Aanpak economie verdeelt Sovjettop Kroatisch nationalisme bloeit in verkiezingstijd Landmacht VS: kwart manschappen kan weg 'FS maken kritici monddood bij milieutop DINSDAG 17 APRIL 1990 PAGINA 5 Overleg over 'shocktherapie' levert niets op MOSKOU (Rtr/AFP/GPD) Het topoverleg om de Sovjeteconomie in snel tempo om te Het Ï4d bezingt^dT'deugden3'v vormen van een plan-economie tot een markt-economie is mislukt. President Gorbatsjov, keizer Hirohito. in wiens naai de Presidentiële Raad, de Federale Raad en enkele topeconomen, zijn er de afgelopen da- Japanners vijftig jaar geleden gen niet in geslaagd om op één lijn te komen over vergaande economische hervormingen. Het overleg is verdaagd naar volgende week, aldus het officiële persbureau Tass. TOKYO (IPS) - In Japan is een fel le discussie ontstaan over een nieu we maatregel van het ministerie van onderwijs. Voortaan moeten alle scholen aan het begin van de dag de rood-witte vlag met de rijzende zon hijsen terwijl de leerlingen het na tionale volkslied zingen. Veel scho len hebben de afgelopen week ge weigerd de ceremonie uit te voeren. Volgens minister Yuichi Oga moeten jonge Japanners weer trots kunnen zijn op hun vaderland. "Als ze hun eigen volkslied en vlag niet leren respecteren, hoe kunnen ze dan ooit respect opbrengen voor an dere culturen", aldus Oga. Maar sinds de Tweede Wereldoorlog zijn de nationale symbolen besmet. De Amerikanen verboden het volks hun overwinning op Japan. Japanse scholen weigeren vlag te hijsen en volkslied te zingen het slagveld togen. De Japanse onderwijzersbond heeft zich fel verzet tegen de herin voering van vlag en volkslied en legt zich niet bij de nederlaag neer. De bond heeft gezworen de leerlin gen de werkelijke betekenis van het lied bij te brengen. "De vlag en het lied zijn tijdens de laatste oorlog ge bruikt om de militaire retoriek kracht bij te zetten. Het lied heeft een oorlogszuchtige inslag", aldus Misato Miyake. een van de leden van de bond. Hij vraagt zich af waar om de regering geen plannen maakt om de geschiedenisboekjes te her schrijven, die volgens hem nog steeds een vals beeld geven van de achtergronden van de Japanse in vasie in Azie Tokyo deelden de afgelopen dagen pamfletten uit onder voorbijgan gers. Op het eiland Okinawa, waar het Japanse en het Amerikaanse le ger in 1945 fel strijd leverden, beslo ten de meeste scholen de wet te boycotten. Maar minister Oga trekt zich wei nig aan van de kritiek. "De grote meerderheid van de bevolking ziet de vlag als het symbool van Japan. Als scholen in andere landen hun vlag mogen hijsen, waarom zouden de Japanse scholen dat dan niet mo gen". aldus Oga. De bewindsman krijgt hartelijke ondersteuning van rechtse groepe ringen, die hunkeren naar volledig r de discussie was de Russische Federatie, de grootste Uitgangspunt een rapport van vice-premier Joeri Sovjetrepubliek met ongev Maslioekov, waarbij bedrijven per 1 milj' januari 1991 volledige vrijheid van handelen krijgen en waarbij 70 pro cent van de detailhandelpri. De radicalen zijn binnen de twin tig miljoen leden tellende partij on tegenzeggelijk in de minderheid. .vordt vrijgegeven. Maar al zullen Maar hun positie is aanzienlijk uit het slop halen, op korte termijn den (Sovjets). In Moskou, Le- zullen de sterk stijgende prijzen en ningrad en Kiev, om maar een paar werkloosheid (Sovjeteconomen steden uit een rij te noemen, hebben spreken van tien miljoen werklozen de radicalen de meerderheid weten 1991) waarschijnlijk maatschappelijke onrust zorgen Tass sprak over een denheid van meningen duidt op schier onoverbrugba; veel te verkrijgen. Het partij-establishment zit niet ■erschei- stil. In hoofdstad Moskou heeft de hetgeen door conservatieven beheerste af deling aan de vooravond van de eer- ■schillen van inzicht. Het enige ste bijeenkomst a de r r alle partijen het c is dat er snel iets moet gebeuren. Jacht Inmiddels hebben de conservatie ven de jacht op de hervormers voortgezet. Doelwit van de conser vatieven is de groep hervormers binnen de communistische partij die zich hebben verenigd in het De mocratisch Platform. Pravda noem de gisteren een breuk met dit meenteraad een aantal overheidsge bouwen snel op naam van de partij laten zetten. En twee kranten, de Moskovskaja Pravda en Vetsjernaja Moskva, werden eveneens onder controle van de partij gebracht. Voorheen werden ze gezamenlijk door partij en gemeentebestuur uit gegeven. De harde opstelling tegenover de radjcalen duidt erop, dat voor het partijcongres op 2 juli begint, de formistische en opportunistische kaarten geschud moeten zijn. Voor- blok' vermijdelijk. komen moet worden dat het Con- Landelijk bekende politici als Bo- gres in het teken komt te staan Jeltsin, Joeri Afanasjev en Ser- gej Stankevitsj voeren het platform aan in een bittere strijd tegen 'Het Apparaat'. Jeltsin werd zaterdag na mens de hervormers kandidaat ge steld voor het presidentschap van rbalê veldslagen tussen radicalen en conservatieven. En vooral dat de breuk daar bekroond wordt met de oprichting van een tweede partij: die van de verliezers van het con flict. door Henk Dam Meer buitenlands nieuws op pagina 13 WASHINGTON - De top van Amerikaanse landmacht heeft i nister Cheney (defensie) voor steld tot 1997 het aantal manschap- aantal manschappen in actieve pen met een kwart te verminderen, dienst terug te brengen van 764.000 Ook zouden 34 grote aankoop-plan- nu tot 580.000 in 1997. Ze wilden nen moeten vervallen. Volgens niet zeggen welke projecten mogen functionarissen van het Pentagon worden geschrapt, heeft de legertop voorgesteld het He, voorstel van de top is een re_ actie op een verzoek van Cheney een paar maanden geleden aan de top van landmacht, luchtmacht en marine om aan te geven hoe zij de komende jaren denken te kunnen bezuinigen omdat hij de komende jaren twee procent per jaar minder krijgt. De landmacht heeft nu gekozen voor minder manschappen, die ech ter wel zo flexibel mogelijk moeten worden. "Wat er van het leger over blijft, moet kunnen vechten", aldus een functionaris. Eerder zeiden ho ge Amerikaanse militairen dat het leger zich zal moeten voorbereiden op een veelzijdiger taak dan tot nu toe. Volgens hen maakt door de ge beurtenissen in Oost-Europa het eenzijdige accent op de verdediging tegen de Sovjet-dreiging plaats voor een situatie waarbij Ameri kaanse militairen overal ter wereld snel kunnen worden ingezet bij kleinere, regionale conflicten. Overigens is het nog niet gezegd dat met de voorstellen van de top van de landmacht, die op zichzelf al vrij ver gaan, de pijnlijkste keuzen zijn gedaan. De afgelopen maanden is duidelijk geworden, dat een meerderheid van het Congres veel meer wil bezuinigen dan Cheney heeft voorgesteld. Veel vooraan staande Congres-leden wensen be zuinigen van 3 tot 5 procent per jaar. BUKAREST - Aanhangers en tegenstanders van het Front voor Nationale Redding in Roemenië zijn gisteren in het centrum van Bukarest slaags ge raakt. Aanleiding was een betoging van ongeveer 150 voorstanders van het besluit van verleden week ex-koning Michael te beletten met Pasen naar Bukarest te komen. Honderden voorbijgangers, woedend over het feit dat i politieke betoging werd gehouden op een religieuze feestdag, vielen de i. De politie moest tussen beide komen om een eind te maken aan het schoppen en slaan. Tegenstanders van het Front vergeleken het FNR met de KGB. de Sovjetrussische geheime dienst en riepen "Geef koning Michael een visum". (fotoErAi Oppositie Mongolië Zes oppositiepartijen in Mongolië hebben besloten het samen op te nemen tegen de communistische partij bij de vrije verkiezingen in ju li. De Bond voor de Democratische Strijd wil ervoor zorgen dat de ver kiezingen, die een maand later ge volgd worden door presidentsver kiezingen, eerlijk verlopen. Uitslag Slovenië De Sloveense centrum-rechtse coa litie Demos heeft ook volgens de of ficiële uitslag bij de parlementsver kiezingen op 8 april een absolute meerderheid behaald. Demos, dat bestaat uit zes partijen, behaalde 55 procent van de stemmen en zal na 45 jaar de eerste niet-communisti- sche regionale regering in Joegosla vië gaan vormen. Heroïnesmokkelaar In de Britse havenstad Harwich is zaterdag een Nederlander gearres teerd die 17 kilo heroïne in zijn auto had verborgen met een waarde van ruim 10 miljoen gulden. De rechter bepaalde gisteren dat de 27-jarige man voorlopig in voorarrest blijft. Kashmir Voorstanders van afscheiding uit de Indiase deelstaat Kashmir heb ben zich verantwoordelijk ver klaard voor de brand in het confe rentie-oord Vigyan Bhawan in New Delhi gisteren. Een aantal perso neelsleden van Vigyan Bhawan raakte zwaar gewond toen zij met een sprong in de diepte het vege lijf moesten redden. De separatisten claimden ook bomaanslagen op een trein in Bombay, twee politiebu reaus in New Delhi en een bus in de Indiase hoofdstad. Daarbij vielen vorige week in totaal zes doden en meer dan 50 gewonden. Dossier Havel De Tsjechoslowaakse regering heeft geheime dossiers van de poli tie over de mensenrechtenbewe- ging Charta 77 vrijgegeven. De do- cumenten bevatten gegevens over de huidige president Vaclav Havel, minister van buitenlandse zaken Ji- ri Dienstbier en Peter Uhl. nu direc teur van het staatspersbureau CTK. De documenten worden voorlopig bewaard in het Instituut voor mo derne geschiedenis van de Tsjechoslowaakse Academie van Wetenschappen. Charta 77 is een van de oudste mensenrechtenbewe gingen in Oost-Europa. WASHINGTON - Het Witte Huis heeft de agenda voor de internatio nale conferentie over de klimaats verandering door het broeikasef fect, die vandaag in Washington be gint, zo gemanipuleerd dat echte discussie niet mogelijk is. Die be schuldiging uitte gisteren Pier Vel- linga, hoofd van de afdeling kli maatverandering op het ministerie van VROM. door Henk Dam De Amerikanen hebben er onder meer voor gezorgd dat vertegen woordigers van de landen die snelle actie tegen het broeikaseffect eisen, vrijwel niet aan het woord komen tijdens de zittingen die open zijn voor de pers. Zij kunnen slechts tij dens besloten zittingen van werk groepen praten. Volgens Vellinga is de conferentie zo ingericht dat die de Amerikaanse milieustandpun ten ondersteunt. Het gaat Vellinga vooral om de Amerikaanse mening dat nu nog geen maatregelen nodig zijn om de uitstoot van gassen te verminderen die verantwoordelijk zijn voor het broeikaseffect, de op warming van de aarde. De regering-Bush heeft tot dus ver steeds gezegd daar te weinig over bekend is om nu al over te gaan tot beperking van vooral de ver branding van fossiele brandstoffen, zoals kolen en gas. Bij die verbran ding komt kooldioxide vrij, dat vol gens de wetenschap voor een groot deel verantwoordelijk is voor het broeikaseffect. Het Witte Huis vindt bovendien dat eerst moet worden bekeken wat maatregelen tegen het broeikaseffect kosten. Veel Europe se landen, waaronder Nederland, willen nu maatregelen nemen om grote milieurampen in de toekomst te voorkomen. De stem van deze landen, aldus Vellinga gisteren tijdens een onver wachte ontmoeting met journalis ten, zal tijdens de conferentie in Washington vrijwel niet kunnen worden gehoord. Bovendien heeft het Witte Huis helemaal niet gerea geerd op suggesties van onder meer Nederland om een discussie over een actieprogramma ter verminde ring van de verbranding van fossie le brandstoffen op de agenda te zet ten. "Wij zien dat als een poging al leen één-richtingsverkeer tijdens de conferentie toe te staan", aldus Vel linga. Vellinga bestreed gisteren op merkingen van Allen Bromley, de voornaamste wetenschappelijke adviseur van Bush, dat er nog veel te veel onzekerheden zijn over het broeikaseffect om internationale fossiele brandstoffen", aldus Vellin- actie te rechtvaardigen. "Functio- ga. "Het gaat met om de kosten, het narissen zoals Bromley hebben de gaat om de politieke wil", wetenschappelijke onzekerheden De tweedaagseconferentie wordt over het broeikaseffect enorm over- onder meer bijgewoond door presi- dreven, evenals de de kosten van de dent Bush. Zeventien landen heb- vermindering van verbranding van ben afgevaardigden gestuurd. eerherstel voor Japan. De kunste naar Toshiro Mavuzumi. voorzitter van de 50.000 leden tellende 'Bur- gergroep voor de bescherming van Japan', noemde de nieuwe wet noodzakelijk om het gevoel van na tionale trots nieuw leven in te bla- Leden van zijn organisatie heb ben de afgelopen week de wacht ge houden bij scholen die weigerden de vlag te hijsen. Door grote luid sprekers lieten ze de tekst van de maatregel over de schoolpleinen schallen. "De meeste Japanse kinderen zijn tegen oorlog. Ze zeggen dat ze zelfs niet bereid zijn de wapens op te nemen als Japan door een buiten landse mogendheid wordt binnen gevallen. Die houding is be treurenswaardig", aldus Mavuzu mi. Hij voegt daaraan toe dat Japan in de Tweede Wereldoorlog niet uit was op expansie. Dat is volgens hem een fabel. "Ons doel was onze Aziatische buren te beschermen te gen westerse overheersing". argas Llosa trekt zich toch niet terug LIMA (AFP/UPI) - Mario Vargas Llosa trekt zich niet terug voor de tweede ronde van de Peruaanse presidentsverkiezingen. De be roemde schrijver en kandidaat voor het rechts-liberale Democratisch Front zei gisteren dat hij het in juni zal opnemen tegen de grote verras sing van de vorige week zondag ge houden eerste ronde, de onafhanke lijke kandidaat Alberto Fujimori. Volgens niet-officiele cijfers kreeg de schrijver op 8 april 33,8 procent van de stemmen en Fujimo ri 30,7 procent, terwijl Vargas Llosa tevoren als absolute winnaar was gedoodverfd. "Ik ga naar.de tweede ronde om te vechten voor de hervor mingen die ons land nodig heeft", aldus de schrijver/policitus. Officieren veerboot lieten passagiers hulpeloos achter KOPENHAGEN (AP) - Een scheepsofficier van de Deense veer boot Scandinavian Star heeft giste ren toegegeven dat hij en andere be manningsleden het brandende schip hebben verlaten terwijl nog passagiers op redding wachtten Scheepskapitein Oddvar Finstad. derde in rang onder de scheepsoffi cieren," verklaarde tegenover een onderzoekscommissie dat hij met kapitein Hugo Larsen en andere be manningsleden in een reddings boot stapte terwijl zij wisten dat zich op een van de dekken van de brandende veerboot nog een groep passagiers bevond. Over de achtergebleven passa giers werd door de officieren met geen woord gesproken, aldus Fin- stad. "Ik zie niet in wat ik aan boord nog had kunnen doen terwijl de ka pitein was vertrokken". De beman ning keerde drie uur later naar het schip terug om de Zweedse en Noorse brandweer te helpen met blussen. Finstad bekende dat hij vrijwel niets wist van richtlijnen in geval van alarm en evenmin wist hoe pas sagiers snel konden worden geeva- cueerd. ZAGREB - Over de aanslag op de Kroati sche nationalistische leider Franjo Tudman half maart in het stadje Benkovac doen twee versies de ronde. Zijn aanhangers zijn ervan overtuigd dat Tudman's lijfwachten met hun daadkrachtig optreden hebben weten te voorkomen dat een infame Serviër een ge liefd Kroatisch politicus zou ombrengen. Zij wisten de moordenaar te overmeesteren, juist op het moment dat hij de trekker voor het fatale schot wilde overhalen. door Runa Hellinga Buiten de kringen van het Kroatisch De mocratisch Blok (HDZ) houdt men het er echter op dat de zogenaamde dader een on schuldige toeschouwer was, die zonder eni ge reden tegen de grond is gewerkt toen hij naar de zin van de lijfwachten te dicht in de buurt van het spreekgestoelte kwam. Pas toen hij gefouilleerd werd, bleek dat hij, zoals wel meer Joegoslaven, een wapen bij zich had. Welke versie ook de juiste-is, de kwestie gaf de Kroatische kranten veel stof tot schrij ven en legde het HDZ bepaald geen windeie ren. De zeer nationalistische coalitie van zes partijen kon toch al op een flinke aanhang rekenen, maar na de aanslag in Benkovac schoot de organisatie in de opiniepeilingen omhoog tot boven de veertig procent. In zijn rijkelijk met Kroatische heraldiek versierde werkkamer straalt algemeen se cretaris Stipe Mesic dan ook vertrouwen uit als hij praat over de toekomst van zijn partij na de verkiezingen komende zondag. Een flinke verkiezingsoverwinning lijkt de partij niet meer te kunnen ontgaan. Het HDZ be roemt zich erop de grootste politieke bewe ging van Kroatië te zijn en heeft volgens Me sic een half miljoen leden, dubbel zoveel als de communistische partij. Dat lijkt erg veel, want het betekent dat een op de negen Kroaten lid is. Maar dat het HDZ sterk is, kan niemand ontgaan. Op straat lijkt het blok de enige partij die cam pagne voert. Affiches van andere partijen hangen er nauwelijks. "Omdat het HDZ, zo dra wij geplakt hebben, hun SA-troepen (de lijfwachten) langs sturen en ons materiaal af scheuren". beschuldigt een concurrent het nationalistische blok. Maar feit is het HDZ tot in de kleinste dorpen mensen vindt die willen plakken. Nationalisme De voedingsbodem voor de ideeen van de partij is er. Het nationalisme was in Kroatië altijd sterk en dat heeft de republiek geen goede naam bezorgd. Serviërs, joden en zi geuners herinneren zich nog met afgrijzen de bloedige jaren van de Tweede Wereldoor log, toen Kroatië als marionettenrepubliek van de Italianen en de Duitsers opereerde en de fascistische Ustasa-beweging honderd duizenden slachtoffers onder niet-Kroaten maakte. Met de Ustasa heeft het HDZ overigens niets van doen. De grote voorman Tudman was tijdens de Tweede Wereldoorlog partiza nenleider en jongste generaal onder Tito. Als nationalist heeft Tudman pas na de oorlog zijn sporen verdiend. Hij speelde een be langrijke rol in de Kroatische Lente 1971, toen een ware volksbeweging voor on afhankelijkheid ontstond. Die beweging werd door Tito - zelf Kroaat - hardhandig neergslagen en Tudman verdween samen met een aantal anderen in de gevangenis. Het nationalisme van de Kroaten richt zich vooral tegen de Serviërs, die volgens de HDZ-leiders uit zijn op een Joegoslavische staat waarin zij de baas zijn. Het is oud zeer, dat nog teruggaat tot de jaren na de Eerste Wereldoorlog, toen Kroatië, tot dan deel van het Habsburgse rijk, deel- van de nieuwe staat Joegoslavië werd. "We zijn in 1918 onze soevereiniteit kwijtgeraakt, maar we hebben dat verdrag toen niet getekend en later nooit erkend. Ons is altijd een andere staat opge drongen en we willen nu onze rechten te rug", zegt Mesic. De wrok tegen de buurrepubliek is er na 1971 niet minder opgeworden. toen Serviërs de belangrijkste posten in de communisti sche partij, het leger, de Kroatische politie en het ambtenarenapparaat innamen. In middels bezetten ze 25 procent van de over heidsfuncties, wat in geen verhouding staat tot het aantal Servische inwoners van Kroa tië: elf procent van de totale bevolking. Wat de Kroaten bovendien hoog zit. is dat ze een deel van hun nationaal inkomen aan de federatie moeten afstaan. Dat geld wordt gebruikt voor de opbouw van de armere de len van het land zoals Kosovo en Monte negro. maar veel effect heeft deze 'ontwikke lingshulp' tot nu toe niet. "Gelijke rechten voor de Kroatiers. De Ser viërs moeten eindelijk begrijpen dat wij hier in de meerderheid zijn", is dan ook de de magogische leuze waarmee het HDZ de straat optrekt. Mesic houdt zich in het ge sprek wat op de vlakte. Hij weet ook, dat al te openlijk nationalisme in het buitenland niet goed valt. Hij spreekt over een confederatie met Joegoslavië en huldigt daarmee hetzelf de standpunt als de buurrepubliek Slovenië. Maar Mesic voegt er meteen aan toe dat "we het recht op afscheiding zullen opeisen als een confederatie niet werkt". En in dat geval heeft het HDZ veel verder gaande wensen. "Dan zullen we ook een re ferendum in Bosnie-Hercegowina eisen. Daar wonen ook grote groepen Kroatiërs en de bevolking moet het recht hebben te be slissen of ze met ons willen meedoen". Vooral dat idee wordt door politieke te genstanders als buitengewoon gevaarlijk er varen. Ze zien het als teken dat het HDZ veel nationalistischer is dan het zich op dit mo ment voordoet. Kroatische nationalisten hebben weliswaar alti jd geschermd met het idee van een Groot-Kroatisch rijk samen met Bosnië, maar driekwart van de bevol king van de buurrepubliek heeft een Servi sche of een moslim-achtergrond. "Bovendien", meent Damir Zoric van de Coalitie voor Volksovereenstemming (KNS), de tweede grote politieke organisatie in Kroatië. "Het HDZ kan wel makkelijk praten over zelfstandigheid. Maar de situatie ligt hier heel anders dan in Slovenie. De Slovenen zijn duidelijk'een volk met een ei gen taal in een afgesloten gebied. Maar in Kroatië wonen een half miljoen Serviërs die bij Servie willen blijven, er wonen Macedo- niërs en moslims. Wij zijn ook voor nieuwe een grondwet die onze zelfstandigheid ga randeert, maar wij kunnen niet Joegoslavië weglopen". PEKING - Leden van de 'Jonge Pioniersvoor het Monument van de Helden op Het Plein voor de Hemel se Vrede. De herdenking van de dood van de hervormingsgezinde Chinese partijleider Hu Yaobang verliep zondag afgezien van één ar restatie zonder incidenten. De op en rond het Plein van de Hemelse Vre de massaal aanwezige politie ver hinderde dat het tot grootscheepse manifestaties kwam. (foto afpi Zeven gevangenen i houden nog stand in Strangeways MANCHESTER (AP/DPA) - Drie opstandige gevangenen in de Stran- geways-gevangenis in Manchester hebben zich gisteren overgegeven omdat zij voedselvergiftiging heb ben opgelopen. Een van hen is er ernstig aan toe. Zeven gevangenen houden nu nog stand. Gisteren stichtten zij een grote brand die de brandweer met moeite bedwong. Een gevangenis- wooïdvoerder gaf gisteren voor het eerst toe dat aan een bestorming van het gebouw moet worden ge dacht. Maar de gevangenen zouden allerlei vallen hebben opgebouwd, zoals zware ijzeren deuren die kun nen neerstorten op de aanvallers. Trappen zijn overgoten met bak- en spijsolie. De gevangenen blijken over grote voorraden voedsel te be schikken die zijn buitgemaakt in keuken en magazijn.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 5