NAVO en Warschaupact
zoeken nieuwe identiteit
Voortaan met een pan
naar de aftiaalchinees
Betalen met ecu's
op de Hanzedagen
'Demonstratie van
joden is walgelijk'
iREPORTAGE
Wegwerp-museum in Boxtel gaat aanstaande zondag open
DINSDAG 12 JUNI 199(
GEESTELIJK LEVEN
Van AP-correspondent Sally Jacobsen
TURNBERRY - De NAVO en
het Warschaupact zoeken naar
een nieuwe identiteit in een
veranderend Europa waarin de
Koude Oorlog verleden tijd is.
Beide samenwerkingsverbanden
erkenden vorige week dat met het
vervagen van de Oost-West
tegenstellingen geen behoefte
meer is aan de massale
bewapening die zij de afgelopen
40 jaar hebben opgebouwd.
De leiders van de zeven
Warschaupact-landen namen op
een bijeenkomst in Moskou een
verklaring aan, waarin de
noodzaak werd onderstreept van
een ingrijpende verandering en
reorganisatie van hun
bondgenootschap. De ministers
van buitenlandse zaken van de 16
NAVO-landen, die in het Schotse
Turnberry bijeenkwamen,
toonden zich bereid met een
veranderd Warschaupact samen
te werken.
Het Warschaupact, dat in 1955
werd opgericht in reactie op de
eerder gevormde NAVO. staat
door de politieke omwentelingen
in Oost-Europa op instorten. De
DDR is vermoedelijk de eerste
lidstaat die afhaakt, wanneer de
Duitse eenwording een feit is.
Hongarije en Tsjechoslowakije
voelen er evenmin veel voor lid te
blijven van het
bondgenootschap. De
terugtrekking van Sovjet-troepen
uit die landen is in volle gang en
als die is voltooid zullen ook deze
landen waarschijnlijk uit de
alliantie treden.
Volgens Hans Binnendijk van het
Internationale Instituut voor
Strategische Studies is de
verklaring van het Warschaupact
een erkenning van de dreigende
ondergang. "Het is al enkele
maanden duidelijk dat de
militaire sector, die eigenlijk de
hele organisatie uitmaakte, niet
meer functioneert", stelt hij.
Binnendijk gelooft niet dat de
Sovjetunie, die het Warschaupact
altijd sterk heeft gedomineerd,
erin zal slagen om de alliantie ook
in een nieuwe vorm te laten
voortbestaan. De wens van
Moskou om van de organisatie
een meer politieke instelling te
maken ("om de vrede in Europa
te handhaven") noemt hij een
"wanhoopspoging om te redden
wat er nog van over is".
Ook de NAVO is volop bezig zich
in te stellen om de veranderende
militaire en politieke
verhoudingen in Europa. Na de
ministersconferentie in het
Schotse Turnberry wordt de
bezinning over de toekomst
begin juli voortgezet met een
bijeenkomst van de leiders van de
NAVO-lidstaten in Londen. -
Intussen gaat met de
wapenvermindering de
ontmanteling van NAVO en
Warschaupact als militaire
organisaties onverminderd door.
De Sovjetunie trekt de komende
tijd 370.000 militairen uit Europa
terugtrek en de VS 80.000 om uit
te komen op het afgesproken
i 195.000 militairen
elk. Ook het idee van een
verrassingsaanval heeft zijn tijd
gehad. De NAVO gelooft niet
meer in een verrassingsaanval
door het Warschaupact en per 1
juli zal op de meeste NAVO-bases
in West-Europa de militaire
paraatheid worden verlaagd.
Status
De toekomst van beide allianties
zal in hoge mate afhangen van de
opzet die wordt uitgewerkt rond
de militaire status van het
verenigde Duitsland. West-
Europa en de VS vinden dat
Duitsland tot de NAVO moet
blijven behoren, omdat daarmee
naar hun oordeel de beste
garantie wordt gegeven voor de
vrede in Europa. Maar de
Sovjetunie blijft daar vooralsnog
bezwaren tegen houden en
Sovjet-president Gorbatsjov wil
meer waarborgen dat Duitsland
nooit meer een bedreiging kan
vormen voor zijn land.
Na zijn recente top met
Gorbatsjov heeft de Amerikaanse
president Bush gepoogd een
aantal van diens bedenkingen
weg te nemen. In een negen
punten omvattend garantieplan
doet Bush onder meer de beloften
dat geen NAVO-troepen zullen
worden gestationeerd op het
grondgebied van de huidige DDR
en dat Duitsland geen eigen
kernmacht zal vormen, zoals
Groot-Brittannie en Frankrijk.
Maar of dat genoeg is om de
Sovjet-bezwaren weg te nemen,
moet nog blijken.
DEVENTER/ZUTPHEN (ANP) -
De Hanze, in de donkere middel
eeuwen het machtige handelsver
bond van steden in Noord-Oogt Eu
ropa, heeft anno 1990 weer functie.
Mede door de veranderingen in
Oost-Europa willen de Hanzesteden
de economische en culturele con
tacten herstellen. Vandaar dat maar
liefst 106 Hanzesteden deelnemen
aan de Hanzedagen die vanaf don
derdag in Deventer en Zutphen
worden gehouden.
Het initiatief voor De Hanze Nieu
we Stijl is tien jaar geleden door
Zwolle genomen. Sindsdien wor
den jaarlijks, steeds in een andere
stad, Hanzedagen gehouden. Na
steden zoals Kalmar, Hamburgen
en Keulen is het nu de beurt aan De
venter en Zutphen.
Toerisme
De Hanzedagen 1990 worden be
schouwd als één van de hoogtepun
ten in het Europees Jaar van Toeris
me. De twee historische IJsselste-
den verwachten een half miljoen
bezoekers, waarvan veel uit de Han
zesteden buiten Nederland. Vooral
in West-Duitsland is de Hanze een
begrip.
Eén van officiële gasten is Konin
gin Beatrix. Zij woont 15 juni in De
venter de plechtige zitting van het
Hanzeverbond bij. Een dag eerder
zal premier Lubbers in Zutphen
Achter de Schermen openen, een
grote manifestatie over de toene
mende betekenis van communica
tie. Premier Savisaar van Estland
komt ook, onder andere om een toe
spraak te houden over het 'Nieuwe
Europa'.
"We hebben het aantal hoge gas
ten overigens beperkt gehouden,
want de Hanzedagen zijn er in de
eerste plaats voor de burger", aldus
organisator H. ter Riele. Hij ver
wacht in totaal zo'n 2.000
uit de diverse Hanzesteden die op
één of andere wijze actief zijn tij
dens de Hanzedagen. Omdat de ho
tels in de IJsselsteden zelf niet ge
noeg plaats bieden, worden veel
van hen ondergebracht in hotel
schepen op de IJssel en in kazernes.
Voor Oosteuropese steden blijkt
het om financiële redenen niet een
voudig naar Nederland te komen.
Toch zullen veel deputaties, vooral
uit de Baltische staten, de Hanze
dagen bijwonen. Ter Riele: "Je kunt
daar uit afleiden hoeveel waarde ze
hechten aan het leggen van contac
ten met het westen. Ze willen zich
graag met onze steun ontwikkelen".
Tegen die achtergrond moet ook
de overeenkomst worden gezien die
Deventer en Zutphen met de stad
Tartu in Estland op 13 juni sluiten.
De drie steden gaan samenwerken
op het gebied van economie, onder
wijs en gezondheidszorg. Ook wil
len ze komen tot culturele en spor
tieve uitwisselingen.
Congressen
De Hanzedagen 1990 vormen ver
der aanleiding voor tal van activitei
ten, zoals een bijeenkomst van ad
vocaten uit de Hanzesteden en een
symposium over hét onderwijs in
Hanzesteden (met minister Ritzen
als spreker). Verder zijn er histori
sche markten en een folkloristisch
festival. Ruim 20 galerieën doen
mee aan de expositie Hanze-Art en
er worden Hanze-concerten (klas
siek en pop) gehouden. In de IJssel
varen historische schepen, er wor
den een Middeleeuws wagenspel en
een Riddertoernooi opgevoerd.
Maar het is niet alleen 'terug in de
tijd': tijdens de Hanzedagen zullen
als teken van de Europese samen
werking speciaal voor deze gelegen
heid geslagen ecu's als betaalmid
del dienen.
Straatbeeld in de binnenstad van Deventer. De stad bereidt zich samen
met Zutphen voor op de Hanzedagen 1990. (fotoGPD)
Rabbijn Evers over 'picketline':
Van ANP-verslaggever Joop van Dalfsen
BOXTEL Jurken, camera's, washandjes, een vaas, een sleutel,
ondergoed, regenjassen, allerlei bakjes, bestek in de meest
uiteenlopen soorten en maten. Het is slechts een kleine greep uit
de overvloed aan wegwerp-artikelen die de afgelopen weken na
oproepen in de krant zijn toegestuurd aan de Kleine Aarde, het
Milieu-educatie en Voorlichtingscentrum in Boxtel.
De artikelen zijn vanaf 17 juni alle
maal te zien in een bescheiden, per
manente tentoonstelling in de hal
van het hoofdgebouw van de Kleine
Aarde. Het wegwerp-museum
wordt zondag officieel geopend
door rhinister Alders (milieube
heer), die de Kleine Aarde toch be
zoekt in verband met de jaarlijkse
'Open Dag'.
"De tijd is rijp voor een wegwerp-
museum. Wanneer de rapporten
van de regering en allerlei onder
zoeksinstellingen serieus worden
genomen komt binnenkort een ein
de aan het wegwerp-tijdperk. Om
de curieuze produkten uit die perio
de voor het nageslacht te bewaren
heeft de Kleine Aarde de tentoon
stelling ingericht". Jan Juffermans,
medewerker van de Kleine Aarde
zegt het met een glimlach om de lip
pen. "Dat klinkt misschien wat
overdreven maar ik geloof erin. Uit
de samenleving komen allerlei sig
nalen waaruit je kunt concluderen
dat de tijd rijp is om het beleid om te
gooien".
Wegwerpbekers
Voorbeelden zijn er volgens Juffer
mans bij de vleet: "Er is een winkel
keten die het personeel instrueert
om verkochte spullen niet meer on
gevraagd in een plastic zakje te
doen. Op steeds meer scholen ver
dwijnen bij de automaten de weg
werpbekers. Als de scholieren wat
willen drinken moeten ze hun eigen
beker meebrengen. En de Neder
landse Vereniging van Huisvrou
wen, toch helemaal geen milieu
club, is een campagne begonnen
om de leden te bewegen bij het
boodschappen doen een eigen tas
mee te nemen en niet langer ge
bruik te maken van de plastic weg-
werp-tasjes".
Vorige week bereikte de Kleine
Aarde uit onverdachte hoek nog
een signaal. De ambtenaren op het
Brabantse provinciehuis in Den
Bosch kregen hun eten in de perso-
neelskantine plotseling voorgezet
op plastic borden. Bovendien was
er plastic bestek, terwijl de ambte
naren tot nu toe juist gewend waren
te eten van aardewerken bordjes
met behulp van roestvrij stalen be
stek. Volgens een zegsman van de
provincie leidde dat prompt tot fel
protest. Het bleek echter om een tij
delijke maatregel te gaan. In ver
band met onderhoudswerkzaamhe
den kon een paar dagen niet worden
afgewassen.
Alternatief
Een gebruiksvoorwerp is een weg-
werp-artikel als het is gemaakt met
de bedoeling om het maar een keer
te gebruiken terwijl duurzame pro
dukten als alternatief beschikbaar
zijn, onderwijst Jan Juffermans.
"Het maakt wat ons betreft niet uit
dat bepaalde wegwerp-artikelen
soms meer dan een keer worden ge
bruikt. Hoe je het ook wendt of
keert, het blijft een produkt dat heel
snel in de afvalemmer belandt. De
vraag of het materiaal waarvan het
is gemaakt wellicht opnieuw kan
worden gebruikt speelt voor ons
De samenleving draait op voor
het opruimen van de wegwerp-arti
kelen, niet de producent, vervolgt
Juffermans. "Wij vinden het dan
ook logisch dat er een soort eco-tax
wordt ingevoerd voor wegwerp-ar
tikelen".
Met de inrichting van het weg
werp-museum wil de Kleine Aarde
een indringend pleidooi houden om
zuiniger gebruik te maken van
grondstoffen. "Dat is in feite de seri-
euse achtergrond van ons initiatief.
Het gebruik van wegwerp-artikelen
betekent eigenlijk niets anders dan
dat we voortdurend bezig zijn met
het weggooien van grondstoffen
zoals olie, aluminium, glas, papier
en ga zo maar door".
Het meest schrijnende daarbij is
dat een kwart van de wereldbevol
king in de rijke landen jaarlijks 85
procent van de beschikbare energie
en grondstoffen verbruikt. "Het is
dus niet zozeer een milieuprobleem
maar het gaat veeleer om de vraag:
hoe verdeel je de schaars beschik
bare grondstoffen zo eerlijk moge
lijk".
Volgens Juffermans is de oplos
sing betrekkelijk eenvoudig. "Stel
naast de eco-tax ook een heffing in
op alle grondstoffen. Het gebruik
wordt daardoor vanzelf afgeremd".
Wanneer bovendien gelijktijdig de
factor arbeid goedkoper wordt, bij
voorbeeld door de belasting te ver
lagen, neemt de vraag naar weg-
werp-produkten nog verder af,
meent hij.
"De redenering daarachter is heel
simpel. Nu kiezen veel mensen voor
wegwerp-spullen omdat het goed
koper is. Koffiebekertjes die in de
prullebak verdwijnen zijn minder
duur dan het elke keer opnieuw af
wassen van kopjes die terugkunnen
in de kast. Afwassen kost tijd en tijd
is in veel gevallen geld. Wanneer die
wegwerp-artikelen duurder worden
en het arbeidsloon voor het afwas
sen goedkoper zal sneller voor de
laatste mogelijkheid worden geko-
Chinees
Juffermans is ervan overtuigd dat
eigenlijk voor alle wegwerp-artike
len goede alternatieven voorhanden
zijn. "En is dat niet het geval dan
ligt hier een taak voor ontwerpers".
De man van de Kleine Aarde geeft
zelf als het maar enigszins mogelijk
is het goede voorbeeld. Dat bete
kent bijvoorbeeld dat hij met een
leeg pannetje onder de arm naar de
Chinees stapt als hij daar wat te eten
Jan Juffermans tussen de collectie van het wegwerp-;
haalt. Dat nog steeds niet iedereen tiegeld komt ook weer op grote
zoiets vanzelf sprekend vindt er- schaal terug, daar ben ik van over
vaart hij in zijn eigen gezin. "Mijn tuigd".
menïch dalrnog voor- Na lang nadenken komt Juffer-
men zich daar nog voor. mans to{ dg conclusie dat hij eigen.
Juffermans voorziet een grote ujk maar een wegwerp-artikel kent
toekomst voor allerlei navulsyste- waarvoor geen duurzaam alterna
men. "Er is inmiddels al een tap- tief voorhanden is: de krant. Dat
punt geopend voor verse melk. Ook daarin de volgende dag de vis kan
is er een winkelketen met een na- worden verpakt doet daar voor hem
vulsysteem voor cosmetica. Het sta- niets aan af.
DEN HAAG (ANP) - De am
bassadeur van Israël wond
zich duidelijk minder op over
de demonstratie van enkele
joodse organisaties bij zijn
deur, dan de orthodoxe rab
bijnen. "Nog minder dan een
storm in een glas water", al
dus Z. Suffoth tijdens een
ontmoeting met tien rabbij
nen.
Nagenoeg alle Nederlands-Israë-
lietische en Portugees-Israëlieti-
sche rabbijnen waren naar Den
Haag gekomen, om de ambassa
deur hun solidariteit met Israël te
laten blijken. Zij reageerden hier
mee op de 'picketline', een de
monstratieve afsluiting van de
ambassade, van Blanes, Joods-
Palestijnse Dialoog en Vrouwen
in het Zwart, waaraan ongeveer
twintig mensen deelnamen.
Beyers Naudé: ...eerlijke verkla
ring nodig... (archieffoto)
Beyers Naudé
even op kansel
in blanke kerk
JOHANNESBURG (ANP) - Na
27 jaar heeft de Zuidafrikaanse
predikant weer gesproken in de
blanke Nederduitse Gerefor
meerde Kerk. Indertijd verliet hij
deze kerk uit protest tegen de
steun aan apartheid.
De blanke Nederduitse Gere
formeerde kerk in Johannesburg
hing aan zijn lippen toen hij sprak
over de rol van de kerk in een
nieuw Zuid-Afrika. Beyers Nau
dé riep de blanke NG-Kerk op
een rapport samen te stellen over
haar eigen stappen in de richting
van een rechtvaardig Zuid-Afri
ka. Dit document zou tevens de
weg moeten openen naar ge
sprekken over eenheid met de
voormalige zusterkerken voor
zwarten (NKGA) en kleurlingen
(N G-Sendingkerk).
Hoewel de blanke NG-Kerk
haar visie op apartheid de laatste
jaren enigszins heeft bijgesteld,
gaat dit de zwarte NG-Kerken
niet ver genoeg, aldus Beyers
Naudé. Zij vragen een eerlijke
verklaring over de bijdrage van
de NG-Kerk aan apartheid. Dat
betekent niet dat deze kerk als
een schuldige moet knielen voor
de andere kerken, aldus Beyers
Naudé, maar dat zij zelf voelt hoe
diep de wonden zijn die apartheid
heeft geslagen.
Beyers Naudé (75) is predikant
in de zwarte NGKA. Nadat hij
brak met de blanke 'moederkerk',
was hij onder meer directeur van
het Christelijk Instituut en secre
taris-generaal van de Raad van
Kerken in Zuid-Afrika. Twee
maanden geleden maakte hij deel
uit van de ANC-delegatie die met
de Zuidafrikaanse regering om de
tafel zat.
Predikanten in
huwelijk verder
'samen op weg'
HANTUMITERNAARD (GPD) -
De hervormde predikante van het
Friese Hantum en haar gerefor
meerde collega van Hantum en
Temaard hebben 'Samen op Weg'
wel heel letterlijk opgevat. Don
derdag hopen ds. Margriet Steen
beek en ds. Bernard Terlouw met
elkaar in het huwelijk te treden.
In beide gemeenten is enthou
siast op de romance gereageerd.
"Geven jullie maar het voorbeeld,
dan volgen wij als gemeenten",
kreeg Steenbeek de 'afgelopen tijd
geregeld te horen.
De aanstaande echtelieden leer
den elkaar kennen als collega's
van twee gemeenten die ver gevor
derd zijn op de weg naar een her-
vormd-gereformeerde federatie.
In Hantum hopen beide kerken
vóór 1992 een federatie te vormen,
in Ternaard wordt gewerkt met
een vijfjarenplan op weg naar
een federatie.
Steenbeek heeft gisteren af
scheid genomen van haar ge
meente. Ze wil als 'predikant met
bevoegdheid van emeritaat'
hand- en spandiensten blijven
verlenen in de Hervormde Kerk,
maar ambieert voorlopig geen
nieuwe gemeente. Ds. Terlouw
blijft predikant in Ternaard en
Hantum.
was niet ingegaan op een uitnodi
ging om het woord te voeren tij
dens de demonstratie. Hij liet we
ten wèl een gesprek te willen voe
ren, maar niet "in het kader van
een demonstatie".
Rabbijn R. Evers, aangesteld
als spreekbuis van de orthodoxe
gemeenschap, vond het 'walge
lijk' dat joodse organisaties tot
een anti-Israël-demonstratie kon
den overgaan. "In Israël mogen
de joden demonstreren. Daarbui
ten moeten ze solidair zijn". De
ambassadeur noemde de actie
slechts 'droevig', maar vond dat
"een kleine groep mensen het
recht moet hebben een andere vi
sie te hebben dan de meeste jo
den".
Rabbijn L. van de Kamp zei dat
hij en zijn collega's na de oproep
van de drie joodse organisaties
werden overspoeld met telefoon
tjes van bezorgde gemeentele
den. Een tegendemonstratie
werd 'beneden de joodse waar
digheid' geacht en daarom werd
gekozen voor een bezoek aan de
ambassadeur. Suffoth stelde dat
zeer op prijs en liet de organisato
ren van de 'picketline' weten hun
niet te ontvangen, aangezien hij al
een ontmoeting met een repre
sentatieve delegatie van de jood
se gemeenschap had.
Terwijl de Israëlische ambassa
deur de wensen van enkele rab
bijnen aanhoorde extra gods
dienstig onderricht voor Sovjet
joden en stopzetting van christe
lijke zendingsactiviteiten onder
deze nieuwkomers bezocht el
ders in Den Haag een delegatie
van de drie joodse organisaties
PLO-vertegenwoordiger Safieh.
Woordvoerder Constant Vecht
sprak achteraf van een 'zeer open
hartig gesprek'.
De demonstratie "helpt de PLO
zijn terroristische karakter te ver
hullen", zo heeft het Centrum
voor Informatie en Documentatie
Israël (CIDI) in een brief aan de
betrokken organisaties laten we
ten. De PLO heeft met de "ruim
van te voren geplande terreurac
tie van de PLF tegen badgasten in
Tel Aviv" volgens CIDI opnieuw
bewezen "te liegen, waar het gaat
om de beloofde afzwering van ter
reur en de erkenning van Israël".
Het CIDI vindt het onbegrijpe
lijk dat de joodse organisaties de
actie van de PLF omschrijven als
een wraakactie. Het acht het bo
vendien "volstrekt onrealistisch"
dat zij uitgerekend nu Israël op
roepen om onderhandelingen
met de PLO te beginnen en nog
steeds denken dat de PLO uitgaat
van een "op een vreedzaam com
promis gerichte strategie".
Evers: ...buiten Israël solidair
Zijn... (foto Wim Dijkman)
Kerk en Vrede. Na het IKV, het
ICTO en Pax Christi moet ook de
vereniging voor geweldloosheid
Kerk en Vrede wegens financiële
zorgen een (de enige) medewer
ker ontslaan. De vereniging blijft
wel actief. Zij ziet in een toekom
stig bolwerk Europa geen heil, ze
ker niet voor de Derde Wereld.
Commissie Zandbelt. De com
missie van onderzoek en advies in
de zaak Zandbelt zet het onder
zoek naar de bevoegdheden van
pastorale werkers voort, hoewel
pastoraal werker André Zandbelt
uit Zwolle binnenkort een functie
als geestelijk verzorger in een
Haarlems ziekenhuis aanvaardt.
Bisschop Simonis heeft hierop
aangedrongen.
Kniest. Rob Kniest uit Voor
burg spreekt morgen op een
avond van de volle evangeliege
meente in Voorschoten, om acht
uur in het cultureel centrum (Pr.
Marijkeln. 4).
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Baarn
als diakonaal predikant mw. A. M. Par-
mentier-Blankert kand. Hilversum, te
Montfoort L. Schaafsma Doornspijk,
te Wanneperveen/Belt-Schutsloot J.
Vroegindeweij kand. Dordrecht, te
Zwaag-Risdam J. J. Pronk Noord- en
Zuid-Scharwoude.
Gereformeerde Kerken: benoemu
tot ziekenhuispredikant van Sint
Jansdal Harderwijk L. Bouman Delf
zijl; beroepen te Leiden F. D. Rooze
Alkmaar; aangenomen naar Rotter-
dam-Delfshaven als geestelijk verzor
ger De Rustenburg mw. drs. J. G.
Groeneveld-Bijl.
Geref. Kerken vrijgemaakt: beroe
pen te Rijnsburg (tweede predikants
plaats) C. J. Mewe Terneuzen.
