9 Ik kan er niets aan doen dat ik op Freek lijk' Jack Spijkerman een maand lang op VARA- TV. ssasSftfSSS?8*" Museum Overholland dicht Orkest Menuliin naar Hongarije BKR verzet zich niet tegen schenking kunstwerken rijk Veel theatraal vertoon bij Macbeth Kid Creole bruisend als altijd Ter Braak en Du Perron in Letterkundig Museum DONDERDAG 3 MEI 1990 PAGINA 19 ROTTERDAM (GPD) "Dat ze zeggen, dat ik op toneel zo op Freek de Jonge lijk, daar kan ik niets aan doen. Het is soms vervelend, maar ik heb liever dat ze zeggen, dat ik op. Freek lijk dan op Henk Elsink. Freek staat op eenzame hoogte", zegt Jack Spijkerman (41), elke avond ergens in Nederland cabaretier, wekelijks presentator van het VARA-radioprogramma 'Spijkers met koppen.' Gedurende de maand mei volgt de Jonge, Toon Hermans, bij vlagen hij op zondagavond op de n°g Il|J zo groot als vroeger en VARA-tv Bart Peeters en Paul Youp van't Hek en vlak daaronder de Leeuw op. Met programma' van een uur lengte, die vanuit zaal De Kleine Komedie te Am- Swars.'ln tland'treedt'ik name'lyk Brigitte Kaandorp, Herman Fir kers, Hans Lieberg, Paul de Leeuw Jack Spijkerman en Dubbel sterdam worden uitgezonden. Cp onder de Spijkerman: "Het worden weer Dwars. Dat doe ik bewust om niet heel andere programma's dan de schijn te wekken, dat ik wil profi- Bart en Paul lieten zien. In elk teren van mijn naamsbekendheid programma zullen drie jonge via de rad»0; Seth Gaaikema, Paul menten van oude krakers zoals 'De Gehaktbal' van Toon Her- ?at concurrentie groot is ver- ontrust Spijkerman in t geheel niet: mans "Als mensen bij mij een heerlijke avond hebben gehad dan gaan ze de volgende keer ook naar Finckers en omgekeerd. Ik heb het nooit zo als concurrentie ondergaan. Ik vind het zelf leuk om reclame voor de an deren te maken. Ik radio-program- Toen Jack Spijkerman 17 jaar was ma's maak ik ook altijd veel reclame zeiden ze al tegen hem: "Je moet Voor collega's. Als 't even kan wijs eens naar Neerlands Hoop in Bange jk 0p een voorstelling van ze ergens Dagen gaan kijken. Daar zit een ;n het land". knaap in. die doet precies zo gek als vlak voor de start van het win- jij". Spijkerman, 24 jaar later: "Als terseizoen 1989/ 1990 moest Jack ik nu Freeks biografie lees, dan Spijkerman het plotseling laten af denk ik: Ja, precies dezelfde achter- weten. Van zijn volgeboekte thea- grond, gereformeerd jongetje, fel af- tertournee moest hij 50 voorstellin- door Ale van Dijk zetten tegen de omgeving" gen annuleren en hij kon het zater- "De teksten van Toon Hermans dagse VARA-radio-programma kende ik vroeger ook uit mijn 'Spijkers met koppen' geruime tijd hoofd. Ik heb er ondertussen i niet zelf presenteren. Conclusiï leren leven, dat ze zeggen, dat heb je zijn huisarts: "Zwaar overwerkt." Freek nagedaan. Het wordt trou- De opgelopen schade wegens het wens minder. Het programma 'Er njet doorgaan van vijftig voorstel- staat een gek op de hoek', waarmee lingen van de groep 'Bubbel en ik in de regie van Fred Florusse nu dwars', die ook plotseling werke- vijf avonden in de week voor volle loos werd, bedraagt volgens Spij- zalen op de planken sta, wordt in de kerman ruim 2 1/2 ton. recensies minder met de program ma's van Freek vergeleken". Dat de concurrentie tussen de baretiers van zijn generatie groot i Hoe kon dit iemand op 41-jarige leeftijd overkomen? Spijkerman: "Ik had vijf jaar lang stoort Spijkerman geenszins. Vroe- zonder vakantie bijna dag en nacht ger had je in Nederland alleen achtereen doorgewerkt. Acht i De Grote Drie: Wim Kan, Wim Son- morgens op, half drie, drie neveld en Toon Hermans. Lagen nachts naar bed. Ook op feestdagen. Verkeerd en onregel matig eten, drinken, leven. En thea- Spijkerman zelf signaleert in de Ne- termaken, èn radio, èn tv, platén ge- derlandse theaters vandaag de dag maakt, een boek geschreven, zelfs twee lagen: "Je hebt de laag Freek speelfilm meegewerkt, 'Jan Rap en z'n maat', waarvan ik ach teraf overigens spijt had". Ontslag Wat de rest betreft gebeurde precies wat ik wilde. Toen ik op mijn 35-ste ontslag nam als leraar Nederlands en Handenarbeid zei ik: "Ik ga de komende vijf jaar radio en tv ma ken, het theater in, een plaat en een boek produceren". Tot op dat mo ment had ik altijd plannen voor vijf jaar gemaakt. Ik stond twaalf jaar voor de klas, maar tot het moment van het onslag was ik elke vijf jaar naar een andere school gegaan, ter wijl ik het op de vorige best naar m'n zin had". "In de zomer van 1989 had ik be reikt wat ik vijfjaar tevoren had ge pland. Ik ging eindelijk na vijf jaar weer eens met vakantie, naar Por tugal. Prompt liep ik er een virus-in fectie op, geen weerstand meer. Aan de westkust van Portugal zakte ik op straat door mijn rug. Terug in Nederland voelde ik me een heel oud mannetje. M'n huisarts schreef me twee weken rust voor. In die pe riode lazerde ik van een trap af: Twee gebroken en een paar gek neusde ribben waren het gevolg. Dat gebeurde in juni vorig jaar. In overleg heeft m'n arts toen een lange periode volledige rust voorge schreven: Dat werd dus een tijd op een bootje in Friesland. In juli, au gustus en september zou ik het nieuwe theaterprogramma gaan schrijven, ik oktober zouden de try- outs zijn, alle zalen waren al ge boekt, de jongens van 'Dubbel en dwars' waren gecontracteerd. 'Spij kers en koppen', dat om mij heen is gebouwd, kon in oktober ook niet met mij het tweede seizoen in. Pas in november kon ik daar weer aan beginnen. Daarbij heeft enorm ge- holpen, dat sinds ik met mijn huidi ge vriendin samenwoon een groot deel van de drang om mezelf steeds te bewijzen is verdwenen." Dat het tot zijn 35-ste jaar duurde voordat Spijkerman zich op de planken manifesteerde en ook voor 't eerst teksten en liedjes ging schrijven acht hij zelf minder vreemd dan het lijkt. Spijkerman: "Dat ik leraar werd lag in de sfeer waarin ik ben opge groeid, vanuit mijn opvoeding dus, voor de hand. Toen ik 23 jaar was heb ik wel eens gezegd: "Maar later als ik groot ben ga ik het theater in." In IJmuiden heb ik in die jaren wel het IJmuider jongeren-centrum op gericht en ik heb vijf jaar in een AMSTERDAM (GPD) - Het Muse um Overholland in Amsterdam gaat op 29 juli dicht, direct na afloop van de nu lopende expositie Black USA, werken van zwarte Ameri kaanse kunstenaars. Dat staat in een open brief die de museumdirec tie heeft gestuurd aan het Amster damse college van B en W. Museumdirecteur Christiaan Braun heeft geen enkel vertrouwen meer <in de gemeente Amsterdam. Toezeggingen om de omgeving van zijn museum aan het Museumplein in te richten als wandelgebied, zijn volgens hem met voeten getreden. De komst van het Van Gogh Villa- ge, vrijwel vlak voor zijn deur, was de laatste druppel die de emmer deed overlopen. Een woordvoerder van de ge meente zijn verwijst naar het be stemmingsplan: "Daarin wordt de term wandelgebied niet gebezigd. Er wordt tenslotte ook al honderd jaar gepraat over de snelweg die het Museumplein doorsnijdt. Overi gens is een dergelijke stellingname van Overholland niet erg collegiaal ten opzichte van het Stedelijk- en Van Gogh Museum. Dit soort mani festaties als die rond Van Gogh ho ren er nu eenmaal bij". Morgen staat de open brief van Braun waarschijnlijk op de agenda van het nieuwe college van B en W. Veel meer wil men er voorlopig niet over kwijt. Alleen burgemeester Ed. van Thijn liet via een woord- Verhoeven kandidaat voor film Leningrad GRONINGEN (GPD) - Paul Ver- hoeven is kandidaat voor de regie Van een enorme filmproduktie over het beleg van Leningrad. Het Ame rikaanse vakblad Variety meldde deze week dat producent Alberto Grimaldi een voorkeur heeft voor de Nederlandse regisseur. Grimaldi schat de kosten van de film, die '900 Days: Siege of Leningrad' gaat he ten, op 50 miljoen dollar. Het begin van de opnamen staat gepland voor volgend jaar. voerder weten "het als trouw bezoe ker van Museum Overholland, bij zonder jammer te vinden als het zou verdwijnen". Het Museum Overholland werd eind 1986 geopend, als particulier initiatief van Braun. Naast een pri- vé-collectie tekeningen, waren er ook regelmatig exposities te zien. Zoals van jonge Nederlandse kun stenaars en van bijvoorbeeld Paul Cezanne, Roy Lichtenstein en Frank Stella. Het ligt volgens de directeur niet in de bedoeling het museum te ver huizen naar elders. De eigen vaste collectie wordt opnieuw privé-bezit en zal voortaan niet meer in het openbaar te zien zijn. De ongeveer vijf personeelsleden krijgen hun ontslag. LONDEN (AP) - Een orkest van Hongaarse ballingen keert volgen de week naar Budapest terug voor twee concerten met de vioolvirtu oos Yehudi Menuhin als dirigent. De Philharmonia Hungarica werd in 1957 in West-Duitsland op gezet onder leiding van componist- /dirigent Antal Dorati. Tijdens het eerste concert in Budapest, op 9 mei, is de weduwe van Dorati solis te in een pianoconcert van Haydn. Menuhin zal de Tweede Symfonie van Dorati dirigeren. Bij het tweede concert, op 11 mei, is Menuhin solist in de Polyptyque van Frank Martin. Menuhin zei dat het aan de onver zettelijkheid van de Hongaarse geest en de steun van de Westduitse regering te danken is dat de muzi kanten eindelijk Jerug kunnen ke ren naar hun vaderland. De violist zei met de twee concerten het slech ten van de barrières tussen landen, volken, rassen en generaties te wil len vieren. AMSTERDAM (ANP) - De schen king van 33.000 kunstwerken die het rijk als contraprestatie van de sociale voorziening BKR heeft overgehouden, is in strijd met enke le artikelen van die regeling. Het voor niets weggeven heeft mate rieel en psychologisch een negatief effect op de vraag naar en de prijs stelling voor beeldende kunst op de vrije markt. Dit zegt de Kunstenbond FNV vandaag in een reactie op de massa le dumping naar aanleiding van het besluit van minister D'Ancona van cultuur om de werken over te dra gen aan de (overheids)instellingen die er al jarenlang hun gebouwen mee verfraaien. De bond heeft be grip voor het beheersprobleem en verzet zich niet tegen de de over dracht. De overdracht zal een vooral papieren transactie zijn, zoals de Rijksdienst Beeldende Kunst die heeft uitgedacht. D'Ancona kwam wel aan enkele bezwaren van de Kunstenbond te gemoet. Ze zal de schenking in vak bladen bekend maken. Kunste naars kunnen bij de Rijksdienst Beeldende Kunst in Den Haag te weten komen of er werk van hen tot de schenking behoort en waar het zich bevindt. Uit de schenkingsakte verdwijnt verder de mogelijkheid de werken af te staan ten behoeve van de kunstuitleen. Voorstelling: 'Macbeth' van William Shake speare door Het Nationale Toneel. Verta ling: Dolf Verspoor. Regie: Franz Marijnen. Met: Peter Tuinman. Josée Ruiter, Adnaan Olree e.a. Gezien: 1 mei Koninklijke Schouwburg Den Haag. Aldaar t/m 20 mei. DEN HAAG - Duisternis en dol zinnigheid: dat zijn de twee be grippen waarmee Macbeth bij Het Nationale Toneel wordt om ringd. Macbeth gaat zo ver in het bedrijven van het kwaad, dat de uitbeelding van zijn verhaal al leen maar mogelijk is aan gene zijde van de ratio. Ik weet niet of het de bedoeling geweest is, maar de afscheiding tussen zaal en toneelpodium tij dens de Haagse voorstelling deed me denken aan een grensgebied tussen rede en redeloosheid. Re gisseur Franz Marijnen heeft de voorste rijen stoelen weg laten ha len en gebruikt de aldus vrijgeko men ruimte om zijn personages vanuit diepe krochten het podi um op te sturen. Wat zij daar, op het schouwto neel, vertonen, is een verhaal dat het verstand te boven gaat, en toch gebeurt. Een fantasmagorie van het kwaad. Niet alleen de be kende heksen en het wandelende lijk van Banquo, maar vooral de verziekte inborst van Macbeth, de vleesgeworden slechtheid, maakt dat het verhaal alleen daar kan spelen, ver weg op de speciaal ge prepareerde speelvloer. Net als in de voorstelling van het RO Theater, wordt ook hier geen poging gedaan Macbeth en zijn vrouw de trekken mee te ge ven van een of ander gruwelpaar dat zo nu en dan de wereldpers haalt. Gelukkig maar. In Shake speare's stuk gaat het niet om twee slechte mensen; en we heb ben zijn tekst niet nodig om de slechtheid van bestaande perso nen te verafschuwen. Het kwaad is door Shakespeare gehuld in nevels van mysterie. En Marijnen doet terecht geen enke le poging dat mysterie ergens te verklaren. Peter Tuinman speelt Macbeth als een man wie het ge woonweg 'overkomt'. In het be gin is hij nog de voorbeeldige held en trouwe vazal. Maar de voorspelling van een paar heksen en een duwtje in de rug van zijn vrouw, zijn voldoende om een moordenaar van hem te maken. De ommekeer voltrekt zich snel. Wij begrijpen dat niet. Maar wel ke verklaring kan afdoende zijn om het kwaad in deze proporties wel begrijpelijk te maken? Marijnen is altijd goed voor veel theatraal vertoon. Zo ook hier. Rookgordijnen, elektroni sche geluiden en kleurrijke mas sascènes worden begeleid door ri tueel aandoend slagwerk en door een toverachtig lichtspel (van Steve Kemp). De tekst, in de ver taling van Dolf Verspoor, is niet temin nergens ondergeschikt ge maakt. Ik weet niet hoe het u ver gaat, maar ik heb bij Shakespeare voortdurend de neiging om zin nen op te schrijven of met men sen die naast me zitten de rijke beelden te delen. Zo'n zin als waarmee Angus in het vijfde be drijf Macbeth' komende teloor gang omschrijft: "Nu voelt hij hoe zijn macht/los om hem heen hangt, als een gigantisch kleed/rondom een dwerg die het gestolen heeft". Marijnen laat Tuinman trouwens als kersverse koning een gigantisch kleed aan trekken en onderstreept daarmee het vroege tijdstip waarop de ei genlijke val wordt ingezet. De duisternis en dolzinnigheid van Macbeth worden letterlijk uitgebeeld. Bij aanvang ziet de to neelruimte er zwarter dan zwart uit. De staat waarin Macbeth na zijn eerste moord verkeert, is er geen meer van gewone vertwijfe ling: de man heeft zijn zinnen al verloren. Josée Ruiter maakt met haar geheimzinnige verschijning van Lady Macbeth de vierde heks, imposant vaak door een on nadrukkelijke aanwezigheid. Maar ook zij wordt door de waan zin gegrepen. Temidden van al dit kwaad contrasteert natuurlijk de on schuld van kinderen. Franz Marij nen laat er heel wat opdraven. Er schuilt enig effectbejag in de cou lissen. maar kinderen zijn natuur lijk ook de beste remedie tegen de waanzin van ambitie en machts misbruik. Niet voor niets heeft het echtpaar Macbeth van Shake speare geen kinderen gekregen. HANS STUPERS Jack Spijkerman: "Toen ik 23 jaar was heb ik weieens gezegd: Later als ik groot ben ga ik het theater in". toto gpd) bandje gespeeld. En ik ging veel naar cabaret-voorstellingen kijken. Toen ik als 'Dubbel en dwars' aan het Leids Cabaretfestival meedeed, op m'n 33-ste, had ik nog nooit op het podium gestaan. Achteraf vraag ik me ook af waar ik de moed om daar te gaan staan, vandaan heb ge haald, hoor. Als 'De nieuwe groep' wonnen we dat festival. We hadden geen letter repertoire méér dan we daar toonden. Maar na die overwin ning kwam de VARA. Of ik een co lumn voor de radio-microfoon wil de lezen". "Ik sprak die column uit en ze vonden 't zó leuk, dat ze vroegen of ik dat elke week kon komen doen. "Ja hoor, ik wel", riep ik met mijn grote mond. Ik werd als gast-pre- sentator op Radio 3 gevraagd. Her man Stok gaf me vervolgens een nachtprogramma en ik werkte ach ter de schermen met Dolf Brouwer. Toen werd de 'Steen en been-show' vreselijk populair. En zo is het bij de radio verder gegaan. Ik beschouw werken in het theater als het belang rijkste en ik hoed mezelf ervoor, dat de radiobekendheid overslaat op de theatervoorstelling. Want als ik de theatervoorstellingen ga aanprijzen via mijn naam gaan ze alweer gauw zeggen: Oh, die maakt gebruik van zijn radio-bekendheid. Voor het theater handhaven we dan ook het optreden van 'Dubbel en dwars'". "In de praktijk is er sprake van een nuttig soort kruisbestuiving. Vijfjaar geleden dacht ik nog: Als ik die bekende mensen van het caba ret maar eens in het écht zou kun nen leren kennen, als ik alléén maar eens met ze zou kunnen spreken. Ik keek huizenhoog tegen ze op: de groep Don Quishocking bijvoor beeld. Nu werk ik dagelijks met Fred Florusse en Jacques Klöters. En eigenlijk sta ik nog aan het be gin. Dat realiseer ik me elke dag". DEN HAAG - Kid Creole maak te gisteravond een gloedvolle po diumrentree in het volle Haagse Congresgebouw. Het was zijn eer ste optreden sinds pakweg vijf jaar op Nederlandse bodem. Hij toonde zich bruisend als van ouds, en trouw aan het voor hem bekende opzwepende 'smelt kroesgeluid'. De 'Man van de Coconuts' is naarstig op zoek naar een zomer festival ergens in de Benelux. Pinkpop kent tot nog toe een zeer stroeve voorverkoop en kan dus best een oppeppende extra-at tractie gebruiken. Bij samenwer king is succes beslist verzekerd. Darnell Browder, zoals Kid Creole voor de burgelijke stand heet, is deze lente begonnen aan een soort inhaalrace. Zijn tro pisch getinte partyrock is de afge lopen jaren van twee kanten voor bij gehuppeld door enerzijds al lerlei house-varianten en ander zijds de Lambada-rage. Op dringend verzoek van zijn nieuwe platenmaatschappij heeft de flamboyante Newyorkse showman op zijn zojuist versche nen album 'Private Waters In The Great Divide' voorzichtig aanslui ting gezocht bij de laatstgenoem de trend, die het best bij zijn Ca ribische bloed zou passen. Het re sultaat is een Engelstalige versie van 'Lambada'. Ook Prince heeft The Kid een handje geholpen door het schen ken van zijn huidige single 'The Sex Of It', waarin de funky mees terhand van His Royal Badness zonder meer hoorbaar is. De opzwepende muziek van de plaat gold ook voor de twee uur durende show. Kid Creole had re gelmatig extra aandacht voor de drie aldoor animerende Coco nuts. De taak van stuntelige joker vertolkte altijd Kid's vertrokken 'rechterhand' Coati Mundi. Nu was die taak gedeeltelijk overge nomen door diens 'aloude rivaal' Bongo Eddie, zij het dat de rol van de humor in het flitsende spektakel bleek teruggedrongen. Van de vergrote nadruk op de muziek profiteerde naast de acht- koppige band, ook gastvocaliste Cory Daye. Zij greep tijdens haar solo handig terug op 'Cherchez La Femme' van Dr. Buzzard's Ori ginal Savannah Band, waar ze veertien jaar geleden samen met August Darnell deel van uitmaak te. DEN HAAG (ANP) - Op de dag van de Nederlandse capitulatie, 14 mei 1940, pleegde Menno ter Braak zelfmoord en stierf E. du Perron bij* na gelijktijdig aan een hartaanval. Het Letterkundig Museum in Den Haag heeft ter nagedachtenis van dit tweetal van 4 mei tot 3 septem ber-een tentoonstelling ingericht. Getoond wordt hoe intensief de twee schrijvers zich bezighielden met het bestrijden van fascisme en nationaal-socialisme. Ze deden dit van 1933 toen Hitier in Duitsland de macht had overge nomen, tot aan hun dood. In vitri nes zijn hun belangrijkste antifas cistische publikaties te zien, in druk dan wel in handschrift. Daarbij is ook het artikel Demonstratie van Ter Braak dat over de brand in de Rijksdag ging, maar nimmer werd gepubliceerd. Aandacht is er verder voor het Comité van Waakzaamheid van anti-nationaal-socialistische in tellectuelen, waarvan Ter Braak be stuurlid en Du Perron gewoon lid In hun strijd tegen het fascisme stonden Ter Braak en Du Perron, ook wel de "Siamese tweeling van de Nederlandse letterkunde" ge noemd, regelmatig schouder aan schouder met communistische schrijvers en intellectuelen. Ze na men ook standpunten in over de po litieke ideologie. Te zien zijn be langrijke momenten in de ontwik keling van met name Du Perrons houding tegenover het me. Hij wees dit uiteindelijk af, na dat in 1937 de terreurdaden van Sta lin bekend waren geworden. Van Ter Braak zijn onder meer vertalingen te zien van de boeken van de ex-nazi Hermann Rausch- ning. Ook ligt er de brief van Nijgh van Het Vaderland, die Ter Braak verbiedt over politiek te schrijven, alsmede de brief waarin Ter Braak ontslag vraagt. De vriendschapsrelatie tussen de twee komt tot uitdrukking in een keuze uit de omvangrijke briefwis seling tussen Ter Braak en Du Per- In het Letterkundig Museum is van 4 mei tot 3 juli nog een kleine expositie gewijd aan de Joodse schrijver en publicist Abel J. Herz- berg (1893-1989). Ze betreft vooral diens ervaringen in concentratie kamp Bergen-Belsen. Steinwayconcours VELDHOVEN (ANP) - Negen jon ge pianotalenten komen op Tweede Pinksterdag uit in de finale van het Steinway Concours Nederland, dat in het Cultureel Centrum De Schalm in Veldhoven wordt gehou den. De winnaars van de drie leef tijdscategorieën vertegenwoordi gen ons land het komende nc^aar op het internationale festival dat in Berlijn wordt gehouden. Voor amateurs zijn er twee groe pen, tot 13 jaar en van 13 tot en met 19 jaar. Een modern schilderij van Stanley Spencer is gisteren voor 1.320.000 pond (ongeveer vier miljoen gulden) verkocht bij Sotheby's in Londen. Het is voor het eerst dat een schilderij van een Britse schilder uit deze eeuw meer dan één miljoen pond opbracht. Op het schilderij staat de kruisiging van Jesus afgebeeld. (foto ap>

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 19