Wiet vergeten wat nu haalbaar is
WK-gokjes mogen alleen in besloten kring
REPORTAGE)
Alders wil 'met elkaar' werken aan een schoner milieu
Met 58 de pastorie in
Rk bisschoppen oneens
over nieuwe catechismus
DONDERDAG 14 JUNI 1990
GEESTELIJK LEVEN
DEN HAAG - Het is niet
goed of het deugt niet. Mi
nister Alders van milieube
heer weet zich ingeklemd in
"het spel" tussen de mensen
die vinden dat hij veel te ver
dreigt te gaan en de mensen
die menen dat hij geen tem
po durft te maken. Bij de
verschijning van het NMP-
Plus, de aanscherping van
het Nationaal Milieubeleids
plan, maakt hij een eerste
balans op.
Het plan biedt de minister
van milieu en andere minis
ters een "belangrijk instru
ment" om tot uitvoering van
het milieubeleid te komen,
meent Alders. "Het geeft
handen en voeten, en daar
ben ik tevreden over. Maar
op het moment dat ik dat
zeg, weet ik dat die tevreden
heid nergens op slaat. Dat er
volgende stappen moeten
komen, veel fundamentelere
ook".
Al eerder, in de Tweede Kamer
maar ook tegenover de milieubewe
ging, heeft de bewindsman duide
lijk gemaakt te streven naar een
"veel diepergaande discussie" over
de uitgangspunten van het milieu
beleid. Zo is de koppeling van
milieuzorg aan steeds maar door
gaande economische groei voor Al-
ders allesbehalve een vanzelfspre
kende. Maar wie durft die discussie
"De vragen die we ons moeten
stellen, zullen steeds indringender
worden", zegt Alders, "de antwoor
den steeds ingrijpender." Hij geeft
het voorbeeld van de afval-proble-
matiek: "De maatregelen die we nu
nemen, zijn alle enorm belangrijk.
Maar als je de totale massa beziet, is
het nog steeds peanuts. Toch moet
je in het oog houden wat nü haal
baar is."
Die discussie over het haalbare
heeft bij de totstandkoming van het
NMP-Plus met name gewoed tus
sen de "coördinerend" milieuminis
ter en de mede-ondertekenaars van
het stuk: Andriessen, Maij-Weggen
en Braks. Voor Alders was het daar
bij van belang "geen gaten te laten
schieten" in zijn benadering: stap
voor stap verder, ook "tegen de ver-
drukking in".
e Zo is, bij voorbeeld, de verdere af
topping van het reiskostenforfait
voorlopig van de baan, terwijl dit
toch bedoeld was als milieumaatre
gel. Alders koos voor die middelen
die hij wél zonder al te moeizame
politieke discussie ter beschikking
kreeg, zoals verhoging van de benzi-
ne-accijns.
"Het mag pragmatisch klinken",
zegt hij, "maar we moesten wel
wordt. Niettemin noemt het NMP-
Plus geen harde nieuwe jaartallen.
Toch tegenspel van Braks? Uit het
antwoord van Alders blijkt in elk
geval hoezeer hij zich door argwa
nende collega's omringd weet:
"Waar het gaat om het verzurings-
beleid, ben ik ook zélf aarzelend om
met nieuwe jaartallen te komen."
Een ander punt waarop sommige
leden van het kabinet op de rem van
het milieubeleid zijn gaan staan, be
treft de invoering van regulerende
heffingen. Deze zijn niet bedoeld
voor het spekken van de schatkist,
maar voor het veranderen van
milieuschadelijk gedrag.
Al kort na zijn aantreden ver
klaarde Alders zich voorstander
van dergelijke heffingen. Het NMP-
Plus echter spreekt hierover in
voorzichtige termen. Regulerende
heffingen vallen in elk geval binnen
de definitie van de collectieve las
tendruk. En die mag niet stijgen.
"Ik constateer dat we toch een
paar stappen verder zijn", zegt Al
ders. "In de discussie met andere
departementen heb ik de werking
ervan duidelijk kunnen maken. In
het NMP, nog maar een jaar gele
den, bleef het helemaal buiten
beeld. Nu gaan we experimenteren,
het instrument blijft overeind."
Stappen
Ik word waanzinnig boos als men dan zegt dat wij i
vooruit. Het gaat feitelijk om de ver
andering van de vervoersstroom:
van auto naar openbaar vervoer. En
elke stagnatie die daarbij in de uit
voering optreedt, brengt ons verder
van huis. Je moet lijntjes kunnen
gaan aanleggen, rails, waarop trei
nen rijden, van X naar Y."
schoot werpen. Want hoe kunnen
TOSSSm we anderen voorhouden dat zij
der moeten gaan als
Broeikaseffect
Maar de "treinen" van het milieube
leid hoeven niet voor elke collega
minister van Alders even hard te
gaan. Dat blijkt onder meer uit de
doelstellingen die in het NMP-Plus
zijn opgenomen over het terugdrin
gen van de uitstoot
de (C02), de belangrijkste
ker van het broeikaseffect,
In een eerder uitgelekt concept aandurven*7"
van het plan was nog sprake van
een reductie tussen nul en vijf pro
cent in het jaar 2000. Op het aller
laatst werd het kabinet het eens
over een reductie van drie tot vijf
procent. Dat laatste getal noemt Al
ders nadrukkelijk zijn inzet. Maar
daarbij weet hij zich wel afhankelijk
van de minister van economische
zaken, voor wie de "trendbreuk" in
het milieubeleid niet zo'n vaart
hoeft te hebben.
Het is ook op dat punt dat Alders
spreekt van verder gaan "tegen de
verdrukking in", al wil hij daarbij
niet horen van tegenwerking van
Andriessen: "Het zou een diepe
schande zijn als tussen beide depar
tementen geen punten van discus
sie lagen."
De 'verdrukking' ligt in de harde
(foto ANP)
werkelijkheid lacht. Het hoge woord over inkrim-
Andriessen aar- ping van de veestapel, volgens de
meeste deskundigen een absolute
noodzaak, is ook met het NMP-Plus
niet gesproken.
Toch zijn ook Braks en Alders het
over de hoofdpunten "volstrekt
eens", meent de milieuminister. De
inkrimping van de veestapel zal er
zeker komen, als in 1994 geen capa-
iljoen ton voor de ver-
mest wordt gehaald.
De boeren hebben nu nog een uit-
het zelf
werkelijkheid
overigens
dig uit de voeten lijkt te kunnen,
Om uit te komen op vijf procent re
ductie, is een totale besparing van
ruim 20 procent nodig. "En dat",
legt Alders uit, "terwijl de trend nog
steeds stijgt: meer economische
groei, meer energie-verbruik, nóg
een centrale erbij."
"Niemand kan zeggen dat die re
ducties makkelijk te halen zijn, het citeit
zal heel lastig zijn, absoluut." Direct werking
daarop lijkt hij zichzelf vermanend
toe te spreken. "We willen toch la- weg. Ze weten dan dat
ten zien wat we wél kunnen, niet al moeten doen."
de eerste stap het hoofd
De vraag blijft wel hoe het intus-
iuoiu n de verzurende bossen zal ver-
het zelf niet gaan. Het NMP sprak dreigend van
procent dode bomen in 2000. Het
Het verder gaan dan anderen NMP-Plus houdt het erop dat het
speelt ook een rol in de discussie veilig stellen van slechts 20 procent
de verzuring van bossen, heide
VQ11 *^e bossen "alomonvoldoende"
door industrie, verkeer wordt geacht. Toch is van een flinke
landbouw. De getallen die het aanscherping van het verzunngsbe-
NMP-Plus noemt voor de uitstoot leid 6een sprake,
ammoniak door met i
landbouw zijn ongewijzigd ten op- ..J™" "Westaan
linUtn itnn Vi MH/fD Ttr, i r, t .-.r. O i /VidCfS. WK blddll
zichte
ring" var
haalbaar,
intense opgave", zegt
taan aan het begin van
proces dat jaren zal duren. Er
het NMP. De "intensive-
het beleid bleek dus niet ^^S^kodig^^hS
terugdringen van de verzuring te
komen. Maar het probleem steekt
enorm ingewikkeld in elkaar, kijk
pel", meent Alders, alleen al naar de landbouw. Andere
■op dit moment we- voedingsmiddelen, andere stallen,
Veestapel
"Het is heel sin
"bij alles wat w
ten hebben we de scherpste formu
lering gevonden voor alles dat nu
technisch mogelijk is." Maar er zijn
toch ook niet-technische maatrege-
nvesteringsprogramma's. Het kan,
het moet, maar het kost tijd."
De bewindsman voegt er meteen
toe dat er "haast" bij is, dat het
len mogelijk? De bewindsman de komende jaren "erop of eronder."
Zo, meent Alders, worden met het
NMP-Plus de nodige stappen gezet
voor de uitvoering van het milieu
beleid. "De daad bij het woord", zo
luidde de ondertitel van een van de
concepten van het plan. "En wie me
vraagt of het voldoende is, die zeg
ik: absoluut niet. Maar je moet die
stappen wel zetten."
Het zetten van stappen kan voor
de sociaaldemocratische bewinds
man alleen "met elkaar", een van
zijn favoriete uitdrukkingen. Onder
de bevolking leeft de zorg voor het
milieu nog steeds in hoge mate, zegt
elke enquête. Maar kom niet, zo
geeft Alders zelf aan, aan de auto,
want dan lijkt het met de belang
stelling voor het milieu al gauw
weer gedaan.
De overheid moet meer doen, me
nen velen. "Maar mensen trappen
zelf het gaspedaal in", stelt de mi
nister. "Ik word waanzinnig boos
als men dan zegt dat wij maar meer
moeten controleren. Het zijn auto-
matipmes die je moet doorbreken.
En daarbij haalt wetgeving niets
uit."
Met technische maatregelen valt
het nodige te bereiken. "Maar er
komt een moment dat het niet meer
langs de technische weg kan. Dat is
het moment waarop je je moet af
vragen: hoe wil je produceren,
waarom voortgezette economische
groei, een derde vakantie, het con
sumentisme van de eerste orde. Dat
zijn de principiële vragen."
Die vragen moeten volgens hem
gesteld worden, "al bereiken we
nog zo veel van de doelstellingen
die we nu hebben gekozen, en zijn
er al enorme verschuivingen opge
treden. Ik heb niet de illusie dat we
met dit NMP-Plus alle stappen zet
ten. Maar wat wilde ik bereiken?
Een begin van uitvoering. Dat begin
kan met dit plan gemaakt worden".
Hoeveel mensen dezer dagen een
gokje wagen op de afloop van het
WK voetbal of de uitslag van
afzonderlijke wedstrijden weet
niemand, maar vast staat dat op
ongekend massale schaal
weddenschappen zijn afgesloten.
De officiële organisatoren van
kansspelen - onder meer de
Stichting Nationale
Sporttotalisator en commerciële
bookmakers met een vergunning -
zien grote omzetten aan hun neus
voorbij gaan. In vrijwel elk café of
clubhuis, maar ook in talloze
bedrijven, kantoren en
werkplaatsen, is de mogelijkheid
geschapen een bedragje in te zetten.
Mag dat? Dat hangt er van af Strikt
genomen is het organiseren van een
lotto of voetbalpool illegaal. Artikel
1 van de Wet op de Kansspelen
houdt een algemene
verbodsbepaling in, omdat de
Nederlandse wetgever het wedden
van oudsher als een immorele
activiteit beschouwt. Voorkoming
van zonde en zedeloosheid is
natuurlijk niet de enige reden voor
het verbod. Minstens zo belangrijk
is de heffing van kansspelbelasting,
waar de fiscus naar kan fluiten als er
gegokt wordt zonder vergunning.
Bij de afdeling 'bijzondere wetten'
op de diverse politiebureaus in den
lande zijn naar aanleiding van het
WK voor zover bekend geen
verzoeken tot ontheffing van het
kansspel-verbod binnengekomen.
Half Nederland zou dus nu in
overtreding zijn, ware het niet dat
de wet expliciet een uitzondering
maakt vo.or het gokspel dat zich
geheel afspeelt in de privé-sfeer.
Het houden van een kansspel is
toegestaan, aldus artikel 2 van de
wet, in gelegenheden die niet voor
het publiek zijn opengesteld en als
het niet bedrijfsmatig wordt
georganiseerd.
Illegaal
Meedoen aan een WK-pool in het
café, is zonder meer illegaal, terwijl
weddenschappen in gezins- of
familieverband juridisch volkomen
in orde zijn. Personeelslotto's in
bedrijven en instellingen spelen
zich af in een soort schemerig
tussengebied. De jurisprudentie
maakt namelijk niet helemaal
duidelijk wat in dit verband moet
worden verstaan onder een 'niet
voor het publiek opengestelde
gelegenheid'. Volgens de tot dusve
gewezen rechterlijke uitspraken is;
de vereiste beslotenheid
afhankelijk van de vraag of de m
weddenschappen zich beperken tot vëtSstè verguMing*bégaaT
'een bepaalde groep mensen die zware overtreding en riskeert een
onderlinge relaties hebben boete van tienduizend gulden.
Op een bedrijfsafdeling waar
mensen een dagelijkse werkrelatie Ter geruststelling: er valt veilig een
hebben, is het gokverbod dus niet jaarinkomen om te verwedden dat
van toepassing. Daarentegen vallen de politie niet de minste
de personeelslotto's in grote belangstelling heeft voor deze vorm
bedrijven, waar bijvoorbeeld van kansspel. Zij beschouwt het als Met legale middelen zijn
duizend mensen aan deelnemen die een normaal, aanvaardbaar gegeven speelschulden immers niet te
elkaar lang niet allemaal kennen, dat het grote publiek bij bijzondere innen. Als de weddenschap is
waarschijnlijk wel degelijk onder sportevenementen zoals de Tour de afgesloten in strijd met de Wet op de
het verbod van de Wet op de France en het WK duchtig aan het Kansspelen is de overeenkomst
Kansspelen. Ook als het enkel voor gokken slaat. Pas als grootschalige nietig. Voor zover het gokye als
de aardigheid en zonder winstbejag illegale kansspelcircuits worden
van de organisatoren gebeurt. gesignaleerd - het is bekend dat het
Het is aan de criminele milieu eigen lotto's runt
opsporingsautoriteiten en met omzetten van miljoenen
uiteindelijk de rechter om de grens guldens - wordt de opsporing
te trekken. Dit lijkt misschien een interessant,
futiele aangelegenheid, maar pas Vaak richt het onderzoek zich dan
op. Wie gelegenheid geeft mee te op verdachten voor wie de politie
dingen in een kansspel zonder de ook om andere redenen (fraude,
zwart geld) al belangstelling had.
Aanleiding tot optreden vormen
meestal klachten of aangiften met
betrekking tot bijkomende
excessen. Spelers in het illegale
circuits lopen namelijk nog wel
eens het risico slachtoffer te worden
bedreiging of afpersing.
zodanig wel is toegestaan (dus in
besloten gelegenheden of in privé-
kring) erkent het Burgerlijk
Wetboek uitdrukkelijk het ontstaan
van een geldige verbintenis, maar
het onthoudt de schuldeiser elk
rechtsmiddel om nakoming af te
dwingen. Zoiets heet 'een
natuurlijke verbintenis': een schuld
zonder aansprakelijkheid en zonder
verhaalsrecht.
Wie aan de natuurlijke verbintenis
voldoet, kan niet terugvorderen
wegens onverschuldigde betaling
en doet evenmin een schenking.
Maar de schuldeiser heeft niet de
bevoegdheid een rechtsvordering
tot betaling in te stellen. Vandaar
spreken gokkers van 'ereschulden'.
Toegenomen vraag
Intussen maakt de regering zich
nogal zorgen - los van het WK of
soortgelijke evenementen - over de
groeiende deelname aan het illegale
kansspelcircuit en aan
buitenlandse kansspelen (waar de
fiscus evenmimbelasting over kan
innen). Vorig jaar is in de nota
'Kansspelen in perspectief erkend
dat de gokbehoefte van het publiek
de legale mogelijkheden verre
overtreft. Via 'een gecontroleerde
uitbreiding van het legale aanbod'
is de overheid voornemens aan de
toegenomen vraag te
beantwoorden.
Het aangekondigde beleid maakt
onderscheid tussen de 'snelle
omzet-spelen' (short odds: bingo,
casinospelen, wedden op paarden,
speelautomaten, krasloterijen) en
de overige kansspelen (long odds).
Omdat de 'short odds' veel meer
risico op gokverslaving en ander
ongerief meebrengen, wil de
regering de positie van de long
odds-spelen versterken, mede met
het oog op de buitenlandse
concurrentie.
De-regulering
In de praktijk zal dit neerkomen op
een de-regulering, zodat de
gokexploitanten een grotere
flexibiliteit bij de bedrijfsvoering
krijgen en beter kunnen inspelen
op de markt. Bij het volgende WK
Voetbal zullen er dan ook
aanzienlijk meer mogelijkheden
bestaan voor legale transacties met
bookmakers dan bij de huidige
Mondiale.
Mevrouw Aaltje Marra-Ferwerda: "Het is telkens
om de boodschap zo goed mogelijk over te brengen".
Mevrouw Aaltje Marra 'late roeping'
Van c
correspondent Hans Willems
DRONRIJP (GPD) - Op een leeftijd dat anderen denken aan
'afbouwen' en 'rustiger aan doen' hoopt Aaltje Marra-Ferwerda
(58) uit Dronrijp aan een loopbaan als hervormd predikante te
beginnen.
Vorige week slaagde zij in Gro
ningen voor haar doctoraal exa
men theologie en nog deze maand
volgt ook het kerkelijk examen
en het verplichte gesprek met de
zogenaamde colloquium-com
missie in de Hervormde Kerk. Als
ze dat achter de rug heeft, staat
niets een verhuizing naar een pas
torie in de weg.
Wie er ook verbaasd is over de
ze 'late roeping', echtgenoot en
'manager' Jouke Marra zeker
niet. "Ze heeft altijd veel in haar
mars gehad en moet ook altijd
wat om handen hebben. Stilzitten
is er niet bij en wanneer ze aan
iets begint, maakt ze het ook af'.
Aaltje Ferwerda is opgegroeid
in Leiden'en Utrecht en werkte
voor ze trouwde als maatschappe
lijk werkster in de kinderbescher
ming. Kerk en theologie hebben
haar altijd al sterk geïnteresseerd.
In de tijd dat ze in Groningen
woonde, deed ze daar de cateche-
tencursus zodat ze later zondag
schoolwerk en schoolcatechese
kon doen.
Het idee om 'echt' theologie te
gaan studeren ontstond eigenlijk
door het verlangen om ook te mo
gen preken. "Preken en pastoraat
hebben me altijd getrokken. Ik
heb al heel wat keer op de kansel
gestaan. Het is telkens weer een
uitdaging om de boodschap zo
goed mogelijk over te brengen".
Dankzij het catechetendiploma
kon mevrouw Marra aan de Noor
delijke Leergangen (nu: Hoge
school) in het vierde jaar van de
opleiding MO-theologie instro
men. Deze deeltijdstudie, die op
leidt voor onderwijsbevoegdheid
op eerstegraads niveau, voldeed
zo goed dat Aaltje met zes ande
ren besloot door te gaan op uni
versitair niveau. Geen gemakke
lijke stap, want eerst moesten de
drie klassieke talen Grieks, Latijn
en Hebreeuws, worden inge
haald.
In vier jaar tijd heeft mevrouw
Marra in Groningen haar studie
voltooid, zowel het 'staatsdeel' als
het kerkelijke deel, dat zoals be
kend bij de hervormde opleidin
gen gescheiden is. Als hoofdvak
had mevrouw Marra Oude Testa
ment. Haar scriptie, begeleid
door prof. Cas Labuschagne, had
als titel 'De Godsbode in het Ou
de Testament'.
Het contact met de overwegend
veel jongere theologiestudenten
in Groningen heeft mevrouw
Marra erg op prijs gesteld. Met na
me de verplichte week op het se
minarie in Doorn en de werkcol
leges boden de gelegenheid in
tensief met elkaar op te trekken.
"Ik heb me altijd volledig geac
cepteerd gevoeld".
Mevrouw Marra hoopt vurig
dat ze in Friesland, en liefst niet al
te ver van Dronrijp een baan kan
vinden als predikante. Het moet
wel een deeltijdfunctie zijn, ook
al omdat haar man het liefst nog
wat blijft boeren bij de twee
zoons die zijn bedrijf nu al groten
deels hebben overgenomen.
AMERSFOORT (ANP) - De Ne
derlandse rk bisschoppen heb
ben geen eensluidende reactie
kunnen geven op de ontwerp-
catachismus van het Vaticaan.
Enkele bisschoppen maken kriti
sche opmerkingen, maar die gaan
lang zover niet als die van hun
Amerikaanse collega's die het do
cument onlangs .volledig hebben
gekraakt.
De kritische bisschoppen vin
den dat een aantal uitgangspun
ten niet consequent is doorge
voerd. Het document, dat het Va
ticaan angstvallig geheim houdt,
is bedoeld als aanknopingspunt
voor nationale catechismussen
en zou dus noch een kant en klare
catechismus, noch een compleet
theologisch handboek moeten
zijn. Het Vaticaan slaagt echter
niet geheel in die opzet.
De bisschoppen zouden in het
document graag meer aandacht
zien voor de bijbel, niet alleen als
vindplaats van leerstellige tek
sten, maar ook als ontmoetings
plaats van God en mens. Daar
naast dient meer rekening te wor
den gehouden met de oecumene,
de joodse wortels van het geloof
en met het feit dat zowel mannen
als vrouwen door het document
moeten worden aangesproken.
De Amerikaanse bisschoppen
konden slechts met grote moeite
positieve punten vinden in het
Vaticaanse document De cate
chismus haalt naar hun mening
teksten uit hun verband, brengt
leken terug in een passieve func
tie en legt te veel nadruk op de
verschillen met andere kerken.
Missieraad 'niet
verheugd' over
nieuwe statuten
DEN BOSCH/UTRECHT (ANP)
De Nederlandse Missieraad
(NMR) is 'niet erg verheugd' over
de statutenwijziging waartoe de
rk bisschoppen na jaren overleg
hebben besloten. "Voor mij was
de hele operatie niet nodig ge
weest", aldus algemeen secretaris
drs. A.N. van Elven.
De wijziging van de statuten,
noodzakelijk geworden door de
invoering van het nieuwe kerke
lijk wetboek (1983), is de afgelo
pen jaren meermalen inzet van
conflicten tussen de bisschoppen
en de NMR geweest. In 1988 werd
een moeizaam compromis be
reikt, dat de NMR 'onder protest'
aanvaardde. Een jaar later
scherpten de bisschoppen de sta
tuten zonder voldoende overleg
aan en sprak de NMR het onaan
vaardbaar uit.
Om uit de impasse te raken, zijn
de bisschoppen nu teruggekeerd
naar het compromis van 1988. Dat
betekent dat er alleen voor bis
schoppelijk goedgekeurde mis
sionaire organisaties plaats is in
de NMR en het Bureau Interna
tionale Solidariteit en het Missio
nair Centrum, beide in het bis
dom Roermond, het samenwer
kingsverband dus moeten verla
ten.
Gewetensbezwaarden. In de
Sovjetunie wordt op dit moment
gewerkt aan een vervangende
dienstplicht voor burgers die de
militaire dienst om principiële re
denen afwijzen, zo heeft woord
voerder Juri Smirnov van de
Raad voor Godsdienstzaken be
kend gemaakt. In het ontwerp
voor een nieuwe godsdienstwet
wordt het weigeren op grond van
geloofsovertuiging nog steeds
niet toegestaan. Volgens Smirnov
komt er een speciale wet waarop
gewetensbezwaarden een beroep
kunnen doen.
Vaticaan doorgelicht. Een
team financiële experts is begon
nen de boeken van het Vaticaan
door te lichten en een huishoud-
plan aan te leggen. Ondanks forse
bezuinigingen staat het Vaticaan
diep in het rood. In 1990 zijn de in
komsten begroot op 120 miljoen
gulden en de uitgaven op ruim
285 miljoen gulden. Het gat van
165 miljoen moet met de 'Pieters
penning' gedicht worden. In 1988
was de opbrengst uit dit potje
voor giften en collecten goed voor
ongeveer 100 miljoen gulden.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Bode
graven (toez.) L. Wullschleger Den
Haag: aangenomen naar aalten (toez.)
mw. A. J. Yntema Barchem; beroep
baar Ph. van Wijk (1.1. zendingspredi
kant in Kenia) Bodegraven.
