Poetry International ook op reis
Verrassende vormgeving redt gedateerd Ossi-town
Muziekpakhuis wil
gaan verbouwen
De mooiste vergeten opera van Strauss
Met 32 dichters uit 17 landen gaat poëzie-festival van start
Verkoop op
KunstRai
verdubbeld
Onthutsende parallel
Masada en Auschwitz
Deens constructivisme
WOENSDAG 6 JUNI 1990
I
-V -.•KUNST-V'
PAGINA 21
Voorstelling: Ossi-town van Peter Greiner
Groep: Toneelgroep Hollandia (Holland-
festival produktie). Regie: Johan Simons en
Paul Koek. Acteurs: Bert Luppers, Adri
Overbeeke en Betty Schuurman Te zien
t.m, 30 juni (behalve op de zondagen en de
maandagen), Autosloperij Jan Smit, West-
zaan. Inlichtingen: 075 - 310231
Hoewel Toneelgroep Hollandia
de eerste is die hier werk van de
hedendaagse Duitse auteur Peter
Greiner speelt, doet zijn toneel
stuk Ossi-Town (1983) vertrouwd
aan. De opeenvolging van korte,
fragmentarische scènes brengt de
filmische structuur van Woyzeck
van George Buchner in herinne
ring. Zijn engagement met de
zelfkant doet sterk denken aan
het snoeiharde realisme van
Franz Xavier Kroetz. Het poë
tisch cynisme had van Rainer
Werner Fassbinder kunnen zijn.
Dat de voorstelling toch geen
compleet déja vue geeft van een
genre toneel dat vooral eind jaren
zeventig in zwang was, ligt vooral
aan de verrassende vormgeving
van de regisseurs Johan Simons
en Paul Koek. In plaats van de
heftige, fysieke speelstijl waar de
ze tekst vol geweld zo duidelijk
naar solliciteert, laten zij de ac
teurs spelen alsof zij in een per
manente verdoving verkeren.
De drie personages registreren
wel, en ze tonen ook wel emoties,
maar dat gebeurt op een onwe
zenlijke manier. De werkelijk
heid trekt als een film aan hun
licht hallucinerende hersens
voorbij, zo lijkt het. Ze nemen
deel, en tegelijk ook weer niet.
Het natuurlijke decor waarin
deze lokatie-produktie zich af
speelt, zorgt voor een rustgevend
contrapunt: de ramen van autos
loperij Jan Smit bieden een pano
ramisch uitzicht op weilanden
met onverstoorbaar grazende
koeien. Het speelvlak is bedekt
met een dikke" laag vette klei, zo
dat er traag en zompig wordt
voortbewogen.
Hoe prachtig intens het acteren
ook is en hoe sfeervol de vormge
ving mag heten, zij leiden wel af
van waarom het Greiner vooral te
doen moet zijn geweest: het afre
kenen met de stadse romantise
ring van het harde, maar eerlijke
boerenleven.
Jan Meijer, student en aanhan
ger van De Groenen, treedt in
dienst bij een stel Ossi's (scheld
woord voor inwoners van Oost-
Friesland. een agrarische streek
die in Duitsland symbool staat
voor lompheid en domheid). Hij
verlustigt zich aan het inderdaad
nogal primaire uiten van zijn
werkgevers, probeert de vrouw
met zijn praatjes vol vals medele
ven in het bed te praten en trekt
ook weer even makkelijk weg als
mede door zijn toedoen de wan
kele relatie tussen zijn sociaal
slecht bedeelde werkgevers in
een totale catastrofe is geëindigd.
Ossi-town is een glasheldere
aanklacht, die door toedoen van
Toneelgroep Hollandia wat min
der glashelder is gemaakt. Dat
komt ook omdat de tekst achter
elkaar wordt doorgespeeld, zon
der overgangen, zodat er iets van
de hoekige en heldere structuur
verloren gaat. In zijn algemeen
heid vind ik dat de vorm dienend
aan de inhoud moet zijn. In dit ge
val kan ik vrede met het omge
keerde hebben.
ERIC VAN DER VELDEN
Van onze correspondent Tjitte de Vries
ROTTERDAM Het 21ste dichtersfestival van Poetry In
ternational gaat op maandag 18 juni van start met 32 deelne
mende dichters uit 17 landen. Poetry-organisator Martin
Mooij maakte gisteren echter bekend dat twee Chinese
dichters, Bai Hua en Wang Jiaxin, van de Chinese autoritei
ten geen toestemming hebben gekregen naar Rotterdam te
komen. Het festival wordt in de Rotterdamse Doelen ge
opend door minister Hedy d'Ancona (wvc).
Het dichtersfestival wordt vooraf
gegaan door allerlei kleine en grote
evenementen. Het festival krijgt
een uitstraling naar het oosten van
ons land tot in West-Duitsland toe
met een Poetry on the Road-pro-
gramma: vier stevige poëzieavon-
den in Enschede, een avond in As
sen en een avond in Leer in oost-
Friesland.
Op donderdag 14 juni is er een
'Poetry Vooraf-avond in het Natio
naal Onderwijscentrum in Rotter
dam, waar op een van de buitenmu
ren in neonlettérs een speciaal dóór
cabaretier Freek de Jonge gemaakt
gedicht wordt onthuld, waarvan de
tekst luidt:
Óp alles rijmt wel iets/ Was wat ik
over de jaren leerde/ Evenals het
omgekeerde/ Iets rijmt op niets
Dit poëtische neonobject werd
vervaardigd door de Rotterdamse
kunstenaar Toni Burgering.
Oliemorsingen
Op zondag 17 juni krijgt het snelste
reinigingsvaartuig van de Roteb
een nieuwe naam. Het is de Roteb-9,
speciaal gebouwd voor de gemeen
telijke reinigingsdienst om ingezet
te worden bij oliemorsingen in de
haven. Dichteres Neeltje Maria Mir\
zal op die zondag het schip om
dopen in Neeltje Maria. Op het
schip komt de dichtregel te staan
'Voor wie ik liefheb, wil ik heten'.
Dit is een maritiem vervolg op de
traditie dat de voertuigen van de
Roteb op hun zijkant een door de
Poetry-örganisatie uitgezochte
dichtregel meekrijgen.
Ook dit jSar wordt er op de zon
dag vlak voor het begin van het fes
tival 'Le Bal du Festival' gehouden
in De Doelen. Omdat op die avond
de wedstrijd Nederland-Engeland
in het WK-voetballen wordt uitge
zonden, heeft men de Kleine Zaal
van De Doelen gereserveerd voor
een videoprojectie van de wed
strijd. De dichter Jules Deelder zal
deze wedstrijd van actueel com
mentaar
Traditiegetrouw is de maandag
middag van het festival een 'try out
die gratis toegankelijk is voor scho
lieren, studenten en gewoon pu
bliek. Op deze middag kan men in
formatie krijgen, zo nodig van de
dichters zelf. van alles wat er in de
rest van de week tijdens Poetry gaat
gebeuren.
Tienanmin-plein
Diezelfde middag begint het Chine
se kunstenaarsechtpaar Qin Yufen
en Zhu Jinshi aan hun meterslange
doek op het Schouwburgplein. Ie
dereen, dichters en festivalgan
gers, collega-kunstenaars en voor
bijgangers, wordt uitgenodigd
mee te schilderen aan dit doek,
waarmee men de bloedige gebeur
tenissen van een jaar geleden op het
Tienanmin-plein in Peking wil her
denken. Het Chinese echtpaar werd
tijdens de Culturele Revolutie te
werkgesteld als machinebank
werkers. Zij verblijven nu in Ber
lijn. Poetry haalt hen naar Neder
land.
Terwijl op de avonden van het
festival dichters hun gedichten
voordragen, telkens gevolgd door
vertalingen in het Nederlands, wor
den de middagen besteed aan een
vertaalproject. Gedichten van Hans
Faverey worden door de deelne
mende dichters onder leiding van
Nederlandse dichters en vertalers
vertaald in hun eigen taal.
Vanaf dinsdagmiddag tot en met
i ik liefheb viïl ik Iqven' op r
donderdagmiddag is er gratis voor
het publiek een reeks discussies
over de plaats van de Poëzie in Oost
en West onder het motto 'The
Government of the Tongue', naar de
titel van een bundel essays van de
Ierse dichter Seamus Heany.
Gedurende het festival wordt be
kend gemaakt welke, vervolgde
dichter dit jaar het Poetry Interna
tional Eregeld krijgt toegewezen.
De Roemeense dichter Mircea Di-
nescu, de belangrijkste gast van het
festival die vorig jaar als vervolgde
dichter dit eregeld kreeg, zal die
avond in elk geval aanwezig zijn. Op
de slotavond wordt bekendge
maakt wie de C. Buddingh'-prijs
krijgt, een prijs voor de belangrijk
ste debuterende dichter van het af
gelopen jaar. Het Poetry Internatio
nal-festival wordt afgesloten met
een Nacht van de Jaloezie met meer
dan 40 dichters. De kaarten hier
voor zijn intussen al zo goed als uit
verkocht.
Brandweerman
leidt museum
SCHIEDAM (GPD) - Brand
weercommandant A. Metaal is
door burgemeester en wethou
ders van Schiedam aangewezen
om als tijdelijk manager de da
gelijkse leiding te voeren ^in het
Stedelijk Museum. Hij neemt de
plaats in. die onbezet bleef toen
Pierre Janssen op een eerdere
toezegging terugkwam nadat de
opgestapte museumdirecteur
Hans Paalman en andere leden
van de museumpersoneel zijn
komst hadden afgewezen. De na
een korte ziekteperiode terugge
keerde directie-assistente Clara
Stroman had inmiddels ook
haar functie van 'waarnemend-
directeur neergelegd.
Metaal, die met onmiddellijke
ingang zijn nieuwe taak heeft
aangevangen, heeft een zekere
reputatie in crisis-management,
zij het bij brandweerkorpsen.
Hij staat bekend als een cultuur-
gevoelig man en geeft meer dan
eens orgelconcerten.
'Die Frau ohne Schatten' in concertvonn
AMSTERDAM (ANP) - De ruim
18.000 bezoekers van de zesde
'KunstRai in Amsterdam hebben
/van 30 mei tot en met tweede pink-
sterdag voor 2,2 miljoen gulden aan
Nederlandse moderne kunst ge-
kocht. Dat betekent een verdubbe-
ling ten opzichte van vorig jaar.
De grootste belangstelling van de
kopers ging uit naar Piet Dieleman
'(galerie Van Krimpen), Gabriëlle
- van de Laak (galerie Espace) en Eu-
gene Brands (Collection d' Art). Al
hun werk werd verkocht, aldus een
woordvoerster van de KunstRai. Er-
waren in totaal 80 Nederlandse gale-
i ries op de beurs aanwezig.
De 20 buitenlandse galeries uit
(België, Frankrijk, Bondsrepubliek
'en Zweden verkochten voor 660.850
'gulden, Voor aankopen bij buiten
landse galeries gold dit jaar voor het
•eerst de speciale rentesubsidierege-
;ling van het ministerie van cultuur
(WVC).
KunstRai-directeur W. van Krim-
'pen had tevoren de verwachting uit
gesproken dat het bezoekersaantal
3it keer de 20.000 zou passeren,
♦maar toonde zich na afloop toch te-
Jvreden met onder meer de positieve
verkoopresultaten van de beurs.
•„De KunstRai heeft zich een vaste
plaats veroverd, dat is nu wel bewe
zen. Onder het publiek waren bo
vendien veel geïnteresseerde
nieuwkomers", aldus Van Krim
pen.
AMSTERDAM (GPD) - Het Mu-
ziekpakhuis in Amsterdam organi
seert zaterdagavond 9 juni in Carré
een benefietconcert om geld bijeen
te krijgen voor een ingrijpende ver
bouwing. In totaal heeft men vijf
ton nodig. Aan het concert werken
onder anderen Hans Dulfer, Wally
Tax, Jan Rot, drs. P., Magnolia en
Herman de Wit mee. Ook zullen di
verse koren en bands optreden.
Als eerste stap van de verbou
wing zal de benedenverdieping van
het pand aan de Lijnbaansgracht
geluiddicht worden gemaakt door
het aanbrengen van drie speciale
studio's. Dat kost circa twee ton.
Daarna wil men de rest van het
pand onder handen nemen. De ge
luidsisolatie is nodig omdat omwo
nenden klagen over overlast. Om
die reden worden er sinds een tijdje
geen drum- en baslessen meer gege-
ven. Als het Muziekpakhuis niets
aan de geluidsoverlast doet, be
hoort sluiting tot de mogelijkheden.
Officieel heeft men geen muziek-
vergunning, maar de gemeente
staat het een en ander oogluikend
toe.
Het Muziekpakhuis bestaat nu
acht jaar en valt volgens de gedre
ven directeur George Whitmore (35)
het best te omschrijven als „een
groepspraktijk, een alternatieve
muziekschool". Dertig docenten ge
ven les» aan circa vijftienhonderd
leerlingen, maar behalve een admi
nistratrice is niemand in vaste
dienst. De docenten vragen hun
leerlingen lesgeld en betalen daar
mee huur. Het Muziekpakhuis is ge
specialiseerd in pop, jazz en lichte
muziek en verzorgt tientallen
workshops. Daarnaast zijn er regel
matig optredens, sessies en festi
vals.
Om de verbouwing te financie
ren, heeft het Muziekpakhuis bij di
verse instanties aangeklopt. Een
structurele subsidie door de ge
meente Amsterdam wil men niet.
Whitmore, zelf docent saxofoon:
„Wij willen onafhankelijk blijven.
Niet al onze docenten hebben bij
voorbeeld diploma's. Maar dat vin
den wij niet belangrijk. Als ze maar
goed les kunnen geven. Voor ons
staat het plezier van het zelf muziek
maken voorop. Mensen die een in
strument willen leren spelen, moe
ten meteen kunnen beginnen. Het
is helemaal niet nodig om eerst te le
ren notenlezen. Dat is een fabeltje.
Door onze ongedwongen aanpak
ontstaat een heel aparte sfeer. Je
ziet de mensen opbloeien als ze hier
binnenkomen. En dat willen we
graag zo houden".
Masada-ein Bericht naar Flavius Josephus.
Bewerkt door Ursula Voss. Regie: George
Tabori. Spel: Hildegard Schmahl en George
Tabori; gezten op 5 juni in Theater Bellevue
Amsterdam.
Voor de tweede maal in korte tijd
is George Tabori te gast bij het
Holland Festival. In 1988 werd
zijn 'Mein Kampf naar Neder
land gehaald, een stuk waarin
Hitier vooral getoond wordt als
een schlemielige twintiger (een
portret van de dictator als jonge
man, zeg maar). Dit jaar, sterker
nog: deze week, zijn drie ptoduk-
ties te zien van Tabori en zijn
Weense groep Der Kreis.
De voorstellingen worden min
of meer gepresenteerd als drie
luik. Het naziprobleem, het jo
dendom en de kwestie van schul
dige of slachtoffer vormen de be
langrijkste thema's, zoals overi
gens in bijna al het werk van Ta
bori. Geen wonder voor een man
die er wel in geslaagd is, dankzij
een tijdige emigratie naar Enge
land, uit de klauwen van de nazi's
te blijven, maar die zijn familie
voor een groot deel in Auschwitz
verloren heeft.
In het eerste van de drie stuk
ken, 'Masada-ein Bericht', wordt
op een even onthutsende als aan
schouwelijke manier een parallel
getrokken tussen Auschwitz en
Masada. Masada was een vesting
aan de Dode Zee, waar de Joodse
bevolking in 73 na Christus mas
saal zelfmoord pleegde om niet in
handen van de Romeinen te val
len. Het verhaal is overgeleverd in
een boek van de historieschrijver
Flavius Josephus. In het toneel
stuk treedt deze Josephus op
naast een vrouw die zich aan de
zelfmoord heeft onttrokken.
Zij bevinden zich in een
vreemd landschap, een soort plat
tegrond met reliëf, de puinhopen
van wat eens het Joodse land was.
De maquette van Masada staat op
een berg aarde. Andere zandho
pen met kapotte bakstenen ver
beelden verwoeste steden. Later
horen we dat Jeruzalem er één
van is. Maar er ligt ook prikkel
draad. De vrouw (Hildegard Sch
mahl) graaft schoenen en lappen
stof op uit de aarde. Tegen de ach
terwand hangt een gestreept py
jamajasje, vuil als op zwart-witfo-
to's van vijftig jaar geleden. De
vrouw begint met een gedicht van
Samuel Beckett: "Stel je voor dat
dit/op een dag dit/op een mooie
dag/stel je voor/dat op een mooie
dag dit/ophoudt/stel je voor". De
herhalingen werken net zo huive
ringwekkend als het onvoltooide
van de mededeling.
Dan komt de man op (gespeeld
door Tabori zelf). Hij spreekt ons
aan alsof hij uit de losse hand een
toespraak houdt. Eerst in het En
gels. maar hij gaat al snel over tot
het Duits, omdat dat. "helaas", de
taal van de holocaust is. Flavius
Josephus heeft zijn geschiedenis
geschreven, zegt hij, om zo objec
tief mogelijk te berichten over de
oorlog van de Joden tegen de Ro
meinen. Daarna leest hij, vanach
ter een lessenaar, lange passages
voor uit Josephus' werk. Af en toe
onderbreekt hij zichzelf om iets
toe te lichten. De vrouw loopt in
tussen verdwaasd rond. neemt af
en toe een baksteen in haar hand,
probeert die te vergruizelen.
Het is nauwelijks nog toneel
spel te noemen, maar ik heb het
ademloos gadegeslagen. De kal
me, volstrekt niet geacteerde ma
nier waarop Tabori voorleest, de
verschrikkingen die het decor
suggereert, de waanzin om. zoals
Josephus doet, deze Joodse oor
log en eigenlijk alle oorlogen voor
te stellen als de wil van Gód - de
elementen boeien omdat ze een
ogenschijnlijk ongerijmde com
binatie opleveren.
De gebeurtenissen in Masada
worden verhaald door Hildegard
Schmahl, die zo overtuigend is in
haar emotionele uitbeelding, dat
ze waarschijnlijk meer aan
Auschwitz denkt dan aan
Masada; wat lang geleden is ge
beurd dóet immers geen pijn
meer. Tabori zit op een stoel, het
boek waarin alles opgetekend zal
worden op zijn schoot. Op een in
drukwekkende manier vertelt
Hildegard Schmahl de redevoe
ring na van Eleazar, de man die de
inwoners van Masada ervan over
tuigd heeft dat de dood een ver
lossing is. De man ook die net als
Josephus vindt dat deze grote el
lende een gerechtvaardigde straf
van God is.
Wat moeten wij met deze vrij
willige onderwerping aan hogere
en ondoorgrondelijke machten?
Valt het de tijdgenoten van Ves-
pasianus te verwijten? Valt het de
tijdgenoten van Hitier te verwij
ten? Zijn de slachtoffers ook
schuldig? Of zouden ze graag
schuldig zijn, omdat dan hun sta
tus van slachtoffer acceptabeler
is? Op het eind trekt Tabori de
gruwelijke parallel nog éen keer.
De rots van Masada blinkt nog
steeds in de woestijn, zegt hij. In
het zuiden liggen Libië en Egyp
te, in het oosten Jordanië en
Saoedi-Arabië, in het noorden Sy
rië en Libanon en in het westen,
voegt hij er aan toe, in het westen
kun je op heldere dagen
Auschwitz zien liggen.
Dan is het stuk afgelopen. Op
de vragen na die we ons blijven
stellen.
HANS STUPERS
Bij Galleria Propitia
Expositie met schilderijen en grafiek van de
Deense kunstenaar Per Arnoldi, tot 15 juni.
Galleria Propitia. Levendaal 119, Leiden.
Openingstijden: do. van 13.00-16.00
19.00-21.00 uur, vr. za. en zo. van 13.00-
18.00 uur.
LEIDEN - De Deense kunstenaar
Per Arnoldi kan met recht een
veelzijdig mens worden ge
noemd. omdat hij naast zijn vrije
werk ook naam maakte als ont
werper van affiches, meubels,
stoffen en voor projecten op het
gebied van architectuur en thea
ter. Galleria Propitia aan het Le
vendaal schenkt aan het slot van
het tentoonstellingsseizoen aan
dacht aan de schilderijen en gra
fiek van Arnoldi. Een deel van het
geëxposeerde werk was eerder te
zien bij galerie De Sluis in Leids-
chendam die de abstract geome
trische kunst hoog in het vaandel
heeft staan.
Per Arnoldi laat zich kennen als
een kunstenaar die veel verschul
digd is aan de constructivistische
kunst, zoals te zien is aan de toe
passing van geometrische basis
vormen en primaire kleuren,
maar anders dan bijvoorbeeld le
den van De Stijl, zoals Mondriaan
en Van Doesburg, zijn egaal ge
kleurde vlakken eerder uitzonde
ring dan regel.
Ook al paart Arnoldi een meer
emotioneel geladen kleurgebruik
aan een zuiver geometrische
vorm, in de consequente werk
wijze toont hij zij op en top als een
constructivist. Vaak is het vlak
opgedeeld in twee of drie banen
met soms scherpe, soms vage be
grenzingen. Door meer lagen verf
over elkaar aan te brengen brengt
Per Arnoldi spanning teweeg tus
sen transparante en dekkende
partijen. In het schilderij '40-22
november '86' bijvoorbeeld is het
linker vlak onderverdeeld in over
elkaar vallende vierkanten, die
veel weg hebben van een blad
grafiek met diverse drukgangen.
De rechter helft wordt beheerst
door een zwarte baan die op de
middenas een glimp van een hel
der rode partij vrijlaat.
Variaties op het gekozen stra
mien vindt men terug in de negen
schilderijen uit de Chicago-cy-
clus uit 1988, gemaakt voor de
Chicago International Art Fair.
De kleine doeken wisselen van
formaat, maar ook hier bestaat de
compositie uit verticale banen en
vierkanten in zwart, rood, geel en
blauw. Naast nadrukkelijke
kleurpartijen en levendige trans
parante vlakken verlenen expres
sieve accenten dynamiek aan het
geheel.
In de grafiek van Per Arnoldi
zijn twee thema's uitgewerkt,
stoelen en ramen, die ondanks de
relatie met de werkelijkheid in
zeer geabstraheerde vorm weer
gegeven werden. Een zeefdruk
met een rode achtergrond laat een
voor Arnoldi typisch beeld zien,
namelijk een gekantelde stoel in
zijaanzicht. Door de plaatsing van
de geometrische vormen en de
dominante diagonale lijnen, lijkt
het of de stoelen zich door de
ruimte bewegen. Het lineaire ka
rakter van de ets 'Another win
dow' laat de wisselwerking zien
tussen het beeld van een raam en
een abstract patroon. In dit krach
tige, goed geslaagde stuk herken
je opnieuw de ijzeren principes
waarop Arnoldi zijn werken ba
seert. Naast het vrije werk heeft
hq ook in de toegepaste kunsten
een groot oeuvre opgebouwd. De
ze activiteiten en het gebruik van
geometrische vormen en primai
re kleuren, verbinden Arnoldi
met De Stijl en het Bauhaus,
maar wat het kleurgebruik be
treft staat hij dichter bij de ex
pressieve gevoelsyitingen van
Cobra, een beweging waarin ook
Denemarken zo'n belangrijk aan
deel had.
NANCY STOOP
Van onze correspondent
Paul Herruer
Het had 'de mooiste van alle be
staande opera's' moeten wor
den: Die Frau ohne Schatten
van Richard Strauss. Misschien
is dat ook wel zo, maar hij is na
de première in 1919 niet be
paald aangeslagen. De VARA
en het Holland Festival brengen
het werk op 9 juni in concert-
vorm, gedirigeerd door Edo de
Waart. Die uitvoering wordt op
11 juni op radio IV uitgezonden.
Het vermqeden dat Die Fau ohne
Schatten de mooiste van alle be
staande opera's zou kunnen zijn, is-
uitgesproken door de schrijver van
het libretto, Hugo van Hofmannst-
hal, die Strauss meermalen stof
voor een opera heeft geleverd, waar
onder die voor zijn bekendste: Elek
tra. Ariadne auf Naxos en Der Ro-
senkavalier. In zekere zin is echter
het libretto voor 'Die Frau ohne
Schatten' dodelijk gebleken voor
het stuk; niet omdat het een romme
lig of mager tekstboek is. maar om
dat er teveel in verwerkt is. De au
teur was zich dat wel bewust, maar
hij ging er ook van uit dat het pu
bliek zich. om het 'geestelijk gehal
te' van het verhaal te bevatten, van
tevoren terdege moest voorberei
den.
Hofmannsthal beschouwde 'Die
Frau' als een pendant van Mozarts
Zauberflöte (de Rosenkavalier was
in zijn ogen verwant aan Le Nozze
di Figaro). Het is inderdaad als een
symbolisch sprookje waarin 'twee
paren 'beproevingen' moeten on
dergaan. Nu is het Zauberflöte-syn-
droom niet ongevaarlijk: ook
Goethe heeft dat gemerkt toen hij
zich zonder veel succes met die stof
had beziggehouden in een 'Zau
berflöte II'. Bij 'Hofmannsthal zijn
de paren een keizer met zijn uit de
feeënwereld afkomstige vrouw en
een verver met zijn ontevreden
den bij de vrouw van de verver, die
de hare wel wil verkopen.
Als zij dat doet ziet zij af van het
moederschap; dat de verver graag
kinderen wil kan haar op dat mo
ment niets schelen. Uiteindelijk, in
een tempelscene, weigert de keize
rin de schaduw van de ververs
vrouw over te nemen. Haar loute
ring heft de verstening van de kei
zer op, zij krijgt haar eigen schaduw
en de verver en zijn vrouw komen
eindelijk tot elkaar.
Met de bewust nagestreefde diep
zinnigheid van het libretto had
Strauss zo nu en dan enige moeite.
Ondanks zijn problemen heeft
Strauss voor het werk muziek ge
schreven die wellicht inderdaad tot
zijn fraaiste behoort. Als men niet
de voorkeur geeft aan de ruige 'ex
pressionistische' Elektra, de be
koorlijkheid van Ariadne of de me
lodieuze 'Duft' van de Rosenkava
lier komt men bij 'Die Frau' uit,
waarin het heftige en het etherische
samenkomen. Het eerste in het gro
te orkest dat de 'mensenwereld' be
geleidt, het tweede in een aan Ariad
ne ontleend kamerorkest bij de
'geestenwereld'. Strauss heeft in
een geval zelfs de ongewoonst
denkbare instrumentatie gebruikt:
in de tempelscene speelt een glas-
harmonika mee. Bij diezelfde tem
pelscene kon hij echter niet voldoen
aan een wens van zijn librettist, die
de rol van 'Hoeder van de Bron' als
iets mannelijks-vrouwelijks zag en
daar liefst een bijzondere stem voor
had, zoals een hoge falsettist. Zelfs
in deze tijd van countertenoren kan
daar niet aan worden voldaan, want
geen enkele falsettist zingt op de so
praanhoogte die Strauss voor
schrijft.
In een concertuitvoering kan die
muziek eens haar eigen leven leiden
direct tot de luisteraar spreken
Richard Strauss: moeite met libretto.
echtgenote. De keizer leeft al bijna moet krijgen (otwel
een jaar met zijn echtgenote uit het worden) en dat anders de keizer zal zonder dat hij wordt afgeleid door
geestenrijk als haar vader een bode verstenen. Met haar voedster gaat de problemen van. scènische aard
zendt met de boodschap, dat zij de keizerin in de mensenwereld op
het jaar
i schaduw zoek r
h bij dit hoog-symbolisch
schaduw en zij belan- sprookje kunnen voordoen.
