Walesa haalt fel uit naar intellectuelen de moeizame ontbinding van een slecht Litouwen: huwelijk Solidariteit laat leider niet vallen Weer wapen Irak onderschept Rafsanjani: Israel grote vijand Markenruil blijft Duitse eenwording in weg staan Estland wijst dreigementen Gorbatsjov af ZATERDAG 21 APRIL 1990 BUITENLAND PAGINA 7 GDANSK Er mag dan veel kritiek op hem zijn, voor de afgevaardigden op het tweede congres van de Poolse vakbond Solidariteit kan Lech Walesa niet stuk. Ze gaven hem gis teren een staande ovatie voor alles wat hij voor de bond had gedaan, hoewel zijn optreden tijdens de tweede congresdag bepaald niet getuigde van het grote leiderschap waarvoor ze hem prezen. steeds meer mensen in Polen zor- gen te baren. De hand van Walesa reikt ver en is onvoorspelbaar. Hij is in feite de man geweest die de hui dige premier Mazovviecki heeft be noemd en hij is ook in de positie Ma- zowiecki weer tot aftreden te dwin gen. Zoals een commentator in een Poolse krant opmerkte: "Als Wale sa vandaag vraagt het parlement te ontbinden, dan is het morgen ont bonden". Gebarentaal van Margaret Thatcher en de Ierse premier Charles Haug- hey op de stoep van Downingstreet 10. Haughey maakt een rondreis langs Europese regeringsleiders in zijn tijdelijkehoedanigheid van voorzitter van de Europese Gemeenschap. (foto epa> ATHENE (Rtr) - De douane in de Westgriekse havenstad Patras heeft een wapensysteem, bestemd voor Irak, onderschept. De 29,5 ton we gende apparatuur werd vervoerd in een vrachtwagen. Dat heeft het Griekse ministerie van financiën gisteren laten weten. Volgens een verklaring vermeld de de vrachtbrief dat de lading uit een stalen buis bestond. In werke lijkheid vervoerde de vrachtwagen echter een wapensysteem waarvoor Hongkong naar landen als Australië, Canada en de Verenig de Staten te voorkomen. Met een Brits paspoort op zak kunnen ze op elk gewenst moment vertrek ken. Maar de gelukkigen die in aanmerking komen voor het fel begeerde document blijven al leen in Hongkong als ze vertrou wen hebben in hun toekomst in de kroonkolonie. Sinds de aan kondiging van de wet is het aantal aanvragen voor het Brits staats burgerschap vertienvoudigd. Peking heeft al gedreigd tegen maatregelen te zullen treffen. Een mogelijkheid waar China op zin speelde is dat houders van een buitenlands paspoort na 1997 geen hoge posten mogen bekle den binnen de Hongkongse rege ring. "Dat kan gemakkelijk wor den uitgebreid tot het hele ambte narenapparaat. China kan zelfs zover gaan al die mensen een Hongkongs paspoort te onthou den. zodat ze niet eens meer in Hongkong mogen blijven wo nen", aldus een diplomaat. andere vrachtbrieven benodigd zijn. De autoriteiten gaven geen na dere omschrijving van het wapen systeem. De Griekse douane in Patras meldt dat de vrachtwagen afkom stig is uit Groot-Brittannie. Het wa pensysteem lag verborgen tussen een serie stalen pijpen, bestemd voor de aanleg van oliepijpleidin gen. De wagen kwam per veerboot vanuit Italië in Griekenland aan. Eerder deze maand onderschepte de Britse douane wapenmaterieel voor Irak. In een geval ging het om ontstekingsmechanismen (krytons) die voor de vervaardiging van kern bommen gebruikt kunnen worden, en vorige week nam de douane in Middlesbrough acht stalen buizen in beslag waarna het vermoeden rees dat Irak bezig is met de ver vaardiging van een reuzenkanon. Daarmee zouden projectielen kun nen worden afgevuurd over een af stand van 1500 kilometer. Een woordvoerder van het Iraak- se ministerie van buitenlandse za ken verklaarde dat zijn land niet van plan is een reuzenkanon te bou wen. Dat heeft het Iraakse persbu reau INA gemeld. Hij verklaarde dat Irak geen reuzenkanon nodig heeft om chemische of atomaire la dingen af te vuren. "Irak beschikt over lange-afstand-raketten die daarvoor gebruikt kunnen wor den". De woordvoerder betitelde de Britse verklaring dat Irak een reu zenkanon aan het vervaardigen is als "een leugen". De Britse regering zei ervan overtuigd te zijn dat de acht buizen, die de vorige week in de haven van Middlesbrough in be slag waren genomen, bedoeld wa ren om een superkanon te bouwen. TEHERAN (Rtr/AFP/UPI) - De Iraanse president Ali Akbar Rafsanjani heeft gisteren bij de viering van de 'Jeruzalemdag' fel uitgehaald richting Israël. Hij bestempelde de joodse staat als de grootste bedreiging voor de islamitische wereld en stelde dat een heilige oorlog tegen Israël de belang rijkste taak is voor een moslim. Rafsanjani sprak op het terrein van de Universiteit van Teheran hon derdduizenden studenten toe. De menigte was bijeen om de laatste dag van de Ramadan - de islamitische vastenmaand - te vieren. De voormalige Iraanse leider ayatollah Khomeini riep in 1979 de dag uit tot 'Jeruzalem dag' om op die manier het Palestijnse streven naar een onafhankelijke staat op Israëlisch grondgebied te ondersteunen. Ondanks de gespierde taal van de president staat Rafsanjani bekend als een pragmatisch politicus die open staat voor meer contacten met het Wes ten. Hij riep het Westen op om de steun aan Israel stop te zetten en in plaats daarvan meer aandacht te besteden aan de publieke opinie in de islami tische landen. grote lijnen achter het regerings programma staan. De woordvoerder van de conser vatieve regeringspartij DSU had wel kritiek op De Maizieres plan om de politieke samenwerking binnen het Warschaupact te intensiveren. Verder wil hij radicaal snoeien in het leger. Defensieminister Eppel- mann sluit een vermindering van de Nationale Volksarmee van 135.000 naar 50.000 man niet uit. De regeringspartij SPD pleitte in de Volkskammer voor het samen gaan van de hele DDR met West- Duitsland middels artikel 23 van de Duitse grondwet. De sociaal-demo craten vrezen dat anders delen van de DDR op eigen houtje aansluiting zullen zoeken bij West-Duitsland. Ook de CDU en Democratische Doorbraak willen deze weg bewan delen. De communistische fractievoor zitter Gysi sprak zich tegen artikel 23 uit. Hij wil een nieuwe Duitse staat, die "beter is dan de Bondsre publiek". Hij vreest dat de DDR door een snelle eenwording, zoals de regering die voorstaat, niet veel meer zal worden dan een Westduit- se kolonie. Verder zei Gysi dat zijn PDS in veel opzichten dichter bij het regeerakkoord staat dan de re geringspartij DSU. In Bonn werd gisteren bekend dat Moskou ook bij de Westduitse regering duidelijk heeft gemaakt niet gelukkig te zijn met een snelle aansluiting van de DDR aan de Bondsrepubliek via artikel 23. De Westdu ïtse regeringswoordvoerder zei dat er aanwijzingen zijn dat het zogenaamde 'non-paper', dat de Russische zaakgelastigde overhan digde. geen wezenlijke verschillen bevat met het document dat eerder deze week aan de Oostduitse rege ring is overhandigd. De grootste zorg van Moskou lijkt dat na een vereniging de aangegane economi sche verplichtingen tegenover de Sovjetunie niet worden nageleefd. door Runa Hellinga Walesa kan niet tegen kritiek, en dat liet hij merken. Als een kind ging de Solidariteitsvoorzitter tekeer tegen de mensen die hem de afgelopen maanden verweten hebben onde mocratisch op te treden en Solidari teit naar zijn eigen hand te zetten. Volgens hem zijn zijn critici alle maal intellectuelen, die eigenlijk niet in Solidariteit thuis horen. "Het is als met de staking in 1980. Tegen de intellectuelen die toen naar de werf kwamen, hebben we ook op een bepaald moment gezegd: be dankt, maar jullie taak hier is voor bij. Solidariteit is geen beweging voor intellectuelen, het is een bewe ging voor de werkers". Het was een harde aanval, die ook gericht was tegen zijn voormalige adviseur en tegenwoordige premier van Polen Tadeusz Mazowiecki. Sinds Mazowiecki Walesa in popu lariteit voorbij is gestreefd, is de verhouding tussen de twee, ooit dikke vrienden, danig bekoeld. Niet alleen intellectuelen moes ten het gisteren ontgelden. Walesa nam de gelegenheid te baat al zijn critici de pan uit te vegen. Een aan tal oude strijdmakkers dat de afge lopenjaren een andere koers is gaan varen, wil hij zelfs niet meer zien. Op het voorstel van het congres om hen alsnog uit te nodigen, had Wale sa maar één reactie: "Dan verlaat ik de zaal, want met hen wil ik niet aan één tafel zitten". In een wat gegeneerde stilte wer den zijn woorden aangehoord en het applaus na afloop was heel kort. De afgevaardigden voelden dat ze de man die de afgelopen tien jaar Solidariteit heeft geleid niet kon den laten vallen en putten zich uit in lofprijzingen aan zijn adres. De trouw van zijn aanhang werd het meest bloemrijk verwoord door Alexander Malakowsci uit de regio Warschau: "Lech, je praat alsof je vijanden hebt, terwijl je in werke lijkheid de meest populaire en ge liefde leider bent die Polen ooit heeft gehad. Je voelt je een korpo raal terwijl je allang de maarschalk bent die de oorlog heeft gewonnen. Mede dank zij jou is het communis me in de wereld gebroken". Maar voor de critici is zijn optre den een bevestiging van al eerder gerezen twijfel. Zijn spontane en oncontroleerbare macht begint Buitenland kort Britse gevangenis Britse gevangenisbeambten willen dat commando-eenheden een einde maken aan de nu al bijna drie we ken durende opstand in de Strange- ways-gevangenis in Manchester. Dat heeft Ivor Serie van de Bond van gevangenisbeambten gezegd. Volgens Serie is harde actie gebo den om de impasse te doorbreken. Nog maar zeven gedetineerden houden de gevangenis sinds maan dag bezet. Zij hebben booby traps en zelfgemaakte explosiéven aange bracht. Aids-doden Als de kloof tussen arm en rijk in de komende jaren nog groter wordt, zullen rond de eeuwwisseling jaar lijks ongeveer een miljoen mensen aan aids sterven. Dat heeft het hoofd van de Wereldgezondheids organisatie (WHO), de Japanner Hi- roshi Nakajima, in een gesprek met de Franse krant Le Monde gezegd. Volgens Nakajima valt de strijd te gen aids samen met de strijd tegen een gebrek aan middelen en armoe de. Begroting Pentagon De vertegenwoordigers van de De mocratische partij in het Ameri kaanse Congres willen miljarden guldens bezuinigen op de door pre sident George Bush voor 1991 ge plande defensie-uitgaven. Senator Sam Nunn ontvouwde gisteren een plan om de begroting van het Pen tagon (Defensie) voor 1991 m'et on geveer 14 miljard gulden te korten. In het Huis van Afgevaardigden zijn door Democraten al bezuinigings voorstellen voor bijna 22 miljard gulden. Kremlin President Gorbatsjov heeft gisteren persoonlijk verordonneerd dat de monstraties in de omgeving van het Kremlin alleen mogen met toestem ming van de regering. In een oekaze van Gorbatsjov wordt het Moskou- se stadsbestuur de beslissingsbe voegdheid over demonstraties in het centrum ontnomen. Bij de ver kiezingen voor lokale Sovjets (ra den) in maart hebben de radicale hervormers zestig procent van de gemeenteraadszetels weten te ver overen. HONGKONG (IPS) Het Britse besluit om 50.000 paspoorten ter beschikking te stellen aan gegoe de inwoners van Hongkong wekt de wrevel van China. Een ver slechtering in de Brits-Chinese betrekkingen kan het vertrouwen in de toekomst van de kroonkolo nie verder ondergraven, terwijl de paspoorten juist worden ver strekt om dit vertrouwen te ver sterken. De Britse premier Margaret Thatcher beleefde donderdag een onverwachte triomf in het parle ment. toen met grote meerder heid het omstreden paspoortplan goedgekeurd. Maar de vestiging in Hongkong van het Chinese persbureau Xinhua (Nieuw Chi na), haalde onmiddellijk fel uit naar het plan en liet weten dat China het besluit niet zal erken- De Volksrepubliek heeft de Britse manoeuvres vanaf het be gin met argusogen gevolgd. De uitreiking van paspoorten is vol gens Peking een poging van Lon- Het lijkt nog het meest op een ui terst beroerd huwelijk. Beide partij en weten drommels goed dat het uiteindelijk op een scheiding' uit draait, en dat ze daar beter over kunnen praten dan vechten. Maar in plaats daarvan zijn ze verwikkeld in een voortdurend escalerende strijd-zonder-wapens, waarvan ze weten dat het uiteindelijk een strijd mét wapens kan worden. Dat willen ze niet. maar ze weten ook niet goed hoe ze het moeten voorkomen. door Sjaak Smakman De huwelijkspartners heten Mos kou en Vilnius. Na talloze dreige menten en schijnbewegingen is Mi- chail Gorbatsjov deze week overge gaan tot het laatste niet-militaire pressiemiddel dat hij heeft om het naar afscheiding strevende Litou wen weer in het gareel te krijgen: een economische blokkade. Het dichtdraaien van de gas- en oliekraan betekent voor Litouwen op korte termijn een regelrechte ramp, zo vertelde gisteren vice-pre- mier Algirdas Brazauskas het Li touwse parlement. Maar ook Sov jetpresident Michail Gorbatsjov heeft niets te winnen. Hij bevindt zich in een moeilijk parket. Sinds vorig jaar is hij Oost-Europa kwijt, de alleenheerschappij van de com munistische partij in de Sovjetunie loopt op zijn eind, en de afscheiding van in elk geval een aantal republie- China boos over paspoortbesluit Brits parlement den om ook na de overdracht van de kolonie in 1997 de Britse heer schappij voort te zetten. Dit is vol gens Xinhua in strijd met de af spraak uit 1984 dat de_Hongkon- gers zelf Hongkong zullen bestu ren. De uitreiking van Britse pas poorten werkt volgens China als een splijtzwam. De Chinese kwaadheid over de Britse wet kan een schaduw wer pen over de betrekkingen tussen beide landen en de voortgang in de besprekingen over de machts overdracht vertragen. China wil de kwestie van de paspoorten op het volgende Chinees-Britse overleg eind april in Peking hoog op de agenda zetten. De uitreiking van de paspoor ten is bedoeld om de uitstroom van hoog opgeleide inwoners van ken lijkt nog maar een kwestie van tijd. Gorbatsjov beseft dat en heeft -ui teraard tot grote woede en onder voortdurende obstructie van de ou de apparatsjiks- een aantal maatre gelen getroffen om de ontmanteling van de Sovjetunie-oude-stijl in goe de banen te leiden. Het machtsmo nopolie van de communistische partij is geschrapt en er is een met veel mitsen en maren beklede af- BONN-BERLIJN (GPD) - De West duitse regeringsfractie van CDU en CSU is tegen een algemene wissel koers van een DDR-mark tegen een D-mark, zoals door de Oostduitse CDU-premier De Maiziere is geëist. De financiële experts van de fractie waarschuwden gisteren de rege- ring-Kohl voor de gevaren die aan zo'n besluit zijn verbonden. Na drukkelijk verwezen de christen democraten naar de opvatting van de centrale bank. dat een wissel koers van één op één nauwelijks te beheersen inflatoire risico's met zich meebrengt. In het Oostduitse parlement kan de regering-De Maizière op brede ondersteuning rekenen bij de on derhandelingen met Bonn over de eenwording. Tijdens het debat over de regeringsverklaring van de eer ste democratisch gekozen minister president bleek dat alle partijen in Tsjechoslowakije heeft eindelijk een nieuwe naam PRAAG (AFP/DPA) - Tsjechos lowakije heeft sinds gisteren eindelijk officieel een nieuwe naam: Tsjechische en Slowaak se Federatieve Republiek. Het parlement nam dit besluit met de benodigde drievijfde meer derheid. Aan de definitieve naamge ving zijn heel wat varianten voorafgegaan, die vooral bij het Slowaakse volksdeel niet goed vielen. President Vaclav Havel kwam vorige maand met het compromisvoorstel om de naam te veranderen in Tsjechoslo- waakse Federatieve Republiek, waarbij de Slowaken een ver bindingsstreepje tussen 'Tsjecho' en 'Slowaakse' kon den gebruiken. Maar ook dit plan vond geen genade. Overigens is ook het nu be reikte compromis nog niet ie dereen naar de zin. In de Slo waakse hoofdstad Bratislava gingen gisteravond opnieuw en kele duizenden mensen de straat op om vreedzaam voor on afhankelijkheid te betogen. De demonstratie was georgani seerd door de Beweging van de Nationale Raad voor de Bevrij ding van Slowakije, die dit jaar nog een referendum wil over de ze kwestie. scheidingswet aangenomen. Litouwen raast nu echter als een oli fant door de porseleinkast heen. Op zijn reis naar Litouwen in januari werd Gorbatsjov in zijn hemd gezet. Ook sindsdien heeft Litouwen zich gedragen als de muis die naast de olifant op de brug loopt en zegt: "Wat stampen we lekker hard, he". De onafhankelijkheidsverklaring van 11 maart vormde de voorlopige climax, maar ook daarna sloeg Vil nius in een golf van nationalisme al le waarschuwingen en dreigemen ten in de wind. Maar Gorbatsjov kon natuurlijk niet over zijn kant laten gaan dat zijn poging om een nieuwe federatie te vormen door het eerste het beste republiekje overhoop zou worden gegooid, ook al was dat in 1940 door zijn voorganger Stalin op een schandelijke manier ingelijfd. Hij zou zich belachelijk maken door toe te geven en Litouwen uit de Unie te laten vertrekken op voorwaarden die de Baltische republiek zelfheeft gedicteerd, en met geen mogelijk heid de dreigende uittocht kunnen tegengaan van de andere Baltische republieken en een aantal zuidelij ke Sovjetrepublieken. Voor Gorbatsjov lijkt met de eco nomische blokkade echter ook de grens van zijn mogelijkheden be reikt. Het leger inzetten lijkt poli tiek niet te verkopen. Het zou de doodsteek zijn voor zijn glasnost en het einde van zijn goodwill in het westen. Bovendien: op langere ter mijn houdt hij er de afscheiding van Litouwen en andere republieken toch niet mee tegen. Gemenebest Mogelijkheden voor een gesprek zijn er nog. Vlak voor de economi sche blokkade liet Gorbatsjov we ten dat Vilnius niet zijn onafhanke lijkheidsverklaring hoeft in te trek ken, maar alleen de (nogal provoce rende) wetten die na 11 maart zijn aangenomen. Alex Lebedev, een lid van het Centraal Comité van de Sovjetpartij, liet donderdagavond na het ingaan van de energieboycot weten dat Moskou bereid is de af scheiding te regelen binnen de vijf jaar die wordt genoemd in de wet op de afscheiding. En Gorbatsjov zelf bood Estland en Letland, de twee andere Baltische republieken, don derdag een 'confederatie' aan, wat weer een stapje verder gaat dan de 'federatie' waarvan tot nu toe spra ke was. Een confederatie komt vol- HELSINKI, 20 april (AP) - De mi nister van buitenlandse zaken van Estland, Lennart Meri, heeft giste ren gezegd dat Estland niet zal te rugkomen op een verklaring waarin de Baltische republiek zichzelf heeft uitgeroepen tot een bezette souvereine staat. Men verklaarde voor de Finse ra dio dat Estland noch de dreigemen ten, noch de zoethouders van Gor batsjov kan aanvaarden. De Sovjet president heeft gedreigd tegen Est land dezelfde economische maatre gelen te zullen nemen als tegen Li touwen. tenzij de republiek haar on afhankelijkheidsverklaring her roept. Aan de andere kant beloofde hij Estland een 'speciale status' bin nen de Sovjetunie als zijn verzoek zou worden ingewilligd. "Gorbatsjov moet toch weten dat een land dat zijn eigen parlement heeft gekozen, hetgeen vervolgens in naam van het volk verklaart dat Estland een bezette onafhankelijke staat is. dat het voor ons parlement dan onmogelijk is zo'n wet te her roepen". zei Meri. "We kunnen moeilijk een nieuwe natie kiezen" Anders dan Litouwen heeft Est land niet de onafhankelijkheid uit geroepen, maar gesteld een souve reine staat te zijn die wederrechte lijk door de Sovjetunie is bezet. Meri zei het buitenlands beleid van Estland te baseren op het in 1920 ge sloten vredesverdrag van Tarto, waarin de Sovjetunie Estland als onafhankelijke staat heeft erkend. Meri zei dat Estland niet verder met Moskou zal onderhandelen zo lang de Sovjet-autoriteiten wéige- ren de uitspraak van de Estlandse Opperste Sovjet te aanvaarden. Joegoslavië eist westers geld vaii Oosteuropeanen BELGRADO (AP) - Joegoslavië eist sinds gisteren dat Oosteuropeanen aan de grens voor 380 gulden aan harde, westerse valuta's omwisse len in dinars. De maatregel heeft tot gevolg dat de grenzen met Bulga rije, Roemenië en Hongarije prak tisch zijn gesloten. Duizenden Roemenen, Bulgaren en Russen zorgden bij veel grens overgangen voor opstoppingen, omdat zij hoopten Joegoslavië nog binnen te kunnen voor de maatre gel van kracht zou worden. Bij ver schillende grensposten ontstonden schermutselingen tussen Joegosla vische douanemensen en Oost- europese reizigers die de lange wachttijden beu waren. Joegoslavië heeft de maatregel genomen om de steeds grotere toe vloed van Oosteuropese handelaren te keren die hun waren komen ver kopen voor de sinds kort vrij (tegen westerse valuta) inwisselbare Joe goslavische dinar. gens waarnemers ongeveer overeen met het Britse Gemenebest, terwijl een federatie meer lijkt op de Vere nigde Staten, met een nog vrij ster ke centrale regering. Litouwen op zijn beurt is door de blokkade met eën klap terug in de harde realiteit. Donderdag meldde de BBC dat er een plan circuleerde om de onafhankelijkheidsverkla ring op te schorten in ruil voor een afscheidingsregeling zwart-op-wit. Dat werd gistermorgen weer offi cieel ontkend, waarna de voormali ge communistische president en huidige vice-premier Brazauskas de parlementariërs een paar uur later weer opriep om nog eens over de ei sen van Moskou na te denken. Het is inmiddels Litouwen ook duidelijk geworden dat het van het westen weinig te verwachten heeft. De VS, de EG en de Oosteuropese landen hebben geen zin om de ont spanning op het spel te zetten. Te kenend is dat Noorwegen wel olie wil leveren, maar tegen voor Litou wen schier onbetaalbare wereld marktprijzen. Praten met Moskou is daarmee het enige dat er op zit. En dat ge sprek moet snel komen. Want hoe langer het gevecht duurt, des te gro ter wordt de schade. Voor Litou wen, dat economisch wordt geruï neerd. Voor Gorbatsjov, die onder steeds grotere druk komt te staan om het leger in te zetten. En uitein delijk ook voor het Westen, dat zich na de wel-woorden-geen-daden- strategie van Hongarije 1956 en Tsjechoslowakije 1968 eigenlijk geen Litouwen 1990 kan permitte- Lech Walesa: als een klein kind. IERS-BRITS ONDERONSJE de afkondiging dat automobilisten op Een Litouwer slaat nog snel een voorraad benzine 30 liter per maand worden gezet.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 7