In de ban van
Pasen in vrijheid
Hollandse kost in Moskou
DINSDAG 17 APRIL 1990]
Oost-Europa viert feest uitbunding
MOSKOU-BUKAREST (KATHPRESS-EPD) - Honderddui
zenden Oosteuropeanen hebben voor het eerst sinds jaren in
vrijheid Pasen gevierd. Nog nooit werd er in de Sovjetunie zo
veel religieuze muziek op de tv gebracht als dit paasweekeinde.
De Sovjet-televisie zond in de
paasnacht de traditionele paas-
mis in de patriarchale kathedraal
in Moskou uit. De Sovjet-tv zond
delen van de Paasboodschap van
paus Johannes Paulus II uit,
maar liet oproep aan het Kremlin
om de weg van de dialoog niet af
te snijden, achterwege.
Een Tass-commentator zag
hierin een teken van "de innerlij
ke behoeften van ons volk dat
naar de ware menselijke waarden
hongert". In 'Vremja', het tv-jour-
naal van de Sovjetunie, sprak een
nieuwslezer de hoop uit dat "Pa
sen ook het begin van de opstan
ding van onze eigen ziel zal zijn".
Op last van de nieuwe regering
in Roemenië werd paasmaandag
weer als een christelijke feestdag
gevierd. Onder Ceausescu was
godsdienstvrijheid op papier al
thans gewaarborgd, maar kerkbe
zoek tijdens de christelijke feest
dagen was verboden.
In Bulgarije werd de paas-
dienst in de Alexander Nevsky-
kathedraal in Sofia op de televisie
uitgezonden. Ook daar werd
paasmaandag weer als een chris
telijke feestdag gevierd.
De Bulgaarse president Peter
Mladenov richtte zich ter gele
genheid van Pasen in een speciale
boodschap tot alle gelovigen. De
regerende socialistische partij, de
voortzetting van de opgeheven
communistische partij, adviseer
de de aanhang om de christelijke
feestdag te gedenken.
Ook in Joegoslavië was de be
langstelling voor de Paasdiensten
groter dan in alle naoorlogse ja
ren. De tv zond paaszondag ach
tereenvolgens de rooms-katholie-
ke en de orthodoxe paasvieringen
uit. In Kroatië werd de pauselijke
paasboodschap rechtstreeks op
de tv uitgezonden.
Overigens hebben de christe
nen uit Oost en West voor het
laast deze eeuw gemeenschappe
lijk Pasen gevierd. Als gevolg van
verschillende kalenders hebben
de rooms-katholieken en pro
testanten meestal een andere da
tum voor Pasen dan de orthodoxe
christenen.
De meeste orthodoxe kerken
volgen nog steeds de door Julius
Caesar ingevoerde kalender, ter
wijl de kerken in het Westen de in
1582 door paus Gregorius XIII in
gevoerde kalender hanteren. Een
en ander heeft ook gevolgen voor
het begin van de lente en voor de
vaststelling van Pasen, dat op de
zondag na de eerste volle maan in
de nieuwe lente wordt gevierd.
De orthodoxe kerken houden
zich bovendien aan de regel dat
Pasen niet met het joodse Pesach
(14 niesan) samenvalt.
Een orthodoxe priester zegent i
Kerk in Lvov
zonder strijd
overgedragen
LVOV (Reuter) - Het conflict om
de Sint Joriskathedraal in Lvov
(Oekraine) is tijdens het Paas
weekeinde op christelijke wijze
opgelost. De Russisch-Orthodoxe
Kerk heeft onder druk van het
stadsbestuur de kathedraal aan
de Oekrains-Katholieke Kerk te
ruggegeven. Deze besloot daarop
met Pasen geen diensten in de ka
thedraal te houden om spannin
gen met de Orthodoxe Kerk te
vermijden.
De met Rome verbonden Oek
rains-Katholieke Kerk, die in
1946 door Stalin .werd verboden,
is sinds eind vorig jaar weer offi
cieel toegestaan. De kathedraal in
Lvov was vanouds de zetel van de
primaat van de Oekrainse Kerk.
Ook dit kerkgebouw ging in 1946,
toen de Oetoainse katholieken
zich bij de orthodoxen moesten
aansluiten, over in handen van de
Russisch-Orthodoxe Kerk.
Het stadsbestuur vond dat de
kerk weer eigendom diende te
worden van de katholieken en gaf
veertien dagen geleden de ortho
doxen tot Goede Vrijdag de tijd
gegeven de kathedraal aan de oor
spronkelijke eigenaar terug te ge
ven. De orthodoxen hebben zich
hiertegen met hand en tand ver
zet.
Dat leidde de afgelopen weken
tot een religieuze confrontatie,
die zijn weerga in de atheïstische
Sovjetunie niet kende. Priesters
en gelovigen van beide partijen
trachtten voor de kathedraal el
kaar met gebeden, gezangen en
preken te overstemmen.
Hervormde kerk. Het ledental
van de Hervormde Kerk is vorig
jaar met ruim 53.000 afgenomen.
Daarmee komt het aantal geregi-
streerden op ruim 2.623.000 (be
gin 1986 was dat aantal nog
2.785.555). De daling komt hele
maal voor rekening van de zoge
noemde geboorteleden, de men
sen die als lid zijn geregistreerd,
uitsluitend omdat ze een her
vormde vader of moeder hebben.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: benoemd tot gees
telijk verzorger van bejaardencentrum
't Boveneind D. van den Berg te Ede
Veenendaal; beroepen te Ter Aar J.
Quist Hendrik Ido Ambacht, te Heus-
den .W. M. M. Moonen Geertruiden-
berg en Hooge Zwaluwe en Made, te
Oosterend en Oudeschild en Eierland
(toez.) H. K. Fibbe kand. Amstelveen,
te Oude Tonge J. C. den Toom Ernst, te
Rekken mw. C. Ferrari-Schuppen
kand. Santpoort; bedankt voor Lin-
schoten R. H. Kieskamp Leerdam,
voor Oosterland en Ouwerkerk E. van
der Sluis Maasdam en Cillaarshoek.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Renkum en Heelsum W. A. Andela en
mw. drs. M. A. Andela-Hofstede te
Bergum; aangenomen naar Wapen
veld drs. G. van den Dool kand. Am
sterdam; bedankt voor het beroep van
Wilriis dr. M. Dijkstra 1.1. docent in Cai
ro (Egypte) Ocgstgcest.
Christelijke Geref. Kerken: tweetal
te Utrecht-Centrum dr. G. C den Her
tog Leiden en B. Witzier 's-Gravenha-
ge-West; aangenomen naar Baarn C.
Westerink Den Helder, naar Emmel-
oord F. J. van Dam Woerden.
Geref. Gemeenten: beroepen te
Hoofddorp G. J. van Aalst Benthui
zen, te 's-Gravenhage-Z C. Harinck
Oostkapelle, te Nunspeet als miss.
pred. voor het Izigebied te Nigeria F.
van Ruitenburg Meliskerke, die be
dankte voor Apeldoorn; bedankt voor
Terwolde de Vecht J. Kareis Rijssen.
JERUZALEM - Straatbeeld in
Jeruzalem: De Grieks-orthodoxe
patriarch van Jeruzalem, Dio-
dorus 1, gaat voor in een processie
door de oude stad, terwijl reli
gieuze joden het schouwspel la
chend van commentaar voorzien.
(foto EPA)
ROTTERDAM - Of er aan de Bol-
schaja Poljanka no. 63 binnenkort
boerenkool-met worst of een stevige
stamppot kan worden gegeten,
staat nog ter discussie. Zeker is wel
dat in de ambassadebuurt van Mos
kou dit jaar het eerste Nederlandse
restaurant wordt geopend. De be
doeling is in september, maar initia
tiefnemer Hans van Zonneveld van
Transworld Marine Agency Compa
ny in Rotterdam houdt een paar sla
gen om de arm: alleen al voor het
verstrekken van een bouwvergun
ning moesten zeventien verschil
lende instanties hun goedkeuring
verlenen.
door
Ellen Scholtens
"Als we geen Russische partner
zouden hebben, zou een dergelijk
project niet van de grond kunnen
komen", zegt de directeur van de
Rotterdamse agent van een groot
aantal Oostblok-lijndiensten over
zee. Van Zonneveld stort zich voor
het eerst in een horeca-avontuur.
Een simpel rekensommetje leert
volgens hem dat er in Moskou (in
clusief de toeristenstroom) 12 mil
joen mensen leven die elke dag iets
te eten willen hebben.
Hans van Zonneveld: "In het zo
merseizoen zitten alle hotels en alle
restaurants afgeladen. Als individu
moetje 's morgens deals sluiten met
ober-kelners, anders kun je echt
verhongeren. In de winkels is im
mers na lang wachten ook niet veel
eetbaars te krijgen".
Dat de directeur van het Bel
gisch-Russische bedrijf geen woord
overdrijft, blijkt onder meer uit de
belangstelling die er nu al is voor
Anti-apartheid overbrugt popgeneraties in afgeladen Wembley
Nederlander begint restaurant in Sovjet-hoofdstad
het eerste Nederlandse restaurant.
De eerste paal voor 'Peter de Grote'
is nog niet eens geslagen of de
Griekse ambassade heeft een ge
deelte van het restaurant voor een
jaar gereserveerd.
Grandeur
Het uit drie verdiepingen bestaande
pand, dat behalve over een restau
rant met zestig zitplaatsen over een
luxe bar beschikt, zal een on-Hol-
landse grandeur uitstralen. Van
Zonneveld heeft het over kroon
luchters en dergelijke. En een ver
fijnde keuken. Dat wil zeggen: tot
nader order geen stamppotten en
speklapjes, maar haring, kreeft, oes
ters en andere exquise vissoorten.
Veel groente ook, want voor de ge
middelde Rus zijn bloemkool en an
dijvie een echte delicatesse.
Gewone Moskoviet
De eetgelegenheid, die schuil gaat
achter een prachtige neo-classicis-
tische gevel, is er echter niet alleen
voor buitenlanders, hoewel vooral
klanten van Transworld Marine
dat 80 tot 85 percent van haar werk
zaamheden op Russische 'bodem
verricht van harte welkom zijn.
Om de gewone Moscoviet in de ge
legenheid te stellen Hollandse ge
rechten te proberen, zal zowel met
harde valuta als met roebels kun-
nen worden betaald.
Voorwaarde is wel dat er een wa-
- Mosselen: straks ook in Moskou verkrijgbaa
terdicht systeem wordt bedacht.
Het maakt namelijk nogal wat uit of
iemand in staat is de eigen valuta
om te wisselen in roebels. "Een
maaltijd van 60 roebels kost ons 18
gulden, maar voor een Rus is dat de
helft van zijn maandsalaris", rekent
Hans van Zonneveld voor.
Een ander probleem valt onder de
noemer 'maffia-praktijken'. Vol
gens Van Zonneveld is het geen ge
heim dat door de kennismaking
met het grote geld het aantal geval
len van afpersing in Sovjet-steden
GPD)
toeneemt: "Dat gaat van: als je ons
niet een x-bedrag betaalt, dan blijft
er niets over van je prachtige pand.
Onze partner in Moskou probeert
ook hiervoor een oplossing te vin
den".
Van Zonneveld concentreert zich
voorlopig op de wederopbouw van
het gebouw. De Bolschaja Poljanka
no. 63 is onlangs wegens ouder-
domsverschijnselen gesloopt, maar
zal de komende maanden in de ou
de glorie worden hersteld. Voor de
inrichting is een overeenkomst af
gesloten met Heineken.
Hans van Zonneveld, die voorlo
pig twee Nederlandse koks heeft
aangetrokken: "Een aantal produc
ten wordt overgevlogen, met uit
zondering van wat in Rusland ver
krijgbaar is, zoals vlees, kaviaar en
allerlei soepen. Vis daarentegen
kent men nauwelijks in Rusland,
maar we hebben in Nederland een
ruime ervaring met het vervoer
daarvan".
En terugkomend op de echte Hol
landse keuken: "Wat is dat eigen
lijk? Haring is toch ook typisch Hol
lands? Als er vijftig mensen voor de
deur staan die zuurkool met spek
willen, dan zullen we dat serveren,
maar daar ziet het niet naar uit als je
kijkt naar het publiek waar we op
mikken. Voor iemand van de
Griekse ambassade zullen we toch
een gerecht op de kaart hebben dat
enige bekendheid oproept. Een
'captains dinner' zal misschien nog
wel gaan, maar bij een stamppot
kun je je als niet-Nederlander niet
zoveel voorstellen".
In het achterhoofd heeft Van
Zonneveld ook de eetafspraken die
hij regelmatig heeft met zijn Russi
sche collega's. Negen van de tien
keer gaat de voorkeur gaat uit naar
de betere keuken, hoewel hij ook
heeft gemerkt dat de gemiddelde
Rus van 'grote hoeveelheden'
houdt.
Leningrad
De naam Peter de Grote was geen
moeilijke keuze: iedere Rus kent de
man die Nederland leerde 'scheeps-
bouwen'. Minder logisch is de loca
tie in Moskou, want Peter de Grote
kwam oorspronkelijk uit Le
ningrad. "Maar", zegt Van Zonne
veld, "als het restaurant hier een
succes is, openen we ook daar een
'Peter de Grote'-vestiging".
LONDEN De ouderen
waren gekomen voor Neil
Young, voor de jeugd was
er Tracy Chapman. Maar
als om drie minuten over
negen de laatste tonen van
de popmuziek zijn wegge
storven, vervliegt de gene
ratiekloof. Over het podi
um schrijdt de rijzige ge
stalte van de enige artiest
die alle handen op elkaar
krijgt. Twee jaar geleden
nog kon alleen zijn foto
aanwezig zijn; nu is hij er
zelf. Het Wembley Stadion
staat op en uit 76.000 kelen
klinkt zijn naam: 'Nelson,
Nelson, Nelson'!
door
Cees van Zweeden
Als betoverd staat Mandela minu
tenlang naar het schouwspel te kij
ken dat zich voor zijn ogen ontrolt.
Dan verlaat hij zijn spreekgestoelte
en begint een korte ereronde over
het podium. Op de reusachtige tele
visieschermen ter weerszijden van
het platform verschijnt de brede
glimlach die zijn handelsmerk is ge
worden. Een hilarische poging van
aartsbisschop Trevor Huddleston
om de menigte stil te krijgen, doet
de ovatie verder aanzwellen.
Tien minuten na zijn aantreden
kan Mandela eindelijk zijn eerste
woorden uitspreken. "Zelfs door de
dikke gevangenismuren heen hoor
den we jullie stemmen die onze vrij
lating eisten. We verloren nooit ons
vertrouwen dat we vrijgelaten zou
den worden en zouden zegevieren
over het systeem van apartheid".
Terwijl Mandela spreekt, klinkt
uit de nok van het Wembley Stadion
het geschreeuw van een man die
zich op de ijzeren dakconstructie
heeft gewaagd. Duizenden staren
verstoord naar boven en stellen zich
dezelfde vraag: zal een historische
rede van Nelson Mandela worden
bezoedeld door een poging tot zelf
doding?
Maar de man wordt tijdig afge
voerd door enkele bobby's zonder
hoogtevrees, terwijl Mandela zijn
slotwoorden declameert. "Wij res
pecteren jullie, wij bewonderen jul
lie, maar bovenal: wij houden van
jullie".
Als Mandela is uitgesproken, ver
schijnen op een groot lichtbord aan
gene zijde van het podium de ver
trektijden van bussen en treinen.
De musici verschijnen opnieuw in geslaagd om in de korte voorberei- nenten in Wembley, trok voor de
het licht van de schijnwerpers, col- dingstijd voor het festival échte top- Britse televisie zelfs een parallel
lectief ditmaal, maar de show is af-, pers aan te trekken. In juni 1988 met Jezus Christus,
gelopen. Terwijl uit de luidsprekers stonden musici als Whitney Hous- Sprekend over Mandeia's vrijla-
het stemgeluid van de Neville Bro-ton pro deo op de planken; gisteren ting zei Jackson: "Het leek wel Pa-
thers, de Simple Minds, Terence ontbraken de muzikale hoogtepun- sen. Na 27 jaar in het graf te hebben
Trent d'Arby, Lou Reed en anderen ten. gelegen, werd de steen weggerold
klinkt, gaat het legioen naar huis. Maar nooit eerder in de geschie- en herrees hij. Een nieuw leven en
denis van Wembley was de 'voetbal- nieuwe hoop lichtten op".
t«711C tempel'zo snel uitverkocht. Binnen De voormalige Democratische
uc uö 24 uren waren alle 76.000 kaarten te- presidentskandidaat oogste met
"Twee jaar geleden was ik hier gen een bedrag van minstens zestig zijn uitlatingen een storm van ver-
ook", zei een pop-liefhebber gulden verkocht. Oorzaak: Nelson ontwaardiging. "Hoe eerder Jack-
enigszins misnoegd. "Toen werd in Mandela. son zich onder behandeling van een
Wembley de 70ste verjaardag van Op de Britse eilanden werd de psychiater laat stellen, hoe beter",
Mandela gevierd, maar kwam de aankomst van Nelson Mandela ver- meende het conservatieve parle-
muziek op de eerste plaats. Nu, met geleken met die van Garibaldi in mentslid Terry Dicks. En Bisschop
Mandela in levenden lijve aanwe-. 1864 en Gandhi in 1931. De Ameri- Victor Guazzelli vam Oost-Londen
zig, draaide alles om de politiek". kaanse dominee en politicus Jesse analyseerde: "Er kan geen sprake
De organisatoren waren er niet in Jackson, een der aanwezige promi- zijn van een vergelijking tussen Je
zus Christus en Nelson Mandela".
Thatcher
Met zijn uitlatingen stookte Jack
son het vuurtje op dat in conserva
tieve kringen al langer smeulde.
Terwijl oppsositieleider Neil Kin-
nock nu al voor de tweede maal in
korte tijd Mandela de hand mocht
drukken, weigerde de vice-voorzit-
ter van het ANC opnieuw bij pre
mier Thatcher op audiëntie te gaan.
Hoewel Mandela een ontmoeting
met Thatcher in de nabije toekomst
niet meer lijkt uit te sluiten, wil hij
haar niet de primeur geven. Mande
la is van mening dat van alle Eu
ropese leiders Thatcher wel het
minste heeft gedaan om Zuid-Afri-
ka van de apartheid te verlossen.
Tijdens zijn persconferentie in
Wembley verklaarde hij: "Toen ik
in 1954 de cel in ging, had in geen
stemrecht. Nu ik daar 27 jaar later
uit ben gekomen, heb ik nog steeds
geen stemrecht. Daarom moeten
sancties gehandhaafd worden".
Ook in zijn rede in het stadion, via
de televisiestations live gevolgd
door naar schatting een miljard
mensen Nederlanders met kabel-
tv moesten uitwijken naar de bui
tenlandse zenders herhaalde
Mandela zijn pleicdooi voor sanc
ties. Zonder Thatcher bij naam te
noemen, hekelde Mandela haar be
leid van "beloningen voor de Zuid-
afrikaanse regering". Hij sprak:
"We zijn hier om te vieren dat enke
len van ons zijn vrijgelaten. We
moeten echter beseffen dat slechts
een aantal is vrijgelaten. De mees
ten zitten nog achter de tralies".
Sancties
Mandeia's uitlatingen waren een
nauwelijks verholen vermaning aan
Thatcher, die onmiddellijk na zijn
vrijlating in een opwelling van be
sluitvaardigheid de sancties tegen
Zuidafrika (gedeeltelijk) ophief.
Daarmee kwam de Britse premier
niet alleen in aanvaring met Mande
la, maar ook met haar collega's in de
Europese Gemeenschap. De EG be
sloot kort na Thatchers geruchtma
kende beslissing de sancties te
handhaven tot een werkelijk begin
was gemaakt met de ontmanteling
van het apartheidssysteem.
Toch leek het ANC niet af te ste
venen op een oorlog met de Britse
regering. "Mandela gaat niet naar
Engeland; hij gaat naar een concert
dat toevallig in Engeland plaats
vindt", had een van zijn medewer
kers tevoren al gezegd.
En op zijn persconferentie pro
beerde Mandela het idee weg te ne
men dat zijn bliksembezoek aan de
Britse hoofdstad eigenlijk een blik-
semoorlog tegen Thatcher was. "We
richten ons niet tot individuen, wie
dezen ook mogen zijn. Onze strate
gie is gericht op de ontmanteling
van apartheid. Sancties tegen het
Zuidafrikaanse regime behoren tot
de belangrijkste wapens. Ze moe
ten gehandhaafd worden".
Uitnodiging
Voordat hij naar Wembley afreisde,
hadden ambtenaren van het Britse
ministerie van buitenlandse zaken
Mandela een uitnodiging overhan
digd. Gevraagd of hij die zou aan
vaarden, antwoordde de vice-voor-
zitter van het Afrikaans Nationaal
Congres: "Ik heb ernstige verschil
len van mening met mevrouw That
cher. Maar een invitatie van een
Britse premier moet ernstig over
wogen worden".
Buiten, op de heilige bodem van
het Wembley Stadion, verwoordde
een zwarte jongen de gevoelens van
velen. Op een bord dat op het ritme
van de popmuziek boven de duizen
den hoofden uit meedeinde, had hij
geschreven: "In het buitenland wil
len presidenten en premiers met
hem praten. Maar in eigen land
heeft hij geen stemrecht".
