Gereformeerde bonder net een verstandskies
Een leven in dienst van de armen
Ds. Meijers neemt afscheid van hervormde Marekerk in Leiden
Biografie over leven van nobelpiijswinnares moeder Teresa
r.
LEIDEN Een gerefor
meerde bonder in de Her
vormde Kerk zit met een
handicap. Omdat hij is aan
gesloten bij de behoudende
Gereformeerde Bond wordt
hij bij voorbaat geacht niet
zo objectief in zijn oordeel te
zijn, als een ander. Hij moet
eerst het tegendeel bewij
zen, is de ervaring van dr. S.
Meijers uit Leiden. "Het is
net als met een verstands
kies; die moet ook eerst la
ten merken dat-ie goed kan
kauwen".
Meijers (62), die volgende week af
scheid neemt van de Marekerk de
meest strak confessioneel gebon
den kerk in hervormd Leiden is
zelf 'allergisch' voor groepsvor
ming. "De mensen zijn dolblij als ze
iemand geëtiketteerd hebben, want
dan kunnen ze hem in dat hokje
stoppen dat ze zelf hebben inge
richt, om er dan aan voorbij te
gaan".
In de veertien jaar dat Meijers aan
de Marekerk verbonden was, ont
wikkelde deze stadsgemeente zich
tot een opvallende verschijning bin
nen hervormd Leiden. Vanouds
heeft de predikantsplaats een
streekfunctie, maar tegelijkertijd is
het de wijkkerk van de binnenstad
en Leiden-Noord. Geen 'kerkje bin
nen de kerk', zoals in zoveel andere
plaatsen, maar een wijkgemeente
met een 'plus', zoals Meijers het uit
drukt.
"Ik heb mijzelf altijd in de eerste
plaats gezien als Leids predikant, in
de tweede plaats als predikant van
een wijkgemeente en pas op de der
de plaats als predikant voor hen die
van een bepaalde signatuur zijn, al
ging daar de meeste tijd in zitten",
zegt Meijers. Het is deze opstelling
die er aan meewerkte dat, aan het
begin van zijn Leidse tijd, een wijk
gemeente met een bondskarakter
(rechts in de Hervormde Kerk) en
één met een confessionele signa
tuur (de rechtse middengroep)
moeiteloos in elkaar konden wor
den geschoven.
Het is volgens Meijers de predi
king die de kerkgangers iedere zon
dag zelfs van verre naar de Mare
kerk trekt. De preken willen nauw
aansluiten bij wat de oude reforma
toren voor ogen stond, met als hart
'de rechtvaardiging van de goddelo
ze'. Voor veel christenen zijn derge
lijke preken uit de tijd, weet hij. "Er
wordt dan gezegd: jij verstaat je ei
gen tijd niet. Ik denk dan: mis
schien verstaan wij die wel beter
dan jullie".
Gereformeerde bonders worden
vaak op één hoop geveegd met de
zogenoemde 'zwarte-kousen-ker-
ken': meisjes met hoedjes op naar
de kerk, geen tv, lidmaatschap van
de SGP. Als verklaring hiervoor ziet
Meijers dat velen plaatselijk aanwe
zige sociaal-culturele elementen
verwarren met de geloofsbeleving.
"Er zijn in onze kringen velen die
geen water bij de wijn van de belij
denis doen, maar die toch zelf, ook
in hun prediking, niet alleen bepaal
de sociaal-culturele aspecten heb
ben afgelegd, maar voluit eigentijds
willen zijn".
Hoge stoep
Bij zijn voordeur zit wel een sticker
dat hij geen zondagskrant wenst té
ontvangen, maar 'zijn' partij is nog
altijd het CDA. "Natuurlijk, je kunt
terecht zeggen dat het een wat vage
middenpartij is, met vaaH niet meer
dan een christelijk randje, maar
toch zie ik ook binnen het CDA nog
krachten gebundeld,
(MA is tweede pinksterdag)
LEIDEN: Hew. Gem. Hoogl. kerk 10 ds Alblas,
11.45 oec studentendienst; Marekerk 10 ds
Meijers. 5 ds Vermaat Maassluis; Maranathak.
10 ds Koolstra; Oecumenische geloofsge
meenschap De Regenboog (Merenwijk) 9.30
ds Koolstra; Bethlehemkerk zie Petrakerk; Be-
vrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds V Hunnik, 5
ds Koolstra; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds
Schouten; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pas
teur Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 kand V Eek. Acad. Ziekenhuis 10
ds V Beinum en pastoor De Groot ha. Diako-
nessenhuis elke za 10.30 rk. dienst, en 10.30
ds V 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest. Geref.
Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak. (Suri-
namestr.) 10 ds Bouhuys, 10.30 hr Voogt do-
vendienst; Oude Vest zie Hoogl kerk; Mara
nathak. zie hen/, gem.; Bevrijdingsk. zie herv.
gem.; verzorgingstehuis Groenhoven 10 mw
Treurniet; Merenwijk zie herv. gemeente. Ge
ref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds Houtman, 5 ds
Simpelaar. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30
en 5 ds Den Hertog. Geref. Gem. (zie onder
Leiderdorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth.
Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 dc Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pie-
terskerkstr.) 10 ds Vos-Wiegand. Baptistenge
meente (aula 'Nieuweroord', Rijnsburgerweg
124) 10 ds Agtereek. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 ev Sussenbach. 10.30 ev
Meulenberg, 4 ha. Evangeliecentrum-Pink-
sterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt) 10
ev Zijlstra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr Ei
kerbout. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 4.30. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevende-
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie,
11 tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 10, 11 en 12.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.slngel) 10. Rooms-Ka-
th. K. Haagweg za 7, zo 10.30, MA 9; Heren
singel za 7. zo 9.30 en 11; Rijndijk (Stevens
hof) za 7, zo 9.30; Steenschuur za 7, zo 8.30,
10,11.30,6 en 7 (lof); Boshuizerkade za 7, zo
9.30 en 11; Lammenschansweg za 7. zo 10;
Haarl.straat za 7, zo 10.30 en 12.15; Merenwijk
zie herv. gem.; H. Rijndijk (ziq Zoeterwoude).
me verwant voel". Over het stereo
type beeld van de Marekerkdien-
sten heeft hij onlangs in het kerk
blad nog geschreven dat in de prak
tijk de drempel van de Marekerk
niet in de eerste plaats wordt ge
vormd door de hoge stoep, maar
door wat de mensen zelf voor idee
van de Marekerk in hun achter
hoofd hebben. "Daarom proberen
we als kerk zo open mogelijk te zijn
naar de hele Leidse gemeente toe".
"En", zegt de predikant, "er ge
beurt in de Mare wijk ook een hele
boel waarvan buitenstaanders niet
eens weten dat het gebeurt. Het ligt
liturgisch echt niet allemaal van te
voren vast". Zo worden er soms spe
ciale kinderdiensten georganiseerd
en gastpredikanten kunnen 'ge
woon zichzelf zijn'. "In de kerk zit
ten echt geen partijgangers, maar
mensen die een voor hen herkenba
re reformatorische prediking bege-
Meijers wordt daardoor door di
verse bondsgemeenten te eigentijds
en te onafhankelijk bevonden. Be
leidsmatig zou hij ook in het be
stuur van de Gereformeerde Bond
moeilijk inpasbaar zijn hij is daar
voor dan ook nooit gevraagd. Hij
zelf: "Ach, men zal mij meestal niet
veroordelen, maar wel te weinig tra
ditioneel vinden en zeggen dat hij
op onze kansel niet past. Althans,
niet te vaak".
Rouwig is Meijers niet om dat
imago. Wel vindt hij het van groot
belang dat hij mede daardoor in ge
meenten met een andere signatuur
kan voorgaan. In dat opzicht ver
driet het hem dat hij zo vast zit aan
de Marekerk, hoe graag hij daarin
ook voorgaat. "Ik houd erg veel van
mijn gemeente". Maar: "Omdat je
maar één zo'n plek hebt in Leiden,
ben je sterk gebonden". Hij heeft
daarom' ook zo veel mogelijk in an
dere Leidse kerken gepreekt, op de
Merewijk na. Over de oecumene
tussen de protestantse kerken en de
rooms-katholieke parochie daar,
zegt hij: "Dat kan niet, als je de tra
ditie van de Rooms-Katholieke
Ds. Meijers: "In de kerk zitten echt geen -partijgangersmaa
r hen herkenbare reformatorische prediking begeren".
Kerk serieus neemt".
Kastanjes
Een dienst met een
maal', waar dus iedereen kan
schuiven, zal hij nooit leiden,
gers "doe ik ontspannen. De toela
ting van de vrouw tot de ambten
was een kerkelijke beslissing, de
verantwoordelijkheid daarvoor
draagt de kerk in de eerste plaats".
Deze open houding heeft hem ook
jaren lang een plaats in de synode
opgeleverd. Dank zij de steun van
rechts-georiënteerde gemeenten in
Katwijk, werd hij enige jaren terug
afgevaardigde namens de classis
(regionaal kerkverband) Leiden.
Lachend: "Soms ben ik voor de zon
dag de eerste keus niet, maar om de
kastanjes uit het vuur te halen was
iK kennelijk wel de aangewezen
De classicale indeling van de Her
vormde Kerk maakt volgens Meij
ers dat de gemeenten van de rech
terflank op de synode getalsmatig
niet zo'n grote vertegenwoordiging
hebben als ze eigenlijk zouden moe
ten hebben. Naar zijn inschatting
mag een kwart tot een derde van de
hervormde gemeenten tot de uitge
sproken rechtse signatuur gere
kend worden. "Binnen de synode
zitje echter altijd met een psycholo
gische handicap: je spreekt gewoon
als hervormd afgevaardigde, vanuit
verantwoordelijkheid voor de hele
kerk. Men heeft echter de neiging je
als groepsvertegenwoordiger te
zien. Daar moet je eerst doorheen
breken".
De positie van de bonders blijkt
ook bij de regelmatige stoelendans
rondom hoogleraarsstoelen. Zelf is
Meijers, gepromoveerd dogmaticus
en regelmatig publicist in verschil
lende vakbladen, een tweetal keren
voorgedragen voor een Leidse
hoogleraarspost. Beide keren ketste
fiet af. Gevraagd naar de gang van
zaken, wil Meijers niets kwijt. "Er
speelden toen zoveel dingen mee".
Wel zegt hij: "Mensen van uitge
sproken gereformeerde signatuur
mensen die worden zelden hoogleraar. Je moet
(foto Jan daarvoor in ieder geval drie keer zo
Holvast) goed zijn als een ander en dat ben ik
niet".
Op de synode vond Meijers het
uitdaging om zijn verhaal
rgemeente met bij- brengen, dat het door de hele breed-
'open avond- voorbeeld vrouwelijke ambtsdra- te van de vergadering serieus werd
genomen. "Je moet proberen je ei
gen kerkelijke jargon af te leggen,
om het zo over het voetlicht te bren
gen dat het de mensen aanspreekt.
Daarom moet je ook zo persoonlijk
mogelijk proberen te spreken. Ge
tuigend spreken is belangrijk. Men
moet kunnen proeven dat het
authentiek is. Soms is mij dit gelukt
en dan is er ook een oogst".
Kernwapens
Het werk op de synode heeft hij er
varen als "strikt noodzakelijk, emo
tioneel sterk belastend, maar ook
erg verrijkend". Meijers: "Je wordt
ook geconfronteerd met vragen
waar de kerk terecht mee bezig is en
de gemeenten van rechtse signa
tuur te weinig". De noodzaak tot
herijking en heractualisering van
de eigen gereformeerde traditie is
de keerzijde van allerlei synodedis
cussies, "en dat is winst". Meijers:
"Het is ook belastend, omdat je nu
eenmaal vaak een andere koers
moet bepleiten en ook omdat je je
vaak zo je persoonlijk bij de proble
matiek betrokken voelt".
Over vele zaken heeft Meijers ter
synode het woord gevoerd. Over eu
thanasie, onderwijs, ambt, avond
maal, vaak Samen op Weg, het con
ciliair proces en... over de kernwa
pens. Als bonder was hij een verras
sende voorstemmer voor de verkla
ring, waarin het bezit van kernwa
pens werd afgewezen. Aan deze ver
klaring werkte hij zelf mee, hoewel
hij met de vorm ervan erg ongeluk
kig was. De tijd was echter te kort
voor een andere formulering. "Voor
mij was dat een van de hoogtepun
ten in het hele synodale gebeuren.
Men deed de ervaring op dat de
standpunten niet samenvielen met
de geijkte lijnen van de modalitei
ten en na afloop van de stemming
heeft niemand iemand verketterd".
"Wij meenden toen als kerk te
moeten zeggen dat dit middel nooit
enig doel kon heiligen". Wanneer
hij gevraagd wordt of de kerk met
dergelijke uitspraken niet het ge
vaar loopt gedateerd te spreken,
antwoordt de predikant: "Het is
voor ons onmogelijk om onze tijd te
duiden, om Gods wegen in de ge
schiedenis precies aan te wijzen.
Anderzijds moeten we toch steeds
weer proberen dit waagstuk aan te
gaan, anders ben je als kerk in iede
re tijd monddood. Bij al onze kort
zichtigheid is er toch ook de leiding
door de Heilige Heest".
Als iedere rechtgeaarde bonder
heeft Meijers veel moeite met aller
lei praktijken en leringen in de Her
vormde Kerk, maar het blijft de
kerk waarvan hij houdt. "De toe
komst van de kerk is in Gods hand
en geen zaak van neuzen tellen, dus
uiteindelijk is de grondvraag deze:
welke prediking houdt het?" Van
kerkscheuringen moet hij niets
hebben. "Ieder streven naar het or
ganiseren van zuiverheid valt te ver
oordelen. Daarom is iedere afschei
ding een repeterende breuk".
Homo-motie
Over de bewegingsruimte voor ge
reformeerde bonders binnen de
Hervormde Kerk, maakt hij zich
niet bezorgd. Zo wijst hij de homo
seksuele levenswijze af, maar bij al
het tumult vorig jaar op de synode,
rond de homo-motie (waarin tucht
tegen homoseksuelen werd veroor
deeld), plaatst hij relativerende
kanttekeningen. "Er is toen als re
actie door een groepje predikanten,
onder wie bonders, met afscheiding
geschermd. Ik vind het jammer dat
dit gebeurd is".
"Meestal leggen hervormden be
sluiten van de synode vrij makke
lijk naast zich neer, iets dat volgens
onze kerkorde eigenlijk niet zou
mogen. Theorie en praktijk klop
pen hier niet. Maar de homo-motie
greep in in het plaatselijk gezag van
kerkeraden en deze ingreep had
rechtskracht. Gelukkig maar dat
deze ongedaan is gemaakt. Overi
gens is mij geen in de rechterflank
van onze kerk geen enkel geval be
kend, waarin deze vorm van tucht
openlijk in praktijk is gebracht".
Meijers neemt op 5' juni 's avonds
afscheid in de Hooglandse Kerk, ter
wijl de afscheidsdienst plaatsvindt
op 10 juni, om half drie in de Mare
kerk.
"Als ik die eerste man die op
straat lag te sterven niet had
opgenomen, zou ik later niet
al die duizenden hebben
opgenomen". Zo omschrijft
moeder Teresa, de vrouw die
haar leven in dienst stelde van
de armsten der armen, het
werk dat zij in 1948 in de
sloppenwijken van het
Indiase Calcutta begon.
Moeder Teresa wordt dit jaar
tachtig jaar. Ter gelegenheid
daarvan Verscheen bij
Gottmer een omvangrijke
biografie van Eileen Egan,
gedurende lange tijd een van
haar naaste medewerkers.
In 'Moeder Teresa, de biografie'
geeft Eileen Egan een zeer gede
tailleerd beeld van het leven van
moeder Teresa, die in 1910 als Ag
nes Gonxha Bojaxhiu ter wereld
kwam in een vroom Albanees ge
zin in Skopje (Servië).
Over de jeugdjaren van moeder
Teresa is niet veel bekend. Wel
wordt duidelijk dat zij van jongs-
af aan gegrepen is door het chris
telijke geloof. Onder invloed van
haar moeder en een plaatselijke
jezuïetenpriester neemt zij al op
achttienjarige leeftijd het besluit
haar leven in dienst van God te
stellen. De missie spreekt haar
enorm aan. Zij vertrekt daarom in
1929 naar India, waar zij intreedt
bjj de zusters van Loreto.
Teresa houdt zich voorname
lijk bezig met lesgeven in aard
rijkskunde. Zij manifesteert zich
als een vroom, eenvoudig en op
recht meisje, van wie anderen
vermoeden dat ze Loreto nooit
meer zal verlaten. Maar het loopt
anders. Teresa wil gaan leven on
der de armen. Onduidelijk blijft
waarom zij besluit de zusters van
Loreto, die een zeer beschermd
•leven leiden, te verlaten.
Het kost Teresa de nodige
moeite om haar superieuren van
haar nieuwe roeping te overtui
gen. Pas na lang aarzelen verleent
aartsbisschop Perier van Calcutta
Teresa dispensatie, althans voor
een jaar. Zij mag haar orde verla
ten zonder haar religieuze status
te verliezen. Teresa zet er vervol
gens vaart achter. Zij volgt een
verpleegstersopleiding bij de Me
dische Missiezusters in Patna en
gaat daarna het is inmiddels
1948 de straat op. Jonge vrou
wen, onder wie veel ex-studenten
van Teresa, besluiten haar te vol
gen.
De nood onder de armen van
Calcutta blijkt zeer hoog te zijn.
Het werk concentreert zich in eer
ste instantie op twee groepen:
kinderen en ouderen. In 1950
volgt de definitieve erkenning.
Aartsbisschop Perrier, inmiddels
overtuigd geraakt van het nut van
het werk dat Teresa en de haren
verrichten, besluit de zusters als
orde van zijn diocees te erkennen.
De Zusters van Barmhartigheid
zijn geboren. Zuster Teresa wordt
moeder Teresa.
Geconfronteerd met de duizen
den stervenden in de straten van
de Calcutta, gaat moeder Teresa
op zoek naar een ruimte waar de
mensen verpleegd kunnen wor
den en rustig kunnen sterven. In
het 'Huis van de Stervenden', dat
gevonden wordt in een gebouw
naast de tempel van Kali, overlij
den aanvankelijk meer mensen
dan er genezen. Maar het werk
van de zusters werpt na verloop
van tijd zijn vruchten af. Ter illu
stratie: In de eerste vijf jaar ne
men de zusters achtduizend men
sen op. Meer dan vijfduizend
mensen kunnen gered worden.
Moeder Teresa hoopt dit jaar tachtig te worden.
De zusters gaan zich ook inzet-
en voor de talloze leprozen in de
taal waar leprozen verpleegd wor
den, wordt gesloten op last van de
buurt die de melaatsen niet lan
ger in hun buurt willen hebben.
Moeder Teresa besluit daarop rij
dende leprozenposten in te scha
kelen om de zieken op te gaari
zoeken.
Een dergelijk besluit tekent het
karakter van moeder Teresa. Zij
opereert altijd zonder vast omlijn
de plannen en voorafgevormde
ideeën. Zij probeert de armen te
dienen door dicht bij hen te leven
en in te springen op hun behoef
ten. Die stijl spreekt aan en wordt
herkend. Daardoor groeit de orde
van moeder Teresa in de loop der
jaren uit tot een internationaal
opererende groep religieuzen die
daar aanwezig zijn waar de nood
het hoogst is.
Ook in Nederland zijn de Zus
ters van Barmhartigheid actief, in
Rotterdam en in Amsterdam.
Hoewel haar orde groter wordt,
blijft moeder Teresa actief aan de
basis. Zij blijft de kindertehuizen,
de scholen, de klinieken en de le
prozenposten bezoeken en trekt
zich niet terug in bestuurszaken.
Erkenning van het werk van
moeder Teresa en haar zusters
kan niet uitblijven. Dat resulteert
in 1979 in de Nobelprijs voor de
Vrede. Moeder Teresa heeft vori
ge maand vanwege aanhoudende
hartklachten de leiding van de or
de moeten neerleggen. Wie haar
gaat opvolgen is nog niet bekend.
Zeker is dat moeder Teresa haar
stempel op het werk zal blijven
drukken, zo lang ze nog leeft.
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds Pan-
nekoek, 7 ds Boer. Geref. Kerk 9.30 ds V Wijn
gaarden, 7 zie herv kerk. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 4.30 ds Nieuwenhuijze Mijdrecht, MS 9 ds
Maris Garderen. Rk Kerk za 7, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds Jonkman, MA 9.30 ds 't
Hooft; Kruiskerk 9.30 ds 't Hooft; Opstandings-
kerk 10 ds Ommering, 6.30 ds Wilschut; G.
Herderkerk 10 ds Nieuwenhuis, 6.30 zie De
Bron; De Bron 9 ds Taselaar en ds Moll, 10.30
en 6.30 ds Moll; Ashram (Marsdiep) 10 ds Mul
der; Oudshoornse kerk 10 ds Ter Bals; Sions-
kerk (Meteoorlaan) 9.30 en 6.30 ds Ouwendijk,
MA 10 hr Vd Bos Ede pinksterappel. Geref.
Kerk Mar.kerk 9.30 ds Wilschut ha, 6.30 ds
Jonkman; Salv.kerk 9.30 ds Boer ha. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds
.lanssens, 6.30 ds Smouter. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij, MA
9.30 ds Vd Meij. Oud-Geref. Gem. (Hooftstr.
240) 9.30 en 4. Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1)10
en 6.30 ds Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 hr V Gemeren. Vol-
le-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10
ev Vd Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht' (Mor-
genstersch. Briljantstr. 1) 10. Christengemeen
te 'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emma-
laan) geen opgave. Leger des H. (Zonneweg
3) 10 en 7 (laatste zondag van de maand 5 u.).
Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36) 10
dr Meijering. Rk Kerk: Bonifaciusk.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds
Haeck Hoevelaken, 6.30 ds De Jong; De Stek
9.30 ds Jansen. Geref. Kerk 9.30 ds De jong.
6.30 zie herv kerk. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5
ds Oosting. Geref. Gem. 9.30 en 7. Volle
Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83)
geen opgave.
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 10.30 ds Al- 10.30 ds V Selms.
bias, 6.30 kand Rodenburg Katwijk, MA 9.30
ds Alblas. Geref. Kerk 9 en 5 ds Huisman. Rk
Kerk: dorp za 7. zo 10 en 11.30; Anker za 7, zo
10.30; Rijndijk zo 9.
Geref. K. (aula Bestevaer-mavo) 9.30 en 7.
Chr. Geref. K. 10 en 5. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Unizaal) 10 en 5 ds Vd Beid. Geref. Gem. (Re-
misestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in Ned. (Lou-
westr.) 10 en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48)
9.45. Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2)
10 hr Bakker Heverlee ha. Soefi (Zuidduinweg)
elke 1e en 3e zondag. 4. Marinevliegkamp
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds Tielkemeijer, 7 ds Westera. Geref. Kerk 10
ds Vd Lugt, 7 ds Westera.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds Rothfusz, 7
(Parkwijk) ds Rothfusz. Geref. Kerk ('Hoek
steen') 10 ds Hofland. Chr. Geref. Kerk 10 en 5
ds V Langevelde. Rk Kerk: Mart. za 7, zo 9 en
11; Jozefk. za 7, zo 10 en 11.30.
DE KAAG: Herv. Gem. 9.30 ds Bras. Rk Kerk
1.30; Piusk.
9.30 e
0 9 en 10.30; De
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds Boer, 6 ds
Hoek Geodereede, MA 9.30 ds Boer. Geref-
./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Schweit-
zerstr.-Bernhardstr.) 10 dr Klapwijk. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst, MA 9.30 ds V Aalst.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds De Graaf, 6 ds Sloof; Ontm.kerk
10 ds Sloof, 6.30 ds Smaling, MA 10 ds De
Graaf. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds V
Breevoort, 6.30 ds V Holsema Amsterdam. Rk
Kerk za 7, zo 10.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 ds Doesburg, 6.30 ds Vd Born;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds Vd Bom. Leythen-
rode 10 ds De Leeuw. Elis.-ziekenhuis 9.30 hr
Schot Oegstgeest. 10.45 rector Vijftigschild.
Geref. Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofd-
str. 73) 10 en 4.30 ds Boogaard. MA 10 ds
Boogaard. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr
De Vries. Rk Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN:.Herv. Gem. 9.30 ds Schilt. Geref.
Kerk 9.30 ds Vd Kooi. 7 Bade Alphen. Rk Kerk
za 7, zo 9.30 en 11.15.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds Vd Scheur, 6.30 dr Balke, MA 9.30 ds Vd
Hoef; Salv.kerk 9.30 en 6.30 ds Terlouw; Bethl-
.kerk (Nieuwerbrug) 9.30 ds Vd Hoef, 6.30 ds V
Vuren Zotermeer, MA 9.30 ds De Haan Zeven
hoven. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds Zoutman.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.45 ds Simpelaar
en 4.30 ds Houtman. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen
opgave.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Stam, 6 ds Hovius, MA 10 ds Volk; O. Kerk 10
ds Visser, 6 ds Christ; Ichthusk. 10ds Vroegin-
deweij, 6 ds Sjollema; Pniëlk. 9.30 ds Ten
Voorde. 6 ds Vd Berg, MA 9.30 ds Sjollema;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 ds Volk, 6
ds Boogaard. Overduin 2.15 ds Vd Beid. Herv.
Gem. 'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds Wes
tera. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 hr Vd Bos, 5 ds
Vd Horst; Triumfatork. 9.30 ds Vd Horst, 5 ds V
Breevoort. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 5.30. Ned.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds Ver
dijk Lisse; Pauluskerk 10 ds De Gelder Lisse.
Geref. Kerk 10 ds Boswijk, 7 drs Biewinga Sas-
senheim. Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr. 1)
10.45 ds Geersing ha, 4.30. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 dienst in Heemstede, 5. Chr. Ge-
ref. Kerk 10 en 7 ds V dijken, MA 10 ds V Dij
ken. Geref. Gem. 10 en 4, MA 10. Evangelie-
gemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr Spaarga
ren. Rk Kerk: Agathakerk za 7, zo 10 en 11.30,
MA 10; Poelpolder za 7, zo 10.30; Mariakerk za
7, zo 9 en 10.15, MA 9; Engelbew. za 7, zo 10,
MA 10.
en ds Vd Weg-Rullmann. Chr. Geref. Kerk
9.30,6.30 ds Westerink Bunschoten, MA 9.30.
Remonstr. Gem. 10 drs Bosman. Evang. gem.
(ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein) 12
ijam. Rk Kerk za 7, zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Graaff,
6.30 ds De Graaf. Geref. Kerk 9.30 ds Baane.
Rk Kerk za 7, zo 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds Vd
Staat Uithoorn, 7 ds Kraan. Geref. Kerk 9.30 ds
Kraan, 7 zie herv kerk. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 4.30. Rk Kerk za 7, zo 10. MA 10.
MA 10 ds Vd Bergh; Hoofdstr. (Zee) 10 ds Rui
tenburg, 7 ds Vd Lee; De Rank (Golfbaan) 10
ds Vd Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.)
10 ds Elgersma, MA 10 ds Ruitenburg; Vin-
kenl. (Binnen) 10 ds Scholte, 7 ds Elgersma.
Kapel W. v.d! Bergh-stichting 11 ds Vd Wal
Houten. 'Sole Mio' 9 ds Scholte. Evang. cen
trum 'De Ark' (picképl. 17 ds Agtereek. Ned.
Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds Spijker
3 10_30i Du)t.
zo 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds Vd
Meij; De Zilk 10 ds Wagenvoorde. Rk Kerk Vic-
tork. za 7, zo 9 en 11Jozefk. za 7. zo 9 en
10.30; De Zilk za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds Kooman; Pauluskerk 10 ds Da Cos
ta; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds
Möhring-Wilterdink, 7.30 hr Schot. Geref. Kerk
10 ds De Bruin. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr.
Schilderschool) 8.30 ds Houtman. 4.30 ds
Feenstra. Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 en 4 ds Janse. Van Wijckerslooth 4 ds
Rijksen. Endegeest 10 pater Boshouwers. Vol-
le-evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk
Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk z
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds Heijting. Geref. K. 9.30 ds Veenstra
Leiden, 6.30 ds Heijting. Remonstr. Gem. 10 dr
9.30, 2 ds Beekhuis Rotterdam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
dS Wagter, 5 dr Vermeulen Valkenburg, MA
9.30 ds Wagter; Bethelkerk 9.30 ds Smaling.
Geref. Kerk Petrakerk 930 ds Cziria. 7 ds Snel;
Immanuelkerk 9 en 10.30 ds Snel. 5 ds Ribbe-
rink, MA 9.30 ds Romein Rotterdam. Mara
nathakerk 9.30 ds Ribberink. 5 ds Cziria. Ge
ref. Kerk Vnjg. 10 en 5.15 ds Grutter ha. Chr.
Geref. K. 930 en 5 ds De Joode. MA 9 ds Sterk
Bunschoten. Evang. Christengem. (aula
mavo) 10 hr Knol Apeldoorn. Rk Kerk zo 10.30.
RIJPWETERING: Rk Kerk z
110.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds Vol-
lebregt, 7 ds Boswijk Lisse. Geref. Kerk 9.30 ds
Biewinga. 7 ds Boswijk Lisse. Chr. Geref. K. 10
en 7 ds Hogenbirk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan
17) 10 mw Broström. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 dr Haitsma, 6.30
ds Vd Hoeven. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds De
Reus. Rk Kerk Aardam za 7. zo 9 en 12; kerk
Langeraar za 7. zo 9.30 en 11.30. MA 9.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 i
6.30 ds Stam. Geref. Kerk 9.30 ds Verschoor
Rijnsburg, 6.30 ds Cziria Rijnsburg. Geref. K.
Vrijg. 9.30, 4 ds Heida.
VOORHOUT: Herv ./Geref. Kerkgemeenschap
9 (Kleine Kerk) ds De Jong, 10.30 ds De Jong.
Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds Schaap, 7 ds Ledegang; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds De Zwart, 7 zie Dorps
kerk; 'Rehoboth' (Van Leeuwenhoekkade)
9.30 kand Zorge Ouederkerk, 4.30 ds Colijn
Krimpen, MA 9.30 ds Groenenberg. Hulp en
Heil-kerk ('SchakenbosVLeidschendam) 10 dr
Verheule. Geref. Kerk 10 ds Ledegang. 7 zie
Dorpskerk. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 9 en
4.30 ds Geersing. Rk Kerk Laur.kerk za 7. zo
11M. Godskerk za 7, zo 9.30. MA 9.30. Kerk
van Engeland (British school in The Nether
lands. J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds
Kunz, 5 ds Maasland Capelle, MA 9.30 ds
Kunz; Hoeksteen 9.30 ds Schipaanboord. 6.30
ds Goossen; Bethelk. 9.30 ds Goossen, 5 ds
Kunz; Rehoboth-school 9.30 kand Stam Hou
ten; Imm.kerk 9.30 ds V Houwelingen. Geref.
Kerk Kruisk. 10.15 ds Oranje Utrecht, 5 drs Ko-
ning-Polet Gouda; Ontm.kerk 9.30 ds Bongers.
Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 en 2.45 ds
Hoogendoorn. Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5
ds Vd Want. MA 9.30 ds Vd Want. Oud-Geref.
Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en 6.30. Remon
str. Gem. 10 ds Vd Laarse Soest.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds
Steenstra. 4.30 ds V Dis; Kievietk. ('Samen op
weg') 10 ds Janse de Jonge; Messiask. 10 ds
Hellendoorn; Dorpscentrum 9.30 ds Vd Velden
Woerden. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds Zijlstra
Amsterdam, 7 drs Wolthuis Monster. Ned
Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 ds Fockema An-
dreae. RK Kerk Jozef za 7, zo 10. MA 9.30;
Will, za 7. zo 10.30 en 11MA 10.30; GH za 6,
zo 10.30, MA 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds V 't Hof.
6.30 zie geref kerk. Geref. Kerk 9.30 drs Aal-
ders, 6.30 ds V 't Hof. Ned. Prot. Bond (De
Wijk. Schoolstr. 20) geen dienst. Rk Kerk zo
10.30.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Haan,
7 hr Schreuder. Geref. Kerk 9.30 ds Vd Zwaan,
7 zie herv kerk.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan za 7. zo 9.30, MA 9.30;
Chr. Dienaark. za 7. zo 10, MA 10. Meerburg-
kerk H. Rijndijk za 7. zo 9.30 en 11
