Sproetenbus trekt
nu ook het land in
Beenmergdonor hoeft niet langer familielid te zijn||
Voorlichting bedrijven
over toenemende rage
elektronisch betalen
Demente oudere zoekt uit gevoel
van angst naar vertrouwd persoon
Om vroegtijdig huidkanker op te sporen
ZATERDAG 5 MEI 1990
PAGINA 17
REGIO - De Stichting Informa
tica Kring Rijnland organiseert
op 22 mei een voorlichtings
avond over elektronisch beta
len.
Binnen de detail- en groot
handel staan op dit gebied grote
veranderingen voor de deur. nu
zowel giro als banken de eerste
stappen zetten naar het 'papier
loze tijdperk'. Volgens Jeroen
Braun, voorzitter van de Kring,
is het vooral voor kleine onder
nemers van belang om op de
hoogte te zijn van de mogelijk
heden die het 'plastic geld'
biedt. "Ook het kostenaspect
komt hierbij om de hoek kijken.
De communicatie tussen onder
nemer en bank/giro wordt nu
begroot op een kwartje per
transactie. Dat is nogal wat.
Maar de PTT denkt op het ogen
blik na over goedkopere moge
lijkheden in de buurt van vijf a
tien cent per transactie".
De Stichting Informatica
Kring Rijnland is in mei vorig
jaar opgericht door de Kamer
van Koophandel met ais doel bij
tc dragen aan de verbetering
van de kwaliteit van het infor
matiebeheer bij het Rijnlandse
bedrijfsleven.
De kring verzorgt onder meer
informatica-opleidingcn en de
eerste 128 studenten zullen in
augustus hun diploma op zak
hebben.
De voorlichtingsbijeenkomst
op 22 mei begint om half zeven
in de Stadsgehoorzaal. Bree-
straat 60 in Leiden. Op het pro
gramma staan onder meer een
uiteenzetting over elektronisch
bankieren door P.J. Leeman van
de Amro-bank en een lezing
over elektronische betalings
vormen en de administratie. De
avond wordt afgesloten met een
paneldiscussie onder leiding
van Jeroen Braun.
Aan het bijwonen van de bij
eenkomst zijn geen kosten ver
bonden. Deelnemers wordt ver
zocht zich van tevoren aan te
melden bij het Leids Congres
Buro, telefoon 071-275299.
Psycholoog Miesen van Warmonds verpleeghuis Mariënliaven:
WARMOND/NIJMEGEN - De
mente ouderen zijn vaak op zoek
naar hun (al lang overleden) ouders,
met name naar de moeder. Hoewel
deze ouder-fixatie steeds gezien is
j als. een geheugenstoornis, is het
3 waarschijnlijker dat het .zoeken
naar een vertrouwd persoon te ma-
ken heeft met gevoelens van onvei-
B ligheid en. angst bij dementerende
ouderen. Dat stelt drs. Bère Miesen,
psycholoog bij de Stichting Ver
pleeghuis Mariënhaven in War
mond.
Drs. Miesen is gisteren aan de Ka
tholieke Universiteit in Nijmegen
gepromoveerd op het proefschrift
'Gehechtheid' en dementie. Ouders
in de beleving van dementerende
ouderen'.
Miesen heeft bij 40 demente ou
deren in Verpleeghuis Mariënha
ven, die lijden aan SDAT (seniele
dementie' van het Alzheimertype)
onderzoek gedaan. De patiënt be
schouwt de* opkomende dementie
aanvankelijk als een 'vreemde situ
atie', die langzaamaan permanent
dreigt te worden. Miesen ontdekte
bij zijn onderzoek dat het demente
ringsproces niet alleen voor de
naaste omgeving van de patiënt ge
voelens van onrust en verwarring
oproept, maar dat het vooral voor de
patiënt zelf beangstigend is. Vanuit
die angst is het te begrijpen dat ze
vaak 'naar huis' willen. De ouderen
gaan op zoek naar hechting aan een
vertrouwd persoon. Daarmee ho
pen zij hun greep op de buitenwe
reld te behouden. Miesen stelt dat
gevoelens van onveiligheid een we
zenlijk onderdeel van het demente
ringsproces zijn. Ouder-fixatie
hoort daarbij als een soort eeuwig
durend rouwproces, aldus de pro
movendus.
Volgens Miesen moeten de emo
ties, die de oudere ondergaat in zijn
ziekteproces, als algemeen mense
lijk worden gezien en is niet speci
fiek het gevolg van de dementie.
In tegenstelling tot wat steeds is
aangenomen, is ouder-fixatie niet
specifiek voor het ziektebeeld.
Daaruit concludeert de psycholoog
dat er meer in demente ouderen om
gaat dan werd gedacht. Hulpverle
ners zouden daarop moeten inspe
len. Om dat mogelijk te maken zou
de personele begeleiding zodanig
moeten worden uitgebreid dat per
patiënt één hulpverlener beschik
baar is.
Miesen: "De ouderen gaan op zoek naar hechting aan een vertrouwd per-
500n. Daarmee hopen zij hun greep op de buitenwereld te behouden
Commissaris Patijn:
'Herdenking is
bittere
noodzaak'
DEN HAAG - "Heeft het wel zo
veel zin om stil te staan bij het verle
den? De dag dat de Duitsers ons
land binnen vielen ligt al 50 jaar
achter ons. De mensen die de oorlog
nog bewust hebben meegemaakt
zijn zelf de halve eeuw gepasseerd",
aldus commissaris van de koningin
S. Patijn van de provincie Zuid-Hol
land.
Patijn hield gistermiddag tijdens
een herdenkingsplechtigheid voor
de gevallenen in de Tweede Wereld
oorlog een toespraak in het provin
ciehuis in Den Haag. Patijn plaatste
de herdenking in een actueel kader.
"Mijn antwoord op de vraag of een
herdenking zinvol is ligt voor de
hand. Het is voor mij niet eens een
vraag. Het is niet alleen goed de oor
logsperiode en de slachtoffers te
herdenken, het is bittere noodzaak.
De vraagstukken van oorlog en vre
de, van onderdrukking eri vrijheid,
van racisme en schending van de
mensenrechten, die vraagstukken
zijn meer dan ooit actueel".
In zijri toespraak pleitte 'hij 'voor
een verhoogde mate van waak
zaamheid ten aanzien van ultra
rechtse elementen in onze samenle
ving.. "Ultra-rechtse krachten bun
delen zich en hebben zich bij de
jongste verkiezingen in de gemeen
teraden in de grote steden weten in
te nestelen. Daarom zeg ik: Het is
meer dan ooit belangrijk te herden
ken wat in dê jaren '40'-'45 is ge
beurd".
LEIDEN - De sproetenbus gaat weer rijden. De bus, waarin zonnebaders zich zonder kos
ten op huidkanker kunnen laten onderzoeken, trok vorig jaar voor het eerst langs de Zuid
hollandse stranden maar gaat deze zomer ook het land in. Voor de financiering van het pro
ject wordt nog onderhandeld met een sponsor.
De sproetenbus is een initiatief van
het Integraal Kankercentrum West
(IKW). Artsen controleren in de bus
bezoekers onder meer op mela-
zwel kost amper vijf minuten
blijkt in vrijwel alle gevallen af-
eenvoudig op te sporen doende.
huidkanker die zich ma- Een belangrijke oorzaak van
iria ppn kwaadaardige melanoom is een overmaat aan ul
tra-violette straling, afkomstig v
programma is afhankelijk van hoe
de onderhandelingen met de spon
sor verlopen".
Over de wetenschappelijke resul
taten van het onderzoek vorig jaar
wil Poelman geen mededelingen
Een lange rij wachtenden voor de sproetenbus, Duizenden badgasten lieten zich vorig jaar controleren op huid
kanker. (foto Loek Zuyderduin)
mét melanoom is de laatste tien jaar de zon of kunstmatige bruinappara-doen. Die worden gepubliceerd
verdubbeld. Melanoom kan uitein- tuur. Daarom besloot het IKW
delijk tot de dood leiden r
BOLLENSTREEK/LEIDEN - Ge
meente Leiden en de provincie ope
nen volgende week zaterdag offi
cieel zes kanoroutes in de bollen
streek en in Leiden.
In Leiden worden de stads-kano-
routes 1 en 2 in gebruik genomen.
Route 1 is een singelroute van zes
kilometer lang en gaat langs de
voormalig bolwerken. Route 2 is
een grachtenroute van 4,5 kilometer
Kanoroutes in bollenstreek en Leiden
aanbidders vorig jaar in de gelegen w
heid te stellen zich te laten controle- deren verbiedt
De 10.000 gulden voor het pro-p
het hart van de histori
sche binnenstad van Leiden langs
tal van monumenten, musea en ter
rassen. De routes worden geopend
door CDA-wethouder J. Walen
kamp van economische zaken.
Walenkamp kanoot zelf ook een
stukje mee.
Zuid—Holland neemt de routes 3
Route 6, de Rembrandt-route, sluit
aan op de Leidse routes. De Rem
brandt-route maakt samen met de
Beken-route, de Keukenhof-route
en de Teijlingen-route déél uit vah
het zogenaamde provinciale groene
netwerk dat bestaat uit wandel-, ka- ject werd op tafel geiegd door
no- en fietsroutes in Zuid-Holland, firma in huidverzorgingsproduk-
In Ter Aar is de kanoroute op 24 ten.
april al in gebruik genomen. Deze Duizenden badgasten brachten
route gaat via de Ringsloot Éj
Leidse vaart naar de Langeraarse bus. "De proef
rig jaar een bezoek aan de sproeten-
Het IKW hoopte dat dit jaar de
overheid met een subsidie over de
brug zou komen. Dat is niet ge
beurd. "Er is nog veel discussie over
deze vorm van onderzoek naar
huidkanker. Is het wetenschappe-
rt^x70heel bjk verantwoord? Is het geen 1
antwoordelijkheid
de huis
door diegenen die niet het gehele
traject van 13 kilometer willen
leggen.
AZL organiseert Europees congres in Den Haag
maakt.
plassen. Onderweg kunnen zoge- positief verlopen", zegt IKW- RffPiffii! RUC1U
naamde 'lussen' gemaakt worden, lichtster Anneke Poelman. "Daar- arts"" ^verkï^rt Poelman de terug
u„. „u.,. om is bêsloten het project dit jaar in houde'nde 0pSteiiing van de over-
een uitgebreidere vorm te herhalen. j^ejd
We beperken ons nu niet tot een De kosten van het project vallen
dit jaar hoger uit dan vorig jaar, is de
verwachting. Reden daarvan is dat
de artsen niet langer hun vrije tijd
kosteloos willen opofferen maar
een passende vergoeding vragen.
Poelman schat de kosten op enkele
tienduizenden guldens. De sproe
tenbus vertrekt in de loop van juli
I rijdt vermoedelijk gedurende
weekenden. Het routeschema
wordt eind deze maand bekend ge-
LEIDEN Beenmergspecialisten
zijn meer en meer in staat om trans
plantaties te verrichten met been
merg van donoren die geen naaste
familie van de ontvanger zijn. Voor
waarde is echter wel dat de weefsels
heel erg op elkaar moeten lijken om
te voorkomen dat het transplantaat
wordt afgestoten.-
Dit is één van de nieuwste ont
wikkelingen bij het toepassen van
beenmergtransplantatie.. Deskun
digen - zo'n 750 - uit alle delen van
Europa wisselen van 6 tot 9 mei re
sultaten uit op een congres in het
Haagse Congresgebouw, dat het
Academisch Ziekenhuis Leiden (af
deling hematologie en beenmerg
transplantatie) organiseert.
door
Jan Westerlaken
Het valt overigens niet mee een
donor te vinden wiens beenmerg
dat van de ontvanger zo dicht moge
lijk benadert, vertelt prof.dr. R. Wil-
lemze, hoogleraar hematologie in
Leiden. De kans op een dubbelgan
ger, zegt hij, is heel klein. Bij Europ-
doner, de Nederlandse beenmerg-
bank, staan 3000 tot 4000 vrijwilli
gers ingeschreven die bereid zijn
beenmerg af te staan indien dat no
dig mócht zijn. Voor hen geldt al
leen het risico van de narcose als het
oogsten van het merg aan de orde
zou zijn.
Europdonor heeft nauwe banden
met de belangrijkste beenmergban-
ken in Amerika en Europa. Het tota
le bestand bestaat uit 200.000 dono
ren. De schatting is dat niet meer
dan twintig procent van hen ge
schikt is als donor. "En dat geeft
een indicatie hoe moeilijk het is om
een zogenaamde dubbelganger te
vinden", aldus prof. Willemze. Hoe
wel de kans klein is, noemt hij het
zoeken toch de moeite waard. De
deskundigen weten nog niet of er
ook van donoren gebruik zou kun
nen worden gemaakt van wie het
beenmerg een beetje op dat van de
ontvanger lijkt.
Tien transplantaties
In het Academisch Ziekenhuis Lei
den zijn inmiddels tien transplanta
ties uitgevoerd met beenmerg dat
niet afkomstig was van naaste fami
lieleden. Drie transplantaten lever
de Europdonor, de overige zeven
kwamen uit Engeland. Over de re
sultaten wil prof. Willemze slechts
kwijt dat er nog maar anderhalfjaar
op deze manier wordt gewerkt.
"Maar ons idee is dat de complica
ties die kunnen optreden niet veel
ernstiger zijn dan wanneer het
beenmerg van een naast bloedver
want zou zijn geweest: ze liggen bij
elkaar in de buurt. En dat houdt in
dat je je 'mogelijkheden kunt uit
breiden. Duur is het wel. Bovenop
de transplantatie, die 180.000 gul
den kost, komt nog eens een bedrag
van 20.000 gulden voor het zoeken
naar een geschikte donor".
Leukemie-patiënten (kwaadaar
dige bloedkanker) die voor een
beenmergtransplantatie in aanmer
king komen, mogen niet ouder zijn
dan vijftig jaar. Kinderen tot vijftien
jaar worden voor deze aandoening
in de kinderkliniek van het AZL be
handeld. In totaal worden er jaar
lijks tussen 35 en 45 beenmergtrans
plantaties in Leiden uitgevoerd
Over de overlevingskansen zeg
prof. Willemze: "Het probleem bij
beenmergtransplantaties is het pro
bleem van de af stoting en de afweer
tegen infecties. En dat hebben we
lang niet altijd in de hand. Tegen
het binnendringen van bacteriën
zijn we aardig bestand, maar tegen
virussen bepaald nog niet. Een
griepje kan bij deze mensen al heel
veel kwaad doen. Wat we eveneens
niet in de hand hebben is dat de
ziekte kan terugkomen. Dit zijn de
drie oorzaken waaraan patiënten
die een beenmergtransplantatie
hebben ondergaan overlijden. Maar
40 tot 50 procent van de patiënten
overleeft de ingreep".
Prof. Willemze ervaart het als 'te
leurstellend' dat er in de laatste tien
jaar zo weinig verbetering
overlevingskansen
gekomen.
Aan het einde van de jaren zeventig
overleefde ook 40 tot 50 procent van
de patiënten de transplantatie. De
vraag waarvoor de deskundigen
zich zien geplaatst is op welke ma
nier kan worden voorkomen dat de
ziekte terugkomt en het getrans
planteerde beenmerg beter werkt
tegen de bloedkanker. Antwoord
op de vraag of dat kan worden ver
sterkt is nog altijd niet definitief ge
vonden. "We zitten ergens tegenaan
Prof. Willem
ze: "Beenmerg
transplantatie
betekent voor
veel patiënten
de beste kans op
volledige gene
zing". (foto Wim
Dijkman)
dat de voortgang stagneert. Er zijn
heel wat nieuwe zaken ontdekt,
steeds hadden ze toch weer een
schaduwzijde. Maar we hebben nu
aanwijzingen dat donorcellen zoda
nig kunnen worden gemanipuleerd,
dat de leukemie minder vaak terug
komt. Ik praat over laboratorium
proeven, waarvan het nog wel enke
le jaren duurt alvorens ze in de
praktijk, kunnen worden toege
past".
Hoopgevend zijn de resultaten
met bloedhormonen die in staat zijn
de vroegste beenmergcellen om te
zetten in bloedcellen. Prof. Willem
ze: "Dat is heel belangrijk. Want het
zijn dé hormonen die nodig zijn om
infectie te bestrijden. De farmaceu
tische industrie heeft kans gezien
om ze in grote hoeveelheden aan te
maken. Dus kunnen ze ook in grote
hoeveelheden worden toegediend.
De kans op infectie wordt op "die
manier kleiner en de patiënt hoeft
minder lang in isolatie te verblijven.
De ontwikkeling op dit terrein is
veelbelovend. Leiden speelt hierin
wereldwijd een belangrijke rol. Het
kijkt niet uitsluitend toe, maar is er
daadwerkelijk mee bezig. Als eerste
mag Leiden het bloedhormoon op
patiënten toepassen. Werkt het
zoals in het laboratorium en bij
proefdieren is aangetoond, dan mo
gen we best van een heel leuke ont
wikkeling spreken".
Chemotherapie
Betekent dat dat we voor goed van
de chemotherapie kunnen afstap
pen?
Prof. Willemze: "Nee, dat niet. Ie
mand die aan leukemie lijdt, heeft
ongeveer een kilo aan leukemiecel-
len in zich. Binnen de kortst moge
lijke tijd moetje die tot één gram te
rugbrengen om de patiënt in leven
te houden. Daarvoor blijf je de che
motherapie nodig hebben. Maar ze
krijgt wel steeds een andere rol.
Chemotherapie zal in combinatie
met andere mogelijkheden worden
toegepast. Hoe vervelend het ook
klinkt, maar met chemotherapie
schiet je met een kanon op een
muis. Eigenlijk is het een veel te
groot wapen voor deze ziekte. De
chemotherapie doodt dan wel de
leukemiecellen, maar ook andere
cellen worden beschadigd. En dat is
een vervelende bijwerking".
(Duöïlirtftuó
Honderd jaar geleden stond er
in de krant
- Te Winschoten ontstond giste
ren in den laten avond in eene
der hoofdstraten een volksop
loop, naar aanleiding van een
twist tusschen een kapitein en
een luitenant van het heilsleger,
over het aanschaffen van een
kleedingstuk voor laatstgenoem
de. De rust herstelde zich niet al
vorens aan de woning des kapi
teins-alle ruiten waren verbrij
zeld en de deur was ingetrapt.
- Ook in de Vereenxgde Staten
zijn op 1 Mei betoogingen gehou
den voor een algemeene arbeids
dag van 8 uren, en verscheidene
steden werd het werk gestaakt.
Te Philadelphia hielden 3000
timmerlieden met den arbeid op.
- TE KOOP GEVRAAGD:
een BRIK-OMNIBUS, voor 4
personen, met opgaaf van prijs.
Brieven franco letter W aan A.
Van RIJN, te Sassenheim.
Vijftig jaar geleden:—. Vandaag
zijn in de Haarlemmermeer de
vlaggen uitgestoken. Want hoe
wel de tijdsomstandigheden er
toe geleid hebben van een feeste
lijke viering af te zien, geheel on
gemerkt wil men het feit niet la
ten voorbijgaan, dat honderd
jaar geleden een aanvang is ge
maakt met de drooglegging en
inpoldering van de Haarlem
mermeer. De minister van Wa
terstaat, ir. J.W. Albarda. hield
in het Polderhuis te Hoofddorp
een rede, waarin hij er op wees
dat in dit uitgestrekte gebied
honderd jaar geleden nog 'de
waterwolf heerste. "Er is geen
plaats in ons waterrijke land,
die men zoo dikwijls heeft ver-
wenscht, als het oude, nu ver
dwenen Haarlemmermeer".—
De woningbouw-vereeniging
'Eensgezindheid' te Leiden heeft
in een der zalen van de Stadsge
hoorzaal gerecipieerd ter gele
genheid van het vijf en twintig
jarig bestaan.
