Pa Spoor weet het beter
Een bijtende bodyguard voor 25 mille
Nederlandse slak smaakt niet meer naar gum
'NS zijn als werkgever in jaren '50 blijven steken'
De Nederlandse Spoorwegen en de bonden praten maandag
voor de laatste keer over de nieuwe cao. Een overeenkomst die
nogal wat stof heeft doen opwaaien. Niet omdat de meeste
leden niet tevreden waren over het resultaat, maar omdat een
minderheid, vertegenwoordigd door de spoorwegvakbond
FSV, het akkoord zo mager vond dat hij daarvoor het
treinverkeer een dag heeft lamgelegd. De NS houden het erop
dat een categorale bond zich wilde profileren. Maar wat is die
NS nu eigenlijk voor een werkgever?
UTRECHT - "Vader weet het be-
ter. Zo ging dat vroeger in een ge
zin: pa besliste alles. Maar mentali-
teit verandert. Nu praten kinderen
mee over belangrijke besluiten. Bij
de Nederlandse Spoorwegen zijn ze
echter blijven steken in die jaren-
vijftig-mentaliteit", aldus voorzitter
Joop Kruse van de spoorwegvak
bond FSV.
"Vroeger, op school en in het le
ger. luisterde je naar je meerdere.
Niet omdat je het met hem eens
was, maar omdat er sancties ston
den op ongehoorzaamheid. Veel
mensen die nu in de top van de NS
zitten, zijn er terechtgekomen nadat
ze eerst tien jaar hun land hadden
gediend in het leger. Daardoor is die
mentaliteit er nog steeds. Er staat
bij het Spoor één man aan de top en
die heeft het voor het zeggen. Als er
gens een spijker in moet wordén ge
slagen, neemt hij daar de beslissing
door
Angela van der Jagt
Kruse overdrijft, maar weet waar
hij het over heeft. Hij heeft zelf 27
jaar, tot nog toe de helft van zijn le
ven, bij de NS gewerkt. Begon als
lokettist, was treindienstleider in
Barneveld, werkte bij de verkeers
leiding en bij de dienst die verant
woordelijk is voor de automatise
ring.
"Ik heb als conducteur op de trein
gewerkt, ik heb veel van doen ge
had met machinisten, met mensen
die op de werkplaats werken en aan
de baan. Ik weet wat al die mensen
meemaken en wat zij verwachten
van het bedrijf. En dat is voor ieder
een anders. Je moet je in die men
sen inleven, wat ze beweegt en wat
ze verdienen, ook in vergelijking
met wat de mannen aan de baan bij
voorbeeld bij een aannemer zouden
krijgen".
De top van de NS heeft er vol
gens Kruse geen benul van hoe de
werksfeer is. "Conducteurs, machi
nisten, treindienstleiders en loket-
tisten werken op onregelmatige tij
den en vaak volledig zelfstandig.
Daardoor gaan ze zich anders gedra
gen. Aan een cursus modern mana
gement hebben de NS dan ook
niets", aldus Kruse.
Thijs Libregts
De eerste tien jaar dat hij bij de NS
werkte, was hij lid van de Vervoers-
bond FNV. In 1963 stapte hij over
naar de FSV waar hij het eerste lid
was uit de administratieve sector.
Hij werd in 1970 gekozen in de eer
ste ondernemingsraad van de NS.
Kruse was toen al bestuurder bij de
(foto ANP)
FSV. Vanaf 1980 werd hij daar ook
voor betaald.
De NS zijn er volgens de vak
bondsman niet van gediend dat
werknemers problemen zelfstandig
oplossen. "Neem bij voorbeeld de
werkplaats in Tilburg. Als er van al
les kapot is, hebben ze het daar
druk. Maar soms is er niets te doen.
Om de mensen aan het werk te hou
den, hadden de NS een nieuwe chef
aangenomen. Binnen de kortste ke
ren had hij het aan de stok met de
werknemers, die dachten dat hij
was gekomen om hen eruit te wer
ken. Maar wat hij wilde, was meer
werk en daarom deelde hij de NS
mee dat als hij dat niet kreeg hij het
wel ergens anders zou gaan halen.
Er werd hem gezegd dat hij zijn ont
slag kon nemen, precies zoals dat
met Thijs Libregts is gegaan".
En zo gaat het volgens Kruse vaak
met leidinggevend personeel. "De
NS vragen jonge, dynamische men
sen, maar die zien al snel dat ze in
een bedrijf zijn terechtgekomen
met een cultuur van voor de oorlog.
Daar lopen ze op vast en de meeste
nieuwe leidinggevenden zijn dan
ook binnen twee jaar weer verdwe
nen. Van de enkelen die blijven, zijn
er een paar die met de NS-regeltjes
om kunnen gaan en goede banden
onderhouden met zowel de top als
de werkvloer. De rest is allang blij
dat er een bedrijf bestaat als de NS,
dan hebben ze tenminste een baan.
Dat zijn de grijze muizen. Die doen
niets, maken dus ook geen fouten,
hebben een goede opleiding en veel
dienstjaren en daarom groeien ze
door. Net als in het leger", zegt Kru-
Uit alle geledingen van het bedrijf
komen er klachten over de NS, be
weert Kruse: "Klachten van het
treinpersoneel over de agressie na
tuurlijk, maar ook bij voorbeeld van
lokettisten over de kaartverkoop-
machines, waarmee zij moeten wer
ken. De NS doen niets met die
klachten. Daarom dienen veel
werknemers er al niet eens meer
één in. Als de vakbond zo'n klacht
dan oppakt, zijn wij de kwaaie
pier".
Ondanks dat alles is Kruse er van
overtuigd dat veel NS-ers hun werk
leuk vinden. "Conducteurs vinden
het fijn om met mensen om te gaan,
machinisten die tien minuten te laat
vertrekken, vinden het leuk toch op
tijd aan te komen. En er kan bij de
NS veel, als er maar geen ongeluk
ken gebeuren. Voor werknemers
die een feestje in Hilversum heb
ben, laten de NS 's nachts nog een
treintje rijden. NS-ers die naar een
Europacupwedstrijd in het buiten
land gaan, krijgen slaaptreinen tot
hun beschikking die daar worden
afgehaakt zodat ze hun eigen hotel
hebben", aldus Kruse. "Daarom ne
men ze veel andere, minder leuke
dingen, op de koop toe".
Voorschriften
Jan Koster, bestuurder bij de Ver-
voersbond FNV, is iets minder ne
gatief dan zijn FSV-collega, al is hij
niet mals in zijn uitspraken. Ook
Koster werkte zelf bij de Spoorwe
gen. Hij begon in 1954 als leerling-
conducteur en werd in 1977
groepschef. In 1982 ging hij naar de
Koster beaamt de bijna "militaristi
sche" sfeer, die althans in de jaren
vijftig heerste bij de NS. "Dat gold
zeker voor de geüniformeerden. Ze
moesten de tas van hun meerdere
dragen. Er waren voorschriften dat
iemand zijn jas het ene deel van de
maand rechts moest dicht doen en
het andere deel van de maand
links".
Kenmerkend voor de NS was ook
dat het een niet op winst gerichte
onderneming was. "Daarom waren
de chefs niet geïnteresseerd in het
resultaat van het bedrijf. En als er
iets niet deugde, schoven ze dat af,
het liefst naar beneden", aldus Kos
ter. Een goed voorbeeld van de star
re bedrijfscultuur cultuur noemt hij
het 'diep ingekankerde' systeem
voor promotie. Koster: "Als iemand
promotie wilde maken, moest de
chef zijn oordeel over die persoon
geven. Die liet het echter over aan
de psychologische dienst om de be
trokkene te laten weten dat hij niet
geschikt werd gevonden".
In de jaren zestig werden de NS
minder militaristisch. Er was toen
veel arbeidsonrust waardoor dat
erg snel ging. "De sfeer werd onge
bonden en dat vonden de NS lastig,
want treinen moeten nu eenmaal op
tijd rijden. Daarom werd het bedrijf
in de jaren zeventig strenger, har
der. In de jaren zestig lag de nadruk
op sociale vaardigheden; in de jaren
zeventig ging het om het resultaat".
Koster denkt dat er nu iets aan het
veranderen is. "De NS proberen
i met een lagere functie meer
bevoegdheden te geven. Maar het is
een reorganisatie op papier. Soms
merk je er al iets van, meestal niet.
Een cultuur veranderen duurt ech
ter vaak generaties. Vroeger kwam
er bij voorbeeld nooit vers bloed
binnen. Nu proberen de NS mensen
van buiten te krijgen, zodat er per
soneel binnenkomt met een andere
cultuur".
Probleem is wel dat de eisen voor
een chef op het laagste niveau al zo
hoog zijn opgeschroefd, dat er vol--
gens Koster een kloof onstaat tus
sen leidinggevend en 'lager' perso
neel. "Arbeiders houden van André
van Duin, intellectuelen van poëzie.
Alleen al daarom vinden werkne
mers hun bazen verdacht. Ik vind
dan ook dat de NS ervoor moeten
zorgen dat niet meteen al op het
laagste niveau een kloof zit. Een
chef moet afkomstig zijn uit zijn ei
gen groep. Ook omdat er anders
geen doorstroming meer mogelijk
De 'gewone' werknemers hebben
volgens Koster het gevoel dat de
cultuurveranderingen gericht zijn
op de leiding, dat er voor hen niets
verandert. "En dat is ook zo. De NS
denken dat als de leiding maar ge
motiveerd is, de rest vanzelf gaat.
Ze vinden dat de leiding de top ver
tegenwoordigt. Maar ik vind dat de
leiding ook de werknemers moet
vertegenwoordigen".
Onzekerheid
Volgens A.M. Messing, hoofddirec
teur bij de NS, is er geen sprake van
onrust of onvrede vanwege de
werkomstandigheden. Hij spreekt
liever over gevoelens van onzeker
heid, die voortkomen uit de reorga
nisaties die in 1985 in gang zijn ge
zet. "Als je in een veranderingspro
ces zit, ontstaan er altijd onzekerhe
den en dus angst. Dat is onvermij
delijk", aldus Messing.
Hij zegt dat de NS zes jaar terug
de huidige milieudiscussie over het
terugdringen van particulier auto
gebruik en het bevorderen van het
gebruik van het openbaar vervoer
zagen aankomen. Het bedrijf besef
te dat daar met de toenmalige orga
nisatie niet goed op kon worden ge-
Volgens de bonden zijn er veel klachten over het werken bij de NS. "Van het treinpersoneel over de agressie na
tuurlijk, maar ook bij voorbeeld van lokettisten over de kaartverkoopmachines, waarmee zij moeten werken. De
NS doen daar iets mee".
durven nemen,
nu juist wel no
en gingen daarom hogere eisen aan
die man stellen. Dat er daardoor een
kloof ontstaat tussen de chef en de
groep zie ik niet. Ik begrijp de angst
daarvoor wel en daarom zijn we ook
reageerd. Messing: "Je kan het ver- sen kreeg die r:
gelijken met een jasje dat je al heel En die hebben
lang hebt. Zelf zie je niet dat daar dig".
gaten inkomen, dat het jasje oud is
in je een beetje voor gek gaat lo- Jonge mensen
pen". De Spoorwegen hadden het geluk bezig taakgericht werkoverleg te
Dat er iets aan de cultuur moest dat tussen 1983 en 1986 eenderde gelen",
veranderen, bewijst volgens Mes- van het personeel veertig jaar in
sing niet dat de oude, centralisti- dienst was en dus wegging. "Daar-
sche organisatie en cultuur nooit doorkregen we veel jongen mensen
deugden. Sterker: een bedrijf als de in huis. Die kwamen niet op een
NS móet wel centraal gericht en dus eindfunctie binnen, dus gaan ze ook op de vloer niets van de reorganisa-
"in de positieve zin van het woord" niet nu al weer weg. Ze weten dat ze tie merkt. Die moet nu weten waar
bureaucratisch zijn, vindt hij. "Er in zijn voor een andere functie, zijn werk voor dient, er moet met
werken hier 27.000 mensen die één Maar het doorgroeien dankzij hem worden gepraat en hij moet
produkt leveren. Daarom is dat no- dienstjaren is afgelopen. Mensen zijn problemen kwijt kunnen. Dat is
moeten daarvoor nu wel iets in hun heel belangrijk om ook zijn motiva-
mars hebben. En dat veroorzaakte tie te vergroten",
een cultuurschokje", aldus Mes- FatS06ïl
dig". Messing erkent wel dat er bij
de NS sprake is van overcentralisa-
tie. "Als ik het dus over reorganise
ren heb, betekent dat niet dat er nu
het tegenovergestelde komt".
Niet alleen dat de organisatie
Door die door dienstjaren-cultuur De angst van de werknemers dat zij
3 de onderlinge communicatie ook
moet worden gewijzigd, ook de cul- niet optimaal. Messing: "Neem bij
tuur. En dat kan - weet ook Messing voorbeeld het laagste leidinggeven-
proces van jaren zijn. "Het be- de
geen hogere functie meer kunnen
krijgen vindt Messing ongegrond.
"We proberen mensen juist duide-
langrijkste is hier altijd geweest het groepschef altijd afkomstig uit de
technisch denken en de veiligheid, groep zelf. Hij voelde zich dan ook
Dus hadden we stabiele, intelligen- alleen vertegenwoordiger van de
loyale mensen nodig. Het na- groep. Wij vonden dat hij ook verte-
Vroeger was de lijk te maken dat de afspraken die er
met hen zijn gemaakt over hun
loopbaan niet veranderen. We pro
beren de angst weg te nemen. We
bewijzen nu toch al jaren het fat-
deel daarvan is dat je weinig men- genwoordiger van de top moest zijn soen van deze werkgever".
DEN HAAG - Een blaffende lijf
wacht. Je laat hem drie keer per
dag uit en geeft hem af en toe wat
brokken. In ruil daarvoor valt hij
iedereen aan die zich ook maar
iets té agressief gedraagt. 'Perso
nal Police-Dog Service', kortweg
PPDS, biedt een persoonlijke
waakhond aan voor maar vijfen
twintigduizend gulden, inclusief
nazorg.
door
Anton Jongstra
De man achter dit bedrijf is J.
van Zoeren. In verschillende bla
den biedt hij zijn honden per ad
vertentie aan. 'PPDS biedt u en
uw huisgenoten uw eigen body
guard aan. De door ons geleverde
speciaal opgeleide honden (met
offieel certificaat) zullen u in bij
na alle gevallen een betere be
scherming bieden dan een gewo
ne bodyguard, 24 uur per dag', zo
luidt de tekst. Daarbij worden de
VIP's (de Very Important Per
sons) als voornaamste doelgroep
gezien. Naar eigen zeggen levert
hij per jaar vijf tot tien honden
aan particulieren.
Hij wil niet te veel in de publici
teit komen en geeft alleen inter
views aan bladen die door VIP's
gelezen worden. Deze krant re
kent hij daar niet toe.
"Honden staan op dit moment
een kwaad daglicht. Pitbull'!
Argentijn!
zijn echt verschrikkelijk. Die
beesten zijn echt gevaarlijk. Men
sen die van dat soort honden hou
den wil ik niet bij mij op de stoep
hebben. Sommigen willen alleen
maar een hond omdat ze kunnen
bijten. Nou, mijn honden kunnen
bijten. Ze worden gevaarlijk als er
verkeerd mee wordt omgegaan".
Om eventuele klanten die min
der goede bedoelingen met Van
Zoerens honden hebben in eerste
instantie af te schrikken, is de
aanschafprijs vijfentwintigdui
zend gulden. Maar dan krijg je
is, die
ook wel wat. In weekblad 'De
Tijd' vertelt Van Zoeren dat body
guard-honden in bijna alle geval
len een betere bescherming bie
den dan een gewone bodyguard,
24 uur per dag.
"Ik zou jaarlijks tientallen hon
den kunnen verkopen. Maar ik
verkoop niet aan iedereen. Ik wil
wel weten waar mijn honden te
recht komen. Aan iemand die
denkt: 'De tuinman zorgt er
straks voor', lever ik bij voorbeeld
niet. Een kandidaat-koper moet
ook met honden weten om te
gaan, want kan hij dat niet, dan
zou de hond gevaarlijk kunnen
worden. En waar ik zéker niet aan
lever, dat is aan asociaal spul".
Namen van beroemdheden die
klant zijn bij PPDS wil hij niet
noemen "maar er zitten een paar
bekende namen bij", aldus De
Tijd. "Als zo'n hond in een gezin
komt waar het allemaal rozegeur
en maneschijn is en waar hij nooit
meer mag bijten, dan doet hij op
den duur zijn werk misschien niet
meer goed. Daarom ga ik mini
maal zes keer per jaar bij de klant
langs om het dier op kwaliteit te
testen en eventueel na te scholen.
Nazorg".
In Management Team, een
maandblad dat hoofdzakelijk
door mensen wordt gelezen die
de hogere posten in het bedrijfsle
ven bekleden, verzekert Van Zoe
ren dat zijn honden zeker enkele
beroemde ontvoeringszaken had
den kunnen voorkomen. "Een
bodyguard, een menselijke dus,
die steekt z'n handen omhoog als
hij een pistool onder zijn neus
heeft. Een hond die valt al aan
nog voordat de aanvaller heeft
kunnen richten".
Piet Wiersinga, hoofd afdeling
Levende Have van de rijkspolitie,
vindt de personal police dogs van
Van Zoeren veel te duur. Boven
dien hecht hij geen waarde aan
het certificaat.
"Ik heb gehoord dat het Van
Zoeren zelf nog nooit is gelukt om
een van zijn honden door de keu
ring te krijgen. Zijn vrouw wel.
Maar het gaat juist om de combi
natie mens-hond. Als je iemand
anders bij die hond zet, dan geldt
het certificaat niet. En vijfentwin
tigduizend gulden voor zo'n beest
is veel te duur. Een hond die door
de politie is opgeleid en ook een
certificaat heeft gekregen, kost
hooguit 3000 gulden".
De PPDS-directeur verzekert
niettemin dat zijn honden een of
ficieel politiehondencertificaat
hebben. "Ik ben lid-van de Ko
ninklijke Nederlandse Politie
honden Vereniging. Mijn dieren
krijgen dezelfde diploma's als po
litiehonden en honden van bevei
ligingsdiensten. En wat de prijs
betreft, ik ben nu bij voorbeeld op
zoek naar .een zogenoemde groe
ne hond. Dat wil zeggen, een jon
ge hond die durft te bijten, maar
die verder nog alles moet leren.
Zo'n beest kost 2500 gulden. Dan
moet ik hefn nog opleiden. Hoe je
dan een goeie waakhond voor
3000 gulden kunt verkopen, dat
snap ik niet".
Van Zoeren denkt dat zijn op
leiding uitgebreider is dan die
van de politieschool. Ook de na
zorg is belangrijk, benadrukt hij.
"Je moet met zo'n hond om kun
nen gaan, want je moet er wel op
rekenen dat hij je uitprobeert. De
eerste .weken zal je moeten laten
merken wie er de baas is. Maar
dan heb je wel een kameraad voor
jaren."
KRIMPEN AAN DE IJSSEL -
Ooit geweten hoe slakken zich
voortplanten? Dat ze een miniscuul
pijltje afschieten als onderdeel van
een tien uur durend paringsritueel?
Dat uit hun nek 'slurfachtige' ge
slachtsorganen komen die precies
in elkaar moeten passen? En dat,
wanneer dit niet lukt, een extra
rondje moet worden gekropen om
dat slakken niet achteruit kunnen?
door
Ellen Scholtens
Tot voor kort wisten Marjam Tel
gen (29) en Steven Fontijn (35) nog
van niets. Ze zouden iets voor zich
zelf beginnen, "een camping of zo",
totdat ze beelden zagen van een
slakkenkwekerij. Er ging een we
reld open.
Voordat sprake was van 'Escargo-
terie Fontei' zat het ondernemende
tweetal urenlang voor een aquari
um, in afwachting van wat zou ko
men zou. Er gebeurde echter niet
veel met de vijftien Helix Aspersa's
die ze hadden aangeschaft, ondanks
de rode lamp die activerend moest
werken.
Pas veel later kregen de aanko-
nïende kwekers door hoe een slak-
kenbestaan er ongeveer uitziet. Niet
dat ze medewerking kregen, want
het ministerie van landbouw, de
Hogeschool voor de Landbouw en
de buitenlandse 'experts' die ze
raadpleegden, gaven totaal tegen
strijdige adviezen.
Met maandenlang experimente
ren lukte het echter 'Escargoterie
Fontei' op te richten, de eerste com
merciële slakkenkwekerij in Neder
land. Op dit moment hebben Mar
jam en Steven 70.000 slakken in
voorraad. Streven is een produktie
van 10.000 slakken per maand. Vas
te klanten zijn de betere restaurants
die voorheen alleen in Duitsland te
recht konden of, in de zomer, bij het
Bredase inkoopcentrum ISPC.
"We zijn maandenlang aan het
lijntje gehouden", zeggen Maijam
en Steven. "Zo gingen we bij kwe
kers in Frankrijk langs die ons naar
huis stuurden met de boodschap:
sorry, onze slakken houden op dit
moment winterslaap. Achteraf be
grepen we pas datje ze daar best uit
kunt halen. Maar ja, wisten wij veel.
Er is over het houden van slakken
nu eenmaal nauwelijks iets be
kend".
Dat de 'Escargoterie' van de
grond is gekomen, is te danken aan
een Belgische slakkenkweker, die
de methodes onthulde. Van hem
leerden de twee dat een rode lamp
er niets toe doet en dat slakken hun
eitjes uitsluitend op speciale grond
leggen. Ook het feit d^t slakken niet
(zichtbaar) drinken, werd opgelost:
Maijam: "Een slak neemt via zijn
onderlijf, zijn voet, water op en wij
maar denken: wanneer drinkt-ie
En dan het testen. Familie en
vrienden mochten de eerste nako
melingen komen proeven. Vervol
gens werden ter vergelijking slak
ken uit blik geconsumeerd. Steven:
"Onze gasten stonden niet echt te
trappelen, dat geef ik heel eerlijk
toe. Maar ja, ze hadden het blijkbaar
voor ons over".
Het verschil tussen blikslakken
en verse slakken schijnt levens
groot te zijn. De slakken van 'Fon
tei' worden binnen gekweekt en ra
ken, omdat de temperatuur regel
baar is, niet in winterslaap. Het ge
volg is dat de diertjes sneller vol
wassen zijn en dus malser dan blik
slakken die buiten worden ge
kweekt: "Je kan het ook zien. Die
van ons zijn heel licht van kleur, ter
wijl blikslakken bijna zwart zijn".
De slak heeft hierdoor een slechte
reputatie gekregen, is Maijams er
varing. Nog te vaak wordt de associ
atie gelegd met de 'gummetjes' die
in bistro's worden opgediend met
een lik kruidenboter. "Die van ons
smaken veel en veel beter".
De meeste slakken worden ge
kookt, daarna in zakjes van 24 of 60
stuks vacuüm verpakt en verkocht;
extra grote en mooie exemplaren
worden in een aparte bak geplaatst
waar ze hun taak als moederdier
mogen verrichten.
En over het paringsritueel raakt
Maijam niet uitgepraat. Ook zij kon
moeilijk geloven dat van kalk in
wendig een pijltje wordt gemaakt
dat wordt afgeschoten wanneer een
aantrekkelijk slakje voorbij glijdt.
"Maar ik heb het met eigen ogen ge
zien". Volgens Maijam controleren
slakken met het afschieten van het
pijltje of de toekomstige lover tot
dezelfde soort behoort. Bovendien
schijnen ze door de pijl te worden
geprikkeld om tot actie over te
gaan. Wanneer alles naar wens ver
loopt en de 'geslachtsslurfjes' in el
kaar zijn verstengeld, kan er niet
veel meer misgaan.
Het heeft er alles van dat Maijam
en Steven zich nu volkomen heb-
ben ingeleefd in het slakkenbe-
staan. Je zou zelfs kunnen zeggen
dat ze er van zijn gaan houden. Maar
wat de twee nooit hebben begrepen
is dat de pijltjes na de geslachtsdaad
dagenlang blijven zitten. Maijam:
"Dat vind ik zó zielig, dat ik die er
dus meteen uit trek". De kwekers Marjam en Steven tussen hun slakken.
