Dominee Hegger:9 Ik ben milder geworden'
Mosïimbesmjdenis vraagt meer zorg
Aanklager van RK Kerk met 74 jaar nog steeds actief
ZATERDAG 7 JULI 1990
PAGINA 15
VELP - Hij geldt al jaren als dé aanklager van de Rooms-
Katholieke Kerk. "Ik word daar afgeschilderd als een felle
anti-papist", weet ds. H. J. Hegger uit Velp. Toch hoopt de
74-jarige en nog immer actieve ex-priester dit beeld te door
breken met één van zijn zojuist verschenen boeken, waarin
hij met waardering schrijft over de rk mystici. En, geeft hij
toe, "ik ben milder geworden".
'Wartburg' heet het monumentale,
vrijstaande woonhuis van Hegger
aan de Velpse Boulevard. Genoemd
naar het slot waar de kerkhervor
mer Maarten Luther enige tijd zat
ondergedoken, nadat de kerk van
Rome hem in 1521 vogelvrij had
verklaard. Van Luther is ook het
lied, waarvan de eerste regels boven
de voordeur prijken: 'Een vaste
burcht is onze God, een toevlucht
voor de Zijnen'.
De symboliek is duidelijk: jaren
achtereen vormde ook deze Wart
burg een toevluchtsoord voor ex-re
ligieuzen, afkomstig uit diverse Eu
ropese landen. Als directeur van de
speciaal daarvoor opgerichte stich
ting 'In de Rechte Straat' ving Heg
ger een kleine tweehonderd pries
ters en kloosterlingen op die, net als
hijzelf, 'om des gewetens wille' de
RK Kerk hadden verlaten.
Maar die concrete hulp is 'heel
wat minder' geworden. De laatste
priester die de Wartburg aandeed,
vertrok driejaar geleden. Sindsdien
delen de Heggers het huis met een
paar studenten. Was indertijd zelfs
het gerenomeerde Times Magazine
geïnteresseerd in Heggers activitei
ten, de internationale bekendheid is
de laatste jaren een stuk minder.
"Wij hebben ook elk jaar moeite om
de nodige fondsen bij elkaar te krij
gen", aldus Hegger, die later deze
maand op een internationaal con
gres van ex-priesters in Londen
meer bekendheid aan de (zijn) zaak
hoopt'te geven.
Overigens is de Spaanse editie
van het blad van de stichting nog al
tijd goed voor zo'n dertienduizend
exemplaren; in Nederland is dat
niet meer dan zevenduizend. "Uit
Nederland hebben wij ook nooit
veel ex-priesters gehad. Dat komt
misschien ook omdat een profeet
nooit in zijn vaderland wordt geë-
eerd", glimlacht Hegger.
Serieus vervolgt hij: "Het kerke
lijk klimaat is hier ook heel anders.
In de RK Kerk is voor mij gewaar
schuwd. Dat is ook volkomen be
grijpelijk. Iedereen probeert bij het
in stand houden van de eigen groep,
de tegenstander zo zwart mogelijk
af te schilderen", tot zijn verrassing
heeft hij onlangs wel voor het eerst
een journaliste van het behoudende
Katholiek Nieuwsblad te woord
mogen staan.
Bestseller
Tientallen boeken en brochures zijn
van de hand van de voormalige pa
ter redemptorist verschenen. Het
autobiografische 'Mijn weg naar het
licht' (1957) is evenals het scherpe
'Moeder, ik klaag u aan' (1958), een
bestseller geworden. In de RK Kerk
van die dagen echter, vormde het
openhartige verhaal van pater Ar
mando, die in 1948 in Brazilië "ach
ter het Purperen Gordijn van de
Roomse hiërarchische macht" van
daan kwam, voor velen verboden
lectuur. -
Hegger, in die bewuste periode
docent wijsbegeerte aan een groot
seminarie in Tietê, maakte zijn ei
gen mini-Reformatie mee. Net als
de reformatoren eeuwen eerder
hadden gedaan, ontworstelde hij
zich aan de dogma's van Rome met
de oude adagia Sola Fide, en Sola
Gratia: alleen geloof, alleen 'gena
de. "Het was ontzaggelijk bevrij
dend te ontdekken dat Christus al
les al heeft volbracht".
De naam van de stichting, die
Hegger tien jaar later oprichtte, her
innert aan de plaats waar de apostel
Paulus was op het moment dat hij
de Heilige Geest kreeg. Toen Heg
ger op dit bijbelgedeelte werd ge
wezen, in een overigens vermanen
de brief van de pastoor uit zijn ge
boortedorp Lomm, drong het plot
seling tot hem door dat de kleerma
ker waar hij zijn toog voor de laatste
maal uitdeed in de Rua Direita van
Sao Paulo was gevestigd: de Rechte
Straat.
De kleermaker zelf heette Do Espi-
rito Santo: Van de Heilige Geest...
Met de stichting stelt Hegger zich
ten doel 'rooms-katholieken met
het Evangelie bekend te maken' en
over het rooms-katholicisme voor
lichting te geven aan niet-katholie-
ken. Ook internationaal. In die ruim
dertig jaar schreef hij tientallen boe
ken en brochures voor het 'getui
gende gesprek met Rome'.
Titels als 'Onrecht in de naam van
Christus' spreken boekdelen. "Ik
ben milder geworden", zegt de pre
dikant. Het zojuist verschenen
boekje 'Bijbelse elementen bij
rooms-katholieke .mystici' is daar
van een mooie demonstratie. De Re
formatie is in een eenzijdige reactie
op Rome doorgeschoten in de afwij
zing van het mystieke, betoogt Heg
ger daarin.
Verdoemenis
Hegger: "Ik heb nog steeds dezefde
overtuiging als in 'Moeder, ik klaag
u aan', maar ik spreek die nu voor
zichtiger uit". En: 'Er komt hier bij
voorbeeld regelmatig een priester,
die volkomen reformatorisch
denkt, maar niet met de RK Kerk
wil breken. Wij bidden samen en
doen bijbelstudie en ik probeer
hem daarbij niet uit de kerk te ha
len. Dat isniet mijn taak, wel om het
Evangelie te verkondigen". Dat is
wel anders geweest, geeft hij toe.
"Ik was vroeger veel scherper: het
staat in het Woord, punt uit!"
"Ik heb veel meer leren relative
ren", zegt de ex-priester, van wie vo
rige maand eveneens het boek 'Oog
in oog met jezelf verscheen, met als
ondertitel: 'De geschiedenis van 47
jaar zelfontleding'. In dit boek geeft
Hegger zich 'psychisch bloot'; hij
beschrijft hoe hij na een langdurige
overspanning als studerende frater,
via een intensieve zelfanalyse zijn
evenwicht hervond.
Hegger wil met dit boek anderen
helpen zich te bevrijden van de ti
rannie van in het onderbewustzijn
r hun belangen opkomt.
Ds. Hegger: "Ik was vroeger veel scherper: het staat in het Woord, punt uit!" (foto Henk Rodrigo)
weggedrukte gevoelens. Zelf heeft RK Kerk. Maar hel, dood en verdoe- waren voor Hegger benauwend,
hij nog vele jaren lang geleden on- menis waren voor mij heel beklem- "Vroeger was het zo dat alles op het
der grote angsten. "Ik ben opge- mend. Zelfhebikhetooknogzoge- seksuele vlak een doodzonde was.
groeid met een ontzettende angst preekt". Dus zelfs wanneer je als seminarist
voor de hel. Ik moet daarbij wel zeg- De doodzonden, die je ook als onbedoeld er even aan dacht hoe
gen dat het nu heel anders is in de kloosterling zo makkelijk bedreef, het zou zijn om getrouwd te zijn, en
je had er even 'behagen' in, boeps...
dan deed je al een doodzonde en
ging je naar de hel!" De ex-priester:
"Voor mij was het Evangelie ook
een psyschologische bevrijding".
De zelfanalyse, die hij dagelijks
drie uur lang beoefende, is voor
Hegger van grote waarde geweest.
"Het is er ook de reden van geweest
dat ik in Brazilië de kracht kreeg om
met de RK Kerk te breken. Anders
had ik het nooit gedurfd".
Twijfelaar
Hij beseft dat anderen misschien
wat vreemd tegen zoiets als de ont
leding van de eigen ziel aan zullen
kijken, maar hij is er van overtuigd
dat het van belang is om het eigen
onderbewustzijn te leren kennen.
"Het speelt bijvoorbeeld ook mee in
kerkelijke twisten. Mensen hebben
(daarbij vaak niet meer in de gaten
waar het om gaat. Vaak is het niet
meer dan: onze voetbalclub moet
winnen. Daarom is het belangrijk
om bij jezelf te rade te gaan en te
vragen: wat drijft mij nu eigenlijk?"
Heggers eigen kerkelijke weg is
ook na zijn breuk met de RK Kerk
niet vlekkeloos verlopen. Geruime
tijd was hij gereformeerd, maar in
1980 verscheen het boekje 'Zij is
mijn bruid', waarin hij zijn keuze
voor een 'huisgemeente' motiveer
de. Inmiddels is hy al weer jaren lid
van de behoudende Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk. Het
heeft hem de image van een kerke
lijke zwerfsteen, of, minder vrien
delijk, twijfelaar opgeleverd.
Daarmee geconfronteerd vertelt
Hegger dat toen hij in 1948 de stap
zette, hij via gereformeerde vrien
den uit Nederland die hij in Brazilië
had ontmoet, als vanzelf bij de Ge
reformeerde Kerken terecht kwam.
Over de verschilpunten tussen deze
en andere kerken wist hij nauwe
lijks iets.
Als vanzelf aanvaardde hij ook
het beginsel van de kerkelijke af
scheiding (breken met een kerk
waarin de zuiverè leer niet meer
wordt verkondigd), zoals dat toen in
de Gereformeerde Kerken gehul
digd werd. Juist door dit beginsel
meende Hegger dan ook later te
moeten breken met deze kerken,
toen daarin de vrijzinnigheid vol
gens hem intussen te veel ruimte
had gekregen. "Ik heb daar wel ze
ven jaar over gedaan".
In zijn boek 'Zij is Myn bruid', dat
Hegger daarna publiceerde, zette
hij uiteen dat het hem op dat mo
ment onmogelijk was om een keuze
te maken uit dat vele protestantse 1
kerken. Wel pleitte hij voor de mo
gelijkheid van het samenkomen in
een huisgemeente, die echter geen
eigen kerkinstituut zou mogen zijn,
maar deel zou moeten uitmaken
van de éne plaatselijke kerk. Mar de
vraag was: welke kerk?
Hegger kwam op den duur tot de
overtuiging dat "de kerk is geba
seerd op Gods verbond en niet op
een door mensen gemaakte en door
mensen gehandhaafde belijdenis".
"De kerk is Gods werk", meent hij.
Hij koos daarop voor een lidmaat
schap van de Hervormde Kerk (na
de RK Kerk de oudste van Neder
land), terwijl hij ook lid werd van de
behoudende Gereformeerde Bond
binnen die kerk.
Onfeilbaarheid
De predikant geeft toe dat hij vol
gens het door hem aanvaarde begin
sel 'God blijft trouw aan Zijn ver
bond, dus ook aan de kerk als Zijn
volk', terug zou moeten keren tot de
RK Kerk. "Maar", vervolgt hij, "dat
is onmogelijk, omdat het Concilie
van Trente (dat in de zestiende
eeuw plaatsvond, red.) de vervloe
king heeft uitgesproken over hen
die belijden dat de mens slechts be
houden wordt door genade en ge
loof in Christus alleen".
Nee, Hegger vindt het niet kin
derachtig om op zulke oude beslui
ten terug te blijven komen. "De
paus heeft die uitspraken ex cathe
dra gedaan en ze worden daarom
als onfeilbaar beschouwd en gelden
nu nog. Alles zou anders komen te
liggen, wanneer Rome die vervloe
kingen zou herroepen", aldus Heg
ger.
Van zijn uittreding heeft hij nooit
spijt gehad. "Wat ben ik een ander
mens geworden!", klinkt de ver
zuchting in 'Mijn weg naar het
licht', wanneer de ex-priester onder
meer verwijst naar zijn grote gezin.
Over zijn kerkelijke gang zegt hij
wel: "Ik ben erg langzaam. Voor je
een ingrijpende stap zet, moet iets
goed gerijpt zijn. Maar nu vraag ik
me wel af: was het uittreden uit de
Gereformeerde Kerken nodig ge
weest?"
Aan stoppen met werken denkt
hij nog niet, hoewel sommigen dat
wel meenden te kunnen opmaken
uit het orgaan van In de Rechte
Straat van vorige maand. Zijn rech
terhand en opvolger, de Belgische
ex-priester T. Vanhuysse, is nog
volop betrokken bij evangelisatie
activiteiten in zijn vaderland. "Dat
wil hij nog zo lang mogelijk blijven
doen, en ik ga daarom nog gewoon
door". En alsof hij dat wil bewijzen
heeft hij net het manuscript van al
weer een nieuw boek, over de doop,
op de bus gedaan...
Bijbelse elementen bij rooms-katho
lieke mystici is uitgegeven door Kok in
Kampen, 14 gulden 75.
Oog in oog met jezelf; De geschiedenis
van 47 jaar zelfontleding kost 21 gulden
90 en werd uitgegeven door het Boe
kencentrum in Den Haag.
Het bock over de doop zal verschijnen
bij Groen in Leiden.
LEIDEN Besnijdenissen
door traditionele moslimbesnij-
ders, die daarnaast vaak ook
kapper of tandarts zijn, verlo
pen niet altijd probleemloos.
Maar het is niet gegarandeerd
dat de ingreep in het ziekenhuis
wèl zonder complicaties ge
beurt. Daardoor staan medici
sceptisch tegenover besnijders
en moslimouders tegenover art
sen. Structurering van deze
praktijk is daarom dringend ge
wenst.
Deze aanbeveling wordt gedaan in
het boekje 'Moslimbesnijdenissen
in Nederland', een inventariserend
onderzoek van de hand van drs. C.
B. M. Hoffer, dat gisteren in Leiden
werd aangeboden aan dr. J. Ver-
hoeff, hoofddirecteur gezondheids
zorg van het Ministerie van WVC.
Het kleinschalige onderzoek, dat
een half jaar geleden plaatsvond,
werd verricht na het overleg dat al
in 1985 op gang kwam tussen WVC,
de hoofdinspectie van de volksge
zondheid en verschillende islami
tische organisaties. Gezamenlijk
kwam men uiteindelijk tot de con
clusie dat het nodig was meer dui
delijkheid te krijgen over de mos
limbesnijdenissen in ons land.
Iedere islamitische man laat zich
besnijden naar het profetisch voor
beeld sunnahHoffer, die zijn on
derzoek hield onder verantwoorde
lijkheid van het onderzoeksinsti
tuut Lidesco van de Leidse univer
siteit, komt tot de conclusie dat het
gelovige moslimouders erg moeilijk
wordt gemaakt om een keuze te ma
ken uit het zeer gevarieerde aanbod.
Niet netjes
Ouders die met hun zoon naar het
ziekenhuis gaan waarbij ze weer
kunnen kiezen tussen een meer
daagse klinische behandeling (on
der narcose), een dagbehandeling
en een poliklinische besnijdenis
(plaatselijk verdoofd) zijn lang
niet altijd tevreden over de aan
dacht die het religieuze aspect
krijgt. Want dat staat bij hen voor
op; de hygiëne (ook ten dele weer
geestelijk) komt op de tweede
plaats.
Overigens zijn ook medici niet
goed te spreken over de manier
waarop de besnijdenissen in het zie
kenhuis plaatsvinden. Zoals één
van hen tegen Hoffer zei: "Dikwijls
wordt het niet netjes gedaan, noch
in religieus noch in medisch op
zicht. Men laat het vaak aan de jong
ste assistenten over". Bovendien
wordt geconstateerd dat het specia
listen soms aan de nodige kennis
ontbreekt.
De financiën spelen soms ook een
rol. Een besnijder (hoeveel er in ons
land zijn is niet bekend) is in de re
gel een stuk goedkoper dan de in
greep in het ziekenhuis. De eigen
man doet het soms al voor 25 gul
den, terwijl veel verzekeraars een
besnijdenis (of, in hun taal, circum
cisie) hooguit willen vergoeden
deze om medische rede-
nodig is. Voor 'culturele circ-
wordt vaak geen geld uit
gekeerd.
Om dergelijke redenen wordt in
'Moslimbesnijdenissen in Neder
land' een lans gebroken voor een
raad die opkomt voor de belangen
van de sterk versplinterde moslim
wereld. Eerder dit jaar werd deze
suggestie al gedaan door de Leidse
univeritaire docenten W. A. R. Sha-
did en dr. P. S. van Koningsveld
(respectievelijk begeleider en exter
ne deskundige bij dit onderzoek) in
hun boek 'Moslims in Nederland'.
De praktijk in de joodse gemeen
schap leert dat de voorgestelde
structurering op dit gebied haal
baar is, vooral via voorlichting aan
ouders en artsen en een eventuele
opleiding voor besnijders.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogt, kerk 10 kand Ver-
weij, 11.45 oec studenteridienst, 7 evensong
ds Alblas; Marekerk 10 ds Bogaard Katwijk, 5
ds Abma Gouda; Maranathak. (L. Morsweg) 10
ds Bouhuys; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 10 ds Al
blas; Bethlehemkerk (Driftstr.) 10 ds Hortensi-
us; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds V
Hunnik, 5 dr Vd Zwaan; Vredesk. (Burggra-
venl.) 10 ds Nauta; Waalse kerk (Breestr.)
10.30 pasteur Harmeijer Breda; 'Stevenshof
(rk kerk Haagse Schouw) 11 kand V Eek. Acad.
Ziekenhuis 10 pater V Haasteren. Diakones-
senhuis elke za 10.30 rk. dienst, en 10.30 ds
Keuning Noordwijk. Endegeest zie Oegst-
geest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) geen dienst; Oude Vest
zie Hoogl. kerk; Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. zie herv. gem.; verzorgingstehuis
Groenhoven 10 ds Verdoorn; Merenwijk zie
herv. gemeente. Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10
ds Simpelaar, 5 ds Houtman. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 9.30 en 5 ds Den Hertog. Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in
Ned. (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok-
horstk. Pieterskerkstr.) 10 ds Brüsewitz. Bap
tistengemeente (aula 'Nieuweroord', Rijnsbur-
gerweg 124) 10ds Agtereek. Evang. Gemeen
schap (Middelstegr. 3) 9 en 10.30 ev Smit.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. (Bethlehems-
kerk Lammermarkt) 10 ev Zijlstra. Pinkster-
gem. (O. Vest 13) 10 ev Tan. Leger des Heils
(hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en 4.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4,
wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ontmoe
ting', Noordhofland V.schoten)elke za 10 tot
11 bijbelstudie. 11 tot 12 predikatie. Christelij
ke Wetenschap (Steensch 6) 10.30. Kerk van
J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen (Brahmsl.)
10.11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) za
7. Rooms-Kath. K. Haagweg za 7. zo 10.30;
Herensingel za 7. zo 9.30 en 11Rijndijk (Ste
venshof) za 7, zo 9.30; Steenschuur za 7, zo
8.30,10,11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerkade za
7, zo 9.30 en 11Lammenschansweg'za 7, zo
10; Haarl.straat za 7, zo 10 30 en 12.15; Me
renwijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeter-
woude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 hr Hoffenaar
Voorhout
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30,7 ds De
Haan. Geref. Kerk 9.30 ds Wilschut, 6.30 ds V
Wijngaarden. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30.
Rk Kerk za 7. zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds Jonkman; Kruiskerk 9.30 ds
't Hooft; Opstandingskerk 9.30 ds Ommering
ha; G. Herderkerk 10 en 6.30 ds Nieuwenhuis
ha; De Bron 9 ds Delhaas, 10.30 ds Bogers,
6.30 ds Mulder ha; Ashram (Marsdiep) 10 ds
Mulder ha; Oudshoornse kerk 10 ds Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds Ouwendijk,
6.30 ds V Laar Reeuwijk. Geref. Kerk Mar.kerk
9.30 ds V Wijngaarden. 6.30 ds 't Hooft; Salv-
.kerk 9.30 ds De Zeeuw Leiden, 5 ds V Achter
berg Leiden jeugdd. Geref. K. Vrijg. (school
Bospark, Beatrixl. 4) 9.30, 2.30. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 hr Scholma, 6.30
ds Arnold Zoetermeer. Chr. Geref. Kerk (Grij-
pensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij. Oud-Ge-
ref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds Koekkoek.
Bapt.gem. Noord (school Kalkovenw. 62) 10 hr
V Gemeren. Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr.
Hendrikstr. 54) 10 hr Vd Hoorn. Bapt.gem. Ich-
thus (aula mavo H. Dunantweg 1) 10 hr Faber,
6.30 hr Lourens. Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v.
Burenlaan 15) 10. Chrislengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan)
geen opgave. Leger des H. (Zonneweg 3) 10
en 7 (laatste zondag van de maand 5 u.). Re-
monstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) geen
dienst. Rk Kerk: Bonifaciusk. za 7, zo 9.45 en
11.30; Piusk. za 7. zo 9 en 10.30; De Bron za 7,
zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6. Geref-
./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Schweit-
zerstr.-Bernhardstr.) 10 ds Végh. Geref. Gem.
9.30 en 6 ds V Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds V Dijk Tholen, 6 30 ds Vd Scheur. Salv.kerk
9.30 en 6.30 ds Terlouw; Bethl.kerk (Nieuwer-
brug) 9.30 ds Vd Scheur, 6.30 kand De Lange
Linschoten. Geref. Kerk 10 en 6.30. Geref. K.
Vrijg. (Ichthusk.) 9:30 ds Houtman, 4.30 ds
Simpelaar. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10
en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds V
Drenth Ede. 6.30 ds Buitenhuis; De Stek 9.30
ds Jansen. Geref. Kerk 9.30 ds Builenhuis,
6.30 zie herv kerk. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds Le-
endertse Den Haag, 5 ds Buijs Veenendaal.
Geref. Gem. 9.30 en 6. Volle Evang.gemeente
'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) geen opgave.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9 kand Schen-
derling Alphen, 6.30 kand v Duyvenbode Kat
wijk. Geref. Kerk 10.30 ds Bovenberg Leiden, 5
ds Baas Sassenheim. Rk Kerk: dorp za 7, zo
10 en 11.30; Anker za 7, zo 10.30; Rijndijk zo 9.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref kerk. Geref.
Kerk ('Hoeksteen') 10 ds Hofland. Parkwijk 7
ds Hofland gez dienst. Chr. Geref. Kerk 10 en 7
ds V Langevelde. Rk Kerk: Mart. za 7, zo 9 en
11; Jozefk. za 7, zo 10.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 kand Tieman
Leiden. Rk Kerk za 7, zo 9.15.
t)E KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds Korenhofl
Heemstede ha. Rk Kerk za 7. zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds Kattenberg Leiden, 6 ds De
Graaf; Ontm.kerk 10 ds De Graaf, 6.30 hr V
Roon Zeist. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-
college) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30
ds Mink, 6.30 ds Biewinga Sassenheim. Rk
Kerk za 7, zo 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Vroegindeweij, 6 ds Ten Voorde; O. Kerk 10 ds
Stam, 6 ds Volk; Ichthusk. 10 ds Sjollema, ds
Vd Berg; Pniëlk. 9.30 ds Vd Berg, 6 ds Stam;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 ds Christ, 6 ds
Vroegindeweij. Overduin 2.15 hr Bergman.
Herv. Gem. 'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds
Westra-Franke Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds V
Breevoort, 5 ds Mink; Triumfatork. 9.30 ds Bie
winga. 5 zie Vredeskerk. Geref. K. Vrijg. 9.30
ds Grutter, 5 30 ds Heida. Ned. Geref. K. (aula'
Bestevaer-mavo) 9.30 en 7 ds Zwarts. Chr.
Geref. K. 10 en 5 ds Veenendaal. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds Vd Belt. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5, do 7.30 ds Ha-
rinck. Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh.
baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr Bakker
Heverlee. Soefi (Zuidduinweg) elke 1e en 3e
zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Hen/. Gem. 10
ds Tielkemeijer, 7 zie geref kerk. Geref. Kerk
10 ds Vd Lugt, 7 ds Tielkemeijer.
LEIDERDORP- Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds Sierat. 6.30 ds Vd Born; Schep-
pingsk. 10 ds Vd Born. Leythenrode 10.30 pa
ter Poelma. Elis.-ziekenhuis 10 rector. Vijftig-
schild. Geref. Gemeente Leiden eo (kerkgeb.
Hoofdstr. 73) 10 en 4.30 ds Boogaard. Bapt
.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr Salverda. Rk
Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds de Graaff,
camping De Drecht 10.30 hr Broek. Geref.
Kerk 9.30 en 7 ds Vd Kooi. Rk Kerk za 7, zo
9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds De Gel
der, 7 ds Verdijk; Pauluskerk 10 ds Verdijk. Ge
ref. Kerk 10 ds Boswijk. Geref. K. Vrijg. (Prin-
sessestr. 19 en 4.30 ds Geersing. Ned. Geref.
Kerk (Salvatori) 10. 5 ds Zwarts Katwijk. Chr.
Geref. Kerk 10 en 7 ds V Dijken. Geref. Gem.
10 en 4 ds Den Boer. woe 3 ds Boogaard be
vestiging ds Tanis. Evangeliegemeente (Hee-
reweg 52a) 9.30. Rk Kerk: Agathakerk za 7, zo
10.30; Poelpolder za 7, zo 10.30; Mariakerk za
7, zo 9 en 10.15; Engelbew. za 7. zo 10.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds V
Mourik. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds Rang. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 2.15. Remonstr. Gem. 10
drs V Woerden-Surink Gouda. Evang. gem.
(ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12
nam. Rk Kerk za 7, zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds V 't Kruis,
6.30 ds De Graaff. Geref. Kerk 9.30 ds Baane,
7 ds Végh. Rk Kerk za 7. zo 9 en 11
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds V 1 Hof
Woubrugge, 7 ds Wagter Rijnsburg. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
4.30. Rk Kerk za 7. zo 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7. Geref. Kerk
(W. Verlaat) 10. Rk kerk za 7, zo 9 en 10.30.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 en 7 ds Vd Lee; Hoofdstr.
(Zee) 10 ds Steegman Ridderkerk; De Rank
(Golfbaan) 10 ds V Eijk Gouda. Geref. Kerk
Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 en 7 ds Mondeel; Vin-
kenl. (Binnen) 10 mr Vreugdenhil Koudekerk.
Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11 kand Vd Waal
Nieuwerkerk. "Sole Mio' 9 ds Kuiper. Evang.
centrum 'De Ark' (picképl. 1) 10 hr V Veelen, 7
hr V Duin. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.)
geen dienst. Rk Kerk Zee za 7, zo 10.30; Bin
nen za 7. zo 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds Schol-
te; De Zilk 10 geen dienst. Rk Kerk Victork. za
7, zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 9 en 10.30; De
Zilk za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 hr Schot; Pauluskerk 10 ds Schuur
man; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds Vd
Poel Den Haag. Geref. Kerk 10 ds Schuurman.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
9.30 en 4.30. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 en 4 ds Janse. Van Wijckerslooth 4 ds
Hoekstra. Endegeest 10 pater Boshouwers.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk
Kerk Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk za 7. zo 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9 en 10.30 ds Zijl. Geref K. zie herv kerk. Re
monstr. Gem. geen dienst. Rk Kerk za 7, zo 10
en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
za 7, zo 10.30; Petrus-B. za 7, zo 9.30 en
10.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds
Vd Hoeven. Chr. Geref. K. 9.30 en 2.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
ds Smalmg, 5 ds V Niet; Bethelkerk 9.30 ds V
Niel. Geref. Kerk Petrakerk 9.30 ds Cziria, 5 ds
Verschoor; Immanuelkerk 9 en 10.30 ds Ver
schoor. 7 ds Snel; Maranathakerk 9.30 ds
Snel. 5 ds Cziria. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15
ds Grutter. Chr. Geref. K. 10 en 7 ds Hogen-
birk. Evang. Christengem. (aula mavo) 10 ds
Vd Vlugt. Rk Kerk za 7. zo 9.30 en (chr. tuin
bouwschool) 11.
RIJPWETERING: Rk Kerk zo 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 ds Volleb-
regt, 7 ds V Breevoort Katwijk. Geref. Kerk 9,30
ds Bras, 7 zie herv kerk. Chr. Geref. K. 10 en 7
ds Hogenbrink. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17)
10 geen dienst. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds V Mourik. 6.30
ds Heikoop. Geref. Kerk 9 30 en 6 30 ds De
Reus. Rk Kerk Aardam za 7, zo 9 en 12; kerk
Langeraar za 7, zo 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 ds Ten Voor
de. 6.30 zie geref kerk. Geref. Kerk 9.30 ds
Padmos, 6.30 ds Nicolai Schevemngen. Geref.
K. Vrijg. 8.30 ds Geelhoed, 4 ds Heida.
VOORHOUT: Herv./Gerel. Kerkgemeenschap
10 ds De Jong. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11
VOORSCHOTEN: Herv. Gem, Dorpskerk 10
ds Blanken, 7 ds Vd Schoot; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10ds Schaap; 'Rehoboth' (Van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds Koorevaar, 10.30
kand Molenaar. Hulp en Heil-kerk ('Schaken-
bos', Leidschendam) 10 ds Honig. Geref. Kerk
10 ds Ledegang. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan)
10.45 ds Geersing. 4.30. Rk Kerk Laur kerk za
7, zo 11M. Godskerk za 7. zo 9.30. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands. J.
v. Hoof laan 3) 10.15 anglicaanse dienst. Aula-
basisgemeenschap (in 'Onderdak') geen op
gave.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds
Schipaanboord, 5 ds Kunz; Hoeksteen 9.30 ds
Goossen, 6.30 ds Schipaanboord; Bethelk.
9.30 ds V Duijn Krimpen, 5 ds Goossen; Reho-
both-school 9.30 ds Kunz; Imm.kerk 9.30 ds
Vd Steen Rotterdam. Geref. Kerk Kruisk. 10.15
ds V Dalen Den Haag, 5 ds Bongers; Ontm
.kerk 9.30 ds De Moor. Geref. K. Vrijg. (Kruis
kerk) 8.30 ds Tiekstra. 2.45 ds V Benthem.
Chr. Afgesch. Gem. 9 30 en 5 ds Vd Want.
Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en
6.30. Remonstr. Gem. 10 ds V Kakerken
Soest.
WARMOND: Herv. Gem. 10 dr Muis. Rk Kerk
Za 7, zo 9 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds
Steenstra, 4.30 ds Vermaat Maassluis; Kie-
vietk. ('Samen op weg1) 10 ds Janse de Jonge
ha; Messiask. 10 ds Hellendoorn; Dorpscen
trum 9.30 drs V Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10 zie
Messiask, 7 ds Ribberink Rijnsburg. Ned. Prot.
Bond (Kerkdam) 10.30 prof dr Sperna Wei
land. RK Kerk Jozef za 7. zo 9.30 en 11Will,
za 7, zo 9.30 en 11GH za 6, zo 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds Sloof Kat
wijk. 6.30 ds V1 Hof gezamenlijke jeugddienst.
Geref. Kerk 9.30 dr Bade Alphen. 6.30 zie herv
kerk. Ned. Prot. Bond (De Wijk, Schoolstr. 20)
geen opgave. Rk Kerk zo 10.30.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Haan.
Geref. Kerk 9.30 ds Poley, 7 Broek.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan za 7.30, zo 9.30; Chr.
Dienaark. zo 10. Meerburgkerk H. Rijndijk za 7,
zo 10 en 11.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 ds Dub
beldam, 6.30 kand Nieuwenhuizen Nunspeet.
Geref. Kerk 9.30 drs Buikema, 6.30 kand Nieu
wenhuizen Nunspeet. Remonstr. Gem. geen
