Milieubewaking vanuit
een vliegende tuinstoel
Een natuurvijandige reclamestunt
A
'De Camel Trophy is een
een gekunsteld avontuur'
ZATERDAG 30 JUNI 1990
PAGINA 25
Hoofdagent-vlieger Toine Klomp van de gemeentepolitie van
Helmond gaat over een maand de lucht in om het milieu buiten de
bebouwde kom te inspecteren. Met een ultra-licht toestel zal hij
vrijwel dagelijks een vlucht maken boven grond en water om
wantoestanden te signaleren. Crossen op verboden terrein om
maar eens wat te noemen. Of varen in afgesloten natuurgebied.
"Vanuit de lucht kun je prima zien waar plezier- of
beroepsschippers hun afgewerkte olie overboord kieperen".
door Wiebe Pennewaard
Inspectie van het milieu vanuit de lucht.
Binnenkort zal vrijwel dagelijks boven
zuidoost-Brabant een ultra-licht sport
vliegtuigje de grond- en watergebieden
buiten de bebouwde kom controleren.
Het is een primeur van de gemeentepoli
tie van Helmond, waarvoor grote belang
stelling bestaat van de kant van andere
politiekorpsen en milieu-organisaties.
Op 1 augustus gaat het toestel voor het
eerst officieel de lucht in. Het idee is af
komstig van hoofdagent-vlieger Toine
Klomp, die het vliegtuig ook gaat be
mannen. De voormalig zweefvlieger was
goed op de hoogte van de snelle opkomst
van de ultralichte vliegerij. Hij knoopte
de voordelen van deze kistjes, die inclu
sief bemanning en brandstof niet meer
dan 390 kilo mogen wegen, aan de toene
mende zorg voor het milieu, en zijn plan
was geboren.
Ultra-lights doorkruisen tussen de 150
en 300 meter hoogte, met een snelheid
van rond de 70 tot 80 kilometer per uur,
het luchtruim. Meestal zijn ze van onder
en, van boven en aan de zijkanten hele
maal open. "Je zit in een soort tuinstoel
tje op een lichtmetalen buis. Dat maakt
deze vliegtuigjes bij uitstek geschikt
voor inspectie vanuit de lucht", legt
Klomp uit.
Geestdrift
Grinnikend herinnert I. Barnard, be-
leidsadviseur van de Helmondse korps
leiding, zich het ongeloof binnen het bu
reau toen d$ commissaris meedeelde wel
iets te zien in een proef met een ULV -
zoals het toestel in de wandeling wordt
genoemd. "Dat was lachen. Een gemeen
telijk politiekorpsje van 120 man met een
eigen vliegtuig, terwijl verder alleen de
rijkspolitie over vliegtuigen beschikt. En
dan ook nog zo'n raar ding van zeildoek
en draadjes, met een grasmaaimotortje"..
De scepsis in eigen huis sloeg om in
voorzichtige belangstelling naarmate de
plannen verder werden uitgewerkt. Bij
de naderende start heerst er nu zelfs uit
gesproken geestdrift. "Collega's die zich
in de wacht eerst vrolijk maakten, heb
ben zich nu gemeld om ook een vliegop-
leiding te mogen volgen. Want we heb
ben natuurlijk wel meer mensen nodig
die de lucht in kunnen dan alleen piloot
Klomp".
De hoofdagent werd, toen de kogel
eenmaal door de kerk was, van zijn dage
lijkse taken ontheven om bij de ULV-
vliegschool Driessen in Lelystad zijn
brevet te halen. Hij slaagde in nationale
recordtijd voor praktijk en theorie, inclu
sief het bewijs van bekwaamheid voor
radiocommunicatie.
Intussen werd naarstig gezocht naar
een geschikt veldje als .thuishaven voor
het politietoestel. De gemeente Helmond
werkt bereidwillig mee aan het inrichten
van een start- en landingsbaan, die waar
schijnlijk zal worden aangelegd op een
industrieterrein aan de stadsgrens. In af
wachting hiervan zijn Klomp en de tech
nische dienst van het politiekorps te gast
op het nabijgelegen vliegveld Welschap.
Observatie
Wat staat er in het vliegplan, zoals dat
straks op werkdagen gedurende steeds
zo'n twee tot tweeëneenhalf uur boven
de regio zal worden uitgevoerd? De
korpsleiding maakt onderscheid tussen
algemene surveillance en bijzondere op
drachten. Onder de algemene vluchten
zal de observatie van natuurgebieden
vallen.
Barnard: "Het is van de grond af vaak
moeilijk waar te nemen of burgers op
verboden terrein wandelen en crossen,
of in verboden water varen, zeker als dat
middenin een natuurgebied is. Hetzelfde
geldt voor het illegaal dumpen van vuil.
En natuurlijk kun je vanuit de lucht pri
ma zien waar plezier- of beroepsschip
pers hun afgewerkte olie overboord kie
peren".
Tot de gerichte opdrachten behoort
ook de stelselmatige inspectie van stort
plaatsen en autosloperijen, beide al dan
niet onwettig. Klomp: "Je kunt vanaf
enige hoogte heel mooi in de gaten hou
den of gesloten stortterreinen inderdaad
niet meer gebruikt worden'.
Dan zijn er nog de seizoensgebonden
taken. Tegen de winter plegen nogal wat
bezitters van open haarden in oostelijk
Brabant, zoals in alle bosrijke gebieden
van ons land, hun houtvoorraad aan te
vullen met vlijtig, maar illegaal kapwerk.
En in het voorjaar verhuist niet zelden
jonge aanplant uit natuurgebieden naar
de nog wat kale voortuintjes.
Om het een en ander doeltreffend vast
te leggen is het Helmondse vliegtuigje
uitgerust met de nodige extra's. De Sky-
walker, een in ons land populaire twee-
zitter van Westduits fabrikaat, werd van
een verstevigd binnenframe voorzien om
de in verhouding zware motor een wa-
tergekoelde 52 paardekrachten sterke
Rotax plus toebehoren te dragen.
De accessoires bestaan uit een vastge-
monteerde spiegelreflexcamera en een
videorecorder, beide met afstandsbedie
ning en monitoren door de eerste of
tweede piloot te bedienen. Om aan de
wettelijke bepalingen te voldoen ver
wierf Klomp bij de Rijksluchtvaart
dienst een officiële vergunning om
luchtfoto's te mogen maken.
Uitzonderlijk voor een ULV is ook de
complete radio-uitrusting, voor het ver
plichte contact met de verkeerstorens
van de gecontroleerde luchtgebieden bo
ven de regio. Per slot van rekening zal
het Helmondse toestel, in correcte
blauwwitte politiekleuren geschilderd,
zelden alleen in de lucht zijn, met het
vliegveld Eindhoven en verscheidene
militaire bases zo dicht in de buurt.
Vanzelfsprekend is een mobilofoonset
gemonteerd voor mondeling overleg met
de korpsleden op de grond of aan het bu
reau: de vlieger zal eenzelfde kop-tele-
foon-plus-microfoon in zijn helm dragen
als zijn motorcollega's op de weg. Een
stevige accu voorziet alle gerei van de be
nodigde stroom.
Aan boord is verder een megafoon be
schikbaar om verdacht volk op de grond
luid en duidelijk toe te spreken. Tot slot
beschikt de PH-1Y7 over aanmerkelijk
betere (lees: betrouwbaardere) vliegin-
strumenten dan de doorsnee-ultra-light.
Ondanks al deze hulpmiddelen blijft het
maximumgewicht binnen de toegestane
grenzen.
Het motorgeronk moet onder de norm
van 60 decibel blijven. Dit aangename
gebrek aan herrie is goed voor de natuur,
goed voor de burger en vooral goed voor
de vliegende politieman, lacht Klomp.
"Hoe later ze me horen aankomen, hoe
beter".
Risico
Hoe diep moest de commissaris in de
beurs tasten voor deze eerste Nederland
se vliegdienst der gemeentepolitie? Bar
nard: "Nog geen millimeter. De kosten
voor het vliegtuig met alles er op en er
aan bedragen zo'n 60.000 gulden. Daar
naast zullen we een hoofdagent-centra-
list van de normale sterkte moeten afvoe
ren. Maar we hebben goede hoop dat het
ministerie van CRM beide posten ver
goedt".
Is er nu geen gat in de politiebegroting
van Helmond over 1990 wanneer Den
Haag niet-thuis geeft? "Nee hoor. In het
jongste Nationaal Milieu Plan is een flink
bedrag voor milieucontrole uitgetrok
ken. De toezegging is er nog niet zwart
op wit, ze zoeken nog naar een geschikt
hoofdstuk waar dit volkomen nieuwe ex
periment in kan worden onderge
bracht".
Laatste vraagje: hoe groot is het risico
voor een volwassen politieman om in dat
zwaarbeladen geheel van tentdoek en
staaldraden naar beneden te kukelen?
Ultra-lights staan er om bekend dat het
motortje gemakkelijk afslaat, en dan
moet er vanwege de geringe hoogte
nogal snel genoegen worden genomen
met curieuze terreinen voor een nood
landing. Klomp vindt het risico meeval
len. "We hebben een dubbele ontsteking
laten monteren. Maar ook zonder dat
hulpstuk is een ULV niet gevaarlijker
dan een motorfiets". En Barnard vult
aan: "Voorlopig is ons vlipgtuig een stuk
riskanter voor milieuvervuilers dan voor
onze vliegers".
Hoofdagent-vlieger Toine Klomp bij zijn ultra-licht vliegtuigje. Vanaf 1 augustus gaat hij vrijwel dagelijks de lucht in om het Brabantse milieu te inspecteren.
Aandoenlijk, die vier Russische demon
stranten. Twee vrouwen in hun zondagse
kleren en twee wat sjofel geklede man
nen. Tegen de achtergrond van een
adembenemend mooie baai in het Bai-
kalmeer ontrollen ze twee spandoeken:
'Stop Camel Trophy'.
De vier actievoerders hebben over
land 250 lastige kilometers afgelegd om
in het bijna onbewoonde gebied tegen de
internationale expeditie met vierwiel-
aangedreven auto's te protesteren.
"Ich, president Baikal-fund", zegt de
oudste vrouw die een paar woorden over
de grens spreekt. Heel moeizaam maakt
ze duidelijk dat de demonstranten het
principieel onjuist vinden dat het Baikal-
meer, 'een heilige zee', misbruikt wordt
voor sigarettenreclame. De autotocht
door de dichte Taiga-bossen kan uit
milieu-oogpunt evenmin worden goed
gekeurd.
Met hen hebben veel Russen zich op
gewonden over de komst van de Camel-
Trophy naar Siberie. Zelfs een lid van de
Presidentiële Raad van Sovjet-leider
Gorbatsjov, de in Rusland bekende
schrijver en verdediger van het unieke
Baikalmeer. Valentin Rasputin, mengde
zich In de discussies.
Dollars
Het leidde evenwel niet tot het definitief
afblazen van het eerste grote internatio
nale autosport-evenement in ^e Sovjetu
nie. De machthebbers lieten zich verlei
den door de harde dollars en gingen er
daarbij van uit dat de Trophy wel eens
een stimulans kon betekenen voor het
toerisme in Siberië.
Rasputin legde zich ook bij de tocht
neer. De organisatie had hem verteld dat
de auto's gebruik maken van bestaande
paden in de Taiga. De invloedrijke schrij
ver dacht dat de buitenlandse pers wel
licht ook aandacht zou besteden aan de
milieuproblematiek rond het Baikal
meer. "We steunen de Trophy niet",
sprak hij, "maar we zullen ons er ook niet
tegen verzetten".
De Trophy werd tien jaar geleden voor
het eerst door de Westduitse verkoopor
ganisatie van Camel georganiseerd. De
overlevingstocht sloot aan bij de wereld
wijde advertentiecampagne met de een
zame stoere man in de jungle, die na een
zware kanotocht over wild water geheel
fris gewassen en gestreken aan de oever
kant een peuk aansteekt. Drie teams
trokken 1000 mijl over de Transamazo
ne-weg.
Het Duitse idee sloeg aan. In de jaren
daarna wilden ook andere landen mee
doen met een uit twee man bestaand
team. In Siberië rijden in het konvooi
maar liefst zestien landenteams mee.
Volgend jaar in India zijn het er achttien.
Het doel van de Trophy is natuurlijk de
naamsbekendheid van Camel te vergro
ten. Om de media blijvend te interesse
ren voor het evenement zijn klasse
mentsproeven ingevoerd, die uiteinde
lijk een winnend team moet worden aan
gewezen. Ook is er een Team Spirit-
award ingesteld voor het tweetal dat
zich het beste voor anderen inzet.
Ongekend
Het publiciteitscircus heeft ongekende
vormen aangenomen. Om de klasse
mentsproeven te bekijken, zijn 160 jour
nalisten ingevlogen, die getracteerd wor
den op een hoeveelheid drank en goed
eten, en op een bijna volledige jungle-uit
rusting.
Dit jaar schreven 25.000 kandidaten in
dividueel in: een record. Er werden dui
zend mensen uitgekozen en getest. Na
steeds langere en zwaardere selecties
bleven uiteindelijk twee mannen over:
de 27-jarige Stijn Luykx uit Tilburg en de
even oude Rob Kamps uit Lage Zwalu-
In voorgaande jaren hadden kandida
ten die op de Camel-man lijken een
streepje voor, zo leek het. Oud-deelne
mers als Gerard Blankestijn en Gerrit
Oudenampsen, lijken zo uit de bioscoop
reclame weggelopen. De kettingrokende
Nederlandse teamleider Dirk Buwalda
ontkent echter dat op die manier is gese
lecteerd.
"De juryleden hebben wel de opdracht
om te kijken of de mensen er goed uit
zien. Het moeten Hollandse jongens zijn.
Echt moeders mooiste hoeft niet, maar
ze moeten niet scheel kijken, een scheef
gezicht hebben of een oorlel missen. Bij
de Trophy zijn veel fotografen en televi
siecamera's en daar moet je rekening
mee houden".
Vrouwen horen in de Camel Trophy
niet thuis. "Duitsland heeft in het begin
wel eens een damesteam gehad", zegt
Buwalda, "maar dat is niet zo goed beval
len. Vrouwen zijn minder sterk en de
mannen gaan achter die vrouwen aanlo
pen. Dat geeft moeilijkheden".
Problemen ontstaan ook als de gese
lecteerden elkaar niet mogen. In de Tai
ga-bossen ontstond de meeste heibel tus
sen de Belgen. De Waal en de Vlaming
gingen bijna met elkaar op de vuist. Maar
ook in de auto's van de Zwitsers, de Grie
ken en de Nederlanders waren de ver
houdingen niet optimaal. "We hebben
botsende karakters", zegt Rob Kamps,
"ik ben meer een doener. Een beslissing
nemen en gaan. Stijn heeft dan toch
meer van: ja maar, als we nou zus of zo.
Een heel verschil is ook dat ik al jaren
werk en hij nog steeds in het studenten
leven zit. We zullen geen vrienden wor
den". Luykx bevestigt dat ze elkaar niet
liggen. "Na de Trophy zien we elkaar niet
Sensatie
Sensatie genoeg in de Camel Trophy.
Met nieuwe auto's rijden over paden die
veertig jaar niet gebruikt zijn, vastzitten
in de zuigende blubber of wegdrijven in
rivieren met een hoge waterstand. Maar
van het oorspronkelijke avontuur in de
Camel Trophy resteert nog nauwelijks
iets. Voor geheel onverwachte situaties
komen de deelnemers niet meer te staan.
"Het is een gekunsteld avontuur", zegt
Stijn Luykx, "het wordt overgeorgani-
seerd. Als deelnemer hoef je niets zelf uit
te zoeken. Zelfs de indeling van de auto,
de wijze waarop je je spullen wegstopt, is
standaard".
"Het is natuurlijk leuk om erbij te zijn,
maar het is te groots en alles is volledig
gecontroleerd. Je hebt alles bij je, eten en
drinken. Je hebt niemand nodig".
Na achttien maanden moeizaam on
derhandelen en een investering van naar
schatting ruim vijftien miljoen gulden
wordt er van Russische zijde weinig
meer vernomen over de schade die door
de voortjakkerende vehikels aan het
milieu wordt gebracht. Voor alle zeker
heid laat Camel in het dagelijkse persbe
richt Anatoly Mogilev, milieu-inspecteur
van het Baikal Natuur Reservaat, aan het
woord. "Over het algemeen is het gedrag
van het konvooi uit milieu-oogpunt uit
zonderlijk goed. Alle deelnemers wor
den er door de leiding steeds aan herin
nerd om het milieu te respecteren. Het
enige incident tot nu toe is een kleine lo
zing van diesel-olie in een rivier toen een
auto omsloeg".
Onverwachts krijgt de strijd voor het
milieu de Trophy in de laatste week toch
nog in zijn greep. De vier actievoerders
bij het Baikalmeer met de spandoeken
'Stop Camel Trophy' vormen het begin.
Twee dagen later moet een nachtelijke
klassementsproef plotseling worden ge
staakt. Onduidelijk is waarom. Verschil
lende verhalen doen de ronde. Zo zou
een verontruste boswachter zijn auto
dwars op het parcours hebben gezet.
Ook wordt gezegd dat de enthousiaste
milieu-inspecteur Anatoly Mogilev, die
alle wijzigingen in de route toestond, in
eens verbolgen raakte omdat het traject
door een rivier een paar honderd meter
langer is dan afgesproken. Perswoord
voerder Tony Jardine: "De afstand was
precies volgens de overeenkomst. Het
was mogelijk een poging van Mogilev
om op het laatste moment nog eens extra
geld van ons te krijgen".
De volgende dag, als vlak voor de fi
nish in Irkoetsk de laatste klasse
mentsproef plaats heeft, gaat het hele
maal mis. De vier actievoerders, die zich
al eerder lieten zien, verschijnen op
nieuw, nu in gezelschap van tien school
kinderen die tekeningen dragen van een
Baikalmeer vol dollars.
Het viertal stookt de plaatselijke bos
wachter op met het verhaal dat hij wel
kan fluiten naar de beloofde vergoeding
voor de schade die de Camel-auto's in
zijn gebied toebrengen en het extraatje
dat hij krijgt voor zijn medewerking. Het
geld blijft in Moskou of waar dan ook
hangen, weten ze.
De boswachter, een grote, sterke kerel,
wordt onzeker. Hij ziet hoe de tweede
Landrover vastloopt in de rivier. Met een
rode kop stapt hij op een vertegenwoor
diger van de gemeente Irkoetsk af en
vraagt waar zijn geld blijft. De boswach
ter krijgt geen bevredigend antwoord en
dreigt de ambtenaar in elkaar te slaan.
De klassementsproef wordt afgebla
zen. "Een actie van groenen", legt een
scheidsrechter de nog wachtende deel
nemers uit. De officiële lezing luidt ech
ter: "Er ontstond een gat in de onderbo
dem van de rivier. Dat leidde tot oneerlij
ke competitie. Een alternatief traject was
er niet".
In de prut vast rakende auto's, het han
delsmerk van de Camel Trophy, leidt nu
tot het voortijdig einde van de expeditie.
Tevreden rollen de vier demonstranten
hun spandoeken op.
De wereld van Peter Stuyvesant bestaat uit vliegvelden. De wereld van
Marlboro wordt gevormd door autoraces. En de wereld van Camel is het
avontuur in de natuur. Sigarettenmerken worden geassocieerd met een
illusie. Met de Camel Trophy probeert de Amerikaanse fabrikant R.J.
Reynolds die droom voor een handjevol mensen werkelijkheid te laten
worden. Maar het avontuur in het onherbergzame gebied van Siberië
blijkt in werkelijkheid niets meer dan een reclamestunt, die
natuurliefhebbers tot wanhoop en woede brengt. De strijd tussen snelle
jongens en vier 'groene' actievoerders.
door Weert Schenk
De Camel Trophy, een milieuvervuilende overlevingstocht met het uiteinde
lijke doel de naamsbekendheid van de sponsorende firma te vergroten.
(foto GPD)
