'Fokker maar 2 jaar op Valkenburg'
'Je kan niet doorlopend meer
vragen van je hulpverleners'
DE Tim KRONIEK OVER
VAN TOENTTB*™
Statenlid maakt zich zorgen
over herstel van duinafslag
Verontwaardigde gemeentebesturen stellen eisen aan proefvluchten
BOUWGROND HARTEBRUGKERK DOOR LIST VERKREGEN
MAANDAG 16 JULI 1990jtV.':
Directeur Riagg voorspelt steeds langere wachtlijsten
Van onze redacteur
Monica Wesseling
LEIDEN "Ik kan niet garande
ren dat de kwaliteit van de ambu
lante geestelijke hulpverlening op
hetzelfde peil blijft als deze nu is.
De vraag groeit en groeit en de toe
name van het aantal hulpverleners
blijft daarbij achter. De dreiging
van wachtlijsten hangt ons levens
groot boven het hoofd. Mensen op
hulp laten wachten kan echt heel
ernstige gevolgen hebben".
Dat zegt B. Samsom, directeur
van de Riagg (Regionale Instelling
Ambulante Geestelijke Gezond
heidszorg) in Leiden en waarne
mend voorzitter van de Nederland
se Vereniging voor Ambulante
Geestelijke Gezondheidszorg
(nvagg). Samsom reageert op de ge
gevens uit het onlangs gepubliceer
de statistisch jaarboek van het
nvagg waaruit blijkt dat er de
laatste jaren steeds meer mensen
om psychiatrische en psycho-socia-
le hulp aankloppen bij de riagg's.
Uit het verslag blijkt dat tussen
1978 en '88 het aantal aanmeldingen
met 60 procent is gestegen. Het aan
tal hulpverleners is met 40 procent
uitgebreid, maar daar staat weer te
genover dat het aantal contacten
tussen hulpverlener en cliënt met
80 procent is toegenomen. Samsom
haast zich vast te stellen dat het niet
alleen kommer en kwel is: "Het
voordeel van de toegenomen vraag
is dat het riagg zich een eigen plaats
heeft weten te verwerven".
Werklast
Hoewel hij zegt dat het niet meer
dan vermoedens zijn, geeft Sam
som wel vijf mogelijke oorzaken
voor de gigantische stijging van het
aantal aanvragen om hulp. De over
tuiging dat hulp bij een psycho-so-
ciaal of psychiatrisch probleem kan
helpen, neemt toe. Bovendien
wordt de riagg steeds bekender en
zijn huisartsen en andere hulpverle
ners meer alert op geestelijke pro
blemen.
"Daar komt nog eens een demo
grafische invloed bovenop. Er ko
men steeds meer jongeren uit etni
sche groepen en bekend is dat juist
zij vaak geestelijk in de problemen
raken. Ook de stijging van aantal
ouderen zorgt voor een grotere
vraag". De maatschappij individua
liseert waardoor volgens Samsom
niet langer automatisch familie, bu
ren of vrienden klaar staan om hulp
te geven.
Niet alleen het aantal aanvragen,
ook de ernst van de problematiek
neemt toe. Zo melden zich, doordat
het taboe enigszins is doorbroken,
steeds meer mensen met incest.
"En die mensen zijn niet met een
paar keer therapie geholpen".
De in verhouding tot het aantal
hulpverleners onevenredige stij
ging van de vraag, is binnen de
riaggs enigszins opgevangen door
efficiënter te gaan werken. De effi
ciëntie zit volgens Samsom even
wel nu aan het plafond: "De werk
druk dreigt een werklast te worden.
We hebben de afgelopen jaren een
zware wissel getrokken op de hulp
verleners. Je kan niet doorlopend
méér vragen. Er is een eind. Ik word
nu al kwaad als ik bedenk hoe
zwaar zij het hebben".
Crisisteam
Meer vraag om hulp noopt om uit
breiding van het aantal mensen bij
de riaggs. Door een nieuwe wijze
van financiering die sedert januari
van dit jaar geldt, waarbij niet het
aantal inwoners van een regio maar
het aantal hulpaanvragen bepalend
is voor het geld dat de riagg krijgt,
biedt al enig soelaas, maar lost vol
gens Samsom zeker niet alles op.
Hij kan niet anders dan conclude
ren dan dat er weinig reden is voor
optimisme.
Het overgrote deel van de mensen
die voor hulp aankloppen, is binnen
enkele weken 'aan de beurt'. Op dit
moment zijn er alleen voor mensen
die op grond van een fobie of tic ge
dragstherapie zouden moeten vol
gen, een wachtlijst van twee tot drie
maanden. Hoewel het slechts negen
of tien wachtenden betreft, ligt
Samsom deze wachtlijst toch dui
delijk zwaar op de maag. "Mensen
met een probleem waarvoor ge
dragstherapie de geëigende weg is,
hebben veel te lijden van gedwon
gen wachten. In de tussenliggende
tijd verergert hun probleem
meestal".
Voor mensen die in een psychia
trische crisis verkeren, is elk uur
wachten er volgens Samsom een te
veel. De riagg heeft dan ook bij de
drie vestigingen (Leiden, Alphen,
Katwijk) een crisisteam bestaande
uit een psychiater en een sociaal
psychiatrisch verpleegkundig inge
steld. Ook minder urgente proble
men op psychiatrisch gebied dul
den volgens Samson evenwel nau
welijks uitstel.
Dubbel werk
"Dat is dus een probleem, want er is
een tekort aan personeel. Om man
kracht vrij te maken, hebben we
sommige mensen met psycho-soci-
Riagg-directeur B. Samson: "De werkdruk dreigt een werklast te worden. Ik wordt kwaad als ik bedenk hoe zwaar onze hulpverleners het hebben".
(foto Loek Zuyderduin)
ale problemen al teruggezet van
twee keer per week therapie naar
een keer per week. Voor die mensen
zelf is dat beslist niet goed, maar we
konden niet anders".
Efficiëntieverbetering en nog ver
dere beperking van de therapiën
zijn voor Samsom absoluut niet
wenselijke oplossingen voor het
personeelstekort. Wat volgens de
directeur nog enig soelaas kan bie
den is een betere intensivering van
de samenwerking van andere in
stellingen die zich met geestelijke
gezondheidszorg bezighouden. "Er
wordt in Nederland nog heel wat
werk dubbel verricht".
Een wijziging van de werkwijze
biedt volgens Samsom echter een
betere en meer blijvende oplossing.
"Ook in de geestelijke gezondheids
zorg moet er een verschuiving ko
men van curatief naar preventief.
Door bijvoorbeeld schooldecanen
heel goed voor te lichten over suïci
de bij schoolkinderen, kunnen pro
blemen worden voorkomen. En dat
geldt voor veel meer psycho-sociale
problemen. Ook de geestelijke ge
zondheidszorg moet er vanaf alleen
maar in actie te komen als het al
spaak gelopen is. Gelukkig wordt
her en der al een voorzichtig begin
gemaakt met preventie, maar uit
breiding van deze activteiten lijkt
me uiterst lonend".
vliegveld te gebruiken voor het tij
delijk testen van twee nieuwe vlieg
tuigen tot het nieuwe onderkomen
op Schiphol klaar is. Volgens het
departement leidt dit tot een toena
me van driehonderd extra vluchten
per jaar.
De drie gemeenten zijn overigens
niet zo best te spreken over het be
sluit van Van Voorst tot Voorst. Al
vorens hij zijn beslissing zou ne
men, zou er nog overleg plaatsheb
ben over het aanscherpen van de
voorwaarden. De staatsecretaris
heeft een brief van het 'drietal', al
dus burgemeester C. Sinke van Val
kenburg, vooralsnog naast zich
neergelegd en beslist dat Fokker
zijn gang kan gaan. Burgemeester
Sinke noemt dat een 'spijtige' zaak
die, voor wat de afhandeling van de
ze kwestie betreft, zeker niet in aan
merking komt voor de schoon
heidsprijs.
Indien de staatssecretaris de ge
vraagde garantie aan zijn laars lapt,
heeft de gemeente Valkenburg als
'hard middel' het bestemmingsplan
dat bepaalt dat het marine-vlieg
kamp een militair vliegterrein is.
Wat er nu gebeurt, reageerde burge
meester Sinke vanmorgen op de be
slissing van de staatssecretaris, is
strikt formeel genomen in strijd
met het bestemmingplan. Dus ook
in strijd met de wet. "Formeel kun
nen we verbieden dat Fokker vlieg
tuigen in Valkenburg gaat testen.
Of dat materieel ook werkelijk kan,
vraag ik me af'.
Of een formeel verbod wordt over
wogen kon burgemeester Sinke
niet vertellen. De drie gemeentebe
sturen gingen ervan uit dat er van
een verbod geen sprake hoefde te
zijn als de voorwaarden goed wa
ren. Er was goed overleg, benadrukt
de burgemeester van Valkenburg.
Overleg waarmee de betrokken ge
meenten blij waren.
"We betreuren het wel dat we in
het weekeinde met een voldongen
feit zijn geconfronteerd zonder dat
er over onze aangescherpte voor
waarden overleg is geweest". In de
loop van deze week wordt de 'kwes
tie Fokker' in het college van B en W
besproken. Op voorhand verwacht
Sinke niet dat er een formeel 'nee'
wordt uitgesproken.
Op de gang van zaken hebben de
gemeenten wel kritiek. Burgemees
ter Sinke zegt dat het 'wat hoffelij
ker was geweest als de staatssecre
taris eerst met hen over die voor
waarden had gesproken en daarna
pas zijn besluit kenbaar had ge
maakt'.
Een woordvoerder van defensie
reageerde vanmorgen verbaasd op
de uitspraak van burgemeester Sin
ke. Hij zei dat er volgens hem goed
overleg had plaatsgehad en dat er
wel degelijk rekening is gehouden
met de wensen van de gemeenten.
In een brief, gedateerd 25 juni, zijn
hun de voorwaarden van defensie
aan Fokker meegedeeld. Misschien,
zo dacht de woordvoerder, heeft de
burgemeester dat schrijven gemist.
Werknemers van
reisorganisatie
voeren actie
voor eigen cao
SCHIPHOL (GPD) - Werknemers
van de reisorganisatie Holland In
ternational hebben vanmorgen
vroeg actie gevoerd op Schiphol
voor een eigen CAO. Op Schiphol
deelden zij aan vertrekkende va
kantiegangers pamfletten uit waar
in aandacht voor hun zaak wordt ge
vraagd.
Holland International is met elf
honderd werknemers de grootste
touroperator van Nederland. Het
actievoerende personeel eist dat de
werkgever niet langer de arbeids
voorwaarden eenzijdig dicteert, af
hankelijk van de behoeften van het
bedrijf.
De dienstenbonden FNV en CNV
en de Unie BLHP steunen de actie.
Passagiers die hun reis bij Holland
International boekten, is vanmor
gen gevraagd een vakantiekaartje
aan de directie van de touroperator
te sturen met de tekst 'Mondige
werknemers verdienen een CAO,
ook bij Holland International'.
Studiedag Randstad
LEIDEN - In de aula van de Techni
sche Universiteit Delft wordt op 10
oktober een studiedag gehouden
met als titel 'Naar een inrichtings
plan voor de Randstad'. Centraal
staat de vraag of er in de Randstad
nog voldoende ruimte is om de
voornemens (stedelijke en econo-'
mische uitbreiding) te realiseren
die de regering in diverse plannen
heeft opgenomen.
Sprekers zijn onder meer de mi
nister van vrom H. Alders, prof. R.
in 't Veld (Erasmus universiteit), ir.
V. de Groot (ministerie Verkeer en
Waterstaat) en de Noord-Hollandse
gedeputeerde M. de Boer.
"Wij zijn maar een klein land en we moeten goede waarborgen heb
ben dat de zee niet nog meer land van ons wint". Het CDA-statenlid
W. van den Berg maakt zich zorgen. Hij vreest dat de duinafslag die
door de stormen in februari van dit jaar plaatsvond, niet is hersteld
wanneer in het najaar wellicht nieuwe stormen het strand zullen
teisteren.
Van den Berg heeft het college van gedeputeerde staten daarover
vragen gesteld. "Concrete aanwijzingen dat het niet goed gaat, heb
ik niet", aldus Van den Berg. "Maar als ik de verhalen uit Noord-
Holland hoor, dat het zand dat is aangebracht bij een stormpje van
enkele weken terug door de zee werd afgeslagen of verstuift, wil ik
weten of wij hier dezelfde kant op gaan. Kortom, zijn wij op tijd
klaar voor de najaarsstormen"?
Van den Berg wijst er nog eens ten overvloede op dat het beleid is
dat de huidige kustlijn tenminste moet worden gehandhaafd.
"Ik wil niemand bang maken maar als je dan ook de verhalen
leest over de stijging van de zeespiegel die ons te wachten staat,
vind ik toch dat je in dit soort zaken heel adequaat moet reageren".
Vandaar dat Van den Berg vindt dat de zeewering voordat de herfst
aanbreekt weer op Delta-hoogte moet zijn gebracht.
Mocht Rijkswaterstaat niet in staat zijn de zeewering voordat de
herfst aanbreekt op Delta-hoogte te brengen, moeten GS ingrijpen,
vindt het statenlid. Daarbij kan worden gedacht aan het beschik
baar stellen van meer materiaal of meer geld.
VALKENBURG - De ge
meentebesturen van Val
kenburg, Wassenaar en Kat
wijk willen van staatssecre
taris Van Voorst tot Voorst
(defensie) de garantie dat het
testen van de 'Fokker 50' en
'Fokker 100' op het marine
vliegveld Valkenburg een
eenmalige zaak is. Boven
dien mag het testen van de
nieuwe vliegtuigen niet lan
ger dan maximaal twee jaar
duren. Als de staatssecreta
ris bereid is die stringente
voorwaarden te garanderen,
zijn de drie gemeentebestu
ren bereid mee te werken.
Een brief van die strekking gaat
morgen naar het ministerie van de
fensie. Het is een reactie van de drie
gemeenten op het besluit van de
staatssecretaris om Fokker toe
stemming te geven het marine-
MANAGER EN MILIEU - In Den
Haag wordt op dinsdag 4 september
het symposium 'Manager en milieu'
gehouden. Doel van het symposium
is een discussie te starten tussen po
litiek, wetenschap en bedrijfsleven
over milieumanagement. Sprekers
zijn de Zuid-Hollandse gedeputeer
de J. van der Vlist, prof. Jonkhart
(president-directeur van de nationa
le investeringsbank) en drs. Blan-
kert (bestuurslid VNO en NCW).
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- De „Société des Wagons-Lits"
heeft een spoorwegrijtuig laten
bouwen, waarin men gedurende
de reis....een bad kan nemen.
Een gedeelte van dezen wagen is
bestemd voor berging van baga
ge, terwijl het andere gedeelte
tot eene badkamer is ingericht,
welke aan alle eischen, die men
aan eene behoorlijke badkamer
kan stellen, voldoet. In welke ex-
prestreinen en op welke trajec
ten deze rijtuigen zullen loopen,
is nog niet bepaald.
- Aan de redactie van het „Utr.
Dbl." werd eene jonge kat ver
toond met twee staarten en een
dubbelstel achterpooten, alles
goed gevormd. Van het midden
van de rug begint die tweeledige
vorming en daar ter plaatse
vindt men van boven ook nog
twee poten, die onnutte aan
hangsels vormen. Zij doet dus
denken aan de hazen van Mun-
chenhauseen, met een viertal po
ten op den rug, die geschikt wor
den als de onderste moede ge-
loopen zijn.
Vijf en twintig jaar geleden:
- Lezers schrijven. Politieke leu
zen. Het schrijven van leuzen op
muren en schuttingen e.d.
maakt inderdaad een smerige
indruk. Maar dat dit verboden
moet worden omdat de regering
van de Ver. Staten z.g. beledigd
wordt, kan ik niet begrijpen.
Laat iedereen in geschrifte zeg
gen wat hij wil: dat de Russen
uit Hongarije moeten gaan, de
Amerikanen uit Vietnam, de
Verenigde Naties uit Kongo of
dat we een Amerikaans spion-
nenechtpaar van de electrische
stoel willen redden. Wij zijn de
mocraten en willen dit ook to
nen, zelfs wanner onze bondge
noten daardoor geprikkeld
wordt. Maar ontsiert uw stad
niet door witkalk-klodders.
Hoogachtend, G. Telens.
Na de Reformatie, in 1572, namen
de protestanten de grote katholie
ke stadskerken in gebruik. Kloos
tergebouwen en andere bezittin
gen werden verbouwd tot bij
voorbeeld weeshuizen en de ka
tholieken moesten hun toevlucht
zoeken in zogenaamde schuilker
ken. Toen zij in 1795 eindelijk
vrijheid van godsdienstbeoefe-
ning kregen, moesten de katho
lieken in korte tijd veel nieuwe
kerken bouwen. Na 1815, toen ko
ning Willem I aan de macht kwam
en de protestanten hoopten op
herstel van de situatie van na de
Reformatie, werd de vrijheid van
godsdienstbeoefening gehand
haafd. Op grond van het Konink
lijk Besluit van 1824, werden de
meeste nieuwe katholieke kerken
zelfs door of onder toezicht van
ingenieurs van Rijkswaterstaat
gebouwd. Deze kerken werden
alle in eenzelfde neoclassicis
tische stijl gebouwd die spottend
'waterstaatsstijl' werd genoemd.
De Kuipersteegkerk
In de middeleeuwen hadden
Franciscanerbroeders een kloos
ter ten oosten van de huidige He
rengracht bezeten. In 1572 werd
het kloostercomplex vernield en
de paters verborgen zich bij loy
aal gebleven Leidenaars. Vanaf
1669 kregen ze een huis op de
hoek van de Haarlemmerstraat en
de Kuipersteeg in bezit, waar ze
een schuilkerk inrichtten om er,
aanvankelijk nog in het diepste
geheim, hun missen op te dragen.
Vanaf 1830 werd de Kuipersteeg
kerk geleid door pastoor Jacobus
Goofers die al direct na zijn
komst zag dat de kerk te klein
was voor de tweeduizend paro
chianen. Goofers liet er geen gras
ovér groeien en besloot tot uit
breiding. Aanvankelijk wilde hij
alle huizen aan de Kuipersteeg
opkopen, maar toen dit onmoge
lijk bleek ging hij onderhandelen
over een pand aan de Haarlem
merstraat om in die richting te
kunnen uitbreiden. De onderhan
delingen met de eigenaar waren
nog maar net begonnen toen een
andere pater meldde dat het huis
op de hoek bij de Hartebrug te
koop stond. Goofers zag wel wat
in deze lokatie, die evenwel eigen
dom was van de protestantse pro
fessor Donckermann. Deze zou
het perceel nooit verkopen wan
neer hij wist dat men plannen had
om er een katholieke kerk te bou
wen! Men moest het perceel dus
met een list in handen zien te krij-
de bouwkundige toestand van
hun huizen laten onderzoeken op
scheuren. Hun klachten werden
door het Gouvernement van
Zuid-Holland afgewezen. Tijdens
de bouw van de toren schrok men
nogal van de hoogte en men be
dacht dat de schoorstenen hier
door minder goed zouden trek
ken en dat de huizen daarom in
waarde zouden dalen. Ook deze
klacht werd afgewezen. De kerk
kon na al deze moeilijkheden op
28 november 1837 worden gewijd
en 'teneinde orde te bewaren en
alle wanorde te beletten', werden
tegen betaling toegangskaartjes
verkrijgbaar gesteld bij de com
missie (tot opbouw van de kerk,
red.). Bij de ingebruikname was
het interieur nog niet voltooid.
Pas na het vertrek van pastoor
Goofers in 1857 kon onder leiding
van zijn opvolger, pastoor Welters
het interieur van de kerk worden
afgewerkt.
Uitbreiding
In 1896 kreeg de Delftse architect
J.H. Tonnaer opdracht de kerk te
verbouwen. De ingrijpendste ver
andering was de bouwvan een
koorapsis en in 1897 kon het nieu
we hoofdaltaar, ook naar een ont
werp van Tonnaer, worden ge
wijd. In 1903 werd de kerk door
de Amsterdamse schilder Traut-
wein gepolychromeerd. Deze
kunstenaar had ook de beschilde
ring van de Gouden koets ver
zorgd. Pas bij een verfbeurt van
het exterieur in 1904 werd de fra
se: 'HIC DOMUS DEI EST ET
PORTACOELI' (dit is het huis
des Heren en de poort van de he
mel) aangebracht. Sindsdien heet
de kerk in de volksmond Koelie-
kerk. Helaas zijn Trautweins be
schilderingen bij een algehele
schilderbeurt in 1955 verdwenen.
Men vond het tekostbaar ze te res
taureren vooral omdat ze toch
geen deel uitmaakten van het
authentieke interieur. In de loop
van dez eeuw hadden nog enkele
verbouwingen en kleine uitbrei
dingen plaats. Van 1978-1981
werd de kerk gerestaureerd. In
1986 verscheen ter gelegenheid
van het 150-jarig bestaan van de
Hartebrugkerk een boekje van de
hand van Paul A.M.Onderwater
over de kleurrijke geschiedenis
van het bouwwerk. Dit boekje
waaraan de meeste informatie in
dit artikel is ontleend, is nog altijd
te koop.
BIANCA VAN DEN BERG
Zicht op de ooit omstreden Hartebrugkerk, tegenwoordig een markant monument in de Leidse buinenstad.
gen: twee Noord-Brabantse paro
chianen deden zich voor als geïn
teresseerde bierbrouwers die hun
brouwerij hier wel wilden vesti-
sen om de indruk te wekken dat
men hier voorbereidingen trof
met het oog op uitbreiding van de
bestaande kerk. Uiteindelijk
i LEIDSE
gen. Donckermann wenste eerst
met zijn familie te overleggen
maar intussen namen de geruch
ten over een op die plaats te bou
wen katholieke kerk hand over
hand toe. Om die geruchten de
kop in te drukken, liet Goofers de
onderhandelingen met de eige
naar van het huis aan de Haarlem
merstraat gewoon doorgaan en
liet hij bovendien het kerkorgel
door twee timmerlieden verplaat-
/GEDANE ZAKEN
stemde defamilie Donckermann
in met de verkoop, maar de schrik
was groot toen de koper pastoor
Goofers bleek te zijn.
Hartebrugkerk
Na aankoop werden de twee op
het perceel staande huizen en een
theekoepel gesloopt. Intussen
werd een 'Commissie tot opbouw
van de Kerk' opgericht, bestaan
de uit vier parochianen: een ren-
(foto Wim Dijkman)
tenier, een tingieter, een slijter en
een tabaksverkoper. Men gaf ar
chitect Th. Molkenboer opdracht
de nieuwe kerk te ontwerpen.
Molkenboer was een beroemd ar
chitect die vooral veel opdrach
ten van katholieken kreeg. In Lei
den bouwde hij de door brand
verwoeste Petruskerk aan de
Langebrug (1836) en de eveneens
verdwenen Mon Père-kerk aan de
Haarlemmerstraat (1839). Alle
drie de kerken bouwde hij in de
zogenaamde waterstaatsstijl: een
portiek met zuilen en een fronton,
een koepeltorentje en een interi
eur met zuilen en gestucte gewel
ven of plafonds. Voorafgaand aan
de bouw deden zich nogal wat
problemen voor met de omwo
nenden en ook stadsarchitect Sa
lomon van der Paauw wist de
voorbereidingen telkens te trai
neren. De omwonenden protes
teerden tegen het heien en wilden
