Een wrede cultuuruiting
Wie aari het stieregevecht komt, komt aan de Spanjaard
ZATERDAG 7 JULI 1990
PAGINA 23
De komende weken zien duizenden Nederlanders op vakantie langs de Spaanse kust voor het eerst in hun leven een stieregevecht. Bij
dat eerste bezoek zal het naar alle waarschijnlijkheid ook blijven. Want wie de corrida niet weet te plaatsen in zijn historische en
culturele context, vindt het meestal maar een bloedige, wrede en omslachtige manier om een stier te doden. Hoeveel begrip er ook kan
worden opgebracht voor het groeiende internationale verzet tegen het stierevechten, evenmin kan er voorbij worden gegaan aan de
historische en culturele aspecten van de corrida de toros. Talloze schrijvers, schilders en componisten hebben zich door het fiesta
nacionallaten inspireren. Niemand kan ontkennen, dat het stierevechten eerder associaties oproept met Spanje dan de flamenco en
de paella, Velazquez en Goya, Dali en Picasso, Real Madrid en FC Barcelona, Don Quichote en Sancho Pancha en de sherry of rioja.
Een reportage over wat de Amerikaanse schrijver Hemingway zo passend 'De Dood in de Vooravond' heeft genoemd.
door Ruud de Wit
"Schande". "De slechtste Isidrada uit de
geschiedenis". "Wat mij betreft, mogen
ze het stierevechten verbieden".
Voor een goed begrip, dit zijn geen ver
ontwaardigde uitspraken van tegenstan
ders van het stieregevecht. Het zijn de te
leurgestelde reacties van het trouwste
publiek van de corrida: de aficionados,
de fans van de monumentale arena in
Madrid, Las Ventas.
"Schande", schreven ook de verslag
gevers van dag- en weekbladen in hun
bijlagen, de speciale tauromaqia-kater
nen en in de dagelijkse recensies over de
stieregevechten van het net beëindigde
San Isidro-festival in Madrid.
Dit festival is een begrip in Spanje en
ver daarbuiten. Het is de traditionele
opening van het stieregevecht-seizoen,
waar de bekendste toreros en de beste
stieren hun opwachting maken. Het suc
ces dat de toreros en -de fokkers van de
stieren ganaderosdaar hebben, weegt
zwaar in de rest van het lange seizoen.
Maar dit jaar klopte er niets van in de
Isidrada. Een aantal gerenommeerde
stierevechters kon niet worden gecon
tracteerd, de kwaliteit van de stieren was
van een zeer slecht gehalte en als gevolg
daarvan liepen ook de gevechten op een
teleurstelling uit voor de duizenden lief
hebbers, die een maand lang elke dag
naar de Plaza Las Ventas waren geko
men om zes stieren een heroïsche dood
te zien sterven.
Dat de zitkussentjes vaker dan ooit in
de arena werden geworpen uit onvrede
over de geleverde préstaties van toreros
en stieren, was nog tot daar aan toe. Maar
dat de politie er met wapenstokken en
schilden aan te pas moest komen om de
stierevechter Rafael de Paula een veilig
heenkomen te bieden, was ook in Las
Ventas nog niet eerder vertoond.
Bont
Nu had Rafael de Paula het ook wel erg
bont gemaakt. Zo bont zelfs, dat de tele
visie-beelden van zijn weigering om een
stier te doden de hele wereld overgingen.
De torero zag niet af van een gevecht om
dat hij plotseling medelijden met de stier
had gekregen of omdat hij onder de in
druk van de toro bravo was gekomen.
Nee, hij had 's ochtends het voorgevoel
gekregen dat de stier die hij zou moeten
bevechten over een 'boos oog' beschikte
en er op uit was hem te doden. En om dat
te vermijden, besloot hij zo ver mogelijk
uit de buurt van de stier te blijven. Drie
officiëlé waarschuwingen konden hem
niet daarvan afbrengen. Met als gevolg:
een vernederende aftocht onder politie
begeleiding en voorlopig geen nieuwe
invitaties.
Ondanks alle kritiek op het stierevech
ten zit het Spaanse 'nationale feest' weer
in de lift. Dat was anders direct na de
dood van Franco, toen vele Spanjaarden
het stierevechten links lieten liggen,
waarschijnlijk omdat het samen met
voetbal een van de weinige zondags-
vermaken was die in de smaak van de
dictator vielen.
Vreemd genoeg waren het de socialis
ten onder aanvoering van premier Felipe
Gonzalez, die het stierevechten weer in
de gunst van de massa brachten. Gonza
lez en de meeste van zijn ministers beho
ren tot de liefhebbers van de corrida en
laten zich, net als koning Juan Carlos,
graag in de ereloges van de arena's foto
graferen.
Ook heeft het stierevechten in Spanje
paradoxaal genoeg een impuls ge
kregen door een initiatief vanuit het Eu
ropese Parlement om het fiesta nacional
te verbieden. Want dat werd en wordt ge
zien als een inmenging in eigen aangele
genheden; zelfs door Spanjaarden die
nog nooit naar een gevecht zijn geweest.
Wetenschap
Over het bevechten van de stier zijn
ontelbare boeken geschreven. In Spanje
wordt het dan ook als een wetenschap
.beschouwd, de tauromaquia. De stier is
altijd een object van verering en bestrij
ding geweest. Dat bewijzen onder meer
talrijke rotstekeningen. Op Kreta wie
kent niet het verhaal van de minotaurus!
in Egypte, in Mesopotamië en later
ook in het klassieke Rome was de aan
bidding van de stier een wijdverbreide
godsdienst, beter bekend als de Mithras-
dienst. Aan het stierebloed, dat rijkelijk
vloeide, werd kracht, vruchtbaarheid en
onsterfelijkheid toegeschreven.
Het stieregevecht gaat eveneens vele
eeuwen terug. Van Julius Caesar wordt
gezegd dat hij te paard met een stier ge
vochten heeft en ook Karei V vond het
een passende uitdaging. Het was tot en
met de achttiende eeuw vooral een aris
tocratische bezigheid. Alle belangrijke
feesten, zoals kroningen, huwelijken en
vredes in Spanje werden met een stiere
gevecht opgeluisterd en het waren de
edelen, die zich met het fokken van
vechtstieren bezighielden op hun uitge
strekte landerijen.
Ook toen al bestonden er bezwaren te
gen het stierevechten. Isabella van Casti-
lië, die de geschiedenis is ingegaan als de
financierster van de reizen van Colum
bus, had er een gruwelijke hekel aan en
wist paus Gregorius V zo ver te krijgen,
dat hij het stierevechten verbood en
stierevechters in de kerkelijke ban wer
Een schrale troost. Vooralsnog zullen de
stieren zich moeten verzoenen met het
idee dat ze vier jaar lang ongestoord kun
nen doorbrengen op de fraaie weide
gronden van Andalusië en Madrid, tot
dat zij de 400 kilo hebben bereikt. Ver
volgens wacht hun het olé-geroep, trom
petgeschal en applaus, waarmee de
'meest dodelijke kunstuiting ter wereld'
wordt begeleid. En wat valt er voor een
stier eigenlijk te klagen? meent menig
Spanjaard: Is de dood in de vooravond
toch niet verre te prefereren boven 'een
ordinaire rit naar het abattoir?
Het stieregevecht verloopt overal in
Spanje op dezelfde, punctuele manier.
De corrida wordt meestal klokslag zes
uur 's avonds geopend met een op
tocht, de paseillo, geleid door de alguaci-
lillosceremoniemeesters te paard, ge
kleed in een zestiende eeuws kostuum.
Het arena-orkest begeleidt deze optocht
met de Spaanse nationale dans, de 'paso-
doble'. Achter de alguacilillos volgen de
stierevechters in rijen van drie, met hun
assistenten, de banderilleros en de op
een paard gezeten picadores. De stoet
wordt gesloten door het lager personeel,
bestaande uit de paardeverzorgers (mo-
nosabios), de begeleiders van de
muilezels, die de dode stieren wegslepen
(mulilleros) en de aanharkers van de ring,
de arerenos.
Drie is een symbolisch getal bij het
stierevechten. Er zijn drie toreros, zes
stieren, drie banderilleros, en het ge
vecht valt uiteen in drie delen. Het begin
wordt aangegeven door de presidente
die met zijn witte zakdoek opdracht
geeft om de stier in de arena te laten. De
stierevechter en zijn assistenten begin
nen onmiddellijk met het aftasten van de
stier om te bepalen wat zijn snelheid, zijn
geaardheid en zijn vechtlust zijn. Hierbij
probeert de torero veronica's te maken,
een reeks van sierlijke passen en wen
dingen met de muleta, waarmee hij de
stier naar het centrum van de ring leidt.
Dit is het gedeelte, waarbij het publiek
met "olé's" zijn instemming betuigt met
de vaardigheden van de torero.
Dan is het de beurt aan de picadores,
die op een teken van el presidente onder
trompetgeschal de arena binnenrijden.
Hun aandeel is het minst populair. Bijna
altijd heeft de picador het zwaar te ver
duren van de aficionados op de goedko
pe eerste rijen. Groot is de hilariteit, wan
neer de stier erin slaagt paard en picador
tegen de grond te krijgen, hoewel het zel
den voorkomt dat ze daarbij gewond ra
ken, aangezien ze goed beschermd zijn.
Als het bloed flink uit de rug van de stier
stroomt, mag de picador de arena weer
verlaten en kan het tweede deel begin
nen. Dat is het plaatsen van de banderil-
las op de rug van de stier. Dit wordt alge
meen als het meest sierlijke deel van de
corrida beschouwd.
Meedogenloos
Ten slotte kan de stier gedood worden.
Eerst wordt hij nog verder afgemat en
uitgedaagd, waarbij de torero het pu
bliek op zijn hand kan krijgen door pas
sen en bewegingen te maken, die voor de
kenners een bepaalde betekenis en waar
de hebben. Maai; na zo'n tien minuten
moet hij zelf besluiten om er een einde
aan te maken en dat einde wordt de fae-
na genoemd. De torero manoeuvreert
hierbij de stier in een zodanige positie,
dat hij zijn zwaard tussen de schouder
bladen kan plaatsen.
Jammer genoeg voor het publiek, de
torero en zeker voor de stier lukt dat lang
niet altijd de eerste keer. Soms komt het
voor, dat de torero zijn pogingen een vijf
tal keer moet herhalen en zelfs dan moet
hij nog vaak van zijn descabello gebruik
maken een korter zwaard met een
scherpe punt dat in het achterhoofd
van de stier moet worden gestoken. Als
zelfs dat niet goed gebeurt, is het publiek
meedogenloos. Langdurig gefluit en zit
kussentjes vallen de torero ten deel, ter
wijl de 'toro bravo' als hij een goed ge
vecht heeft geleverd op applaus wordt
getracteerd.
Bij een goed gevecht kan de torero op
applaus rekenen, mag hij een rondgang
door de ring maken en kan de president
op verzoek van het publiek hem met
een of beide oren van de gedode stier be
lonen. De Spaanse kranten houden dat
bij en elke week verschijnt er een topsco-
rerslijst wie de meeste 'oren' heeft be
haald. Het absolute hoogtepunt voor een
torero is als hij door de aficionados op de
schouders door de hoofdpoort van de
arena wordt gedragen.
De stier daarentegen moet volstaan
met het applaus, als hij dood uit de arena
wordt gesleept. Een slechte stier wordt
met boegeroep en gefluit uitgeleide ge
daan naar het kleine abattoir achter elke
arena. Het komt slechts zelden voor dat
een stier wordt gespaard. Dat is alleen
maar het geval in zogenaamde ganade-
ros-competities, waarbij de stieren van
zes verschillende fokkers beoordeeld
worden. Als het publiek en de jury van
mening zijn, dat een bepaalde stier erg
goed is, kan hij pardon krijgen en mag hij
als fokstier verder leven. Maar nogmaals,
dat gebeurt slechts zelden.
standers van het stierevechten bereid
om op de Plaza Las Ventas te demonstre-
Marteling
Toch geeft de Spaanse Associatie voor
de Verdediging van het Dier (ADDA) het
niet op. De vice-voorzitster van deze as
sociatie, Consuela Polo Delgado, is on
langs een nieuwe actie begonnen om het
Europese parlement te bewegen meer
druk op de regering-Gonzalez uit te oefe
nen. Zij heeft zich via de televisie tot de
Italianen gericht om Spanje te boycot
ten, zolang het stierevechten niet is ver
boden: "Boycot de Wereldexpo in Sevil-
la en de Olympische Spelen in Barcelo
na", hield ze de Italianen voor, "want het
is premier Felipe Gonzalez zelf die deze
gelegaliseerde marteling van dieren on
dersteunt".
Polo Delgado heeft ook in een privé-
audiëntie een beroep gedaan op paus Jo
hannes Paulus II om zich in te zetten
voor een verbod op het stierevechten. De
paus zou haar hebben toegezegd brieven
te schrijven naar geestelijken die corri
da's organiseren om liefdadigheidspro
jecten te financieren. Het past, vindt de
vice-voorzitster van de ADDA, de kerk
niet wreedheden te tolereren, die verge
leken kunnen worden met de ergste gru-
welijkdaden uit de Inquisitie-tijd.
Toch is het nog maar de vraag of de
druk vanuit de andere EG-landen veel
uit zal halen. Euro-parlementariër Anto
nio Navarro van de rechtse Partido Po
pular: "De 44 Spaanse afgevaardigden in
het Europarlement zijn het slechts over
één ding volledig eens en dat is dat
stierevechten een Spaanse aangelegen
heid is, waarmee het Europarlement
niets van doen heeft".
Dat menen ook de Spaanse socialisten,
die sinds 1982 de absolute meerderheid
in het nationale parlement hebben en er
niets voor voelen om het stierevechten te
verbieden. Het enige dat de regering-
Gonzalez heeft gedaan, is het voorberei
den van een nieuwe wet op het
stierevechten, maar deze wet zal slechts
een stroomlijning van de corrida inhou
den.
Het is dus aan de stieren zelf om voor
hun eigen zaak op te komen. Dat kunnen
ze doen door zo goed mogelijk partij bie
den en de torero op de horens te nemen.
Dat lukt hen regelmatig. Per jaar komen
er minstens 10 personen toeschou
wers, fokkers, amateurs en gevestigde
torero's om het leven; in de arena's of
tijdens de populaire encierros, tijdens
welke tientallen stieren door de straten
worden gedreven.
den gedaan. Maar de zoon van Karei V,
de godvruchtige Filips II, slaagde erin
die ex-communicatie van stierevechters
weer ongedaan te maken, want in zijn
ogen waren ketterse Hollandse calvinis
ten schadelijker voor de schepping van
God dan de adelijke toreros van de ze
ventiende eeuw.
Pas in de achttiende eeuw verdween
de belangstelling van de Spaanse adel
voor het stierevechten, nadat Filips V
van Anjou zijn edelen had verboden om
nog langer hun levens te riskeren met het
bevechten van stieren. Het gevolg daar
van was dat het gewone volk zich er voor
ging interesseren, niet meer te paard,
maar te voet.
Romero
Het was Francisco Romero en diens
kleinzoon Pedro Romero die het moder
ne stieregevecht gestalte hebben gege
ven. Francisco Romero, een timmerman
uit het Andalusische Ronda, wordt de
eerste professionele torero genoemd en
de arena van zijn geboorteplaats Ronda
is de oudste van het land. Van zijn klein
zoon Pedro wordt gezegd, dat hij tussen
1771 en 1799 meer dan 5500 stieren heeft
gedood, slechts gewapend met een mule
ta (de bekende 'rode' doek, die niet rood
is) en een zwaard.
De huidige kritiek in Spanje op het
stierevechten concentreert zich met na
me op de kwaliteit ervan. De liefhebbers
van de corrida en dat zijn er alleen al in
Spanje meer dan 20 miljoen menen dat
de stieren die nu in de ring worden ge
bracht van inferieure kwaliteit zijn. Het
aantal stieren dat al in de beginfase van
de corrida moet worden afgevoerd van
wege slechte gewrichten, geringe vecht
lust of een zwak gestel, is opvallend
groot. Menige stier in de ring maakt de
indruk zich met het onvermijdelijke ver
zoend te hebben, lang voordat de torero
gereed is voor de executie.
De fokkers zijn zich van die kritiek be
wust, maar er gaat te veel geld om in het
stierevechten om er serieuze consequen
ties aan te verbinden. Een goede stier is
gewild en duur, zo'n 15 a 20.000 gulden.
Het duurt vier jaar yoordat een stier klaar
is voor de corrida. Vanwege de grote
vraag naar stieren wordt er gerommeld
met rassen. Worden er stieren aangebo
den en aangekocht, die eigenlijk recht
streeks naar het abattoir gebracht zou
den moeten worden.
Belangrijker wordt in Spanje de weer
stand tegen het stierevechten van de
kant van de dierenliefhebbers. Maar die
moeten met de handicap leven dat zij
door de aficionados gelijk worden ge
steld met landverraders. Het aantal per
sonen dat zich in Spanje wil inzetten
voor een verbod op de corrida is dan ook
bepaald niet groot. Tijdens de Europese
top in Madrid, precies een jaar geleden,
waren er maar enige honderden tegen-
Het gevecht tussen torero en stier op z'n hoogte- c.q. dieptepunt. De torero
staat op het punt de genadestoot uit te delen. Vrij naar Hemingway recht
vaardigt menige Spanjaard deze handeling als volgt: is de dood in de voor
avond niet verre te prefereren boven een ordinaire rit naar het abattoir?
i in -
Voor inwoners van het Spaanse Pamplona is er geen mooiervolksvermaak dan eens per jaar stieren door de straten te jagen en ze vervolgens te doden.
Overigens gebeurt het omgekeerde ook: tijdens het traditionele volksfeest gebeurt het ook geregeld dat de stier de mens opjaagt en vervolgens doodt.
(foto's GPD)
