Gezondheidszorg in opstand Huisartsen leren probleemdrinker te ontmaskeren PIETER VAN DER MORSCH: BODE EN NAR TEGELIJK Directie en personeel trekken nu gezamenlijk ten strijde Kamer akkoord met innen ogb door gemeenten zelf PAGINA 8 REGIO MAANDAG 11 JUNI 1990 Leids instituut helpt met speciale videoproductie 'Over alcohol gesproken' LEIDEN - Een op de tien men sen drinkt zo veel en zo vaak alco hol dat er sprake is van probleem- drinken. Uit onderzoeken in Al phen aan den Rijn en Rotterdam is naar voren gekomen dat deze mensen, net als ieder ander, af en toe de huisarts bezoeken. Toch wordt nog geen 40 procent van de probleemdrinkers 'ontdekt'. Het Instituut voor Huisartsengenees- kunde, verbonden aan de medi sche faculteit van de Leidse uni versiteit. wil hierin met de video film 'Over alcohol gesproken' ver andering brengen. De video is gemaakt in het ka der van het alcoholproject van het instituut en wordt gebruikt bij de opleiding en nascholing van huis artsen. Gedeputeerde W. Aalders neemt woensdag het eerste exem plaar in ontvangst. De provincie Zuid-Holland heeft ongeveer 40.000 gulden subsidie gegeven voor het maken van de video. Zowel H. Oltheten als J. Hoek- sema, beiden verbonden aan het Instituut voor Huisartsengenees- kunde, haasten zich vast te stellen dat het niet tijdig signaleren van probleemdrinken zeker niet al leen de schuld is van de huisarts. "De patiënt wil in veel gevallen niet voor zijn probleem uitko men. Hij geeft ontwijkende ant woorden. De huisarts is vaak niet genegen dóór te vragen omdat het om zo'n moeilijk probleem gaat. Bovendien schort het nogal eens aan de communicatie tussen arts en patiënt", zet Hoeksema uiteen. "De klachten waarmee pro bleemdrinkers zich bij de huis arts melden, lopen uiteen van hartkloppingen tot overgewicht en van maagklachten tot concen tratiestoornissen. Heel vaak wordt eerst het symptoom bestre den. De huisarts denkt niet direct Oltheten en Hoeksema van het Instituut voor Huisartsengeneeskunde in Leiden: "Iemand die drinkt omdat hij een ernstig probleem heeft, kun je niet zo maar zijn drank afnemen. Als je verder niets doet aan het achter liggende probleem, kan iemand wel van zijn drank afkomen, maar zo'n patiënt zal dan in iets anders vluch ten". (foto Dick Hogewoning) aan overmatig drankgebruik en zo hij of zij er al naar vraagt, dan geeft de patiënt lang niet altijd een eerlijk antwoord". Gesprekstraining In de opleiding van huisartsen wordt tot nu toe nauwelijks aan dacht besteed aan het verschijn sel probleemdrinken. Met de vi deo en de trainingen moet hierin verbetering komen. De film geeft zeven gesprekken tussen huisart sen en patiënten (probleemdrin kers) weer. De huisarts leert de probleemdrinker te herkennen.. "Dan ben je er nog niet. Een huisarts die ontdekt dat iemand een probleem met drank heeft en die vervolgens de boeman gaat spelen, is echt verkeerd bezig. Een patiënt zal dan ontkennen een probleem met alcohol te heb ben. De huisarts moet de patiënt zelf tot de conclusie laten komen dat overmatig alcoholgebruik echt een probleem is, maar dat wel kan worden opgelost", brengt Oltheten naar voren. Ook het laten onderkennen van het probleem door de patiënt is niet genoeg. Nagenoeg niemand drinkt zo maar te veel. Het komt voor dat overmatig drankgebruik ontstaat doordat iemand zich in een milieu bevindt waar dat nor maal is. Iedereen drinkt veel, dus de probleemdrinker ook. In de meeste gevallen echter wordt al cohol gebruikt om andere proble men mee 'weg te wassen'. Hoeksema: "Iemand die drinkt omdat hij een ernstig probleem heeft, kun je niet zo maar zijn drank afnemen. Als je verder niets doet aan het achterliggende probleem, kan iemand wel van zijn drank afkomen maar zo'n pa tiënt zal dan in iets anders vluch ten". Vandaar dat in de videofilm, naast signalering en het ter spra ke brengen, ook veel aandacht wordt besteed aan training in het oplossen of in elk geval vinden van de achterliggende problema tiek. In veel gevallen zal een huis arts voldoende kennis in huis hebben om de patiënt verder op weg te helpen. Sommige mensen zijn meer gebaat bij een behande ling door een psycholoog of psy chiater, of kunnen beter terecht bij het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs. In zo'n geval moet de huisarts doorverwijzen. Standaard Omdat volgens Hoeksema en Ol theten vaardigheidstrainingen centraal moeten staan in de 'alco holopleiding' van huisartsen en de tijd maar beperkt is, is de video en een naslagwerk gemaakt. Hoeksema: "Omdat de concrete gegevens in het naslagwerk zijn opgenomen kunnen we alle be schikbare tijd, vier dagdelen, be steden aan gesprekstrainingen. Hiervoor gebruiken we de video". Met het onderwijsproject lijkt een goede 'alcoholopleiding' voor aankomend artsen geregeld te zijn." Hoe zit het met de duizenden huisartsen die nu al een praktijk hebben? Nascholing is nog steeds niet wettelijk verplicht. Hoeksemaen Oltheten ver wachten ook 'zittende' huisartsen te kunnen interesseren voor het alcoholproject door het laten uit brengen van een zogeheten 'stan daard'. In het tijdschrift vap het Nederlands Huisartsen Genoot schap wordt elke maand een be paald medisch probleem (vari ërend van infecties van de urine wegen tot de behandeling van verstuikte enkels) extra onder de aandacht gebracht door informa tie hierover te verschaffen op een uitneembaar karton, in de wan delgangen de standaard ge noemd. De meeste huisartsen ha len dit eruit en zetten het op hun bureau zodat ze doorlopend ge spitst zijn op het probleem. Deze maand is de standaard gewijd aan het probleemdrinken en het insti tuut hoopt hiermee huisartsen voor nascholing op dit terrein te stimuleren. Met de video en het uitbrengen van de standaard is voor Hoek sema en Oltheten de kous nog niet af. Er wordt in september een onderzoek gestart naar de mate waarin huisartsen probleemdrin kers als zodanig registreren. Daarbij wordt het aantal registra ties voor en na de bijscholing be keken. Doel van het onderzoek, dat halverwege volgend jaar moet zijn afgerond, is de effectiviteit van de nascholing te meten. Verpleegkundigen in opleiding voor uitwisseling naar Greenville (VS) LEIDERDORP - Twee leerling- verpleegkundigen van het Elisa- beth-ziekenhuis in Leiderdorp zijn naar de Verenigde Staten vertrok ken om daar in het kader van een uitwisselingsproject'ervaring op te doen. Het tweetal neemt poolshoog te in een ziekenhuis in de stad Greenville. Op 7 juli komen zeven Ameri kaanse verpleegkundigen naar Lei derdorp om in Nederland ervaring op te doen. De groep krijgt een druk programma voorgeschoteld, dat hen langs tal van ziekenhuizen en instanties voert. Ze worden onder gebracht in de personeelsflat van het Elisabethziekenhuis. Het Leiderdorpse tweetal, Win- nifred Grootscholten en Sandra Schiltmans, heeft inmiddels de eer ste ervaringen al per fax doorges eind aan de onderwijscoördinator verpleegkundige dienst van het Eli sabethziekenhuis, Hans Romeijn. "Ze hebben het erg naar hun zin. Ze worden ook helemaal ingewijd in de procedures, die in de VS nogal strak worden gehanteerd". Het tweetal wordt vergezeld van prak tijkbegeleidster Ineke Verschure en keert op 5 augustus weer terug. Volgens Romeijn is het voor het eerst dat een dergelijke uitwisseling tussen verpleegkundigen tussen Amerika en ons land plaats heeft. Van der Ploeg in Leiden hoogleraar traumatologie LEIDEN - Dr. H.M. van der Ploeg aanvaardt op vrijdag 22 juni aan de universiteit in Leiden het bijzonder hoogleraarschap in de psychotrau- matologie van slachtoffers van oor log en geweld. Van der Ploeg was al hoogleraar in dë medische traumatologie in Leiden. Hij stond destijds de slacht offers van de verschillende gijzelin gen in de jaren zeventig bij en vorig jaar nog nabestaanden en overle venden van de vliegramp bij Zand erij in Suriname. Van onze redacteur Jan Westerlaken en Wim Wegman LEIDEN Verpleegkundig personeel in de Leidse regio overweegt serieus om in staking te gaan. Deze week valt de beslissing. Daarmee krijgen de acties in de gezondheids zorg een grimmiger karakter: Directies en verpleegkundi gen trekken nu samen ten strijde tegen het kabinet dat wei gert extra geld beschikbaar te stellen voor het verlagen van de werkdruk. In de RAI in Amsterdam wordt woensdag hiertegen een landelijke protestactie gehouden die massaal wordt bijgewoond door verpleegkundigen uit Leidse regio. De directies van de verpleeghuizen doen. De werknemers worden 's i Leiden en wijde omgeving plaat- ochtends met een krantje opge- Druk overleg in regio over echte staking merfeest gepland. De bewoners kij- de directie van het Elisabeth-zie- ken daar altijd ontzettend naar uit. kenhuis in Leiderdorp, deelt tijdens En we wilden hun niet teleurstel- de actiedag pamfletten uit aan pa len". tiënten en bezoekers. In die pam fletten wordt duidelijk gemaakt dat de- de werkdruk in de ziekenhuizen tot ich- een onverantwoorde hoogte is ge- tend bekend - tijdens de landelijke stegen. De directies van het Diaco- actiedag normaal gewerkt. Alleen nessenhuis en het Elisabeth-zieken- het Rijnoord ziekenhuis in Alphen huis hebben voor de 13de geen dergaande acties als werkonderbre kingen en zondagsdiensten ge- het Eli- sen morgen een advertentie waarin zij nog eens benadrukken dat er wat aan de te hoge werkdruk moet wor den gedaan. De directeuren merken op dat te weinig personeel niet al- r' leen onaangenaam is voor de pa tiënten, maar ook voor de hulpve wacht door de directeur. Voor de begeleiding van de groepen hebben volgens een woordvoerster i houdt die dag een zondagsdienst. ingezet op de verpleegafdelingen. Dat betekent dat alleen het hoogst oo Zodoende kunnen de patiënten noodzakelijke werk wordt uitge- pland. Of het personeel vroeger dan onder normale ómstanT voerd. Het Diaconessenhuis in Lei- sabeth actie onderneemt, digheden uit bed worden gehaald, den houdt volgende week, op 21 ju- ochtend nog niet bekend. Het zou en werkonderbreking van drie hierover in de loop van de middag Het personeel had deze actie al een beslissing nemen. De verpleegkundigen krijgen eerder gepland. Tijdens de actiedag dezë dag geen warme maaltijd ge- zelf wordt in het ziekenhuis een.kor- serveerd, zodat het al zijn tijd a sula inmiddels zo'n honderd ouders ^tiëni kan testeden'V«rtelite zich aangemeld. Het verpleegh Leiderdorp houdt Leytenrode i woordvoerder vanmorgen, Het centrum voor zwakzinnigen- In het Academisch Ziekenhuis de te bijeenkomst gehouden. Daarbij staan jeen acties op het program- delegatie van het ministerie c aanwezig zijn. Wie er ko- kon een woordvoerster 'Het personeel hier valt onder een andere cao dan in de algemene ziekenhuizen. Dat betekent patiëntvrien- zorg Hooge Burch in Zwammer- het Diaconessenhuis vanochtend gens niet dat wij niet solidair zijn Iaviavc i c .17 *n 1 1 1 tDIg XlUUgC O UI LU ill C-i W dlllllltri- Ilt.1 L/ldLUUcooCIU "OU* geen speciale actie. "De nog niet vertellen. werk goed doen en aandacht beste- dig "personeel wordt de dertiende den aan de patiënten. Dit lukt niet ^'als je met te weinig mensen bent en dus voortdurend tijd te kort komt". De gezondheidszorg zegt 130 mil joen miljoen extra nodig te hebben om het knellend personeelstekort van dit moment op te lossen. Voor dat geld kunnen 2500 mensen wor gden aangesteld bij de 700 instellin gen. Als dit bedrag zou moeten ko men uit verhoging van de zieken fondspremie, dan zou iedere pre miebetaler 1,25 gulden per maand meer moeten betalen. De advertentie: "Wij moeten een -goede zorg blijven verlenen aan de ^patiënten die een beroep op ons 'doen. Dat is wat de Nederlandse sa- ?menleving van ons verwacht en wat de mensen in onze instellingen ook graag willen blijven doen. Vandaar dat wij bij de overheid aandringen op meer geld. Om te laten merken jdat uw gezondheid ons ernst is zul len de directies overal hun protest laten horen". In praktisch alle instellingen wor den acties gehouden. Echter niet in het Leidse verpleeghuis Zuyd- I twijck. Daar, aldus de voorzitter van de ondernemingsraad, kijkt men de kat nog even uit dè boom. Geen ac- ptie ook in De Wilbert in Katwijk, maar de directie steunt de verpleeg kundigen wel. De meeste verpleeg huizen draaien zondagsdienst. Het komt erop neer dat er geen logope- JSie, ergotherapie en fysiotherapie ,'wordt gedaan. Deze therapeuten hemen een deel van het werk over 'van het verpleegkundig personeel .zodat dit naar de landelijke actiedag 'jn Amsterdam kan. De Van den ^Berghstichting in Noordwijk denkt met zeker tweehonderd 'man' per 'bus naar de manifestatie af te rei- Actie ook in Nieuw Buitenzorg j(meervoudig gehandicapten) in Lei- 'derdorp. Voor het eerst in het be- Jstaan. Volgens Monique Seijn j wordt er woensdag een 'verwendag' (gehouden en worden er alleen maar 'gezellige dingen met de bewoners Igedaan. Iedereen dromt samen in ,de grote hal waar koffie met gebak ^en een goede maaltijd worden ge serveerd. De directie staat de actie Jtoe, maar steunt haar niet. I In Huize Ursula in Nieuwveen wordt het personeel extra verwend. 'De directie en ouders van bewoners (nemen die dag taken over, zodat het {personeel het wat rustiger aan kan 13de was toevallig ons jaarlijks 2 De directie van het ziekenhuis e DEN HAAG - De Tweede Ka mer gaat akkoord met het voor stel van het kabinet om de inning van de onroerend-goedbelasting over te hevelen van het rijk naar de gemeenten. Door deze wets wijziging worden de gemeenten verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de onroerend- goedbelasting. Hoewel de Kamer vrijwel una niem het voorstel van het kabinet steunt, maakten een aantal woordvoerders vyel op onderde len kritische kanttekeningen. D66 en PvdA vinden dat in goed overleg met de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) normen moeten worden opge steld die gemeenten moeten han teren bij het kwijtschelden van gemeentelijke belastingen. De gemeenten moeten daarbij via de VNG daadwerkelijk invloed op de vaststelling van het beleid kunnen uitoefenen, zo vinden D66 en PvdA. CDA en WD voelen niets voor ruime mogelijkheden voor ge meenten om kwijtscheldingen te verlenen. De verantwoordelijk voor het voeren van een inko mensbeleid ligt bij de rijksover heid en daarom moet de speel ruimte van de gemeenten beperkt zijn, zo betoogden de Kamerle den Hennekam (CDA) en Her mans (WD). De Kamerleden Schoots (PvdA), Scheltema (D66) en Her mans (WD) stelden zich zeer kri tisch op bij de financiële verreke ning die er tussen de belasting dienst en de gemeenten plaats vindt in verband met de overhe veling van de ogb-lasten. Een effi- ciency-nadeel van 12 miljoen gul den dat ontstaat voor de belas tingdienst wordt gecompenseerd door-een bedrag van deze grootte uit het gemeentefonds te halep. Anderzijds wordt het wegval len van een rentenadeel van 20 miljoen gulden voor belasting dienst, dat ontstond als gevolg van de invorderingssystematiek, niet in de berekeningen betrok ken. De génoemde Kamerleden vinden dat onjuist. Het wegvallen van een rentenadeel een voordeel dat ontstaat, nen zij. Op dit moment wordt in het Frans Halsmuseum te Haarlem een overzichtstentoonstelling ge houden van schilderijen van Frans Hals. Een van deze werken is het portret van de Leidse rede- rijkersnar Piero. We zien een oude man voor ons, met een bokking in zijn rechter hand, met zijn linkerhand klemt hij een bos stro, waarin nóg drie bokkingen, tegen zijn heup. In de rechterbovenhoek is een wapen schild afgebeeld met een klim mende eenhoorn oprijzend uit de golven. Links op het schilderij staat de spreuk 'Wie begeert'. De leeftijd van de geportretteerde is 73 jaar in 1616, zoals uit de tekst rechts op het schilderij valt op te maken. Dit schilderij bevond zich in de 18de eeuw in de collectie van mr. Cornelis van Tol aan de Bree- straai, die eveneens een boekje bezat met een groot aantal ge dichten door Piero eigenhandig geschreven op stukjes papier van verschillend formaat. Elk versje is ondertekend en vrijwel alle ge dichtjes zijn gedateerd. De jaar tallen lopen van 1602 tot en met 1618. Waarschijnlijk heeft Piero de losse blaadjes in of kort na 1618 bijeengebonden in een per kamenten omslag, waarop aan de binnenkant het volgende ge dichtje staat Graf Dightgen Hier leyt Piero die deelde Bucken En was hier Bo Van In te Rucken overleden den Ao 16 Hij beschreef zichzelf dus als ie mand die bokkingen uitdeelde en als gerechtsbode, wiens plicht het was zondaars in te rekenen. Bokkingen uitdelen De uitdrukking 'bokkingen uit delen' kwam, zoals dr. P.J.J. van Tiel van het Rijksmuseum uitge breid heeft onderzocht, al voor in 1596 op het door Piero georgani- sëerde zottenfeest en was in rede rijkerskringen bijzonder popu lair. De uitdrukking kan worden verklaard als iemand een duw, een oorvijg, een veeg uit de pan, een standje, een schampere beris ping geven of een vinnig verwijt maken. Piero deelde dus zijn bok kingen uit onder het zeggen van zijn motto 'wie begeert'. Er zijn nog andere afbeeldingen van deze rederijkerszot bekend, zoals het portret dat op de boden- kamer van het Leidse Stadhuis hing en bij de inrichting van de Lakenhal tot museum, omstreeks 1870, naar de voormalige gildehal verhuisde. Hierop is hij afgebeeld met op het hoofd een zotskap met 'bellen. Het paneeltje is een kopie naar een origineel, dat aan Corne lis Cornelisz. van Haarlem (1562- 1638) wordt toegeschreven, die het omstreeks 1595 moet hebben geschilderd. Onder het portret bevindt zich een tweede paneel met de tekst 'Liefde is 't Fondament' is uitge geven. In 1578 werd Pieter Cornelisz. van der Morsch benoemd tot 'bode met de roede', een ambt dat we nu met dat van deurwaarder kunnen vergelijken. Verschillende keren werd hij ontslagen of verliet hij zelf de dienst. Zo wordt het ver haal verteld dat een burgemees terszoon hem in vertrouwen mee deelde dat hij uit het bode-ambt ontheven zou worden. Van der Mersch wedde dat dat niet zou ge beuren en stapte naar de burge meester om zijn ambt op te zeg gen, waardoor hij de wedden schap won. Hij hekelde graag zijn medebur gers en was daarin zeer ad rem, getuige het volgend voorval. Op reis te voet van Den Haag naar Leiden werd hij ingehaald door enige heren in een rijtuig. Een van hen, van wie werd beweerd dat hij het niet zo nauw nam met de huwelijkstrouw, nodigde hem uit mee te rijden als hij eerst een 'leidse DE TJJD, VAN TOENIgedane zaken kroniek over mensen en Gerechts Bood' van myn Stadt, en Rederykers Sot; Een lid der Akoley' daar 'Liefd' is 't Fondament' Een Vryer Tachtig oud, die 't mis- dryf heeft bespot 'k Ben PIERO, LX.N.tyt, God weet myn levens ent. We weten niet hoe oud de man op het schilderij is, maar zeker geen tachtig jaar. Het versje behoort ook eigenlijk niet bij dit portret, maar is overgenomen uit een pamflet dat ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag in 1623 door de rederijkerskamer 'de Wit te Accoleyen' onder de zinspreuk versje maakte. Piero voldeed aan dit verzoek en dichtte Ik zal het met deez' wagen wagen En laten mij naar Leiden leiden God zal met zware plagen plagen Die in eens anders weide weiden Pieter Cornelisz bleef vrijgezel en woonde tot zijn dood in 1629 in het hoekhuis Nieuwe Rijn/Vis- brug. Een rijk man, die het niet lang uithield in een ambtelijke loopbaan en die zich -omdat hij geen blad voor de mond nam- veel vijanden maakte, maar om zijn originaliteit toch ook veel be wonderaars had. Op 10 september 1629 overleed Dit portretpaneeltje van Pieter Cornelisz van der Morsch uit De La kenhal is een kopie naar een origineel dat aan Cornelis Cornelisz. van Haarlem (1562-1638) wordt toegeschreven, die het omstreeks 1595 moet hebben geschilderd. Van der Mersch, drie dagen later werd hij naar zijn laatste rust plaats in de Pieterskerk gebracht. Op 5 november werd bij notaris Traudenius zijn inventaris opge maakt. Hierin komen veel schil derijen voor, waaronder ook 'een conterfeytsel van den overlede nen'. Is dat het portret door Frans Hals of is het de voorloper van het exemplaar in de Lakenhal? He laas kunnen we hierop geen ant woord geven. INGRID MOERMAN (Dufti7imh)g Honderd jaar geleden stond er in de krant: - Gelijk gemeld werd, beviel de Deensehe kroonprinses Louise een kleindochter van wijlen prins Frederik der Nederlan den) dezer dagen van haar acht ste kind. Het Deensehe ko ningspaar heeft nu 34 kleinkin deren: de kroonprins heeft na melijk 4 zoons en 4 dochters, de prinses van Wales 2 zoons en 3 dochters, de koning van Grie kenland 5 zoons en 3 dochters, de keizerin van Rusland 3 zoons en 2 dochters, de hertogin van Cum berland 3 zoons en 3 dochters, prins Waldemar 2 zoons. Koning Christiaan en zijne gemalin ver heugen zich mede reeds in het be zit van een achterkleinzoon, wiens moeder de dochter is van den Griekschen koning, de groothertogin Paul van Rus land. - Te Highgate, in Canada, is het geraamte gevonden van een 22 voet langen mastodon. De slag tanden zijn 14 voet lang. Het ge raamte verkeert in goeden staat. Vijftig jaar geleden: Toen onze soldaten den dag vóór de capitulatie bevel kregen zich uit de Grebbelinie terug te trek ken, hebben zij uit vele plaatsen de rijwielen, die zij konden vin den, meegenomen, om zich snel ler te kunnen verplaatsen. Ook soldaten uit het Oosten versche nen achter de linies 'op fietsen, die zij hadden moeten meene men. Eenmaal aangekomen op hun teruggetrokken stelling, hebben zij de karretjes achterge laten en het gevolg is, dat, ter wijl in de eene plaats bijna geen fiets meer te vinden is, in andere dorpen een groot aantal rijwie len staat, waarvan de eigenaars ohbekend. zijnIn de naasten omtrek van Zeist werden al 700 rijwielen onbeheerd aangetrof fen. Men is bezig van alle fietsen een nauwkeurig signalement vast te stellen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 8