Schrijversleven niet benijdenswaardig'
Verzet zet Etiopische dictator Mengistu klem
Keuze voor nieuwe president in
Hongarije is in feite al gemaakt
Leidenaar Aldert Koop (61) verkoopt zijn brieven van Gerard Reve
DONDERDAG 3 MEI 1990
Over een front van 150 kilometer
bulderen dag en nacht de kanon
nen. In de havenstad Massawa, 60
kilometer van de Ghinda-gevechts-
linies gelegen aan de Rode Zee, is
een verwijderd gerommel te horen.
De Eritrese burgeroorlog is in een
beslissend stadium gekomen, zo
liet het regime in Addis Abeba afge
lopen vrijdag weten.
Maar er staat meer op het spel. Als
machthebber luitenant-kolonel
Mengistu Haile Mariam niet slaagt
'\fjfMjn opzet om de stad te herove
ren op het Eritrees Bevrijdingsfront
(EPLF) en zijn ingesloten tweede
Revolutionaire Leger te ontzetten,
dan lijkt het eind van zijn nu ruim
15 jaar oude heerschappij bezegeld.
Mengistu verkeert in grote pro
blemen. Op papier zou hij met zijn
315.000 man tellende leger, het
grootste van Afrika, geen kind moe
ten hebben aan de respectievelijk
30.000 en 20.000 man troepen van de
twee belangrijkste verzetsorganisa
ties, het EPLF en het Tigrayse
Volksbevrijdingsfront TPLF. De
praktijk is anders.
Russische wapens
Toen Mengistu in 1974 kwam bo
vendrijven als nieuwe machthebber
na een legercoup tegen keizer Haile
Selassi, erfde hij tevens een op dat
moment al bijna 15 jaar oude strijd
tegen het naar onafhankelijkheid
strevende Eritrea. Nog geen jaar la
ter werd ook het TPLF opgericht.
Aanvankelijk heeft hij weinig
moeite met de rebellen. Ruim voor
zien van splinternieuwe Russische
wapens zet Mengistu in 1978 het of
fensief in tegen de Eritrese opstan
delingen en dringt hen terug tot de
droge laaglanden. De jaren tachtig
brengen betrekkelijke rust in Etio-
pië, al zorgen droogteperioden voor
gruwelijke hongersnoden. Live Aid
levert in 1985 tientallen miljoenen
guldens op, maar komt voor naar
schatting één miljoen hongerende
Etiopiërs te laat.
1988 blijkt het keerpunt. De nieu
we Sovjetleider Michail Gorbatsjov
laat Mengistu weten dat hij na 1990
niet hoeft te rekenen op verlenging
van het contract dat Addis Abeba
van Russische wapenhulp verze
kert. Het EPLF start een nieuw of
fensief en herovert verrassend de
hooglanden.
Als een jaar later ook het TPLF de
aanval inzet en beide verzetsbewe
gingen hun acties gaan coördine
ren, komt Mengistu pas echt in de
problemen. Hoewel hij een tegenof
fensief inzet, heroveren de verzets
bewegingen zij aan zij vechtend de
provincie Tigray en dringen door
tot op 250 kilometer van de hoofd
stad. Mede dankzij de Sovjetunie
overigens, die weigert nog langer
munitie in te vliegen voor de Eritre
se regeringstroepen.
Maar ook mét munitie is de ge
vechtskracht van Mengistu's leger
minimaal. Op het platteland trek
ken rönselbrigades rond, jeugdbe
wegingen organiseren bijeenkom
sten waar dan plotseling iedereen
wordt ingelijfd in het leger, en op
dienstweigering staat de kogel. De
opeenstapeling van nederlagen 'en
de hongersnood vernietigen het
laatste restje mpreel. Alleen al in
1988 worden naar schatting 15.000
soldaten gewond, gedood of gevan
gen genomen door het verzet.
De weigering van Mengistu om te
onderhandelen met het verzet, een
zich aankondigende nieuwe hon
gersnood en een toenemende eco
nomische uitputting (de helft van
het nationaal inkomen gaat naar het
leger en iedereen is verplicht een
maandsalaris, per jaar af te geven)
zorgen voor toenemende ontevre
denheid. Ook in het leger. In mei
1989 probeert een groep hoge offi
cieren Mengistu af te zetten. De
coup, de eerste in vijftien jaar,
wordt in bloed gesmoord, maar is
een teken aan de wand.
Mengistu ruilt de Sovjetunie als
wapenleverancier in voor Israël,
maar begint niettemin onderhande
lingen met het verzet, in reactie op
de mislukte machtsgreep en een
toenemende pressie vanuit de Sov
jetunie, de Verenigde Staten en de
Verenigde Naties. Overigens zon
der veel resultaat. Verschillende ge
spreksrondes, onder andere geleid
door de Amerikaanse oud-presi
dent Jimmy Carter en de Tanza-
niaanse president Julius Nyerere,
leveren niets op.
Nederlagen
Het laatste halfjaar is Mengistu ech
ter verder in het defensief gedrukt.
De lijst van militaire nederlagen
werd begin dit jaar aangevuld met
het verlies van de. havenstad Mas
sawa aan het EPLF. Daarmee werd
de Eritrese hoofdstad Asmara, het
laatste grote bolwerk van het Etio
pische leger in Eritrea, beroofd van
zijn belangrijkste bevoorradings-
punt. Tegelijkertijd heropende ook
het TPLF de aanval in Tigray, waar
door Mengistu op twee fronten te
gelijk moest vechten.
Wellicht daarom bood hij in een
vijf uur durende televisierede begin
maart de verzetsbewegingen een
politiek bondgenootschap aan. Ze
zouden moeten opgaan in de rege
rende Arbeiderspartij, die zou wor
den omgedoopt tot de Democrati
sche Eenheidspartij van Etiopië.
Het verzet wees het aanbod echter
af. Het EPLF is immers dichter dan
ooit bij de onafhankelijkheid in de
30 jaar oude strijd, terwijl het TPLF
een 'eigen' democratisch bewind in
Addis Abeba wil vestigen.
Voor Mengistu begint de tijd nu
te dringen: het TPLF staat naar ver
luidt op 150 kilometer van Addis
Abeba. Volgens de Eritrese opstan
delingenleider Isayas Afeworki
Kinderen zoeken de schaduw op in het door droogte, honger en burgeroorlog geteisterde Etiopië, i
van dictator Mengistu lijken geteld.
heeft het leger de afgelopen maand het al bij voorbaat: "Het lukt ze
drie "zelfmoordpogingen" gedaan nooit om Massawa terug te krijgen".
rertmw~io^rmanVeerdhgeer: Roemloze aftocht
dood of gewond. Hij verwacht des- Maar Mengistu zal het toch probe-
ondanks nog een nieuwe aanval, ren. Want als hij geen kans ziet om
Een wanhoopspoging, zo noemt hij het 100.000 man sterke Tweede Le-
BUDAPEST - Hoewel de presi
dentsverkiezingen eigenlijk pas
komend najaar gehouden zouden
worden, staat nu al vast wie de
nieuwe president van Hongarije
zal worden. Het is Arpad Gönsz,
een in 1922 geboren landbouw
kundig ingenieur die namens het
Verbond van Vrije Democraten
(SzDSz) zitting heeft in het nieu
we Hongaarse parlement.
Gönsz is gisteren tijdens de eer
ste zittingsdag van het parlement
benoemd tot eerste spreker en zal
daarmee automatisch tijdelijk
president worden. Na de installa
tie van de nieuwe regering, waar
schijnlijk volgende maand, zal hij
door het parlement definitief tot
président worden gekozen.
Zijn benoeming is het resultaat
van een zeer verrassende over
eenkomst die de grootste rege
ringspartij, het Hongaars Demo
cratisch Forum (MDF) en het
SzDSz, de grootste oppositiepar
tij, hebben gesloten zonder mede
weten van de overige regerings
partijen. Op dit moment wordt de
Hongaarse president nog geko
zen door het volk. Maar beide par
tijen hebben afgesproken de
Grondwet binnenkort te wijzi
gen, zodat de president in toe
komst door het parlement wordt
gekozen.
Hoewel de toekomstige pre
mier van Hongarije, de MDF-
voorman Jozsef Antall, het giste
ren op een persconferentie ont
kende, hebben MDF en SzDSz de
afspraak vermoedelijk gemaakt
om te voorkomen dat de voorma
lige communist Miklós Nemeth
de nieuwe president zou worden.
Hij maakt volgens de laatste opi
niepeilingen bij directe verkiezin
gen de meeste kans.
Gönsz wordt door zowel het
MDF als door het SzDSz om
schreven als een man die in staat
is boven de partijen te staan. Hij
was in de oorlog lid van het niet-
communistische verzet, later se
cretaris van de toenmalige Partij
van Kleine Landeigenaren, land
bouwkundig ingenieur en advo
caat. Na de opstand in 1956 werd
hij tot levenslang veroordeeld en
zat hij zes jaar in de gevangenis.
Tegenwoordig is hij, naast parle
mentslid, voorzitter van de Hon
gaarse schrijversbond.
(foto AP)
ger bij Asmara te ontzetten, lijkt
hem slechts een roemloze aftocht te
wachten. Of-erger. Want tegenstan
ders heeft de man die kort na zijn
aantreden in een officiële campag
ne 150.000 mensen liet vermoorden,
inmiddels meer dan genoeg.
Hypotheekrente 3 mei 1990
rentepercentages
netto werkelijke rent
bij fiscale besparing
van constant
ABN
ann.hyp.
variabel
1.5
9.2
6.38
4.89
Amro
ann.hyp.
variabel
1.5
9.1
6.31
4.84
Bouwf, Ned. Gem. ann.hyp.
renterust
1
9.4
6,48
5 -
Ra bo Leiden
ann.hyp.
variabel
1
8.9
6.13
4.71
Ver. Spaarbank
Woonf. Holland
annJiyp.
ann.hyp.
0,5 jaar
variabel
1
1.5
9.1
9.2
6,27
6,38
4.82
4.89
Amro
spaarhyp.
2jr
1
9.6
5.91
3.83
Rabo Hyp.bank
spaar-opt.hyp.
3 jr
1
9,5
5,84
3.77
Woonf. Holland
hyp.totaalpl.
1 jr
1
9.5
5.86
3 79
Woonf. Holland
hyp.totaalpl.
2 jr
1
9.7
6,01
3.91
Woonf. Holland
hyp.totaalpl.
3 jr
1
9,7
6,01
3.91
ABN
spaarhyp.
5 jr
1
9.6
5,93
3.85
ABN
ann.hyp.
5 jr
1.5
9.4
6.52
5.00
ABP
spaarhyp.
5 jr
1
9,4
5.76
3,71
ABP
ann.hyp.
5 jr
1
9,2
6.35
4,87
Aegon
spaarhyp.
5/10 jr
1,25
9,6
5.95
3.86
Amro
spaarhyp.
5 jr
1
9.6
5,91
3.83
Amro
ann.hyp.
1.5
9.4
6.52
5.00
Bouwf.Ned.Gem. spaarvasthyp.
1
9.5
5.85
3.79
Bouwf.Ned.Gem.
ann.hyp.
5 jr
1
9.3
6.42
4.92
CDK-bank
spaarhyp.
5jr
1
9,5
5,86
3.79
Centr. Beheer
spaargar.hyp.
5/10
0
9,6
5,89
3.81
Centr. Beheer
ann.hyp.
15/20 jr
0
9.5
6,52
5.00
Centrale
exact hyp.
5 jr
1,25
9.4
5,80
3.75
Centr.Volksb.
spaarhyp.
5 jr
1
9,2
5.64
3.62
Delta Lloyd
hyp.totaalpl.
5/10 jr
1,25
9,6
5,95
3.86
Direktbank
besp.dir.hyp
5 jr
1
9.6
5.85
3,76
Nationale Ned.
spaarhyp.
5/10 jr
1,25
9.6
5.95
3.86
NMB
ann.hyp.
5 jr
1.5
9.4
6.52
5.00
Postbank
spaarhyp.
5 jr
1
9.5
5.85
3.78
Postbank
ann.hyp.
5jr
1
9.3
6.42
4.92
Rabo Hyp.bank
spaar-opt.hyp.
5 jr
1
9.6
5,91
3.83
Rabo Leiden
ann.hyp.
3 jr
1
9.4
6.48
4.97
Stad Rotterdam
succeshyp.
5 jr
1,25
9,45
5.82
3.76
Nationale Ned.
spaarhyp.
5/10 jr
1,25
9,6
5.95
3.86
Ver.Spaarb.
ann.hyp.
5jr
1
9,3
6,42
4.92
Woonf.Holland
hyp.totaalpl
5 jr
1
9,7
6,01
3,91
Woonf.Holland
ann.hyp.
5jr
1.5
9,4
6,52
5,00
Zwolsche Alg.
ZA hyp.plan
5 jr
1,25
9.4
5,79
3,73
ABN
spaarhyp.
10 jr
1
9.6
5.93
3.85
ABN
spaarhyp.
15 jr
1
9.9
6.15
4,02
ABP
spaarhyp.
10 jr
1
9.4
5.76
3.71
ABP
spaarhyp.
15 jr
1
9,4
5.76
3.71
Aegon
spaarhyp.
15/20 jr
1,25
9.6
5.95
3.86
Amro
spaarhyp.
10 jr
1
9,6
5.91
3.83
Amro
spaarhyp.
15 jr
1
10,0
6,21
4,06
Bouwf.Ned.Gem. spaarvasthyp.
10 jr
1
9,6
5,93
3,85
Bouwf.Ned.Gem,
spaarvasthyp.
15 jr
1
9,7
6,00
3,90
CDK-bank
spaarhyp.
10 jr
1
9,6
5,93
3,85
Centr.Beheer
spaargar.hyp.
15/20 jr
0
9.6
5.89
3,81
Centrale
exact-hyp.
10 jr
1,25
9,4
5.80
3,75
Centr.Volksb.
spaarhyp.
10 jr
1
9.4
5,78
3,73
Delta Lloyd
hyp.totaalpl.
15/20 jr
1.25
9.6
5,95
3.86
Nationale Ned.
spaarhyp.
15/20 jr
1.25
9.6
5.95
3.86
Rabo Hyp.bank
spaar-opt.hyp
10 jr
1
9.6
5.91
3.83
Rabo Hyp.bank
spaar-opt.hyp
15 jr
1
9.8
6.05
3.93
Stad Rotterdam
succeshyp.
hyp.totaalpl.
10 jr
1,25
9.45
5,82
3,76
Woonf.Holland
10 jr
1
9.7
6,01
3.91
Zwolsche Alg.
ZA-Hyp-Plan
10 jr
1,25
9.4
5.79
3,73
Bouwf.Ned.Gem,
spaarvasthyp.
renterust
1
9.6
5,93
3.85
Nutssp. D.Haag
ann.hyp.
ideaal
1
9,3
6,42
4.92
Rabo Hyp.bank
spaar-opt.hyp
stabiel
1
9,6
5,90
3.81
Ver.Spaarb.
spaarhyp.
ideaal
1
9,4
5,78
3.73
Aan het rentefront is het de afgelopen maand bijzonder rustig geweest Er deden zich geen ver
anderingen voor
in de rentestanden
in de tabel
De vermelde tarii
even hebben betrekking op hypotheken met gemeentegarantie. De netto wer-
kelijke rente is gebaseerd op de totale nettolasten
van de hypotheek, de percentages gelde:
n.voor
30-jarige leeftijd en een hypotheek van 150.000 gulden. Voor vrouwen en/of bij
dere leeftijden kunnen andere percentages van toepassing zijn. Bij andere hypotheekbedragen
wijkt de netto werkelijke rente bij een aantal instellingen enigszins af.
0 Vereniging Eigen Huis te Amersfoort
door
Emiel Fangmann
"U moet nooit, nooit officieel kunstenaar worden, maar
voortgaan in het verborgene te leven". Dit schrijft
Gerard Reve op 12 juni 1972 in een brief aan Aldert Koop,
die toen in het Drentse Rolde woonde. Koop volgde
Reve's advies op en, behoudens een zijdelingse
opmerking van Reve in Brieven aan Simon C., is zijn
jarenlange vriendschap met Reve nooit in de
openbaarheid gekomen. Nu verbreekt de 61-jarige
kunstschilder en gepensioneerd leraar Duits het
stilzwijgen.
Antiquariaat Burgersdijk Niermans veilt op 23 mei,
naast foto's en gesigneerde boeken van Reve uit Koops
privc-verzameling, een collectie van vijfendertig nooit
eerder gepubliceerde brieven, die Reve tussen 1972 en
1979 aan Koop schreef. Inzet van de brieven-collectie:
tussen de vier- en vijfduizend gulden. "Ik voelde me zeer
vereerd toen Reve schreef: 'Jij weet tenminste dat een
zin met een hoofdletter begint en eindigt met een punt'."
Een gesprek met Koop, sinds vier jaar in Leiden
woonachtig, die vindt "dat Reve uitsluitend zou moeten
schrijven over de dingen die hij in werkelijkheid
beleeft".
LEIDEN - "Het begon allemaal in
het begin van de jaren zeventig. Ik
had Reve's De avonden niet gele
zen, maar was onder de indruk van
Naaer tot U en Op weg naar het ein
de. Citaten bleven in mij doorspe
len. Als Reve dan schrijft dat hij in
Friesland 250 bloembollen plant
rond het graf van pater Boomsma...
En zo werd ik nieuwsgierig naar de
werkelijkheid achter gedichten als
'Het graf te Blauwhuis' en 'Eind
goed, al goed' met ëen prachtige re
gel als 'Dan komt de harmonie en
speelt een lied, langzaam en vroom,
met veel koper'. Ik reed met de auto
van Rolde naar Greonterp. Reve,
die er niet meer woonde, hoefde ik
niet te ontmoeten, want ik wilde
geen kunstluis zijn. Op grond van
mijn Friese indrukken maakte ik
een allegorisch schilderij met daar
op Reve's huis 'Het Gras', voorheen
'Huize Algra', de kerk, het graf met
een trap, bezet met jenever en koper
en een ezel met drie naakte jonge
tjes daarop. Dat laatste naar aanlei
ding van het geruchtmakende
ezelspróces. Ik zond aan Reve een
foto van het schilderij, zoals je een
schrijver die je bewondert wel eens
wat stuurt. Reve woonde in die tijd
aan het dorpsplein in Weert".
Voorlezen
"Reve schreef me toen een brief en
wilde het schilderij kopen. Toen
schreef ik dat ik het hem zou schen
ken. Het was onmogelijk het in
Greonterp te bezorgen, maar ik wil
de hem zoals gezegd eigenlijk niet
ontmoeten. Hij kwam het tenslotte
toch bij mij thuis ophalen. Hij vroeg
me wat hij als tegenprestatie kon
doen en stelde toen voor om bij mij
thuis te komen voorlezen. Daar be
waar ik mooie herinneringen aan.
Ik nodigde collega's uit en ook wel
mensen die niets anders lazen dan
Elseviers belastingalmanak en het
autojaarboek van de ANWB, maar
die Reve een interessant figuur von
den. Reve bleef boven, tot de kamer
beneden vol was. Dan daalde hij de
trap af, bleef voor de dichte deur
staan en riep: neuken, neuken, neu-
ken! Vervolgens opende hij de deur
van de salon en stelde zich beleefd
voor. De kinderen, die mijn vrouw
en ik overigens netjes opgevoed
hebben, hebben bij het eten met Ge
rard ook veel plezier beleefd, want
hij liet altijd enorme boeren. Maar
dat was geloof ik ook een soort ver
legenheid. In een brief uit Engeland
schrijft hij, dat hij 's avonds niet de
tuin in durft, omdat hij bang is voor
het 'lulsnijdersmannetje'. Zo zei hij
als hij bij ons in de huiskamer zat op
een keer: 'Jullie hebben van die lage
vensterbanken. Ik ben altijd bang
dat er iemand buiten staat die je
door je kloten schiet'
"Reve was gek op onze Samojeed
Anka, een Eskimohond, maar had
een hekel aan de poedel Sabien, die
hij een gebreide doodskophond
noemde. Hij zei tegen ons. Als jullie
ooit bij een afschuwelijk ver
keersongeluk omkomen neem ik de
Aldert Koop met het in 1978 door Reve geschreven gedicht 'Kunst1: 'De schilder Aldert K. te R., werkt overdag,
voor het Bestel, abstrakt. Des nachts, in het geheim, schildert hij figuratief(foto Holvast)
witte hond en die gebreide doodsk
ophond gaat naar de poelier".
"Als het kermis was in Weert en
Gerard de drukte voor zijn deur niet
kon verdragen, logeerde hij bij ons.
Stukken uit het begin van Een Cir
cusjongen zijn in Rolde geschreven.
Op onze beurt konden wij als hij in
Frankrijk was in Weert logeren. We
konden dan de sleutels bij de Zus
ters van Liefde halen, Reve's buur
vrouwen. Inderdaad, één zuster
heette Immaculata. Reve schreef
over haar het gedicht Roeping. Hij
vroeg me wel eens: 'Broeder, wat
moet ik schrijven?' Niet dat hij zich
er iets van aantrok, maar ik zei dan:
'De kinderen willen weten hoe het
afliep met Bolke de Beer.' Daarmeé
bedoelde ik dat hij moest schrijven
over wat hij werkelijk beleefde,
zoals hij in Friesland schreef. Ja, de
beroemde doodskist uit Een Circus
jongen heeft hij mij ook aangebo
den. Die latere fantasieën trekken
me niet. En De vierde man was geen
echte Reve. Dat boek deed me sterk
denken aan Stella van Jan de Har-
tog".
Ikonen
"Ter gelegenheid van zijn vijftigste
verjaardag in 1973 heb ik voor hem
het Drieluik geschilderd dat in het
Letterkundig Museum hangt. Ik
ben trouwens heel toevallig op de
zelfde dag, 14 december, vijfjaar la
ter dan Reve, geboren. Óp dat Drie
luik hield Koningin Juliana oor
spronkelijk de Taal der Liefde in
haar hand, Reve zegt altijd Betaalde
Liefde, maar hij wilde dat ik daar
Lieve Jongens van maakte, want
'dat was nog niet zo bekend'. En ik
had hem in generaalsuniform voor
de kapel van Kevelaer, die ik wel
eens met hem bezocht heb, afge
beeld. Reve wilde de pet lager, want
anders had hij van dat 'pianostem-
mershaar'. Hij had eerder in een
brief aan mij, die ik nu verkoop, ge
schreven: 'Zoudt U een schilderij
kunnen schilderen: De moeder van
God geeft zichzelve bloot tot bevre
diging van jonge soldaten'. Later
schreef hij: 'Maar wil je wel pogen te
bewerkstelligen, dat de voorstelling
zeer kuis zij? Ik bedoel dat op van
allies mag worden gezinspeeld,
maar dat Zij zelve geenszins in eni
ge onbetamelijkheid betrokken
mag zijn?" Dat schilderij heb ik
voor hem gemaakt in 1972 en het
had volgens Gerard een genees
krachtige werking. Zoals je hier in
huis ziet heb ik ook vele ikonen ge
schilderd, zo'n tien jaar lang. Ik ben
een soort beschermheer van de ka
pel van de Leidse Hartebrugkerk,
omdat ik de kapel gerestaureerd
heb, al hingen.er schilderingen die
me niet zo bevielen. Ik heb ze toch
in oude staat hersteld en een Chris-
tus-ikoon van mijzelf neergehan
gen. Reve heb ik in de laatste jaren
van onze vriendschap ook een
ikoon gegeven. Hij had eerst een an
dere, maar zag bij ons thuis in Rolde
een mooiere volgens hem. Dus zei
hij: 'Ruilen binnen tien dagen?'
Medelijden
"In Zuid-Frankrijk heb ik hem een
keer of zes opgezocht. Hij had in
Frankrijk een stuk grond gekocht.
Volgens mij was hy er echter inge
tuind. Hij is een
jongen van de stad. Ik heb een
groot deel van mijn leven in dorpen
gewoond en ontdekte dat Gerard
niet zoveel kijk had op boerenslim-
migheid. De boer, die hem het land
verkocht, was in myn ogen slim. Hij
moet van te voren geweten hebben,
dat Gerard niet veel meer op zijn
Geheime Landgoed zou komen. Uit
het contract blijkt bijvoorbeeld dat
de bomen op het landgoed niet Ge-
rards eigendom zouden worden.
Gerard wilde eigenlijk zijn nieuwe
liefde Jakhals, de zogenaamde
'zoon' van Cals, Joseph, een goed
onderkomen geven daar. Maar met
die bouwval Les Chauvins op het
hooggelegen Geheime Landgoed in
Vesc zou het nooit wat worden, dat
zag hij zelf ook. Daarom kocht hij in
Le Poët-Laval, even verderop, hui
ze 'La Grace'. De vorige eigenares
was enigszins dementerend en in al
le hoeken van het huis vuurtjes ge
stookt. Door middel van de brief
wisseling raakte ik op de hoogte.
Weer had hij geen geluk met een
aankoop en ik kreeg medelijden
met hem.
Mijn vrouw en ik zijn naar Le
Poët-Laval gereisd en hebben hem
met de verbouwing geholpen. Je
krijgt, eerlijk gezegd, uit zijn boe
ken een beetje de indruk dat hij zich
daar te barsten sjouwde en het per
fect deed. Inderdaad, hij kon twee
blokken beton op elkaar zetten.
Maar ik kon ze recht op elkaar zet
ten. Mijn vrouw Heieen en ik heb
ben toen het roet in de hele caue, de
lage verdieping die de Fransen als
woonkamer gebruiken, afgestoken.
We hebben deuren met vieze ver
geelde raampjes er uit geslagen. We
hebben gemetseld, met betonijzer,
glasbouwsteen en cement alles
gaafgemaakt. De befaamde Maria-
nis is ook van mijn hand. Maar ge
durende de werkzaamheden was
het 's avonds een keer niet af. En
toen liet hij blijken hoe hij eigenlijk
is: namelijk doodsbenauwd dat je
weg zal lopen. Hij kneep hem als
een dief dat we plotseling weg zou
den gaan. We logeerden op het erf in
onze camppeerbus, het zelfde mo
del als Reve zelf had. Toen de ver
bouwing klaar was, begon de ver
wijdering.
Op een keer werd hem een soort
'slaafje' uit Amsterdam gestuurd en
toen waren wij ineens achtergrond-
Figuren. Reve vertrouwt de mensen
niet, die hij zou moeten vertrouwen,
een vreemde karaktertrek. Hij gaat
dan vervelend doen, nare opmer
kingen maken. En ik ben een Gro
ninger: dus als je een keer laat blij
ken datje niet van me gediend bent,
dan hoeft het niet meer. Maar nader
hand ben ik er nog wel eens ge
weest, al heb ik hem toen niet meer
geholpen. Reve heeft aan Joop
Schafthuizen, met wie hij sinds het
midden van de jaren zeventig sa
men is, een hele goede. Joop heeft
kijk op mensen. Hij durft Reve als
het nodig is op zijn nummer te zet
ten en weet wie te vertrouwen is.
Joop is de man die hij nodig had."
"Al met al heb ik toch plezierige
herinneringen aan die periode, al is
het jammer dat het een beetje onbe
vredigend is afgelopen. Ik verkoop
de brieven, omdat het voor mij een
afgesloten periode is. Ik heb ze niet
eens herlezen, ze zaten in de oude
doos. En geloof me, ik had geen no
tie van de prijzen. Want ik doe het
niet voor het geld. Ik heb kijk gekre
gen op een schrijversleven, geen be
nijdenswaardig leven als je het mij
vraagt. Ook bij hem is het zoeken.
Als kind las ik Bartje van Anne de
Vries. Dan dacht je aan een meneer
in een keurig pak, die elke dag een
hoofdstuk schrijft. Maar zo is het
niet".
WEERT, 3 OKTOBER 1973
Reve over een bezoek aan de ab
dij Slangenburg bij Doetinchem:
"Jullie weet dat ik vervuld ben
van begrippen als offer, lijden,
etc. maar dit geneuzel of vals zin
gen of centrale verwarming niet
boven de 11 graden Celsius, dat is
een loochening van God. Met kou
de lijden bewijs je niemand 1
dienst.
WEERT, 5 AUGUSTUS 1974
Reve insinuerend aan Koop
over diens hulp in in Frankrijk:
"Met de buurman in Le Poef-La
va/ had ik nog 1 geheel gesprek.
Hij zeide: 'Die broer van U, met
die bril, die oudere broer van V,
die kale die deed zowat niets.'
Door die bril en dat gladde haaren
dat zorgelijke uiterlijk hielden ze
je voor kaal, wat natuurlijk be
grijpelijk is Maar 'zowat niets
doen', dat begreep ik niet. Hij be
doelde bij dat metselen van het
glazen-tegelraam. 'Maar mijn
broer werkte juist heel hard me
de?' 'Nee, als U even weg was,
naar boven, voor wat dat weet ik
natuurlijk niet, of dat gaat me ook
niet aan, dan hield Uw broer
meteen op, of voerde hij niets
meer uit.Hoe komt zulk een man
daarbij? Terwijl jij nota bene
veel jonger bent, ook al je haar
nog hebt? Ik begrijp bet niet."
WEERT, 13 AUGUSTUS 1974
"Ik kijk de laatste tijd erg naar
meisjes. Het gelijkt mij niet erg,
zo lang het maar geen gewoonte
wordt".
