li Dat frisse groene blaadje sla hebben we echt nodig 'Hoogte uitkering rem op werklust arbeidongeschikte' Teveel vitamine A of D kan schadelijk zijn Gorbatsjov zet aanval in op leger Alles voor een zomerse picknick Vangnet Vreemde keukens uit een pakje Steengrill WOENSDAG 9 MEI 1990 PAGINA 15 é=4:i=I;I»]:U;I:<=4;I De Vries pleit voor ander stelsel DEN HAAG (GPD) De sociale uitkeringen zijn mis schien wel zo hoog dat veel arbeidsongeschikten niet gemo tiveerd zijn om werk te zoeken. Minister De Vries (sociale zaken) wil de sociale zekerheid daarom in een andere vorm gieten. BINNENLAND/BUITENLAND/ECONOMIE Als je de reclameblaadjes moet geloven, doen we ons zelf dras tisch tekort als we niet dagelijks allerlei vitaminepreparaten slik ken. De voortdurende stroom van 'informatie' die ongevraagd de brievenbus in glijdt wil ons doen geloven dat we een com pleet ander mens worden als we maar middel zus of zo slikken. De vraag werpt zich op of een normale voeding niet genoeg stoffen biedt. En anderzijds: zijn er geen gevaren verbonden aan een overmaat van preparaten? door Ineke Volkers Neem de vitamines A en D, twee vitamines die uit oogpunt van de volksgezondheid worden toegevoegd aan margarine, hal- varine en bak- en braadvet. Vita mine A bevordert de groei, heeft een functie bij het zien in de schemering, houdt de huid in goede conditie en vergroot de weerstand tegen bacteriën. Vita mine D is nodig voor opnemen van calcium uit de voeding en voor het vastleggen hiervan in de botten en het gebit. Vroeger deden zich inderdaad verschijnselen voor van tekor ten aan deze vitamines; sche- merblind bij een gebrek aan vi tamine A bijvoorbeeld en Engel se ziekte bij gebrek aan vitami ne D. Sinds deze vitamines aan margarine en dergelijke worden toegevoegd, komen deze ziek ten nauwelijks meer voor. Vitamine A en D zijn beide in vet oplosbaar; ze komen dan ook vaak in dezelfde voedings middelen voor. De hoeveelheid wisselt met het seizoen. Zo zit in (room) boter 's zomers meer A en D dan 's winters. De vitami nes A en D komen voor in vette vis, lever, nieren, volle melkpro- dukten, kaas, eieren en zoals ge zegd margarine en dergelijke. De mens kan zelf ook vitamie D maken in de huid, het is een 'bij- produkt' van het kleuren van de huid in de buitenlucht en vooral in de zon. Vitamine A wordt in ons lichaam gemaakt uit bèta- caroteen, de oranje kleurstof uit worteltjes, gele of oranjekleuri ge knollen en uit koolsoorten en bladgroenten. De benodigde hoeveelheid vi tamie A kan in voldoende mate uit de voeding worden gehaald, als tenminste een volwaardige voeding wordt gebruikt. Daarbij hoort ook margarine of halvari- Wat vitamine D betreft: in het algemeen hebben volwassenen ook daaraan geen tekort. Het wordt immers in de huid ge maakt en bij volwaardige voe ding voldoende opgenomen. Kinderen Kinderen kunnen daarentegen wel vitamine D tekort komen. Daarom raadt het Voorlich tingsbureau voor de Voeding aan hun, afhankelijk van de leef tijd, extra vitamine D te geven, in de vorm van druppels of ta bletten. Het advies is dan als volgt: - 0 tot 4 jaar: dagelijks, het hele jaar door, maar niet wanneer het kind volledige zuigelingenvoe ding of opvolgzuigelingenvoe- ding krijgt; - 4 tot 7 jaar: dagelijks in de wintermaanden (met de 'R' in de maand); - 7 tot 19 jaar: alleen kinderen met een donkere huidskleur, da gelijks in de wintermaanden, tot de groei voltooid is (in een don kere huid wordt minder vitami ne D gemaakt). Overmatig gebruik Er zijn ook nadelige verschijn selen bekend van een overmatig gebruik van vitamines, de zoge naamde hypervitaminose. Bijna altijd is dit een gevolg van een verkeerd gebruik van vitamine preparaten. Een teveel aan vita mine A kan onder meer ernstige hoofdpijn, algehele zwakte, mis selijkheid en duizeligheid ver oorzaken. Met het oog hierop wordt ook overmatige con sumptie van lever, dat veel vita mine A bevat, afgeraden. Zwangeren moeten zeker niet vaker dan eenmaal in de veer tien dagen lever eten, omdat een teveel aan vitamine A schadelijk kan zijn voor de ontwikkeling van de baby. Neem dus zeker niet op eigen houtje vitamine A- preparaten. Een teveel aan vitamine D kan een verhoogd calciumgehalte van het bloed tot gevolg hebben. Daarbij kan kalk neerslaan in zachte weefsels en bloedvaten, met als gevolg beschadigingen van nieren, hart en bloedvaten. Het gebruik van extra vitamine D-preparaten kan het best in overleg met de huisarts gebeu- Ineke Volkers is diëtiste bij het Voorlichtingsbureau voor de Voe ding. DDR komt in aanmerking voor Marshall-hulp BRUSSEL (ANP) - Ruim veertig jaar na dato kan nu ook de DDR profiteren van Marshall-hulp. De Europese Commissie heeft gisteren laten weten er geen bezwaren tegen te hebben dat de Westduitse rege ring put uit gelden die zijn overge bleven uit het naoorlogse krediet- fonds om de Oostduitse economie te moderniseren. Het Marshall-plan, genoemd naar de toenmalige Amerikaanse minis ter van buitenlandse zaken George C. Marshall, was bedoeld om het door de oorlog verwoeste niet-com- munistische Europa economisch weer op de been te helpen. Hoewel aan die opzet allang is voldaan, is er nog geld voorradig. Bonn wil die middelen gebruiken voor de DDR. Voor de periode 1990-93 is 6 mil jard mark aan leningen beschik baar. Daarvan is 1,2 miljard mark voor het lopende jaar. De kredieten hebben een looptijd van 15 jaar waarbij over de eerste vijfjaar niets hoeft te worden afgelost en de ver schuldigde rente twee procent on der de marktrente ligt. Met het geld kunnen bedrijven worden opgericht, milieumaatrege len en fabrieksmoderniseringen be kostigd en toeristische voorzienin gen als hotels, pensions en restau rants worden gefinancierd. Volgens de Commissie zijn dat sectoren in de DDR-economie waar de nood het hoogst is. Tot genoegen van de Commissie heeft de Westduitse regering laten weten dat zij bedrijven uit andere landen dan alleen de Bondsrepu bliek en de DDR aanspoort zulke kredieten te claimen voor investe ringen in de DDR. Hij denkt daarbij aan een aantal mo gelijkheden. In plaats van een uit kering zou de werkloze of arbeids ongeschikte een betaalde cursus moeten krijgen of begeleid moeten worden bij het zoeken van ander werk. Dat zei De Vries vandaag tij dens een internationaal symposium in Hannover over de sociale zeker heid in de West- en Oosteuropese staten. Volgens De Vries biedt het huidige Nederlandse stelsel, dat in 1987 nog drastisch is gewijzigd, on voldoende mogelijkheden om de nieuwe 'fundamentele' problemen op te lossen. Hij doelt dan op het grote aantal arbeidsongeschikten, inmiddels ruim 800.000, en de te ho ge werkloosheid (volgens officiële cijfers ongeveer 400.000). Een alternatief is meer geld te be steden in het voorkomen dat men sen blijvend zonder baan komen te zitten. Een derde mogelijkheid is de hoogte van de uitkering te variëren. Daarover zal de komende tijd over leg worden gevoerd met de sociale partners. De Vries sprak van een 'perma nente spanning' in de sociale zeker heid tussen bestaanszekerheid en voldoende prikkels om werk te zoe ken. Het stelsel moet iedereen een 'menswaardig bestaan garanderen, tegelijkertijd moet het ook weer niet 'zo goed' zijn dat mensen onvol doende worden gemotiveerd weer aan de slag te gaan. De minister vroeg zich verder af hoe het ont staan van grijze en zwarte circuit kan worden voorkomen. KOSTEN POLITIE - Invoering van regionale politie en samenvoe- ring van rijks- en gemeentepolitie gaat in de periode van 1990 tot 1995 330 tot 450 miljoen gulden kosten. Dit blijkt uit een notitie die ten be hoeve van intern kabinetsberaad is opgesteld door ambtenaren van Binnenlandse Zaken, Justitie en Fi nanciën. Over de hoogte van de kos ten zijn de departementen het niet eens, evenmin als over de dekking van de kosten. Lezers schrijven 'Aan alternatieve geneeskunde hoge eisen stellen' LIMA Met de kruiwagen een teil en de vuile was is deze Peruaanse vrouw naar de waterput gekomen. Water is op rantsoen in de de hoofdstad van deze middenamerikaanse staat en er wordt een aanhoudende droogte ver wacht tot de regentijd, die in oktober begint. <roto epa> MOSKOU Sovjetpresident Mi- chail Gorbatsjov heeft frontaal stel ling genomen tegen conservatisme in het leger. Tijdens een redevoe ring in het Bolsjoi-theater ontluis terde hij 'oorlogsheld' Jozef Stalin en hield hij de in de zaal aanwezige legertop voor, dat hervormingen in de strijdkrachten onvermijdelijk en broodnodig zijn. De gala-avond opende de herden king vandaag van de overwinning op Hitler-Duitsland. Zoals gebrui kelijk wordt deze Dag van Victorie luister bijgezet met een grote mili taire parade in Moskou en andere steden. De dictator Stalin is voor ve le oorlogsveteranen en nog dienen de militairen de man die niet alleen voor discipline en orde zorgde, maar ook Hitler-Duitsland op de knieën bracht. Voor het eerst echter maakte de leider van de Sovjet-communisti sche partij een einde aan de mythe over Stalin als de Grote Strateeg. Gorbatsjov zei onder meer dat Sta- lins 'ernstige en kostbare fouten' tienduizenden slachtoffers hadden geëist. Hij bekritiseerde vooral diens in de wind slaan "an waar schuwingen over het komende of fensief van Hitier. Officieren die het niet met hem eens waren werden ontslagen of geëlimineerd, waar door veel ervaren commandanten wegvielen. Hij vervolgde dat ook de huidige militairen zich niet aan kritiek kun nen onttrekken. "Perestrojka brengt met zich mee dat we met an dere ogen naar het leger kijken". Gorbatsjov noemde daarbij een bin nen militaire kringen slecht geval len ontwerpwet, die voorziet in ver dere kortingen op defensie een klei nere krijgsmacht. Hij werd daarover maandag al aangevallen tijdens een bijeen komst met gepensioneerde officie ren in het Kremlin, die klaagden over 'gebrek aan discipline', 'onge oorloofde aanvallen op de partij' en 'demagogie van anti-socialisten'. De Pravda publiceerde gisteren ook een interview met defensiemi nister Dimitri Jazov. Die zegt dat "sommige waarden niet verloren kunnen gaan": het patriottisme en de internationalistische taken. Die laatste term komt in het Kremlin- woordenboek niet meer voor sinds Afghanistan, de terugtrekking van troepen uit Oost-Europa en de ver oordeling van de interventie in Praag in 1968. ZANDWINNING - Zandwinning tot acht meter diepte in het IJssel- meer heeft geen invloed op de vis stand en ander dierlijk en plantaar dig leven. Dat geldt ook voor het Markermeer, het IJmeer en het -- i Menno ter Braak mefschrift Ren^Diekstra^enaan- Dat staat in een ondersoek over de Sl jisfheden over Menno t"r bestuurd06 TW6ede KamCT de rechter is gesleept vfegens bele- heeft gestuurd. digmg van het bevriende staats_ hoofd Hitier en dat de aanleiding het vertalen een Hitier onwelgeval lig Duits boek was. Van het boek - ik neem aan dat Diekstra Hermann Rauschnings Gesprekken met Hitier bedoelt - was Ter Braak echter niet de enige vertaler: de andere was de joodse literator Max Nord. Or\juist is dat Diekstra ook Ter Braak tot het joodse deel van Ne derland laat behoren. Deze vergis sing is extra hinderlijk, omdat de verhouding tussen Ter Braak en 'het jodendom' nogal gecompli ceerd is. Hij was een hartstochtelijk hater van het nazisme en haar anti semitisme, maar van wat hij onder 'joodse literatuur' verstond moest hij weinig hebben. Dat zelfs'bestrij- ders van het anti-semitisme joden als een aparte groep beschouwden is misschien evenzeer een verkla ring voor wat Diekstra 'de merk waardige gelatenheid onder Neder landers' noemt dan de door hem ge signaleerde verdringingsprocessen. Verder is het vreemd dat een ge leerde zelfmoorddeskundige de overlijdensdatum van Ter Braak niet kent. Niet op 10 mei maar vier dagen later maakte Ter Braak een eind aan zijn leven, de dag dat zijn vriend De Perron eveneens over leed. Ook Ter Braaks motivatie voor zijn zelfdodinhg is gecompliceerder dan Diekstra suggereert. W.F. Her mans en anderen hebben daaraan heel wat pagina's gespendeerd. Greenpeace: geen transport kernafval AMSTERDAM (ANP) - De internationale milieuorganisatie Greenpeace gaat vanaf morgen opnieuw actie voeren bij de Britse opwerkingsfabriek van radioactief materiaal in Sellafield. De organisatie protesteert ook te gen Nederlands transport van kernafval, uit Dodewaard naar Sellafield en uit Petten naar het Schotse Dounreay. De splijtstoffen werden vroeger ge transporteerd naar Savannah River, aan de oostkust van de Verenigde Sta ten en daar omgewisseld voor vers materiaal. De Amerikanen hebben in 1988 een verbod afgekondigd op de invoer van hoog radioactief afval. UTRECHT (ANP) - Nu de genees kunde aan steeds strengere eisen moet voldoen is er geen enkele aan leiding voor een soepel standpunt ten aanzien van alternatieve behan delwijzen. Integendeel. Dat zei de voorzitter van de Landelijke Spe cialisten Vereniging, dr. A.W. Mul der, gisteravond op de LSV-leden- vergadering in Utrecht. Aanleiding tot de uitspraak was de discussie die binnen de overkoe pelende artsenorganisatie KNMG over alternatieve geneeswijzen is ontstaan. Mulder herinnerde eraan dat de LSV in de KNMG destijds een minderheidsstandpunt heeft in genomen. Ze wil alternatieve be handelingen niet beschouwen als gelijkwaardig of iets toevoegend aan de reguliere geneeskunde. Ook meent de LSV dat erkenning pas mogelijk is als voor alternatieve ge neeswijzen niet alleen een erkend opleidingspakket bestaat, maar als ook de doeltreffendheid weten schappelijk is onderbouwd. De LSV-voorzitter constateerde verder dat de problemen met werk druk en salaris bij de verpleegkun digen eerst tot acties hebben geleid en nu tot een zekere moedeloos heid, met alle gevolgen van dien. Het wordt steeds moeilijker be hoorlijk ziekenhuispersoneel te vin den. Mulder noemde het onbegrij pelijk dat de signalen niet worden opgepakt en dat het ministerie van volksgezondheid zelfs heeft inge stemd met een extra bezuiniging van 240 miljoen gulden. Ook onbegrijpelijk en zelfs onver antwoord vindt hij het feit dat de Nationale Ziekenhuisraad met het ministerie en de ziektekostenverze keraars een budgetovereenkomst wil sluiten: dat betekent dat er één budget wordt afgsproken voor ar beidsvoorwaarden en voor de om vang van de zorg. Hoger loon bete kent dan minder geld voor zorg en omgekeerd. Mulder voorspelde dat dit bij het huidige kraptebeleid al leen maar tot meer ontevredenheid bij hulpverleners en patiënten zal leiden. August Hans den Boef P.J. Blokstraat 33 2313 ES Leiden 3,6 miljoen voor mestbeperking door boeren ASSEN/GRONINGEN (GPD) - Het ministerie van landbouw geeft een bedrag van 3,6 miljoen gulden voor 430 boerenbedrijven die bezig zijn hun mestoverschot in te per ken. Dat gebeurt in het kader van het 'demoproject 1990', waarbij boe ren vrijwillig proberen om met de beperking van de ammoniakuit- stoot uit de mest de verzuring van het milieu tegen te gaan. Volgens Landbouw is het nu al zeker dat de ammoniakuitstoot volledig onder de knie te krijgen is. heeft als het om salades gaat soms lijkt het, of men eerst een wan deling langs de beek gemaakt heeft en daar een en ander geplukt is ook te vinden in Nederland, althans in de zeventiende eeuw, toen men salades bereidde van: "kroppen krulsalade, uytspruytsels van paer- debloemen, wilde cichoraye, sel- lery, artisocken, komkommers, kat tekruid, posteleyn, pimpernel, ra ket, dragon, of wel met de bloemen van bernagie, rosen of goudsbloe men", bereid "met goeen olie van olijven of gesmolten boter, azijn, zout en kaas". Voorwaar een inte ressante salade. Wie goed rondkijkt bij de groen teman kan hier ook veel interes sants vinden, zoals Italiaanse rode radicchio, krulandijvie, eike- bladsla, ijsbergsalade, en waarom zouden we er niet wat jonge brand neteltopjes, besseblaadjes en jonge paardebloemblaadjes (molsie) bij doen? Groen is groen. En een tip voor wie vele van de nieuwe saladeblaad jes bij de groenteman wat bitter vindt: klop een beetje vloeibare ho ning door de azijn. Met de mooie zomer van het vorig jaar in het achterhoofd heeft Mepal (05730-52332), groot geworden in kampeerservies, er alle vertrouwen in dat ook in ons land de picknickmand aanslaat. Maar wie zich echt nostalgisch met de maaltijd op een plaid wil neervleien, die zal waarschijnlijk de voor keur geven aan een echte rieten mand. De mand bevat een eet- en drinkser- vies voor vier personen, bestek, peper en zoutstel, fruitmesje, kurketrekker en diverse voorraaddozen. Inclusief inhoud kost de mand 198,50. Voor wie het wat eenvoudiger en goedkoper wil houden heeft Mepal een kunststof picknickkoffer met een wat bescheidener inhoud. (foto gpd) Er wordt wel gezegd, dat de mens instinctief trek heeft in voedsel waaraan het lichaam behoefte heeft. Een aanvechtbare stelling. Trek in 'iets lekker hartigs' betekent trek in zout, maar het lichaam heeft maar zelden behoefte aan zout, eigenlijk alleen na hevig transpireren. En wat te denken van snoeplust en trek in zoetigheid? En in vette patat en biefstuk met veel bruine boter? Om maar niet te spreken van trek in een borrel. Soms kan men daar inderdaad behoefte aan hebben als opkikker of om te ontspannen, maar we kunnen zonder. door Wina Born 'Gezond instituut is bij ons, cultuur mensen, bij voedselkeuze dan ook doorgaans ver te zoeken, en maar al te vaak betekent 'lekker' dat het niet zo erg gezond is. Om maar en kele dingen te noemen: eieren, kreeft, oesters, ganzelever, boter en nog zo het een en ander staan om hun hoge cholesterolgehalte in een verdachte hoek. Toch kan een be paalde behoefte wel degelijk ge zond zijn: de behoefte aan frisse groene blaadjes in het voorjaar. Nu hebben wij daar in onze tijd weinig weet meer van: wat dat betreft be staat het voorjaar niet meer, wij kunnen het hele jaar door verse groene blaadjes eten. Kruudmoes Maar eens, voor vliegtuig of vracht auto de heerlijkste jonge groenten uit verre landen aanvoerden, en voor onze uitgebreide tuinbouw on der glas, toen men zich aan lange winter tevreden moest stellen met bewaarkool en groente uit de pekel- kuip, die slechts maagvulling was met een voedingswaarde van nul komma nul bestond wel degelijk de behoefte aan vers groen en aan vi taminen, maar dat wist men toen nog niet. Daaruit is dan de kruudmoes ont staan. Een merkwaardig gerecht uit Twente en de Achterhoek. Ik ben het eens tegengekomen in een res taurant op de Veluwe, al weer vele jaren geleden, en ik vraag me af of het nog wel ooit ergens gegeten wordt. Men moest de avond tevoren gort in de week zetten (snelkookgort Waar veel mensen bij het koken moeite mee hebben is het afgieten. Steevast valt er dan wel macaroni in de gootsteen. Met het afgietdeksel van Mepal is dit verleden tijd. Het deksel is van kunststof en is lever baar in de kleuren zwart en wit. Voor f 7,95 heeft u dan een probleem minder. (foto gpd> was er nog niet), die werd gaar ge kookt met spek en rookworst, waar bij het vocht moest inkoken. Dan kwam er een handvol rozijnen bij en frisse, net uitgelopen groene blaad jes uit de tuin, kervel, bieslook, zu ring, selderij en blaadjes van de zwartebessenstruik, en ook wat 'on kruid', zoals brandneteltoppen, ze venblad en jonge paardebloem blaadjes. Tenslotte werd er karne melk doorgeroerd en kwam er stroop op. En men kreeg een flinke hap vitamine C binnen. Op de Velu we nam men wat minder groene blaadjes, maar wèl bruine bonen voor de stevigheid. Salades Ook aan frisse salades kreeg men na de winter behoefte, tot in de hoog ste kringen. In een kookboek, dat omstreeks het jaar 1390 werd sa mengesteld door de koks van de En gelse koning Richard II (1387-1400) staat een recept voor King Ri chard's Salet, waarin men bij elkaar voegde peterselie, salie, knoflook, ui, prei, boragie, munt, venkel, ster- rekers, wijnruit, rosmarijn en poste lein, met olie, azijn en zout. Een wat wonderlijk allegaartje, maar wel ge zond. De Franse dichter Pierre de Rons- ard (1524-1585) schrijft in een ge dicht dat artisjokken, salade, asper- es en pastinaken hem liever zijn an grote bergen vlees (waar men toen royaal mee was), en een andere dichter, de Provenc.aal Frédéric Mistral (1830-1914) bezingt een gaio salado, een vrolijke salade van veld sla, molsla, wilde andijvie en water kers. Bij al dit vrolijke groen steekt on ze traditionele kropsla wat simpel af al is jonge malse kropsla heerlijk, met een royale hoeveelheid olijf olie, wat geurige azijn en fijne ringe tjes lente-ui of bieslook. Interessant De fantasie die-men in Frankrijk Nederland lijkt het spreekwoord 'Wat de boer niet kent dat eet hij niet', langzaam te ontgroeien. De tijd dat de maaltijd zes keer in de week bestond uit de trits aardappe len, vlees en groente met ter afwis seling en voor het gemak één keer tje macaroni met ham en kaas ligt duidelijk achter ons. Toch blijft el ke keer dat hindernisje bestaan om weer een andere vreemde keuken te proberen. Je hebt tijdens de vakan tie of in en restaurant iets gegeten, maar om het thuis ook te bereiden is dan net wat teveel gevraagd. Op die momenten komt het 'gemakseten' goed van pas. Handzame, afgepaste doe-het-zelf pakketjes wijzen ons de weg. Knorr, die al eerder met lasagne kwam opent op deze ma nier de deur naar drie andere vreemde keukens. Het merk heeft sinds kort ook de Griekse Moussa- ka, de MexicaanseTaco's en de Spaanse Paella in zijn assortiment. U hoeft alleen gehakt, kip of vis te kopen en voor de Moussaka een paar aardappels en u kunt aan de slag. Op die manier heeft een eerste keer heel wat minder risico's. Heeft u eenmaal de slag te pakken dan kunt u zelf gaan avonturen en vari- Een van de redenen dat steengrillen in huiselijke kring niet echt aan slaat, is dat het wat lastig is om de steen goed op temperatuur te hou den. Daarom heeft steengrill van Tefal (tel 08385-19058) zijn eigen elektrisch verwarmingselement, waardoor de steen niet alleen beter heet blijft, maar hoeft niet voorver warmd te worden in de oven. De af meting van de steen is 25 bij 25 cen timeter, genoeg voor vier personen. Adviesprijs: 165,-.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 15