'Straks neem ik ook m'n
huisarts nog te grazen'
Leidse schilderij enbekladder is ten einde raad
ZATERDAG 12 ME11990
EXTRA
^^^^^^BULAG^AJUJE^EIDSCH/ALPHEN^AGB^D
PAGINA 25
Vanaf haar veertiende jaar is
ze psychotisch, zegt ze, doet
ze dingen die ze zelf niet in
de hand heeft. Nu is ze 26 en
heeft ze al veertig tot vijftig
keer in een psychiatrische
instelling vertoefd. Niemand
kon, of wilde, haar tot nu toe
echt helpen. Intussen gaat
het van kwaad tot erger. Vo
rige week bespoot ze in een
toestand van volstrekte ont
reddering schilderijen in de
Leidse Lakenhal en stapte
ze met een alarmpistool in
de zak bij een crisiscentrum
binnen om hulp af te dwin
gen. "En straks neem ik mis
schien mijn huisarts te gra
zen met wie het contact voor
geen meter loopt". Om dat te
voorkomen smeekt ze om
opname en een vervolgbe-
handeling, maar na haar
laatste daad werd ze door al
le psychiatrische centra in -
de regio Leiden geweigerd.
Waarom? Wat is in deze het
opnamebeleid? "Als iemand
een gevaar is voor zichzelf,
voor anderen of voor de al
gemene veiligheid dan be
staat opnameplicht. Ook bij
patiënten die vrijwillig willen
wordeh opgenomen pro
beert het ziekenhuis tot
plaatsing over te gaan. Maar
hier kan weieens iets anders
aan de hand zijn. Wat? Dat
kunnen we niet zeggen van
wege het beroepsgeheim".
Normaal gesproken lijkt ze een rede
lijk pientere, sympathieke vrouw die
onder meer vrijwilligerswerk doet in
een gezin met een doodziek kind. Als
de 26-jarige Anja (niet haar echte
naam overigens) wordt overvallen
door wanen, voorstellingen of halluci
naties verandert ze in een wezen dat
probeert de maatschappij te choque
ren of schade toe te brengen. Op die
momenten gaat ze bijvoorbeeld naakt
lopen op het Haagse Centraal Station,
op het tijdstip dat de kroegen uitgaan.
Tijdens zo'n aanval ook bespoot ze vo
rige week die schilderijen in de Leid
se Lakenhal met zwarte acrylverf.
Volgens de politie een noodkreet
om hulp. "Welnee", zegt ze zelf.
"Dacht je dat ik dat soort dingen voor
mijn plezier deed?. Die mensen van
De Lakenhal kunnen daar toch ook
niks aan doen. Ik weet wel andere ma
nieren om om hulp te vragen. Maar in
derdaad, ik heb die hulp hard nodig.
Ik heb mezelf totaal niet meer in de
hand en het gaat van kwaad tot erger.
Ik moet opgenomen en behandeld
worden".
Het een noch het ander is tot nu toe
gebeurd. De Riagg Zuid-Holland
Noord in Leiden (het crisiscentrum
waar mensen in geestelijke nood di
rect terecht kunnen) probeert nog al
tijd een plaats voor haar te vinden in
een van de instellingen in de regio.
"Ik wil overal heen", zegt Anja zelf.
"alleen niet naar Rozenburg, maar de
rest kan me niet bommen. Als ze van
daag zeggen dat er ergens plaats is
pak ik mijn koffers en ik ga. Terwijl ik
weet dat er onmenselijke dingen ge
beuren. Maar dat heb. ik er graag voor
Lastig
door Paul de Tombe en Meindert van der Kaaij
Hoewel de politie zegt dat de Riagg
de verschillende instellingen in de re
gio heeft benaderd en Anja zelf zeker
weet dat contact is opgenomen met
Endegeest, loopt ze nog steeds 'bui
ten'. Waarom ze geweigerd werd is
niet precies te achterhalen. Omdat ze
als patiënt te lastig is, zoals ze zelf
denkt? Of, omdat ze in het verleden in
sommige ziekenhuizen voor proble
men heeft gezorgd, zoals de Leidse
politie meedeelde? Uit de wereld van
de hulpverlening komt geen ant
woord op de vragen, vanwege het be
roepsgeheim. Duidelijk is alleen dat
voor Anja nog steeds niets is gevon
den.
Vreemd
"Dat wordt waarschijnlijk als vreemd
ervaren", begrijpt Thea 'Meijers als
woordvoerster van Endegeest. "En de
Riagg en de ziekenhuizen zullen on
getwijfeld de gebeten honden zijn.
Maar wij kunnen ons vanwege het be
roepsgeheim alleen algemeen verde
digen", zo betoogt ze.
"En de algemene regels zijn dat
mensen die een gevaar opleveren
voor zichzelf of voor anderen moeten
worden opgenomen via een In Bewa
ring Stelling (IBS) of een rechterlijke
machtiging (RM). Daarvan was in dit
geval klaarblijkelijk geen sprake.
Daarnaast worden personen die wor
den aangemeld door huisartsen of
Riagg zelden geweigerd. Tenzij opna
me in een bepaalde instelling niet in
het belang is van de patiënt zelf, maar
dan wordt er naar een ander centrum
doorverwezen. Naar Sancta Maria bij
voorbeeld".
"En ik kan me geen enkel geval her
inneren dat zo iemand dan met is ge
accepteerd. Althans niet als er sprake
is van medische indicatie", voegt di
recteur algemene zaken Van de
Zande van Sancta Maria in Noordwy-
kerhout daar aan toe. "Daarbij spelen
problemen uit het verleden ook geen
rol. Een aanbieding van de Riagg
wordt vrijwel altijd gehonoreerd, en
onze ervaring is dat bij de Riagg in
Leiden heel zorgvuldig met mensen
wordt omgegaan".
In dit geval is er dus kennelijk iets
anders aan de hand,'vermoedt Thea
Meijers. "Natuurlijk worden er wel
eens fouten gemaakt bij het opname
beleid. Maar in dit geval denk ik dat er
sprake is van een andere problema
tiek waarover niet kan worden uitge
weid. Vanwege de bescherming van
de privacy van de patiënt. Misschien
wil deze vrouw op deze manier opna
me forceren, misschien stelt ze daar
bij haar eigen voorwaarden. Het komt
voor dat patiënten behandeling wil
len afdwingen die niet in het belang
van de patiënt zou kunnen zijn, of
waarvoor geen indicatie bestaat".
Hallucinaties
Anja zelf zegt dat ze al vanaf haar
veertiende psychotisch is en ze ver
toont ook veel van de symptomen. De
psycholoog prof. Diekstra typeert een
psychotisch persoon als "iemand die
gevoelsopwellingen, beelden, wanen
of hallucinaties heeft, waarbij hij niet
in staat is om een onderscheid te ma
ken tussen de werkelijkheid en de
beelden, voorstellingen of wanen.
Een psychotisch iemand is een mens
die zich voorstelt dat de hele wereld
tegen 'm is, dat alle instanties tegen
hem samenspannen en dat iedereen
naar hem op jacht is. Onder zulke om
standigheden zal zo iemand alles pro
beren om die wereld schade toe te
brengen. In zo'n waan is er vaak een
stem die zegt wat je moet doen en dat
wordt een obsessie. De innerlijke
spanning loopt op en verdwijnt pas
door de daad. Zulke mensen weten
wel wat ze doen, maar overzien de
consequenties daarvan niet".
De definitie sluit op veel punten
aan bij het verhaal van Anja, die ach
teraf haar spijt betuigt, maar zichzelf
op weg naar de schilderijen niet kon
afstoppen. Ze herinnert zich haar da
den van die bewuste donderdag ove
rigens wel, maar haar lezing en die
van de politie lopen nogal uiteen. Vol
gens Aiya heeft ze bijvqorbeeld zeven
schilderijen bespoten, terwijl in het
officiële politierapport het getal twee
staat. Later die dag zou bij de Riagg
volgens haar ook iets anders zijn ge
beurd dan door de politie werd ge
meld.
Ondermeer om dat recht te zetten,
heeft ze via haar advocaat ("die heb ik
nodig omdat er in psychose wel vaker
van deze dingen gebeuren") zelf om
het gesprek gevraagd. Ze vertelt daar
in niet alleen over de recente gebeur
tenissen, maar ook over haar jeugd.
Haar vader heeft ze nooit gekend, ze
kwam al snel in eert kindertehuis en
kreeg rond haar viertiende de eerste
signalen dat ze psychotisch was. "Dat
uitte zich in agressie, en tijdens zo'n
opwelling telde ik altijd. Het hele wi's-
kundeboek kwam dan bij me boven.
Op mijn zestiende kwam ik voor het
eerst in contact met de Riagg en werd
ik voor het eerst opgenomen".
Lief
Zelf dacht ze in die tijd overigens dat
ze niks mankeerde en dat ze geen be
handeling nodig had. Immers, als
haar 'aanval' voorbij was, liet ze zich
kennen als een 'pienter, lief meisje'.
Een maatschappelijk werker over
tuigde haar er echter van dat ze zich
moest laten helpen en vanaf haar
twintigste ging ze op zoek naar de
juiste behandeling. Tevergeefs.
"Want ik kon die hulp nergens krij
gen. Ik werd wel overal opgenomen,
maar als de bui over was en ze leerden
me beter kennen, dan zeiden ze: je
mankeert niks, ga maar naar huis.
Dan kwam ik dus weer op straat te
staan. Zo heb ik jarenlang alleen maar
opname-afdelingen gezien en nooit de
behandelafdeling. Terwijl ik juist een
gerichte behandeling nodig heb. Ik
moet leren ontdekken wanneer het
eraan komt, ermee om leren gaan".
Vorige week donderdag lukte dat
niet. Ze pakt de draad van het verhaal
op na haar arrestatie. Op het politie
bureau werd ze onderzocht door twee
psychiaters van de Riagg. "Een ervan
sloeg ik op z'n plaat, want er was geen
land met me te bezeilen", bekent ze
eerlijk. "Daarna beloofden die twee
dat ze een opname voor me zouden re
gelen en nog terug zouden komen.
Daar heb ik een paar uur met smart op
zitten wachten, maar ze kwamen
maar niet, terwijl ik in de hand- en de
beenboeien zat. Ik zat me daarover zo
kwaad te maken, dat ik na mijn vrijla
ting naar de Riagg ben gegaan".
"Of nee", zo corrigeert ze zichzelf,
"eerst ging ik naar huis om geld te ha
len. Toen ben ik een alarmpistool
gaan kopen en daarmee ben ik naar de
Riagg gegaan. Daar heb ik geroepen:
doe nou eens wat, of ik schiet de boel
overhoop, maar ik heb dat pistool in
mijn zak laten zitten. Vervolgens ben
ik buiten op de stoep gaan zitten".
Volgens de politie hebben twee re
chercheurs daar met haar 'gebabbeld'
en haar het pistool afgenomen; Anja
zegt dat ze dat is 'kwijtgeraakt' aan
een 'gestoorde vent'. "Die wilde er
met mijn fiets vandoor. Blijf met je te-
ringpoten van me fiets af, riep ik,
maar hij zei: dat is mijn fiets. Daar
kregen we ruzie over en daarbij heeft
hij dat alarmpistool uit mijn zak ge
haald. Daarmee is hij verdwenen,
maar een kwartier later was hij terug
en zei dat ik moest oprotten naar huis.
Hij heeft rne aan mijn haren wegge
sleept, voor de ogen van drie mede
werkers van de Riagg die geen poot
uitstaken".
Geen commentaar
Politievoorlichter Graveland zegt:
"Dat is haar verhaal. Er zijn wel dege
lijk twee rechercheurs geweest, maar
misschien hebben die haar wat an
ders benaderd waardoor ze gedacht
kan hebben, wat een rare snuiter". De
Riagg weigert commentaar te geven
op de hele gang van zaken, alweer on
der verwijzing naar het beroepsge
heim. Informatie over personen
wordt niet verstrekt. "Dat raakt aan
de behandeling en we zijn wettelijk
verplicht daarover te zwijgen", zegt
adjunct-directeur mevrouw Tuinen
burg. "Ik vind het heel vervelend dat
ik geen fatsoenlijk antwoord op uw
vragen kan geven, maar het mag
niet".
Ze wil wel kwijt dat de Riagg bij het
zoeken naar een opvangmogelijkheid
contact houdt met Anja. Die ontkent
dit echter fel tijdens het gesprak: "Ze
zeggen dat ze bezig zijn, maar ik heb
nog niks gehoord. Volgens mij doen
ze niets, anders hadden ze na vier da
gen toch wel wat gevonden?". Anja
zegt wel te weten waarom ze nergens
terecht kan en wijst daarbij met de be
schuldigende vinger naar Endegeest.
In die inrichting is ze nogal eens opge
nomen geweest en daar heeft ze voor
conflictsituaties gezorgd. Zo heeft ze
er een keer een brandje gesticht, met
borden gegooid en "iemand met bed
en al omgelazerd, nadat die me het le
ven heel erg zuur had gemaakt".
"Ik weet dat ze me in Endegeest als
een lastige klant beschouwen en dat
ben ik misschien ook wel. Maar je zit
daar met gestoorde mensen bij elkaar
en dat levert stress op. Dat loopt dan
op een gegeven moment uit de hand.
Trouwens er gebeurt wel vaker wat.
want die mensen zitten er natuurlijk
niet voor hun zweetvoeten", zo be
toogt Anja.
Maar ik heb het idee dat het in
mijn geval steeds tegen me wordt ge
bruikt. Want telkens als ik in een an
dere instelling kom, moet ik vertrek
ken zodra er navraag is gedaan bij
Endegeest. En ik heb er al heel wat
aan gedaan om ergens in een thera
peutische gemeenschap te komen.
Brieven geschreven bijvoorbeeld.
Maar het is nooit zo ver gekomen.
Zelfs toen me een keer behandeling
was toegezegd in een andere inrich
ting, moest ik weg nadat inlichtingen
waren ingewonnen bij Endegeest.
Dan hadden ze het opeens te druk.
Dat zet mij aan het denken. Ende
geest speelt er volgens mij een hele
grote rol in dat ik nergens terecht
kan".
Dat zou ook een zaak kunnen zijn
van 'regio-problematiek', vermoedt
Thea Meijers. "In eerste instantie zou
ze bij ons moeten worden opgenomen
omdat wij er zijn voor 'Groot-Leiden'
waar Sancta Maria er is voor kust
streek en de Rijnstreek en de Bavo te
genwoordig meer op Rotterdam is ge
richt. Maar misschien weigert ze de
vervolgbehandeling bij ons en wil ze
worden ondergebracht in een andere
instelling. Vanwege de schaarste in
vervolgbedden kan het echter zijn dat
die instelling terugverwijst naar ons,
met het oog op die regio-afspraken.
Dan kan ze inderdaad nergens te
recht".
Onbegrijpelijk
Dat wordt ook door de Leidse politie
als onbegrijpelijk ervaren. "Je kunt
niet iedereen die vreemd doet zomaar
opnemen", zegt woordvoerder Grave
land, "maar als je zover bent dat er ge
beurt wat hier is gebeurd dan is dat
toch wel het uiterste. Het is bijzonder
triest dat er in zo'n geval geen hulp
kan worden geboden. Maar het komt
weieens vaker voor dat zulke pro
bleemkinderen niet kunnen worden
opgenomen. Dat gebeurt niet dage
lijks, maar toch wel een paar keer per
jaar".
De advocaat van Anja, Gerard Veld
huis bevestigt dit: "Ik heb ook meer
van dit soort zaken meegemaakt.
Zelfs toen opname in een inrichting
als voorwaarde was opgelegd door de
strafrechter, is die niet doorgegaan.
Die jongen was ontoerekeningsvat
baar verklaard. Iedereen was het er
over eens dat straf geen zin had en dat
opname noodzakelijk was. We heb
ben eindeloos geprobeerd hem onder
te brengen, maar dat is nooit gelukt.
Dus ik kijk hier niet vreemd van op".
Anja zelf, die een paar jaar geleden
een hersenbeschadiging opliep door
een overdosis aan medicijnen, heeft
de hoop op behandeling (Diekstra:
"Er is best wat aan te doen") nog niet
opgegeven. "Ik geloof dat ik kan ge
nezen". Ze voelt zich inmiddels weer
redelijk nu haar huisarts, die danig
was geschrokken van het voorval,
haar andere medicijnen heeft voorge
schreven en ze wil doorvechten om
ooit een normaal leven te leiden.
Daarom bestrijdt ze de onnauwkeu
righeden die er volgens haar zijn in de
berichtgeving rond de bekladding
van de schilderijen en de gebeurtenis
sen bij de Riagg. In tegenstelling tot
de politieverklaring zegt ze dat ze
daar niet heeft gedreigd met het
alarmpistool. Ook stelt ze nadrukke
lijk dat ze nóóit mensen op straat
heeft lastig gevallen en dat ze nóóit in
haar eigen huis brand heeft gesticht.
Dit vooral ter geruststelling van ver
ontruste buren, die haar al op straat
hebben aangesproken op haar daden.
"Ik wil anderen geen leed aan
doen". zegt ze. "Daarom wil ik ook op
genomen worden. Anders gebeuren
er straks hele grote ongelukken".
