaire'.
DEN HAAG (ANP) Het museum
Het Mauritshuis in Den Haag gaat
van 3 tot en met 27 september dicht.
In die periode wordt het gebouw to
taal ontruimd om plaats te bieden
aan de tentoonstelling .Hollandse
meesters uit Amerika'. De schilde
rijen komen uit meer dan veertig
Amerikaanse openbare en particu
liere verzamelingen. De tentoon
stelling toont aan hoeveel meesters
uit de Gouden Eeuw in Amerika
verblijven en ook hoe die er geko
men zijn. Bijna alle bekende mees
ters uit de Gouden eeuw zijn in
Amerika te vinden en dus op de ex
positie: Vermeer (met ,Het brief
schrijvende meisje'). Steen, Hals,
De Hooch, Ruysdael, Hobbema en
Rembrandt (met .Joris de Caulerij').
.Hollandse meesters in Amerika'
is te zien van 28 september tot en
met 13 januari volgend jaar.
