Russische roulette op zee
Pleidooi voor een kansarm huisdier
Finish Whitbread- zeilrace in zicht voor broer en zus Visser
'De fret is zindelijk, gaat op de
bak en wordt graag uitgelaten'
MAANDAG 21 MEI 1990
PAGINA 11
Nog één etappe, dan zit de Whit-
bread-zeilrace om de wereld er
op. Op donderdag 24 mei wordt
de vloot van 22 schepen in de En
gelse tinishplaats Southampton
verwacht. Aan een negen maan
den durend avontuur komt dan
een einde. Negen maanden van
ontberingen en afzien. Maar ook
een tijd waarin de bemanningen
in de aangelopen havens zijn bin
nengehaald als ware superster
ren. Edwin en Tanja Visser uit
Enkhuizen maken onderdeel uit
van het zeilcircus. Broer en zus
varen respectievelijk op de Equity
Law 11 en de Maiden. "Is er een
leven na de Whitbread-race? Ja,
de volgende".
door Leo van Gelderen
Het decor doet niet alleen denken aan de
tv-serie Miami Vice, het is Miami Vice.
Enorme villa's, weelderige tuinen gren
zend aan het water. Dure jachten, afge
meerd in de ontelbare kanaaltjes die Fort
Lauderdale tot het Venetië van Florida
maken. De droom die voor het overgrote
deel van de Amerikanen verdwijnt bij
het wakker worden, blijft hier bestaan.
Ook als het slaapzand uit je ogen is ge
wreven. Want hier telt maar één ding: de
hoogte van de bankrekening. 'Hoe gaat
het met je' is daar vervangen door 'hoe
veel verdien je'. Status is in Florida de
norm.
Maar zelfs de meest verveelde rijkaard
in Fort Lauderdale raakt toch nog opge
wonden als de zeilreuzen binnenlopen.
Ook voor de Equity Law II en de Mai
den klinkt applaus op. De geheel uit
vrouwen bestaande bemanning van de
Maiden verschijnt in strak badpak aan
dek. Lauderdale staat op zijn kop. Rijen
dik staat het publiek op de kade. De ont
vangst is vorstelijk. Bijna routineus ne
men de gepekelde globetrotters alle eer
betoon in ontvangst.
Enorme sprong
Een dag na binnenkomst. Edwin (25) en
Tanja (28) zijn weer een beetje op verhaal
gekomen. Het Enkhuizer duo ziet er
goed uit. De reis om de wereld is op een
oor na gevild.
Tanja zegt wel zin te hebben in die
slotetappe. "Eindelijk weer flink aan het
werk. Ik hou daar wel van. Deze laatste
etappe is rustig verlopen. Veel windstil
te. Dat dobberen is niks voor mij."
Wat brengt zo'n Whitbread teweeg in
een mensenleven? Edwin zegt dat hij in
die achter hem liggende maanden veran
derd is. Met toegeknepen ogen zegt hij:
"Ik heb een enorme sprong voorwaarts
gemaakt. Je leert te functioneren onder
loodzware omstandigheden. In een se
conde moet je zwaarwegende beslissin
gen nemen. Zo'n boot is net een bedrijf.
Daarbinnen moet je functioneren. Ieder
een kent zijn taken. Daar zitten moeilijke
en makkelijke bij. En je moet niet te veel
schouderklopjes verwachten. Als ik met
windkracht negen de mast in moet, staan
mijn maten heus niet te klappen. Welnee,
het is gewoon je job. Ja, de buitenstaan
der. Als die het ziet"..
"Natuurlijk moet je het koppie erbij
houden. Dik twintig meter boven de
boot met een gierende storm om je oren
en met een zwemvest aan om de klappen
op te vangen. Dat ziet er spectaculair uit.
Door de Spartaanse levenswijze aan
boord leer je de gewone dingen in het le
ven extra waarderen. Een warme douche
of een lekker bord warm eten. Normaal
gesproken niets bijzonders. Maar na we
kenlange wasbeurten met zout water en
leven op instantvoedsel..." Hij staart
over het water. "Daar wordt een mens
niet slechter van. Zeker niet op mijn leef
tijd".
Aanvaringen
Het leven op een zeilboot lijkt op een mi-
cro-kosmos. De wereld in een notedop.
Letterlijk. Kleine aanvaringen aan boord
kunnen uitgroeien tot gigantische con
flicten. Weken lang op eikaars lip zitten,
vraagt het uiterste van het incasserings-
en aanpassingsvermogen. Edwin zegt
dat het een kwestie van geven en nemen
is. Op de vraag of dat niet wat al te simpel
is gesteld, grijnst de bruinverbrande
kop: "Weetje wat grappig is? De ontdek
kingen die je doet tijdens zo'n race. Je
leert de duistere kanten van mensen ken
nen. Normaal blijven die altijd onder de
oppervlakte. En dan blijkt dat je hier en
daar je oordeel flink moet bijstellen.
Tegen de een kijk je op. En de ander
beschouw je als een schlemiel. Tenmin
ste, als je van start gaat. Van zo'n beeld
blijkt veelal niets te kloppen. Mensen te
gen wie je opkijkt, gaan gigantisch op
hun bek, terwijl die zogenaamde slappe
ling een prima en betrouwbaar maatje
blijkt te zijn. Dat soort ervaringen is
straks ook bruikbaar. Veel mensen zou
den eens wat minder snel met een oor
deel over de ander moeten komen. Je ziet
het overal: mensen die elkaar nauwelijks
kennen, durven de meest vreselijke din
gen over elkaar te vertellen. En waarop is
zoiets gebaseerd? Vaak op niks".
Grenzen
Grenzen leren kennen. Het komt veel
vuldig terug in Edwins betoog. "Ja, ik
weet nu waar die grens ligt. Ik weet ook
datje daar niet overheen moet gaan. Dan
wordt het allemaal onbeheersbaar, dus
gevaarlijk. De tweede etappe ging van
Zuid-Amerika naar Perth in Australië.
We zaten tegen Antarctica aan. Slecht
weer en bijtend koud in een gebied met
ijsbergen. De 'Equity' is de enige boot
zonder radar. En dan onder volle zeilen
met zo'n zestien knopen, dat is dertig ki
lometer doorrammen. Dan moetje vech
ten tegen jezelf. Tegen dat opkomende
paniekgevoel. Dan lijkt zeilen op Russi
sche roulette.
Voor stormen ben ik niet bang. Dan
vertrouw je blind op de boot en het team.
Overigens doe ik alleen dingen die ik be
heers. Het is nog niet voorgekomen dat
ik een opdracht weigerde. Maar als
schipper Dirk Nauta mij iets zou opdra
gen, waarvan ik de gevolgen voor mezelf
niet kan overzien... Dan weiger ik. Zeker
weten".
Nog een paar weken en dan zit het er
voor de Whitbread op. En wat dan? Kan
Edwin Visser ontsnappen uit de bedwel
mende klauwen van het avontuur? Is een
normaal leven na zo'n tocht over de we
reld nog mogelijk? Een lange stilte. "Het
zal moeilijk worden", zegt hij dan. Edwin
zoekt naar woorden. "Hoe moet ik het
zeggen. Je neemt risico's tijdens zo'n
trip. En toch leef je heel veilig. Heel afge
bakend. En overal sta je in de schijnwer
pers. Ben je een godje. Dat is straks over.
De lichten gaan uit. En wie is dan Edwin
Visser? Gewoon een jongen uit Enkhui
zen die de Whitbread ook nog heeft ge
zeild".
Hij haalt zijn schouders op. "Ik maak
in ieder geval mijn stagejaar aan de grafi
sche mts af." Bijna berustend klinkt zijn:
"Het zal niet meevallen. Ik heb inmid
dels heel wat aantrekkelijke aanbiedin
gen op zak. Op verscheidene boten kan
ik de komende tijd terecht." Hij zucht.
"De keus zal niet meevallen. Hier in het
zonnetje in Lauderdale zeg ik, wat kan
mij die school schelen. Wie maakt dit
mee? Maar ik moet mijn verstand gebrui
ken. Ja, dat schijnt te moeten.
Mijn vader heeft een goed draaiende
drukkerij. Dat werk trekt me. Echt. Mis
schien is er wel een combinatie mogelijk.
Nogmaals, ik maak die school af. Maar
wel met pijn in het hart. Want dit is pas
echt een fantastisch leven."
Tanja schuift aan. Zij onderschrijft de
mening van haar broer dat het leven aan
boord optimaal zorgeloos is. "Maar tij
dens die maanden op zee hebben we ook
veel gemist. Neem al die ontwikkelingen
in Oost-Europa: mondjesmaat hoor je
daar onderweg wat van. En jouw hoogte
punt is dan een walvis die in de buurt
komt. Ook fantastisch en onvergetelijk.
Maar dat stilt je honger naar nieuws niet.
Dan heb je echt het idee dat je op Mars
zit. Aan de andere kant is het feit dat je
buiten zeilen niets hoeft ook heel prettig.
De weken op zee heb ik als heel plezierig
ervaren. Alleen als je nog een paar dagen
voor de finish zit, voel je de behoefte aan
vaste grond onder je voeten.
Ik ben het met Edwin eens als hij zegt
dat de 'Whitbread' je rijker maakt. Je
bent niet zo snel meer uitje evenwicht te
krijgen. Als je goed nadenkt, zijn de pro
blemen waar je je druk over maakt nau
welijks enige opwinding waard. Alles is
zo betrekkelijk. Eén misstap tijdens een
zware etappe en het is afgelopen. Dat
klinkt dramatisch, maar zo is het natuur
lijk wel".
Conditie
Evenals Edwin op de Equity Law II is
Tanja op de Maiden verantwoordelijk
voor het voordek en voor de conditie van
de zeilen. Voorts verzorgt zij aan boord
het film- en fotowerk. En in tijden van
nood zorgt ze als tandarts voor de nodige
noodvullingen.
"Op een stampende boot een kies vul
len, is toch wel iets aparts. Nee, van een
tandartsstoel is geen sprake. De patiënt
moet genoegen nemen met een zeil als
rustplaats. En dan, tussen de golven
door, is het vullen geblazen. Dat lukt. Als
je maar rustig blijft. Ik ben de enige tand
arts van de hele vloot. Via de radio wordt
mij daarom ook advies gevraagd. Ik heb
tijdens de tussenstops in ruil voor een T-
shirt bij deze en gene al heel wat nood
voorzieningen getroffen.
Werken onder deze primitieve omstan
digheden is heel leerzaam. Het is heel an
dere koek dan een gebit behandelen in
een van alle gemakken voorziene kamer.
Aan boord is het improviseren geblazen.
En als het dan weer lukt, geeft dat een
goed gevoel".
Ziet Tanja zichzelf straks terug in een
tandartsen-praktijk? "Ik weet het echt
niet. Wel wil ik de nodige ervaring op
doen. Wellicht als invalkracht. Kijk, ze
ven jaar studie zet je niet zo maar over
boord. Aan de andere kant, mijn foto's
zijn al in verscheidene internationale
bladen verschenen. Misschien kan ik het
zeilen en fotograferen wel combineren".
Even stokt het gesprek. "Ik droom ei
genlijk van iets heel anders. Met Michel
le, een Frans bemanningslid, wil ik een
maxi-project beginnen. Meedoen in de
grootste klasse. Maar dan praat je over
miljoenen guldens. Dus of dat ooit iets
wordt... Kwestie van een goede sponsor
vinden. En waarom niet. De Maiden
krijgt als vrouwenboot veel publiciteit.
Wat me opvalt is dat onze schipper Tra-
cey veel post van allerlei vrouwenorgani
saties krijgt. Die vinden het geweldig
wat we doen".
Tanja glimlacht: "En ik ben nog iets
langer onderweg. Dus nog even uitstel
van executie. Grapje. Het zal moeilijk
worden maar we redden ons echt wel.
Ach, wie weet varen we over vier jaar wel
weer mee in de volgende race. Dus om
antwoord te geven op je vraag: is er leven
na de Whitbread? Ja, de volgende Whit
bread."
Ze haalt de schouders op. "Ik vind dat al
lemaal overdreven. Je moet doen wat je
kunt doen. En wij kunnen toevallig be
hoorlijk zeilen. En dat het allemaal om
vrouwen gaat: ach. Het neemt niet weg
dat het zeilen met vrouwen me prima is
bevallen. Maar ik ben echt niet van wal
gestoken met het idee die kerels eens iets
te laten zien. Welnee. Gewoon, omdat het
fantastisch is. En een gemengde beman
ning is niet praktisch. Dan krijg je heel
snel ongewenste spanningen aan boord.
Zo simpel ligt het eigenlijk. En spannin
gen heb je toch al genoeg. Een van de
dingen die je dan ook leert, is je mond te
houden. Dat klinkt misschien gek, maar
het kan heel belangrijk zijn even niets te
zeggen".
Tanja doceert: "Kijk, Tracey is de baas.
Zij is de schipper. Haar wil is wet. Dat is
een gegeven. Het is tenslotte geen praat
groep aan boord. Natuurlijk zijn er mo
menten waarop je het niet eens bent met
bepaalde beslissingen. Meningsverschil
len over de te volgen tactiek of de zeil-
keuze komen echt wel eens voor. Maar
uiteindelijk beslist de schipper. Ook als
jij denkt het beter te weten. En dan je
mond houden. Dat valt niet mee. Zeker
niet als je bekaf bent en dus sneller geïr
riteerd raakt. Maar je bent een team, dat
moetje altijd voor ogen houden. Niet al
leen vanwege de race. Nee, dat teamver
band kan van levensbelang zijn. Dus wat
is dan een meningsverschilletje? Hele
maal niks toch?"
Naast de vaste werkzaamheden aan
boord zijn broer en zus rasechte schrij
vers. Elke brief wordt trouw beantwoord
en zowel Edwin als Tanja houdt een dag
boek bij. Edwins pennevruchten ver
schijnen in het Algemeen Dagblad, Tan
ja houdt regelmatig via het Noordhol
lands Dagblad het thuisfront op de hoog
te van haar avonturen.
Scholen
"Aan boord ben ik de enige die zoveel
schrijft", zegt Edwin. "En dat wil ik tot
aan de eindstreep zo houden. Er zijn in
Nederland en België nogal wat lagere
scholen die de 'Equity' als studieproject
hebben geadopteerd. Hele leuke reacties
krijg ik. Klassefoto's, noem maar op. Ja,
ook die kinderen krijgen een brief. Dat
vind ik leuk om te doen. En je blijft aan
boord in je vrije tijd lekker bezig".
Tanja onderschrijft de stelling van
haar broer. "Dat schrijven schept onbe
wust een band met thuis. En via-via hoor
je dat de mensen ook met je meeleven.
Dank zij die dagboeken heb ik ook kun
nen uitleggen dat de Whitbread geen ple
ziertochtje is. Fysiek en vooral psychisch
praatje over topsport. Er wordt echt heel
veel van je gevraagd. Elke etappe raak ik
minimaal vier kilo kwijt. De vaak prach
tige beelden op tv verdoezelen de waar
heid. In de luie stoel is het een en al actie
op de buis. En voor de sport is dat ook
prima. Zeezeilen is een uitstekende tele
visie-sport. Maar de camera registreert
nu eenmaal niet de bijtende kou, kan de
kijker niet laten voelen hoe een nat pak
voelt dat je al zes dagen onafgebroken
aan je lijf hebt".
Nog één etappe en dan is het spel ge
speeld. In negen maanden zijn dan
60.000 kilometer weggezeild. En dan?
Blijven zeilen? Carrière maken? Of val
len ze in dat dreigende zwarte gat?
Edwin en Tanja Visser zeggen keuzen
genoeg te hebben. En hoe moeilijk het
kiezen ook zal zijn, het blijft een luxe
probleem.
Na Southampton doet de Equity
Law het nog eens dunnetjes over. Zon
dag 27 mei loopt de Nederlandse deelne
mer de thuishaven Scheveningen bin
nen. Dat zal gepaard gaan met de nodige
feestelijkheden. Tanja is uitgenodigd om
dat laatste sprongetje over de Noordzee
als gast mee te maken.
Edwin: "Tanja is de enige Nederlandse
vrouw in de 'Whitbread'. Veel gezamen
lijke kennissen staan in Scheveningen
op ons te wachten. Dus leek het ons leuk
ook haar mee te nemen. Anders vliegt ze
in haar uppie van Engeland naar Neder
land. Daar is ook niks aan."
Over de fret, dat slanke marterachtige roofdiertje, bestaan vele misvattingen.
De sinds een jaar in Purmerend gevestigde stichting De Fret wil wel eens het
een en ander rechtzetten en houdt daarom op zondag 20 mei de Eerste
Nationale Frettendag in Dorpshuis De Burcht in Purmerend. 'Een fret is een
huisdier en kan zich in de vrije natuur niet zonder de zorg van de mens
handhaven".
door Marij van Donkelaar
De Stichting De Fret werpt zich, samen
met drie dierbeschermende organisaties,
op voor fretten in nood. Zij zorgt voor tij
delijke opvang en brengt tussen wal en
schip geraakte fretten onder dak. Zij
werkt nauw samen met de in marterach-
tigen gespecialiseerde dierenarts me
vrouw J. Moorman-Roest uit Helmond.
Beider inspanning leverde een boekje
vol wetenswaardigheden op. Op dit mo
ment telt de stichting 180 donateurs..
'De fret Putorius jurois een marter
achtig roofdiertje van zo'n 30-40 centime
ter. De Romeinen gebruikten de fret al
als hulp bij de konijnenjacht. Bij het zo
daalde ook de interesse voor de fret als
huisdier. Om hun pels werden ze in Ne
derland nauwelijks gefokt, wel om hun
jachtkwaliteiten. Tegenwoordig zijn ko
nijnenjagers die met een fret jagen, ge
bonden aan een fretteervergunning die
geldt voor een bepaald terrein.
Nieuwsgierig
genoemde fretteren jaagt de slanke fret
het konijn uit zijn hol, waarna het door
de jager kan worden verschalkt. Het
diertje stamt af van de wilde bunzing die
nu nog wel voorkomt in Spanje en
Noord-Afrika, maar staat even ver van
die wilde voorouder af als de hond van
de wolf. De fret werd al voor onze jaartel
ling gedomesticeerd.
Dit kwikzilverachtige en uiterst zinde
lijke creatuurtje werd vooral in Oost- en
Zuidnederland en in België als nuttig
huisdier gewaardeerd. Naarmate de par
ticuliere jacht verder werd ingeperkt,
Nel Smeding, secretaris van de stichting,
woont in het Amsterdamse Slotervaart
en heeft al acht jaar fretten als huisdier.
"Als kind raakte ik geboeid door de fret
van onze buurman, een heel vriendelijk
diertje. Ze brengen een soort kekkerig
geluid voort als ze het naar hun zin heb
ben. Als een fret schreeuwt heeft hij pijn.
Andere huisdieren zijn geen enkel pro
bleem, mits je dat van meet af aan in goe
de banen leidt. De mijne wassen de ogen
van mijn hond. Ze kunnen vlooien van
de kat overnemen, maar dat is redelijk
gemakkelijk te behandelen".
"Fretten kunnen acht tot tien jaar oud
worden. Ze zijn ongelooflijk nieuwsgie
rig, maar ook zeer intelligent. Je kan ze
snel duidelijk maken dat ze de wortels
van de kamerplanten niet bloot mogen
leggen, gewoon door ze consekwent een
tikje op de neus te geven. Ze hebben hun
kooi en slapen rustig zo'n zes uur achter
elkaar. Los in huis zijn ze heel levendig,
je moet dan wel zorgen dat ze zich niet in
de nesten kunnen werken door ergens in
te kruipen. Schootdieren? Nou nee, ze
zijn tomeloos nieuwsgierig".
Zindelijk
'Een fret is zindelijk en gaat op de bak. In
feite zijn het gemakkelijke huisdieren,
omdat hun kooi hun huisje in huis is. Ze
zijn daarom ook gemakkelijk mee te ne
men in de vakantie. Voor een fret is het
uitlaten aan een tuigje een feest, mits je
hem daaraan went natuurlijk. Die verha
len over dat een fret bijterig is zijn ge
makkelijk te ontzenuwen. Jagers geven
dit dier een dieet van brood en melk. Zo
genaamd om hem fel te houden voor de
jacht. Maar een fret is een roofdier, een
vleeseter die het prima doet op kattevoer
en broKjes. Het is dan ook geen wonder
dat een dier met zo'n snelle spijsverte
ring als. de fret, die drie keer daags vlees
nodig heeft, op een dieet van eens per
drie dagen brood met melk, aan de vin
gers van de jager gaat hangen".
Handel
Over de handel in fretten op de woens-
dagmarkt in Barneveld heeft Nel geen
goed woord over. 'Daar worden alle mis
vattingen over dit huisdier in stand ge
houden. Nederland is een achtergeble
ven gebied. Alleen in het buitenland is li
teratuur voorhanden. Dierenartsen we
ten zich vaak geen raad met marterachti-
gen. Onbekend is vaak dat een fret uiter
mate gevoelig is voor hondeziekte. Zoals
elk huisdier moet hij regelmatig worden
ingeënt, op de juiste manier. Elke dieren
arts heeft het diergeneeskundig memo
randum van 30 juni 1987 (uitgave Dup-
har), dat een wetenschappelijke verhan
deling over fretten van J. Moorman-
Roest en J.T. Lumeij bevat, ontvangen.
Maar in de praktijk is er weinig kennis
over het behandelen van ziekten bij de
fret. Dat heeft al menige fret het leven ge
kost".
Edwin en Tanja Visser: "Het zal moeilijk zijn om ons weer aan het normale leven aan te passen
